________________
हेतुबिन्दुटीका। [$ ६. दिङ्नागव्याख्याने ईश्वरसेनाक्षेपस्तदुद्धारश्च । ] तदेतदाचार्यायं व्याख्यानमीश्वरसेनेनाक्षिप्त परिहर्तुं पूर्वपक्षयन्नाह " प्रयो[जने] ” त्यादिना ।
"नतें , प्रयोजनादिष् (ई) मुख्यशब्दार्थलङ्घनम् ।” 5 इत्यसति प्रयोजने नोपचारो युक्तः । ततो धम्मिधर्म इत्ये
वास्त्विति परः । “ न " प्रयोजनाभावः । कुतः ? सर्वश्चासौ विवादाश्रयोऽन्यो वा धर्मी यस्तस्य प्रतिषेधोऽर्थः प्रयोजनं यस्योपचारस्य तद्भावस्तस्मात् “ सर्वधर्मिधर्मप्रतिषेधार्थत्वादुपचारस्य "
इति प्रयोजनाभावादित्य सिद्धो हेतुः। 10 क एवं सति गुणः ? इति चेदाह [S. 13a.] [T. 213b.] - "एवं हि” उपचारे सति " चाक्षुषत्वादि ” आदिग्रहणात् 'काकस्य का
यात्' इत्यादि व्यधिकरणासिद्धं “ परिहृतं " हेतुत्वेन निरस्तं " भवति " । धमिधर्म इति तु सामान्ये नाभिधानात् तेषामपि हेतुता स्यादिति। 15 असत्युपचारे धम्मिग्रहणादप्येतत् सिध्यति । ततोऽनर्थक
एवोपचार इत्याह परः - " धर्मवचनेनापि " न केवलं धम्मिव]चनेन । " धाश्रयसिद्धौ " धमिण आश्रयणमाश्रयः परिग्रहस्तस्य सिद्धिस्तस्यां सत्याम् । किं पुनर्द्धर्मस्य धाक्षेपनिमित्तमिति
चेत् ? “ परा[श्रयत्वा]त् ” – धम्मिपरतन्त्रत्वात् " धर्मस्य " अवश्य20 मसौ धमिणमाक्षिपति । ततो धम्मिवचनमतिरिच्यमानं विशिष्टं साध्यमिणमेव प्रतिपादयति, [न धर्मिमात्रम्] । स्यान्मतम् - धम्मिग्रहणाद् विशिष्टोऽत्र धर्मी कश्चिदभिप्रेत इति गम्येत । स तु साध्यधर्मीति कुतः ? इत्याह - " प्रत्यासत्तेायात् । प्रत्यासत्तिश्चात्र धम्मि[वचनसामर्थ्यादभिप्रेतति गम्यते । 25 व्याप्तौ तु न्याये धर्मवचनेनापि धम्मिमात्राक्षेपात् धम्भिग्रहण
वैयर्थ्यम् । [S. 13b.] प्रत्यासन्नता च साध्यमिण एव, तत्र प्रथ
१. घटकाकादिधर्मिधर्मत्वात् तेषाम् । २. व्यधिकरणासिद्धनिरसनम् । ३. चेदाह - "परा° - T. ४. यस्य कस्यचिद् धर्मिणो धर्मस्य हेतुत्वमिति व्याप्तिन्यायः। स यद्यभिप्रेतः स्यात् तदा। ५. धमिमात्राक्षेपश्च धमिपरतन्त्रत्वात् धर्मस्य ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
