Hetubindu Tika

SR No.: 001073
Original Sutra Author: Dharmakirti Mahaswami
Author: Archatt Bhatt, Durvek Mishra Pandit, Sukhlal Sanghavi, Jinvijay, B Bhattacharya
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1949
Total Pages: 523
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Philosophy, B000, & B999
File Size: 11 MB

Page 385

पण्डितदुर्वेक मिश्रकृती
[ पृ. १०६. पं. १
ननु न तयोस्तदाभि (दाऽभिन्नस्वभावयोगादभेदो येनैव 'मुच्यते । किन्तु स्वत एवाभेद इत्याह अभेदस्ये [ १०६.१]ति । अभेदस्य द्रव्यपर्याययोः स्वरससिद्धस्यैकात्म्यस्य अपरित्यागे [ १०६.१]ऽङ्गीकारे । तस्य भेदस्य अवितथाभावे [१०६.२] सत्यत्वे । अभेदे [१०६.२] प्रतिपाद्ये मृषार्थत्वात् (र्थता) तत्प्रतिपादकस्य 5. वचनस्येत्यर्थात् ।
३४८
कस्मात्पुनर्भेदाभेदावेकात्मकौ न स्यातामित्याह अन्योन्ये[ १०६.३ ]ति । अन्योन्या' भावरूपाणाम[ १०६.३ ] न्योन्यव्यवच्छेदेन व्यवस्थितात्मनाम् । एकस्य भावो [१०६.४] विधिरपरस्याभावा निषेधों यस्तद्धेतुको यतः [१०६.४] भेदाभेदाभ्यां द्विरूपता नास्ति । यदि विरुद्धधर्माध्यासो भेदव्यवस्थान : () स्वान्नैकत्र 10 भेदाभेदौ भवेताम् । स एव तु न भेदव्यवस्थानिमित्तमित्याशंक्याह अन्योन्याभावरूपाचे [१०६.४ ]ति ।
विरोधो [१०६.८] विरुद्धधर्माध्यासोऽभिप्रेतः । भेदशब्देन भेदव्यवस्था विवक्षिता । लक्षण [ १०६.८ ]शब्देन च निमित्तम् । तेनायमर्थो यदि विरुद्धधर्माध्यासो ..भेदव्यवस्थानं नेष्यते, तदैवं न स्यात् । एवं च कथं स्यात् एवं च कस्मानेष्टव्यमिति ।
15
तद्रूपाः सन्तोपि न मेदिनो [१०६.५] भिन्नाः स्युर्विरोधस्य भेदव्यवस्थाङ्गत्वात् । अन्येन 'प्रकारेण तद्विनाशे [ ०६.६ ] पर्यायविनाशे । द्रव्यं कथं विनाशि स्यात् । द्रव्यं हि पर्यायरूपेण नश्यति, न तु द्रव्ये रूपेणेत्यहिकैरिष्यते । तद्रूपेणापि विनाशः कस्मादिभ्यते । सर्वथैव तस्य विनाशः किन्नेष्यत इत्यर्थः ।
कथं नाम द्रव्यमेष्टव्यमित्याकांक्षायां शिक्षयन्नाह कूटे [ १०६.७ ]ति । नित्यता 20 [१ ० ६,७] स्थिरता । " नेधु (भ्रे) व" इत्यनेन निसस्त्ययो विधानात् । अप्रच्युतानुत्पन्नपूर्वपररूपस्यावस्थानं कूटस्थनित्यता, भेदेषु [ १०६.७] पर्यायेषु । परिणामनित्यता द्रव्येषु कस्मादिष्टेति सामर्थ्यादावेदितम् ।
अस्तु तहष्टा कूटस्थनित्यतेत्याशंक्याह तदिष्टावि[ १०६.९]ति । तस्याः कूटस्थनित्यताया इष्टौ । अत्र दोषान्तरमुपेक्ष्यैव एतदाह किन्ने [ १०६.९]ति । यथोत्तरोत्तर25. सर्वपर्या'यानुगामिसुवर्णत्वाद्येकं सामान्यमिष्यते तत्तद्भिन्नदेशादिसर्व व्यक्त्यनुयायिसुवर्णत्वगोवाद्येकं किं [ १०६.१०] कस्नान्नेष्यते । इच्छामस्तहींद मपीत्याहजनन्धे [१०६.१०] - ति । जननी माता । प्रथममढा पत्नी जाया । ननु यदि स्त्रीत्वसामान्यमभिप्रेत्येदमुच्यते तदाऽभ्युपगम एवोत्तरमिति कोयमनुपया (नुयो) गः ? भार्यात्वञ्चोपाधिरूप न [462 ] ' सामान्यम् । अन्यथा संकेतावेदिनोपि गाव इव ता अपि भार्या म ( अ ) भिमता व्यक्त्यस्तेन रूपेण सामान्य