Page Text
________________
३३६
पण्डितःकमिकतो [पृ. ९६. प. २९व्यवस्थापितादिति । व्यवहारश्चैवं न बिपश्चि(श्चि)त इति तत्त्वचिन्तकै[९६.२९]रित्युक्तम् । तेषामप्येवं विवेचनेन किं प्रयोजनमित्याह यत [९६.२९] इति ।
यतोऽनन्तरोक्तविवेचनात् । भनेकमपि कारणं कस्मात्स्वीकुर्वन्तीत्याह परस्परे। [९७.१]ति । क्षेपवत्यां हि सामग्रयाम् अन्योन्योत्पादितातिशयकार्यप्रणालिकया 5 वाञ्छिताङ्कुरादिकार्योपजननयोग्यकारण सामग्रयसद्भावार्थम् । एतच्चापरिष्टात्मदर्शयिष्यते ।
यत्र यद्योग्यं रूप'मुपपद्यते स तस्य विषय ' इति तद्विषयस्य [९७.१ ४] घटस्येत्यर्थः। तदन्यावस्थाविषयात् [९७.१५] प्राप्तसहकार्यन्तरावस्थाकार्यात् । अस्ये. [९७.१९]ति कार्यस्य । अनेन " तजनितविशेषभेदस्येति मूलस्य कार्य[९७.१७]पदविशेषणस्य बहुव्रीही कर्तव्ये विग्रहो दर्शितः । 10 ज्ञानं [९७.२७] तद्रूपमनुकतुं युक्तम् [९७.२८] । ने[२७.२६]त्यनु
वर्तते न युक्तं [९७.२८] नार्हतीति चार्थः । हेतौ शानचो विधानात्तद्रूपविकलार्यसामनो [९७.२८]त्पादादिति तद्रूपानुकारी(रा)युक्ततायां हेतुरुक्तो द्रष्टव्यः । तथापि कस्मान्न युक्तमित्यपेक्षायामाह-भ्रान्तते[९८.१]ति । ऐकान्तिकी [९८.३] या
परेणैकान्तिकत्वेनाभिमता सा नास्ति, एकत्वादेव प्रमाणसिद्धादित्यभिप्रायः । यदि वा 15 नैकान्तिकी न निश्चयवती । अथवाऽनेकात्मतैवैकान्तिकी नेतिपूर्वेणाभिसंबध्यते ।
अथ विज्ञानोपजनने किमिन्द्रियादीनि स्वलक्षणान्तरान्तराप्रसवधर्माण्यपेतसंतानान्येव येनैकस्यैव कार्यस्य करणमेषामुपवर्ण्यते इत्याह एतबे[९८.६]ति । __ननु एकसामग्री[९८.६]शब्देन यदि विज्ञानस्य जनकः कारणकलापोऽभि.
प्रेतः, तदोक्तमेव किमपेतं(त)संतानंता तेषामिति । 20 अथैकमुपादानमितरत्सहकारिकारणमभिसन्धाय एकसामग्रीत्युक्तं न तदपि चतुरनम्,
तस्या अप्यवान्तरसाम प्रयाः किं तदुपादानोपादेयस्यैव क्षणस्य प्रसवः । अथोपादेयमनेकं
न भवतीत्यभिप्रेयते । हंत तदपि सर्व स्वं स्वमुपादानमपेक्ष्योपादेयमेवेति तदवस्थो दोष - इति । उत्तर(उक्त) एव एकसामग्रीशब्दार्थः कैवलं बोधे यत्रः करणीयः । एकनुपादानं
सदेवेतरत्सहकारिकारणसदेव व्याप्रियते यदा तदा एकस्यैव विज्ञानस्य मनस्कारोपादानस्य 25 चक्षुरादिसहकारिकारणस्यैव सत उत्पत्तिर्न तु चक्षुःक्षणस्यैवंभूतस्य स[त] उत्पत्ति.
रपि तु चक्षुरुपादानस्य मनस्कारादिसहकारिकारणस्य सत इति । एवं रूपादिक्षणस्याप्युत्पादे द्रष्टव्यम् स्वयम् । अत्र समुदायार्थो मनस्कारोपादान कारणचक्षुरादिसहकारि• कारणात्मिका सती सामप्रये कमेव कार्य जनयति । तदैवान्यजनयन्ती तु नैवमात्मिका • सती न[41a]'नयति । किं तर्हि चक्षुरुपादानकारणमनस्कारादिसहकारिकारणात्मिका ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001073 |
| Book Title | Hetubindu Tika |
| Original Sutra Author | Dharmakirti Mahaswami |
| Author | Archatt Bhatt, Durvek Mishra Pandit, Sukhlal Sanghavi, Jinvijay, B Bhattacharya |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1949 |
| Total Pages | 523 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, B000, & B999 |
| File Size | 11 MB |