Page Text
________________
पण्डितदुवैकमिश्रकृतो
पृ. ५२. फ. २७तथाही[५२.२७]त्यादिनोपपादयति । साध्याभावादन्यस्य तदनुपलब्धिकारणस्थाभावात् एकत्र स्थितस्यापि तदनुपलब्धिरस्तीत्यभाव एव किं न भवतीत्याशक्याह देशेत्यादि'[28a] ।
आदिशब्दात्कालस्य परिग्रहः । तत्र [५३.३] धर्मिणि सत्यपि[५३.३] विद्यमानेपि हेतौ अनुपलम्भमात्रस्य [५३.४] उपलम्भविरहमात्रस्य । न तथाविधो व्यति5 रेकोऽभिप्रेत इत्याह-तथाविधस्यै[५३.५]वेति । ... नन्वदर्शनमात्राद् व्यतिरेकमिच्छतामुक्तेन न्यायेन तदसंभव एव दर्शितः। प्रतिबन्धमन्तरेण
दर्शनमात्रादन्वयमिच्छतां तु न तदभावो भावितोऽवश्यदर्शयितव्यश्वासौ "अविनाभावनियमोऽदर्शनान्न न दर्शनात् ''(प्र० वा० ३.३० ) इत्यत्राभिधानादित्याशंक्यानन्तरोदित
एवायमर्थ इति दयितुमाह अन्धयनिश्चयो[५३.७ऽपीति । तेनापि[५३.८] 10 प्रतिबन्धनिबन्धनान्वयनिश्चयवचनेनापि । दर्शननिबन्धनमिति [५३.८] सपने
दर्शनमात्रनिबन्धनमिति प्रकरणाद् द्रष्टव्यम् । अस्याप्य[५३.९]न्वयस्यापि । न दर्शनमात्रादन्वयमिच्छामो येनैवमभिधीयते किंतु भूयोदर्शनादित्याशंक्याह न चेति[५३.१२] । एवमुपलक्षणत्वादस्य नादर्शनमात्राद् व्यतिरेकमिच्छामोऽपि तु भूयो. दर्शनादित्यपि द्रष्टव्यमेव । 'भूयोदर्शनगम्या हि ( श्लो॰वा० अनु. १२) इत्यस्य शेष15 निर्देशेनापि गमयितुमशक्यत्वाद् व्याप्तिर[५३.१३]न्वयात्मिकेति . द्रष्टव्यम् ।
भवतोपि महानसमहाहदादौ भूयोदर्शनादर्शनाभ्यां किमन्यद् व्याप्तिनिमित्तमस्तीत्याह
असती[५३.१४ति । प्रतिबन्धनिबन्धनाभ्यामेव ताभ्यां सा सिद्धयति नान्यथेत्यनेन -दर्शितम् । कचिद् देशे बहुलं [५३.१४] प्रचुरं यथा भवति तथा दृष्टानां
[५३.१४] साहचर्येणोपलब्धानामामलकत्वकषायरसत्वादीनाम् । अन्यथात्वस्यापि 20 [५३.१४] क्षीरावसेकादिना मधुररसत्वादिभावस्यापि सम्भवात् । सम्भावनाया अवकाशं
दर्शयितुं तदसंभवे [५३.१५] इति । तस्यान्यथात्वस्यासंभवेऽभावे । एवमुपलक्षणत्वादस्य साध्यभावे भूयोदर्शनेपि न व्यतिरेकात्मिका व्याप्तिः सिद्धयति । के(क्व) चिबहुलं साध्याभावेऽभाविनामुपलम्भेप्य न्यथात्वस्य संभवात् । तदसम्भवबाधकप्रमाणाभावा
दित्यपि द्रष्टव्यम् । तथाहि मधुररसत्वाभावेऽम्भस्त्वस्य साधनधर्मस्याभावः साध्यधर्मिणः 25 सामुद्रादम्भसोऽन्यत्र सर्वत्र दृश्यत इति भूयोदर्शनेपि लवणोदधावेवान्यथात्वं दृष्टमिति ।
अन्यथाम्भस्त्वमपि महार्णवाम्भसो मधुरत्व'साध्ये सम्यग्धेतुरभ्यवगन्तव्यः प्रसज्येत । बाधकाभावात्कार्यव्याप्याभावव्यतिरेके सति स्याता(?)ग्दिर्शिभिरशक्यनिश्चयत्वेनालक्षणत्वादस्य साध्याभावे हीत्यलं बहुना ।।
तादात्म्यतत्पत्तिलक्षणप्रतिबन्धद्वयनिश्चयो य एव स चोपायः [५४.१२ 30 “ सा विपर्यये बाधकप्रमाणवृत्तिः ” इति वचनात् " प्रत्यक्षानुपलम्भसाधनः "
१. निबन्धनाम -
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001073 |
| Book Title | Hetubindu Tika |
| Original Sutra Author | Dharmakirti Mahaswami |
| Author | Archatt Bhatt, Durvek Mishra Pandit, Sukhlal Sanghavi, Jinvijay, B Bhattacharya |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1949 |
| Total Pages | 523 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, B000, & B999 |
| File Size | 11 MB |