________________
पृ.५२. पं. २६.1 हतुबिन्दुटीकालोकः ।
अन्वयोऽन्वेतृत्वमन्वीयमानत्वं च व्यतिरेको व्यतिरेचयितृत्वं व्यतिरिच्यमानत्वं च तावात्मानौ यस्य तस्य [४९.११] ।
ये [४९.१८] मीमांसकादयः । तम[४९.१८]न्वयनिश्चयम् ।
तस्य स्वकारणाव्यभिचारद्वारक [४९.२७] इत्याचक्षाणो यस्यार्थान्तरस्थ येनान्वयः सकललोकसाक्षिकः सोऽवश्यं तजन्यस्तत्कारणजन्यो वेति प्रतिपादयति अतएव 5 " कार्यकारणभावाद्वा " इत्यत्रापि तेन समं तत्कारणेन समं का कार्यकारणभावाविति वेदितव्यमिति । तत्र स्वभावहेत्वादौ विपर्ययेण बाधकप्रमाणवृत्त्यायेव दर्शितं तत्तु कथनन्वयनिश्चय उक्त [५१.१] उच्यत इत्याशंक्याह स्वभावे ५१.२Jति । विपर्यये [५१.२] साध्यविपर्यये हेतो धकं विपरीतोत्थापकं यत्प्रमाणं तस्य दृश्या ५१.२] साध्यसाधनयोः तन्निबन्धनत्वात् । अन्वयनिश्चयस्येति प्रकरणात् । 10 उत्तरत्राप्येवं द्रष्टव्यम् । तद्भावसिद्धेः तन्मात्रवृत्तिसिद्धेस्तद्धेतुकस्वात् । असदळ्यवहारसहि दृश्यानुपलब्धिमात्रे वृत्तौ सिद्धायां देशकालानवच्छेदेन यत्र यत्रोपलब्धिलक्षणानुपलब्धिस्तत्र तत्रासद्व्यवहारयोग्यतेत्यन्वयनिश्चयप्रवृत्तेनिमित्तान्तराभावंसाधकप्रमाणतस्तद्भावसिद्धिहेतुकत्वाचे[५१.४,५]ति उक्तम् । ते न ( १ ) कारणव्यापकानुपलब्धी ।
तस्ये[५१.१५]ति साध्याभावे हेत्वभावस्य । तद्भावसिद्धि[५१.१९]स्तत्स्वभावतासिद्धिस्ततः तादात्म्यतदुत्पत्तिलक्षणे निमित्ते यस्य प्रतिबन्धस्य प्रतिबद्धत्वस्य तस्य निश्चयात् [५१.२२] । तस्मादुत्पत्तिस्तत्कारणाद्वोत्पत्तिस्तदुत्पत्तिरभिप्रेतः । अनुपलब्ध्योः [५२.२] कारणव्यापकानुपलब्ध्योरिति प्रकरणात् । कदा पुनस्तद्विशेषणं नोपेक्षितुं शक्यत इत्याह यदेति[५२.३] । उपादत्ते [५२.४] 20 निदर्शनीयत्वेन स्वीकरोति प्रतिपादक इति प्रकरणात् । असिद्धत्वादि[५२.८]ति संदिग्धासिद्धत्वादिति द्रष्टव्यम् । तत् [५२.१२] साध्याभावेऽभावख्यापनम् । तादात्म्यतदुत्पत्तिसिद्धौ हि प्लवमानाकारायाः साध्याभावे साधनाभावप्रतिपत्तेरुत्पत्तिरित्याशयः । अमुमेवार्थ तथा[५२.१५]हीत्यादिना प्रसाधयति । फलवचनस्य कार्यशब्दस्य नपुंसकलिङ्गत्वादसति बहुव्रीहावजहल्लिङ्गत्वाच्च कार्य[५२.२१ ]मिति निर्देशो वार्तिककार 25 स्यावसातव्यः ।
अनुपकारिका [५२.२३] अकिञ्चित्करी। अदर्शनमात्रा ५२.२६]त्प्रतिबन्धविरहिताद्विपक्षेऽदर्शनात् केवलात् । तदसंभवं [५२.२६] व्यतिरेकासम्भवम् । तमेव १.भावप्रसाधक°s २. तदभावसिद्धिहेतुत्वाच्च । ३. तावता°5
.
15
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
