Page Text
________________
पृ. ४७.पं.२५]
तुबिन्दु टीकालोकः ।
1
तम् । तेनायमर्थः- अर्थान्तरत्वे सति यः प्राग्भावी सो (स्वा) न्वयव्यतिरेकावनुविधापयति तत् कारणम्। यश्च पश्चाद्भाव्यन्वयव्यतिरेकानुविधापनान्वयव्यतिरेकानुविधानलक्षणः कार्यकारणभाव [४६.२२] इति । यद्वा कार्यकारणभावनिश्चयहेतुत्वादयमेव तथोक्तः । तथा हि कार्यगताभ्यामेव तद्भाव'भावतद् ( द ) भावाभावाभ्यां तयोः कार्यकारणभावो विभाव्यते । असति कारणत्वे तद्भाव (वा) भावयोस्तद्भावाभावावेव न भवेतामिति । नायमेवमयमेव कारण - 5 भावो नाम अन्य एव द्विष्ठः सम्बन्धोऽस्तीत्याशंक्याह स हीति [ ४६, २३ ] | हि यस्मादर्थे । ताभ्यां [४६.२३] तद्भावभावतदभावाभावाभ्याम् । स्वरूपेणास्वीकृत कार्यकारणरूपयोरग्निधूमयोः दूषणान्तरमन्वचिन्वन्नाह स्वभावेन चे [ ४७-१]ति । तस्य [ ४७.४] अपूर्वस्य रूपस्य तेन निष्पाद्यमानस्य । ततो [ ४७.४] कार्यकारणरूपाभ्याम् । नहीत्वाय (?) र्थान्तरस्यत्वः समर्थनम् (?)। ततस्तस्य ततो [ ४७.९]ऽर्थान्तरत्वात् । पूर्वके[४७.९] 10 इति कार्यकारणभावसम्बन्धेन क्रियमाणों (माणात्) 'रूपात्प्राग्भाविनी वह्निस्तस्य धूमरूपे (?) तद्भावः [४७.१३] कार्यकारणभावः । तयोस्ताद्वप्येपि कारणबुद्ध बस्योपयोगान्न वैयर्थ्यमित्याह - कार्ये [ ४७.१३ ]ति । अपि [४७.१४] न्यायतः सम्भावनां दर्शयति 1 कथमवसीयते नार्थान्तरनिमित्ते इत्याह तस्ये [ ४७.१४ ]ति । तस्य तत्सामर्थ्या(तस्य ताभ्यामर्थान्तरस्य तथाविधस्य [ ४७.१६] तद्विवेकेनाप्रति 'भासिनः । अपि 15 [४ ७.१ ६ ]व्यक्तमित्येतदस्मिन्नर्थे । सर्वं सर्वत्र गृहीतमितीष्टं धर्ममतिक्रान्तः प्रसङ्गोऽतिप्रसङ्गः [४ ७.१६] । तस्यानुपलब्धिलक्षणप्राप्तत्वाद्विशेषे (ष) णासिद्धोयं हेतुरित्याह अनुपलब्धी [ ४७.१६]ति । किमवश्यमुपलभ्यमानेन तेन तद्बुद्धिहेतुना भाव्यं येनैवमुच्यत इत्याह न ही [ ४७ - १८]ति । तबु डी [ ४७.१८] कार्यकारणबुद्धी । अस्य [४७.१९] अर्थान्तरस्य तयोः [ ४७.१९] कार्यकारणबुद्धयोः । न चान्वयव्यति - 20 रेकानुविधानमविदुषस्तद्बुद्धी भवत इति बुद्धिस्थम् । उपपत्त्यन्तरमत्रैव समुच्चिन्वन्नाह न चे [ ४७.१९]ति । स्वविशिष्टप्रत्ययनिबन्धनं [ ४७.२० ] चों (स्वो) परक्तज्ञाननिबन्धनम् । कार्यकारणबुडयो [ ४७.२१ ]र्विकल्पात्मकयोरिति प्रकरणाद् द्रष्टव्यम् । तद्बुद्धिनिबन्धनत्वेपि तस्य कथमवश्यमुपलक्षणमित्याह नहीं [ ४७.२२]त्यादि । ची [४७.२४] वक्तव्यान्तरसमुच्चये । कार्यकारणाभ्याम् [ ४७.२४ ]ग्निधूमाभ्यामर्था - 25 न्तरस्य [४७.२४] भिन्नस्य । कार्यकारणभावरूपस्य सत्त्वस्य सबन्धान्तरसद्भावात् कथं न घटत इत्याह । सम्बन्धे [ ४७.२५]ति । तस्मात्कार्य कारणाभावसंबन्धादन् तेनाप्यर्थान्तरेण [26] सम्बन्धेन सहास्य कथं संबन्ध इति पर्यनुयोगे संबन्धान्तरं कल्पनीयम् । पुनः पर्यनुयोगे पुनस्तथेति अनवस्था [ ४७.२५ ] प्रसक्तिस्ततः । न चैवं सम्बन्धान्तरं परिकल्प्यते । तर्हि कार्यकारणभूत वस्तु कार्यकारणाख्यसम्बन्धयोरकार्य - 30
1
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
३०१
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001073 |
| Book Title | Hetubindu Tika |
| Original Sutra Author | Dharmakirti Mahaswami |
| Author | Archatt Bhatt, Durvek Mishra Pandit, Sukhlal Sanghavi, Jinvijay, B Bhattacharya |
| Publisher | Oriental Research Institute Vadodra |
| Publication Year | 1949 |
| Total Pages | 523 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, B000, & B999 |
| File Size | 11 MB |