________________
असाङ्कर्यासद्धिरेकप्रमाणनिबन्धनैवेत्युपसंहारः। १९९ तथा हि – कार्यस्य क्रममनन्यसहायता प्रतियत्येव बुद्धिस्तस्याक्रम कार्यान्तरसाहित्यं [T. 350b.] ततः पृथक्करोति । ततः क्रमाक्रमतया दैतसिद्धेः तृतीयस्य प्रकारस्य सम्भवो निरस्तो भवति। क्रमभावव्यतिरेकिणः सवस्य कार्यजन्मनः तदन्यतया द्वितीयप्रकारतयाऽवस्थानात् । एवमुद्यानन्तरध्वंसिता [S. 188b.] क्ष-5 णिकतोच्यते इति प्रतीयती व्यवस्थापनाकाल एव बुद्धिस्तद्विपरीतरूपतायाः स्वविषयादपाकरणात् ततोऽन्यत्वेन प्रकारान्तरेऽवस्थापनाद राश्यन्तराभाव ईति।
तदेवमेकप्रमाणनिबन्धनामसाङ्कर्यसिद्धि प्रतिपाद्योपसंहरनाह - "तदेवम् उक्तेन न्यायेन " एकस्य " प्रतिनियतात्मन उपल-10 म्भात् तस्योपलभ्यमानस्य यस्ततोऽन्यस्तत्तुल्ययोग्यतारूपस्तद्विपरीतो वा तद्रूपविकलस्तदात्मनो " व्यवच्छेदः " पृथक्करणं तस्यो. पलभ्यमानस्यानुपलभ्यमानस्वभावाद् रूपान्तरेण प्रतिभासनात् । तथा तस्य खविषयस्य तदन्यात्मताया भावप्रधानत्वानिर्देशस्य "व्यवच्छेदो भवति" असाङ्कर्य सिध्यति ।
15 तद् यद्येतदविशेषेणान्यस्य सर्वस्य तत्राभावसिद्धिः स्यादित्यत्राभिमतं तदा सिद्धसाधनम् , यतः सर्वमविशेषेणैव तदेकाकारया बुध्या तद्रूपविकलं स्वविषयावच्छिद्यते, सर्वस्यान्यरूपस्य तत्राप्रतिभासनात् । अथ तद्देशकालयोरभावः सवस्य [T. 351a.] [S. 189a.] तद्विपरीतरूपस्य व्यवच्छेदोऽभिमतः स 20 न युक्त इति दर्शयति - "न तद्देशकालयोः” यत्रासौ प्रतिनियतात्मा सकलत्रैलोक्यविलक्षणः पदार्थ उपलभ्यते तत्र सर्वस्यान्यस्य भावस्य तत्तुल्ययोग्यतारूपस्येतरस्य वा व्यवच्छेदः प्रतिषेधः । येन हि कारणेन तत्तल्ययोग्यतारूपस्य तत्राप्रतिभासमानस्य प्रतिषेधस्तस्मिन् सति तदेकरूपनियतायाः प्रतिपत्तेरसंभवात् तं- 25 दभावनान्तीयका सा भवन्ती तत्प्रतिषेधं गमयतीति तत्कारणमनुपलब्धिलक्षणप्राप्ते तदतुल्ययोग्यतारूपे च न सम्भवतीति कथं तद्भावः सिध्येत् ।
१. द्रव्यान्त° - T.। २. इति सूचयति । ३..१०। ४.सातन्निबन्धनात्प्रति.T.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org