________________
१३१
101
क्षणिक एव एकार्थकियारूपसहकारित्वम् । घस्य ” कार्योत्पादानुगुणस्योत्पत्ताविष्यमाणायां " कार्यस्य " अङ्कुरादेः स्यात्, विशेषाभावादित्यभिप्रायः। ततश्च परस्परतो विशेषोत्पादानपेक्षिण एव सहकारिणः [S. 129a.] कार्य कुरिन् ।
किमेवंसति सिद्धं भवति ? इति चेत्, आह - " तेन " येन क्षणिका अपि परस्परतो विशेषोत्पादाऽनपेक्षा एव स्वकार्य कु- 5 वन्ति एककार्यप्रतिनियमलक्षणं च सहकारित्वं प्रतिपद्यन्ते तेन कारणेन "अक्षणिकानामपि कारणता स्यात् , अपेक्षणीयेभ्यः स्वभावातिशयोत्पत्तिश्च न स्यात् ” इत्यक्षणिकवादी क्षणिकपक्षेण खपक्षस्य साम्यमापादयति । यदाह -
"कः शोभेत वदन्नेवं यदि न स्यादहीकता। अक्षता वा यतः सर्वं क्षणिकेष्वपि तत्समम् ॥ विशेषहेतवस्तेषां प्रत्यया न कथञ्चन।
नित्यानामिव युज्यन्ते क्षणानामविवेकतः॥" इति । तत्रैतत् स्यात् प्रथमक्षणेऽपि क्षितिबीजादयः परस्परतः समुत्पन्नविशेषा एव सन्निधीयन्ते -
“येन यस्याभिसम्बन्धो दूरस्थस्यापि तेन सः।" इति न्यायाद्धि दूरदेशवर्तिनामपि हेतुफलभावात् इत्याशङ्कयाह - " अथ सहकारिणा " इत्यादि । सहकारिणः [T. 298a.] परस्परसम्पर्कविकला अपि वस्तुधर्मतयैवान्योन्यमुपकुर्वन्तीति सहकारिणा कार्योत्पादानुगुणविशेषजननाय कृतविशेष एव स- 20 म्पर्ककाल उपतिष्ठेत, एवं [S. 129b.] सत्यनवस्था स्यात् । तथा हि - तद्विशेषोत्पत्तावप्यपरः सहकारिकृतो विशेषोऽभ्युपगन्तव्यः, तथा तदुत्पत्तावप्यन्य इति ।
अथ नैवं सहकारिणः परस्परस्य कार्योत्पादानुगुणविशेषनिमित्तमपरं विशेषं कुर्वन्ति , स्वभावत एव तत्र तेषां योग्य- 25 त्वात् इत्यत आह - " न च ” इत्यादि । नैव हि सहकारिणः क्षितिबीजादयः परस्परस्य कार्योत्पादानुगुणो यो विशेषः तदु. त्पादने " नित्यं " सर्वकालं योग्यावस्था " येन " योग्यावस्थत्वेन “नित्यानुषक्तः " नित्यानुबडः * एषां " क्षितिबीजादीनां कार्योत्पा१. क्षणिकापेक्षणात् स्व°- T. ।
15
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
