________________
७२
१०
१५
२५
काव्यानुशासमम्
[ अ. १. सू. २४
इदं हि वाक्यम संभवत्स्वार्थ सत्सादृश्यात्सुलभसमृद्धि संभारभाजनतां लक्षयच्छुरकृत विद्यसेवकानां प्राशस्त्यं ध्वनति ।
अर्थशक्तिमूलं व्यङ्गयमाह
वस्त्वळङ्कारयोस्तद्वयञ्जकत्वेऽर्थशक्तिमूलः प्रबन्धेऽपि ॥ २४ ॥ वस्तुनोऽलङ्कारस्य च प्रत्येकं वस्त्वलङ्कारव्यञ्जकत्वेऽर्थशक्तिमूलः । स च पदवाक्ययोः प्रबन्धे च । इह चार्थः स्वतः संभवी, कविप्रौढोक्तिवन्तीति । न केवलं भणितिवशेनैवाभिनिष्पन्नशरीरो, यावद्बहिरप्यौचित्येन संभाव्यमानसद्भाव इत्यर्थः । यथा
] शिखिमात्रस्य मारणमेव तदासक्तस्य कृत्यम् । अन्यासु त्वासको हस्तिनोऽप्यमारयत् इति बहुवचनेनोक्तमुत्तमं सौभाग्यम् । रचितानि विविधभङ्गीमिः प्रसाधनानि इति तासां संभोगव्यग्रिमाभावात् तद्विरचनाशिल्प कौशलमेव परमिति दौर्भाग्यातिशय इति दर्शितम् । गर्वश्च बाल्याविवेकादिनापि भवतीति नात्र स्वोतिसद्भावः शङ्खयः । एष चार्थो यथा यथा वर्ण्यते तथा तथा सौभाग्यातिशयं व्याधवध्वा द्योतयति ।
कविप्रौढोक्तिमात्रेति । कवेरेव या प्रौढा उक्तिस्तन्मात्रनिष्पन्नशरीर
इत्यर्थः ।
यथा-
सिहिपिच्छकण्णऊरा जाया वाहस्स गव्विरी भमइ । मुत्ताहलर अपसाहणाण मज्झे सवत्तीणम् ॥ १३७ ॥ [गा. स. श. २.७३
Jain Education International
1
सज्जेइ सुरहिमासो न या पणामेइ जुअइजणलक्खसहे । अहिणवसहयारमुहे णवपल्लवपत्तले अणङ्गस्स सरे ॥ १४१ ॥
[
]
अत्र वसन्तश्चेतनोऽनङ्गस्य सखा सम्मयति केवलं न तावदर्पयति, इत्येवंविधया समर्पयितव्यवस्त्वर्पणकुशलयोक्त्या सहकारोद्भेदिनी बसन्तदशा यत
1. N. लक्खमु
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
