________________
अ. १. सू. १४ ]
काव्यानुशासनम्
रसस्याङ्गिनो यदङ्गं शब्दार्थौ तदाश्रिता अलङ्काराः । ते च रसस्य सतः क्वचिदुपकारिणः क्वचिदनुपकारिणः । रसाभावे तु वाच्यवाचकवैचित्र्यमात्रपर्यवसिता भवन्ति ।
तत्र रसोपकारप्रकारानाह
तत्परत्वे काले ग्रह त्यागयोर्नातिनिर्वाहे निर्वाहेऽप्यङ्गत्वे ५ रसोपकारिणः ।। १४ ॥
अलङ्कारा इति वर्त्तते । तत्परत्वं रसोपकारकत्वेनालङ्कारस्य निवेशो, न बाधकत्वेन, नापि ताटस्थ्येन यथा
भोटोऽभ्यधात्, तन्निरस्तम् । तथाहि - कवितारः संदर्भेध्वलङ्कारान् व्य
वस्यन्ति न्यस्यन्ति च, न गुणान् । नचालङ्कृतीनामपोद्धाराहाराभ्यां वाक्यं १० दुष्यति पुष्यति वा । तत्र शब्दालङ्कारापोद्धरणं यथा
अलङ्कृतजटाचक्रं चारुचन्द्रमरीचिभिः ।
यथा च
मृडानीदत्तदेहार्धं नमामः परमेश्वरम् ॥ १२७ ॥
[
अलङ्कृतजटाचकं तरुणेन्दुमरीचिभिः ॥
इति ।
अर्थालङ्कारापोद्धरणं यथा
श्यामां स्मितासितसरोजदृशं कराग्रेरिन्दौ विभूषयति बालमृणालकल्पैः । आरेभिरे रचयितुं प्रतिकर्म नार्यः कार्याणि नायतदृशोऽवसरे त्यजन्ति ॥१२८॥
[
]
यथा च-
श्यामां स्मितासितसरोजदृशं कराग्रेरिन्दौ विभूषयति केलिचको रलेहयैः
इति ।
1. A. C. पोद्धाराभ्यां
2. C. drops पुष्यति
Jain Education International
}
३५
For Private & Personal Use Only
१५
२०
२५
www.jainelibrary.org
