________________
१३२) अ. ६ सू. २०]
काव्यानुशासनम्
३८५
रथस्थमालोक्य रथाङ्गपाणिं स्थाने स्थिता श्रीरिति सोऽभिदध्यौ । वैराणि कार्योपनिबन्धनानि निर्मत्सरा एव गुणेषु सन्तः ॥ ६२२ ॥
[
]
वैधर्म्येण यथा
अन्ययान्यवनितागतचित्तं चित्तनाथमभिशङ्कितवत्या । पीतभूरिसुरयापि न मेदे निर्वृतिर्हि मनसो मदहेतुः ॥ ६२३॥
J
१३२) स्तुत्यै संशयोक्तिः ससन्देहः ॥ २० ॥ स्तुत्या अलङ्कारान्तरगर्भीकारेण प्रस्तुतवस्तुवर्णनार्थ संशयस्योक्तिनिर्णयान्ताऽनिर्णयान्ता वा भेदकस्यानुक्तावुक्तौ वा ससन्देहः । यथा
स्तुत्यै इति । स्तुतये यत्संशययद्वचः प्रयुज्यते तत्र ससन्देहालङ्कारसंज्ञा । सह सन्देहेन अनिश्चयेन वर्तत इति कृत्वा । त्रिधा खलु सन्देहवद्वचो भवति । सन्देहस्य प्रतिपादकत्वेन उत्पादकत्वेन अलङ्कारान्तरच्छायां गर्भीकृत्यासन्देहेऽपि सन्देहस्येव जननेन चेति । संशयश्च शुद्धसंकीर्णमूढभेदाश्रेधा । तत्र शुद्धः प्रतिपाद्यो यथा
वामेक्षणे स्फुरति धीः पुरुषस्य कष्टं
स्याद्वा न वेति विदधाति गतागतानि ।
नार्याः पुनः प्रमदनिर्भररूपमास्ते
तन्नास्ति यद्विनिभयादशुभं शुभं वा ॥५५॥ [ अत्र सन्देहनिष्ठत्वमेवेति शुद्धः सन्देहः ।
संकीर्णो यथा
गिरिरयममरेन्द्रेणाद्य निर्लनपक्षः क्षतगरुदसुरेशैः किं कृतो वैनतेयः । अपरमिह मनो मे यः पितुः प्राणभूतः किमुत बत स एष व्याततायुर्जटायुः ॥ ५५८ ॥ [
]
1
अत्र स्थाणुर्वा पुरुषो वेतिवत्पश्चात्पारमार्थिकेऽपि वस्तुनि परामर्श उदेतीति संकीर्णः सन्देहः । यथा किमेष जटायुरिति । पूर्वत्र तु कष्टस्य भविष्यत्त्वेन भावाभावावुभावपि सन्दिग्धौ | कदाचन तृतीयस्याप्युपक्षेपणीयन्यायेन मध्यरूपस्य प्रादुर्भाव संभावनमित्यनयोर्विवेकः ।
1. A. drops संदेहबद्वचो भवति
४९
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
१०
१५
२०
२५
www.jainelibrary.org
