________________
३०७
५
१०८) अ. ५ सू. ४] काव्यानुशासनम्
एतस्य च कविशक्तिख्यापनमात्रफलत्वेन पुरुषार्थोपदेशानुपायत्वात्काव्यगडुभूततेति भेदलक्षणं न कृतम् । काव्यं हि महाकवयः सुकुमारमतीनां पुरुषार्थेषु प्रवर्तनाय विरचयन्ति । न च पृथग्यत्ननिवर्त्ययमकादिनिरुद्धरसं तत्तथा सुखोपायः । सरित्पर्वतसागरादिवर्णनमपि वस्तुवृत्त्या रसभङ्गहेतुरेव, किमङ्ग न कष्टकाव्यम् । तथा च लोळटः । (33) यस्तु सरिदद्रिसागरनगतुरगपुरारिवर्णने यत्नः ।
कविशक्तिख्यातिफलो विततधियां नो मतः प्रबन्धेषु ॥ यमकानुलोमतदितरचक्रादिभिदोऽतिरसविरोधिन्यः ।
अभिमानमात्रमेतद्गड्डरिकादिप्रवाहो वा ॥ इति । १०८) स्वरव्यञ्जनस्थानगत्याकारनियमच्युतगूढादि चित्रम् ।४।
स्वरादीनां नियमच्युतं गूढादिश्च चित्रसादृश्यादाश्चर्यहेतुत्वाद्वा चित्रम् । तत्र स्वरचित्रं यथा---
जय मदनगजदमन वरकलभगतगमन ।
गत जनन गदमरण भवभयगनरशरण ॥४६३।। [ ] हूस्वैकस्वरम् । एवं दीर्धेकस्वरद्वित्र्यादिस्वरनियम उदाहार्यम् ।
न च पृथग्यत्ननिर्वत्येति । यदाह ध्वनिकारः(110) रसाक्षिप्ततया यस्य बन्धः शक्यक्रिया भवेत् । अपृथग्यत्ननिर्वर्त्यः सोऽलङ्कारो ध्वनौ मतः ॥ इति ॥
1 [ध्व लो. उ. २. का. १७ ] दीर्धकस्वरद्वियादिस्वरनियमे इति । दी(कस्वरनियमे यथा
वैधेरैनैरैशैन्ट्रैरैजैरैलै नैः सैद्धैः ।
मैत्रै कर्वे धैर्यैः स्वै रैदैः स्वैधै दैवैस्तैस्तैः ॥४७९॥ [ ] 1. I. L. ० च्युतगूढादि
२०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
