________________
१०
१५
२०
२५
काव्यानुशासनम्
अ. १. सू. ३
यशस्तु कवेरेव । यत इयति संसारे चिरातीता अव्यद्य यावत् कालिदासादयः सहृदयैः स्तूयन्ते कवयः । प्रभुतुल्येभ्यः शब्दप्रधानेभ्यो वेदागमादिशास्त्रेभ्यो मित्रसंमितेभ्योऽर्थप्रधानेभ्यः पुराणप्रकरणादिभ्यश्च शब्दार्थयोर्गुणभावे रसप्राधान्ये च विलक्षणं काव्यं कान्तेव सरसतापादनेन संमुखीकृत्य रामादिवत् वर्तितव्यं न रावणादिवदित्युपदिशतीति सहृदयानां प्रयोजनम् । तथा चोक्तं हृदयदर्पणे ।
र्जायासंमितत्वलक्षणो विशेष इति । चतुर्वर्गव्युत्पत्तेरपि चानन्द एव पार्यन्तिकं ' मुख्यफलमिति ॥
कविसहृदययोरिति । यः काव्यं कुरुते स कविः । यस्य तु काव्यानुशीलनाभ्यासवशाद्विशदीभूते मनोमुकुरे 2 वर्णनीयतन्मयीभवनयोग्यता सहृदयसंवादभाक् स सहृदयः | काव्यकर्तृत्व लक्षणपूर्वावस्थापेक्षया कविशद्वनिदेशः । यतः - कवेरपि भावकावस्थायामेव रसास्वाद : संपद्यते । पृथगेव हि कवित्वाद्भावकत्वम् । " यदाह – (2) “सरस्वत्यास्तत्त्वं कविसहृदयाख्यं विजयते ॥” ] इति ॥ यशस्तु इति । यदाह-
(३) अमरसदनादिभ्यो भूता न कीर्तिरनश्वरी
[
भवति यदसौ संवृद्धापि प्रणश्यति तत्क्षये । तदलममलं कर्तुं काव्यं यतेत समाहितो
जगति सकले व्यासादीनां विलोक्य परं यशः ॥ [रु. का. १-२२] कवेरेवेति । न तु सहृदयस्य । प्रभुतुल्येभ्य इति । कर्तव्यमिदमित्याज्ञामात्रपरमार्थेभ्यः । मित्रसंमितेभ्य इति । अस्येदं वृत्तममुष्मात् कर्मण इत्येवं युक्ति
युक्तकर्मफलर्सम्बन्धप्रकटनकारिभ्यः ।
उपदिशतीति । अप्रयासेन शिक्षयति । व्युत्पत्तिं करोतीति यावत् ।
1. A. B. पार्यन्तिकमुख्य ०
०
2. C. वर्णनायतन्मयी • Scribes very often do not put the top curve on long ई.
3. A. B. यथाहः
4. A. सध्वप्रकटन ०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
