________________
५१-५३) अ. २. सू.२५-२७] काव्यानुशासनम् ५१) कार्यभङ्गाद् विषादः सहायान्वेषणमुखशोषादिकृत् ॥२५॥
उपायाभावनाशाभ्यां प्रारब्धस्य कार्यस्य भङ्गान्मनःपीडा विषादः। तं सहायान्वेषणोपायचिन्तनोत्साहविघातवैमनस्यादिना उत्तममध्यमानां मुखशोषजिह्वासृक्कलेहननिद्राश्वसितध्यानादिभिरधमानां वर्णयेत् । यथा
व्यर्थ यत्र कपीन्द्रसख्यमपि मे क्लेशः कपीनां वृथा प्रज्ञा जाम्बवतो न यत्र न गतिः पुत्रस्य वायोरपि । मार्ग यत्र न विश्वकर्मतनयः कर्तुं नलोऽपि क्षमः सौमित्रेरपि पत्रिणामविषयस्तत्र प्रिया कापि मे ॥१२७।।
. [उ. रा. च. अं. ३ श्लो. ४६] १. ५२) मद्योपयोगान्मदः स्वापहास्यास्मरणादिकृत् ॥२६॥ .. मद्यपानादानन्दसंमोहयोः संगमो मदः । तं स्वापस्मितगानकिंचिदाकुलबाष्पस्खलद्गतिमञ्जभाषणरोमोद्गमादिभिरुत्तमानां हास्यगीतिखस्ताकुलभुजक्षेपव्याविद्धकुटिलगत्यादिभिर्मध्यमानाम् , अस्मरणघूर्णनस्खलद्गमनरुदितछर्दितसन्नकण्ठनिष्ठीवनादिभिरधमानां वर्णयेत्। तथा च १५ (13) उत्तमाधममध्येषु वर्ण्यते प्रथमो मदः ।
द्वितीयो मध्यनीचेषु नीचेष्वेव तृतीयकः ॥ [ ] यथा
सावशेषपदमुक्तमुपेक्षा स्रस्तमाल्यवसनाभरणेषु । गन्तुमुद्यतमकारणतः स्म द्योतयन्ति मदविभ्रममासाम् ॥१२८॥ २०
[शि. व. स. १०. श्लो. १६ ] ५३) विरहादेर्मनस्तापो व्याधिर्मुखशोषादिकृत् ॥२७॥ 1. I. हास्यगीत 2. P. व्यावद्भकुटिल°; L. व्याप्तिकुटिल
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
