________________
११६
१०
१५
२०
२५
करुणमाह
३७) इष्टनाशादिविभावो दैवोपालम्भाद्यनुभावो दुःखमयव्यभिचारी शोकः करुणः ।। १२ ।।
इष्टवियोगानिष्ट संप्रयोगविभावो दैवोपालम्भ निःश्वासतानवमुखशोषणस्वरभेदाश्रुपातवैवर्ण्यप्रलयस्तम्भकम्प भूलुठनगात्र संसाकन्दाद्यनुभावो निर्वेदग्लानिचिन्तौत्सुक्यमोह श्रमत्रासविषाददैन्यव्याधिजडतोन्मादापस्मारालस्यमरणप्रभृतिदुःखमयव्यभिचारी
काव्यानुशासनम् [ ३७-३८) अ. २. सू. १२ - ११
शोकः स्थायिभावश्चर्वणीयतां गतः करुणो रसः । यथा—
अयि जीवितनाथ जीवसि ॥ १११ ॥
इत्यादि रतिप्रलापेषु |
------
चित्तवैधुर्यलक्षणः
रौद्रमाह-
३८) दारापहारादिविभावो नयनरागाद्यनुभाव औक्रयादि व्यभिचारी क्रोधो रौद्रः ॥ १३ ॥
दारापहारदेशजात्यभिजनविद्याकर्मनिन्दा सत्यवचनस्वभृत्याधिक्षेपोपहासवाक्पारुष्यद्रोहमात्सर्यादिविभावो नयनरागभ्रुकुटीकरणदन्तोष्ठपीडनगण्डस्फुरणहस्ताग्रनिप्पेषताडनपाटनपीडनप्रहरणा हरणशस्त्रसंपातरुधिराकर्षणच्छेदनाद्यनुभाव औग्र्यावेगोत्साह विबोधामर्ष चापलादिव्यभिचारी क्रोधः स्थायिभावश्चर्वणीयतां प्राप्तो रौद्रो रसः । यथाचञ्चद्भुजभ्रमितचण्डगदाभिघातसंचूर्णितोरुयुगलस्य सुयोधनस्य ।
स्त्यानावनघनशोणितशोणपाणि
Jain Education International
[ कु. सं. स. ४ श्लो. ३ ]
रुत्तंसयिष्यति कचास्तव देवि भीमः ॥ ११२ ॥ [वे. सं. अं. १ श्लो. २१ ]
चञ्चदभुजेति । चञ्चद्भयां वेगावर्तमानाभ्यां भुजाभ्यां भ्रमिता ये चण्डा दारुणा गदा तया योऽभितः सर्वत सर्वोर्घातस्तेन सम्यकचूर्णितं पुन
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
