SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 381
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ टिप्पणानि । ૧૦ [ ४० ३६. पं० १७ हियम्मि तत्थेव पचओ होह । णय होइ सो अणसे तेण अभिण्णं तदस्थातो ॥ ५९ ॥ बृहत् । शास्त्रवा० ६४५ । सन्मति० टी० पृ० ३८६ । न्यायकु० पृ० १४४ | स्याद्वादमं० का० १४ । पृ० ३६. पं० १७. 'मैदानम्युपगमात् ' - "थ एव लौकिकाः शब्दाः त एव वैदिकाः"शाबर० १.३.३० । “अन्याविशेषाद् वर्णानां साधने किं फलं भवेद ।" - प्रमाणना ० ३.२४७ । पृ० ३६. पं० २३. 'नापि वाक्यम्' तुलना - " वाक्यं भिन्नं न वर्णेभ्यो विद्यतेऽनुपलम्भतः । अनेकावयवात्मत्वे पृथक तेषां निरर्थता ॥" प्रमाणका० ३.२४८ । पृ० ३७. पं० १. 'सार्थकाः' - "प्रत्येकं सार्थकत्वेऽपि मिथ्यानेकत्वकल्पना ॥ एकाथयक्षगत्या च वाक्यार्थप्रतिपद् भवेत् ॥” वही ३.२४९, २५० । पृ० ३७. पं० २२. 'वर्णानुपूर्वी' तुलना- "बर्णानुपूर्वी वाक्यं चैत्र वर्णानाममेदतः” प्रमाणवा० ३.२५९ । पृ० ३७. पं० २६, 'अव्यापित्वे' तुलना - " सर्वत्रानुपलम्भः स्यात् तेषामव्यापिता यदि ॥ २५३ ॥ सर्वेषामुपलम्भः स्यात् युगपद् व्यापिता यदि ।" वही० । पृ० ३७. पं० २९. 'नानुपूर्वी सात्' तुलना - "देशकालक्रमाभावो व्याप्तिनित्यत्ववर्णनात् ॥ २६० ॥” वही० । "ला चेयमानुपूर्वी वर्णानां देशकृता वा पिपीलिकानामिव पंतौ स्यात्, कालकृता वा बारादीनामिव। द्वयोरपि देशकालक्रमयोरभावो वर्णानां व्याप्तिनित्यत्वयोवर्णनात् । अन्योऽन्यदेशपरिहारेण वृत्तिर्हि देशपौर्वापर्यम्, तच्च सर्वगानामसम्भवि । तथान्योऽन्यकालपरिहारेण वृत्तिः कालपौर्वापर्य च नित्यानाम सम्भवि ।” मनो० ३.२६० । पृ० ३८. पं० ९. 'अयमेव' तुलना - " अयं हि मेट्रो मेदहेतुर्वा विदधर्माभ्यासः कारणमेदका । ततश्चेत् न मेदः अन्यनिमित्ताभावात् एकं द्रव्यं विश्वं स्यात् इत्यादि प्रसज्येत - " हेतुबिन्दुटी० पृ० ४७ | सन्मतिटीका ( पृ० ३) में मी ऐसा ही वाक्य उद्धत है। अवतरणसमाप्तिके सूचक चिन्हको 'हीयेत' शब्दके बाद रखना चाहिए । यह वाक्य धर्म कीर्ति का होना चाहिए। देखो, अनेकान्तज० पृ० ४९ । पृ० ३८. पं० १४. 'सस्यादिप्रसंगात्' तुलना - "नित्यं सस्वमसत्वं वाऽहेतोरन्यानपेक्षणात् । अपेक्षातच भावानां कादाचित्कस्य सम्भवः ॥” प्रमाणवा० ३.३४ । १.१८२ । पृ० ३८. पं० १६. 'ईश्वरस्य' न्याय सूत्र में ( ४.१.१४ - ४३ ) एकान्तवादोंकी परीक्षा की गई है। जिसमें प्रसंगसे पुरुषकर्म प्रधान है या ईश्वर इस प्रश्न का भी निराकरण किया गया है । मनुष्य प्रयत्न करता है किन्तु फलनिष्पत्ति ईश्वराधीन हैं। पुरुषकर्मसे रहित ईश्वर कुछ मी फल नहीं दे सकता और ईश्वरके अनुग्रहके बिना पुरुषकर्म मी निष्फल ही रह जाते हैं - इस प्रकार पुरुषार्थ और ईश्वरकारणतावाद में अनेकान्तकी सिद्धि करके एकान्त पुरुषार्थवाद और एकान्त ईश्वरकारणवादका निराकरण किया गया है।- मा० ४.६-१९-२१। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001047
Book TitleNyayavatarvartik Vrutti
Original Sutra AuthorSiddhasen Divakarsuri
AuthorShantyasuri, Dalsukh Malvania
PublisherSaraswati Pustak Bhandar Ahmedabad
Publication Year2002
Total Pages525
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010
File Size11 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy