________________
१०८
न्यायावतारसूत्रवार्तिकवृत्तौ . [३. अनुमानपरि० लिजलिजपनुमानानामानन्यादेकलिङ्गिनि।।
गतियुगसामेषु बहुवपि न विद्यते ॥" [लोकवा. अनुमा० १४९-१५३] अपि । अशेषव्यक्त्यायखरूपं प्रत्यक्षानुमानाभ्यां सामान्य निधीयमानं खापारनिवपत्पादयेत् । तनिश्चयोऽपि साधारनिश्चयमिति सकलः सकलाः प्रसन्येत । कसैकान्तसामान्यरूपो हेतुः साकल्येन सिद्धः।
६३. नापि विशेषरूपः । स हि एकान्तेन विशेषः परमाणुरूप: स्यात् । तस्य प न प्रत्यक्षानुमानाभ्यां सिद्धिरित्युक्तम् । न चानन्वितस्स हेतुत्वं सिखम् । ६४. विवखानेकान्तिकावपि साभ्यान्यथानुपपनस्वेन न सिद्धौ ।
६५. बरिया सिद्धत्वादेव तो निरखौ । तपाहि-पक्षधर्मत्वे सति तो साताम् । . बदमारे सावप्वसिपिति सकल एकान्तवापिनो हेतुर्न सिख इति ।
६६. महपादिन नयचक्रविधातुर्मतेन सकल एवैकान्तसाधनो हेतुर्विला इति । भनेकान्तात्मकवस्तुविपर्ययसाधनाविति।
६७. अनेकान्तिकासिद्धावपि साभ्यनिमयविपर्ययसाधनाविरुद्धाविति । तथाहि- लिमयेन सहाप्रतिपत्ति-संदेहावपि विनवावेन । तदविनाभूतौ चौसिद्धानेकान्तिकाविति सकल एप हेतुर्विद्ध इति ।
६८. देषा समन्तभद्रसेति । स हि प्रविबन्धविकलानां सर्वेषामेव हेतूनां व्यभिचारित्वं मन्यते । न चैकान्तसामान्ययोर्विशेषयोर्चा प्रतिबन्ध उपपद्यते । तपाहि-सामान्ययोरेकान्तेन नित्ययोः परस्सरमनुपकार्योपकारकभूतयोः कः प्रतिवन्धः । विशेषयोस्तु नियतदेशकालयोः प्रतिबन्धप्रदेऽपि तत्रैव तयोर्ध्वंसात् साध्यधर्मिण्यगृहीतप्रतिवन्ध एवान्यो विशेषो' हेतुत्वेनोपादीयमानः कथं नानेकान्तिक इति । तस्मात् समानपरिणामक्षेत्र सामान्यविशेषात्मनो देतोरनेकान्तात्मनि साध्ये गमकत्वम् । नेकान्तसाधन इति सिवम् । [५३]
सर्वसाधनविधौ परलोकसिखौ
मात्मावि यब निरुपद्रपसौल्पहेतुः। तत्रोपयुक्तमुभयात्मकवस्तुनिष्ठम्
म्युत्पादित विशदमेतविहानुमानम् ॥ ॥ इति श्रीशान्त्याचार्यविरचितायां बार्तिक वृत्ती अनुमानपरिच्छेदः ॥
१.क्याधिय म०प०। २. निववाढत्सा म०। ३. कपः हिमु००। ४. मनेग्रन्ति मु० क.। ५. 'भूतो पाति म०क.मु०। ६. विशेष मु०। ७. मुत्पादिवे ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
