Page Text
________________
कारिका ४८.] हेतोर्लक्षणम् ।
१०५ क्षणिकमपि कि विधमान कार्य करोति, कि पाऽविद्यमानम् ।। प्रथमपासना . : मेककालताप्रसङ्गः । द्वितीये तु पूर्वमेव कार्यमुत्पयो कारणाभावाऽविशेषात् । काठमावित्वं कारणत्वम् । तरक्षणमावित्वं किं न भवति । कोहि पूर्वोत्तरक्षणयोर्विशेषा?, अनिवाममाविशिष्टत्वात, अपरन र कर्तवमानभ्युपगमात् । अय पूर्वमेव कार्यका साये कि कारणेन १ । उत्तरमपि कार्पस सद्भावे कारणेन ? । तस्मिन् सति । पचरस भावादिति चेत् पूर्णमापि समानम् । अवमस्तु, वापि क्षणिकल कर्तुत्वं सिखमिति चेत् न सितम्, सत्तामात्रेण कर्तुत्वे सर्वकार्यकरीत्वं स्यात् । खसन्तानमेव कार्य करोति नाम्बसन्तानमिति चेत् न, इतरेतरामयासंगात् । तथा हि-कार्यत्वात् एकसन्तानत्वम् , एकसन्तानत्वात् कर्तृत्वमिति । तम क्षनिकलापि कर्तृत्वम् । वलात्कचिवजहतपूर्वरूपम द्रव्यमेवोत्तरोचरेषु कार्येषु परिणमतः कर्तुत्वं माम्बलेति । तेम प्राणाविरात्मान-॥ मन्तरेणोपपयते इति निक्षल्यावृत्तिरेव अन्वयमन्तरेणापि गमिकेति । [४६] ११. ना बन्धमन्तरेण कथमन्यमानुपपनस्वमित्यालाह-संबन्धिम्याम् इत्यादि ।
संपवियां विनिसंबमा सास लगेष्टवत् ।
बनवला मसात तक्यपरिकल्पने ॥४७॥ ६२. वाह-संबधिम्या संकल्या मित्रः साद, अमिनो वा' । यमिता, सदा ॥ संवन्धो पालात संबंधिनी वा । अब मिना, सदा डोष्ठकल्पो न योरसाविति । अब संवन्मान्तरेण बोरयाविति । बमाण्यमेदे पूर्व प्रसंगः । मेदेऽनवला साविति ।
१. कि संबन्धेन कि संखयोः संवन्धः क्रिया, यहा बसंवद्धयोरिति १ । पपसंवबोरिति, सदा समविन्ध्ययोः क्रियेत । भय संपदयो, पदाकि संपन्न , सत पर संबडत्वादिति । वस्मारनुपपचिरेष गमकर निवन्धनम्, न संवन्धान्तरमिति । [१७] . ११. देवमन्वयं निरस पक्षधर्मत्वं निरसमाह-कृषिकोदपप्रादेरित्यापि । कृत्तिकोवयपूरादे कालादिपरिकल्पनात्।
। यदि खान पक्षधर्मत्वं चाक्षुषत्वं न कि ध्वनी ॥४८॥ ६२. कपिकोदयब नदीपूरब।आदिमहणात् पन्द्रोदयाविसमामाने। या हिपक्षमा उतिकोदमाद रोहिण्युपपानुमाने कालो धर्मी परिकल्प्यते । पार गनुमाने । भावेऽपि नदीपूरा देशविशेष इति । तथा समुदाबावपि । पिपीलिकोत्सरणमल्सालिकाहेलम्। रामनमाने भूविशेष इति । एवं यदि यस्किचित् कल्पयित्वा पक्षनर्मल व्यवसाप्यते वदा भवनौ अनित्यत्वे साध्ये पानुषत्वं पब: सात, नापि जनतो पर्मिलेन कल्पनाविति । तथा हि-जगवर्मी भनित्यशदान भवति इति साम्यो धर्मः पापपटारवा इति । तत्र पक्षधर्मत्वमपि गमकत्वे निवन्धनमिति । [१८] .
-
१.विद्यमानं करोविक०। २. विशेषलात्म०, नात् तत्का०।४.मानसिक प्राणामुक०। ५.तथा संबन्धि भ०००। बग्विनामि०। ७. पाकि संबंधषो मागसंवन्धयोरितिक०। ८. क.मु०। ९. भूत वि .मु०।१०.पाल भवति। ११. पाइपलातू पटवादिति तनाबाशुषलादिति तनपाइपषसाविति ।
मा.१४
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |