Page Text
________________
कारिका ३७.]
अपोहनिरासः। सथाहि-परप्रतिपादनार्थ तस्य प्रयोगः । परस्तु नीलाथर्थी नानीलनिषेधमा जिज्ञासति । प्रतिपादकोऽपि तथैव प्रतिपादयति । अजिज्ञासितं प्रतिपादयन्न प्रेक्षापूर्वकारी स्यात् ।
६९. अथ 'किम् आनयामि' इति जिज्ञासायाम् अनीलमपि जिज्ञासितं नीलमित्युके निषिभ्यते । नैव' प्रतिपाद्यस्य विधावेव जिज्ञासा न "निषेधमात्रे । प्रतिपादकोऽपि तथैव प्रतिपादयति । सामादन्यप्रतिपत्तिरिति । नैतदस्ति, प्रतिपाद्यस्य सामान्येन विधावेव । जिज्ञासान प्रतिषेधमात्रे । 'विधिप्रतिपत्तौ सामादन्यप्रतिषेध इति।
६१०. किञ्च, अयमपोहो भावे भाषस्य वा प्रतीयते केवलो वा । प्रथमपझे भावयोः प्रतीतिः किं तेनैवानुमानादिना, किं वा प्रमाणान्तरेण १ । यदि तेनैव तदा किं भावी प्रतीत्य प्रतीयते कि वाऽपोहं प्रतीत्य साविति। न तावत् प्रथमपक्षः । नहि नीलशब्देन अनीलं प्रतीयते । प्रतीयमानत्वे वा कथं तनिषेध इति । नीलं चे प्रतीत्य अनीलापोहप्रतीतौ । स्खैलन्ती प्रतीतिः स्यात् । अथ नीलमेव अनीलापोहात्मकं प्रतीयमानमुभयव्यवहार रचयति; तर्हि आयातोऽस्मत् पथमिति । नापि द्वितीयः पक्षः । नहि केवलोऽपोहः प्रतीयते पश्चात्ताविति, अननुभवात् । नापि प्रमाणान्तरं किंचित् वत्र अनीलप्रत्यायकमस्ति, येन तदपोहः प्रतीयेत । न चाभावेन भावस कश्चित्संवन्धः संभवति इत्युक्तम् । तस्मान भावसंबन्धित्वेनापोहस्य प्रतीतिरिति । केवलस्य च संस्य प्रतीतो सर्वशब्दानां पर्यायवा" स्यात्, लिङ्गलिङ्गिनोरभावश्च भवेत् । तथाहि-यदेव लिनशब्दवाच्यम् वदेव लिनिशब्दस्थापि। तथा विशेषण-विशेष्यभावोऽपि न सात। असत्त्वं च गति न किंचिदखि यदपोहेन सत्त्वाख्यं साधनं भवेत् ।
६११. अथासत्यपि बाझे वासनानां नानात्वात् तबनितानां ध्वनीनां न पर्यायतेति । तन्न, बासनानामपि नानात्वानुपपत्तेः । ता हि अनुभवनिबन्धनाः । एकल्पस्स चापोहलै । प्रतीतौ कथं वासनानामपि नानात्वमिति । तथा, अकालोपोहस्सैकरूपत्वादतीतानागतवर्तमानताव्यपदेशा नोपपधेरनिति । अक्रियानिषेधस वा भावेकरसस सद्भावे अकार्षीत् करोति करिष्यतीति च व्यपदेशानुपपत्तिरिति । वचनलिङ्गभेदश्च न स्यात् । तथा, सर्व-अमेयौदिशब्दानामसर्वादेरेभावात् अपोशाभावेन अपोहवाचकत्वं न स्यात् । अपि च, अपोहः किम् आश्रितः, अनाश्रितो वा ? । अनाश्रितत्वे न कस्यापि । आश्रितत्वे गुणो वा स्यात् . सामान्यं वा भवेत् । तथा हि-यदि प्रतिव्यक्त्यनेकखदा गुणः । अथैकः वदा सामान्यमिति।
६१२. अथापोझते अनेन इति झानाकारः, अपोसतेऽस्मिन्निति स्खलक्षणम् । अपोहनमपोह इति अन्यनिषेधः । तदेवं विधिल्पापोहाभ्युपगमात् निषेधमात्रे यहूषणं तदसविति ।
१. प्रेक्षाकारी ब० म० क०। २. निषेप्यते म०। ३. नेवंक०। । ४.न प्रतिषेष मु. क०। ५. विप्रति अ०। ६. प्रतीयेत मु००। ७. पोहप्रवीतावितिक०। ८. प्रथमः पक्षः क०। ९. नीलं वा प्रती मु०क०१०. पोहे प्रती म०। ११. संबल मु०। १२. नीकसमेव मु०क०। १३. च प्रतीतौ मु०क०। १४. स्यात् । अथासवं अ०। १५. च
न मु० क०। १६. यदापो अ०। १७. चापोहप्रमु००। १८. नाना नानाल' क०। १९. तथाकारापोह क०. २०. "स्य चाभा ब० मु०। २१. याविश 'म०। २२. देव भावात् क०। २३. मिति । भपोलते बनेन, भयापोमवेऽमि ।
न्या. १३
-
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |