Nyayavatarvartik Vrutti

SR No.: 001047
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Shantyasuri, Dalsukh Malvania
Publisher: Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad
Publication Year: 2002
Total Pages: 525
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010
File Size: 11 MB

Page 278

कारिका ३५.]
अनुगतव्यावृचाकार वस्तु ।
८९
६७. अथ बेलवता द्वितीयस्य निवर्तने तथाभावः न स्वयं, विश्लेषे किलाविकलकारणस्य भवतोऽन्यभावेऽभावाद् विरोधेव्यवस्था । यथा शीतोष्णयोः । तदसत् । यतो बलवता किं क्षणिकस्य निवर्तनम् उत अक्षणिकस्त्र १ । क्षणिकस्यापि किम् अतीवानागतलक्षणस्म उत वर्तमान क्षणस्येति १ । तत्रातीतानागतयोरविद्यमानत्वादेव कल्य केन निवर्तनम् ? | देवरता हि किंशुकाः । नाप्येकक्षणावस्थायिनो वर्तमानस्य केनचिभिवर्तनम् धारणं वा संभवति ।
६८. अथ विरोधिनाऽसामर्थ्योत्पादनेन मन्दतरतमादिकार्योत्पत्तौ त्रिचतुरेषु क्षणेषु निवर्तनम् । ननु सामर्थ्यविनाशेने निर्हेतुविनाशवादो निरर्थकः स्यात् । अथ सहकारित्वमेव सामर्थ्यविनाशनम् । ननु क्षणस्यानुपकार्यत्वात् कथमसौ सहकारी ? । एककार्यकरणादिति चेत्; तर्हि कार्यकारणभावमात्रमेव स्यात् ने' कश्चित् निवर्त्यनिवर्त्तकभावः । सहकारिणो 10 विरोधव्यवस्थायां न कस्यचिदयं न स्यात् । वन क्षणिकस्य निवर्तने" सहानवस्थानविरोधः ।
६९. अथाक्षणिकस्य । तस्मापि निवृत्तिः किम् - भिन्ना स्यादू, अभिन्ना वा ? । अभिन्ननिवृत्तिकरणे स एव कृतः स्यात् । तथा च कारणमेव स्यात्, न विरोधः । भिन्ना चेत् तस्या पर्ने कारणं स्यात् । न कस्मैचित् निवर्तको नाम ।
१०. किल्ल, भवतु कथनिच्छीतोष्णादीनां विरोधः, तथापि अयं नित्यानित्य [स्व ] योर्न 1 "संभवति । तथा हि-किम विकलकारणं नित्यत्वं अनित्यत्वेन व्यावर्त्यते, उतानित्यत्वं नित्यत्वेनेति १ । न तावदाद्यः पक्षः । यतः कारणवत्वे नित्यत्वमेव न स्यात् । अथाविकलकारणम विचलितस्वरूपम् ; तस्यापि न केनचित् निवर्तनम् । निवर्तने वा नित्यतैव न खात् । नापि क्षणिकत्वं तस्य स्वत एव नाशात् किं नित्यत्वं कुर्यात् । किंच प्रतिक्षणं विज्ञrog भावेषु तदेव किञ्चिन्नित्यत्वं नास्ति, येन क्षणिकत्वं व्यावर्त्यते । सद्भावे वा कथं 20 सेहावस्थितिविरोध इति ।
1
६११. अथ परस्परपरिहारस्थितिलक्षणो नित्यत्वानित्यत्वयोर्विरोधः । स हि किल. स्वपनिष्ठो व्यावर्ण्यते 'नैकं वस्तु द्विरूपं संभवति' इति । तदसत् । र्यंत एकस्यापि प्रस्तरादेः शीतस्पर्शस्य सतः कालान्तरेणोष्णस्पर्शस्य दर्शनात् । न च तद्वस्तु भिन्नम् । विरुद्धो भयपर्यायात्मतया प्रत्यभिज्ञायमानत्वात् । अथैकैदा विरुद्धो भयरूपता नोपलभ्यते । तैदप्यसत् । 25 बहेरेकस्याप्युष्णानुष्णस्वभावस्य दर्शनात् । तथा हि " स्पर्शरूपतया बहिरुष्णो न रूपरूपतया अन्यथा तदवलोकने जननयनवद्दन म पनी पद्येत ।
१. अथ भवता द्वि० क० मु० । २. भवताऽष्य क० । ३. विरोधाव्यव° अ० । ४. क्षणका 탱탱 ५. क्षणिक सु० । ६. अप्पे क० मु० । ७. वारणं सु० क० । ८. निवर्तये
९. विनाशे मु० । १०. निर्हेतुकं वि मु० । ११. स्यात् निव° मु० । १२. निवर्तते मु० । १३. विरोधी १७. नित्यत्वमेव मु० क० । २०. तदसत् एक अ० । २१. दर्शनात्
अ० । १४. एवं अ० । १५. कश्चित् क० । १६. स भवति मु० ।
१८. क्षणिकत्वं किव मु० क० । १९. सद्भावस्थि० ब० ।
तथाहि स्पर्शरूपतया वहिरुष्णो न रूपरूपतया न च° अ० । २४. भ्यवे व
मु० क० । २५.
२७. 'मापद्येत सु० ।
मा० १२
영향 -
मु०
२२. अथ वि० मु० । २३. बिरोधोभय तथापि क० ।
२६. न रूपतया मु० ।