Page Text
________________
कारिका १७.] अभावस पृथक्प्रामाण्याभावः । सत्प्रतिपत्तेच लिङ्गत्वनिषेधात् न स न्यायः । यथा च भवतां भूतले उपलभ्यमाने अस्तीति जानस,
"ततः परं पुनर्वस्तु धर्मात्यादिमिर्यया।
दुचाऽवतीयते सापि प्रत्यक्षत्वेन संमता" ॥ [छोडवा. प्रत्य. १२० ] इत्यभिधानात् प्रत्यक्षता तथा नास्तीति ज्ञानस्यापि ।
६५. किडा, भावांशस्य प्रहणं किं वस्त्वन्तरसंसृष्टस्य किं वा असंसृष्टस्य १ । यदि संस्शुस तदा प्रत्यक्षबाधितत्वादभाषः प्रमाणं न स्यात् । अथासंसृष्टस्य तदा कथं नामावस्य प्रत्यक्षता । अय वस्तुमात्रमेव प्रतीयते, न वस्त्वन्तराभाषः । तत् किं वस्त्वन्तरं तत्र प्रतिभाति १ । नेति चेत् तत् कथं न तदभावः प्रत्यक्षप्रायः । अथ प्रत्यक्षेण न समायो नाप्यभावः प्रतीयते । तदसत् । एवं हि अप्रवृत्तिनिवृत्तिकं जगत्स्यात् । तदुक्तम् - "महि । भयमनलं पश्याप्यनलमेव पश्यतिकिन्त सलिलमपिततः तदर्थी न तिने प्रति वेति दुस्तरं व्यसनमापनम्" इति । तस्माद् इदन्तया सदसदात्मकं वस्तु परिच्छिन्दत् प्रत्यक्षं सम्यवहारमिव असव्यवहारमपि करोति इति न नास्तीति शानस्य पृथक्प्रामाण्यमिति । वदेवाह-न, नास्तीत्यादि।
न, नास्तीति यतो ज्ञानं नाध्यक्षाद्रिनगोचरम् । ६६. क्वचिदस्तीति मानमपि लैङ्गिकमित्यभिधास्यते । [१६]
६१. ननु अभावप्रमाणनिरासे प्रमेयाभावनिरासाद् अभ्युपेतहानिः स्थावित्याहअमावोऽपि घेत्यादि ।
अभावोऽपि च नैवास्ति प्रमेयो वस्तुनः पृथक् ॥१६॥ ६२. एतदुक्तं भवति-नाभावो जैनै भ्युपगम्यते । किन्तु न पृथगिति । उकंच सूत्रे ।
"मणोण्णाणुगयाण 'इमंच' तंव' ति विभयणमजु ।
जहबीर-पाणियाणं" [सन्मति. १.४७] इति । ६३. ननु अशेषाभावानुभवे युगपत्स्मरणमुत्पयेत । न किञ्चिदेतत् । यतो नानुभूतं मर्यत एव, किन्तु अनुभूतमेव । तेनाशेषाभावानुभवेऽपि यस्य प्रतिषियमानपदार्थस्मरणे प्रमादिनिमित्तमति, वस्यैव स्मृतिः, नान्येषामिति विरोधपरिहार चाभिधास्यतीति । तदेवं. न प्रमाणा( मेया )भावः प्रमाणतेः सिध्यति इति । अत: साधूकम् "द्विधा मेयविनिश्चयात्' [का० २] इति । [१६]
६१. यत् सूत्रे वैविण्यं “प्रत्यक्षं च-परोक्षं च" [न्याया• १] इत्युक्तम् , वदेष व्याख्यातुमाह प्रत्यक्षमिति ।
प्रत्यक्ष विशदं ज्ञानं त्रिधे()न्द्रियमनिन्द्रियम् । योगजं चेति वैशयमिदन्त्वेनावभासनम् ॥ १७॥
१.लानिरेक० मु०। २. सम्यायः ब० । सैन्यासः मु० । सन्यासः क०। ३. भवता क० म०। ४. अनुप' मु०। ५, कयं भाव क०म०। ६. कथं तदभा म०प० । कथं न तदामा क०म०। ७.अप्रवृत्तिकं म०प०। ८. करोति न क० मु०। ९.जह दुपा सन्मति। १०. भावात् म०। ११. 'मेव तमाशेषाब। १२. प्रमाणमित्यतः साब.क.मु०।
म्या..
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |