Nyayavatarvartik Vrutti

SR No.: 001047
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Shantyasuri, Dalsukh Malvania
Publisher: Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad
Publication Year: 2002
Total Pages: 525
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010
File Size: 11 MB

Page 254

बनावमामाग्यवाद। प्रभावात् किमिति भवाम् तत्र ने प्रवर्तप्रति । तस्मादनुपलब्ध। लिङ्गादसनवहारप्रवृत्ती कथमिवमुक्तम्-'लिङ्गाभावात्रामावस्वानुमेयतेति'।
६९. नम्वेवं सुतरां तसानुमेवता नाति । यतो यचलिकत्वेन विवक्षितं तत्तम प्रतिपापति । पब स्मात् प्रतीयते सोऽभावो न भवति, योग्यताया भावरूपत्वात् । तस्मात्कयमनुपलब्रटिशात् तत्प्रतिपत्तिरित्युच्यते । किना, किमित्यभाष एवं पूर्वोत्कालिकात् प्रमाणा-। वरावा नावसीयते । किमत्रोच्यते । तस भावव्यतिरेकेणासस्वात् । तथा पाभावो लिजात् प्रमाणान्तराद्वाऽवसीयमानो न खतवतया प्रतीयते । किन्तु देशादिविशेषणत्वेनेन प्रतिपत्तिा-अत्रेदानीर्मस्य चाभावः।
११०. न पाभावस्य देशकालाभ्यां सह विशेषणविशेष्यभावः, वस्तुप्रतिषेधल्पत्वेनानुपकार्योपकारकखभावत्वात् । नापि भावसंबंधिता तस्स युक्ता, तयोभिन्नकालत्वात् । यदा। पटाक्यो भाषा, न तदा तदभावः । यदी तस सैस्वं न तदा घटोऽस्तीति कयं तस्स रेसपंधिता' । न प खतबस्स तसं प्रतिपतिः ।
६११. अयेवमुच्यते-घटो नास्तीति तयोः समानाधिकरणप्रत्ययविषयता तत् कर्य मीलोत्पलादिवत् तयोः संवन्धाभावः । अत्ययं प्रत्ययः । स तु संवन्धं विना भवन मिघ्यावेन व्याल्याभियवस्थापितः । यतो न प्रतिभासनिबन्धनं सत्त्वम् । तनिबन्धनत्वे । वस्य नेवानी किचित् असद् भवेत् । प्रतिभासस्थासत्त्वेऽपि तत्त्वत उपजायमानत्वात् । तस्माद् घटस्वाभाव इति प्रत्ययो मिथ्या।
६१२. विशेषणविशेष्यमाचेत् संबन्धखयोरस्तीति । न, तस संबन्धपूर्वकत्वेन स्थित. स्वात् कषमत्र तहापोऽन्यथा पुरुषेछया तयोविपर्ययो न स्यात् । दृश्यते च तदिच्छया विपर्ययः । कदाचिद्विशेषणत्वेनापि व्यवस्थित पूर्व पञ्चाविशेष्यस्वेन विवति । एवं विशे.. न्येऽपि द्रष्टव्यम् । उभयोगमयरूपत्वाददोष इति चेत्, तदसत, तयोरसंबन्धप्रसन्नात् । न विशेष्यस विशेषणेन संवन्धो नापि विशेषणस तयाविधेन । अपि चोभयोतिपत्वे सर्वदा योनिसपा प्रतिपतिर्मवेत् । न वद्रष्टम् । तस्मान घटस्थाऽभाव इति तयोपिशेपणविशेष्यभावः।
११३. अब मा भूइसौ, विरोषस्तु तयोरतीत्येवमभिधानम् । एतदसत् । पस्मिन् सति - संबन्धित्वेन प्रतिमासो म खात्, अपि तु विनवस्वेन मुद्रराविवत् । कि, विरोधोऽव्यवसाप्रयमान एवं व्यतिछते गयभावे सति भावो न स्वात् प्रकाश इव तमः । न त्वेवं पत्रास्ति । न हि प्रदे विधमाने तश्चित् खस्मानिमित्तादभावो भवन् भावं वितणबि, प्रकाशवदेव ।
१. तत्र प्रमु००। २. मेयं नास्ती मु०। ३. समाभाको अ०। ४.दानी तस्य म०। ५. ध्यभावोऽस्तु प्रतिकाव्यभावी स्तः प्रति मु०। ६. यदा तु तस्थासत्वं मु०। ७. तस्यासत्वं क०। ८. तस्य संबं म०। ९. श्रम प्रति मु०। १०. अत्रैव क० मु०। ११. "पि सत्त्ववदुप मु०। १२. भावव सं०मु। १३. पुरुषेच्छायत्तयोर्विमु०क०। १४. गलेऽपि मु.क.। १५. विवक्ष्यति ब०। १६. चेत् तदनन्तरयोरसं .मु.क०।। १७. अपि चोभयोईिरूपा प्रति भ०।१८.द्विखरूपा ब०मु०। १९. भावः । मा भूरमु००। २०. बत् । विरो मु००।