Page Text
________________
कारिका १२. ]
सर्वज्ञ समर्थनम् ।
" तदससुल्यजातीयपूर्वबीजप्रवृत्तयः । शेयेषु बुद्धयस्तासां सत्यभ्यासे' कुतः स्थितिः ॥ मचैवं लङ्घनादेव लङ्घनं बलयतयोः । तत्वोः स्थितरूपत्वात् लङ्घनस्य स्थितात्मता ॥ बलयतोत्थमभ्युच्चैर्लङ्गनं हि गरुत्मति । भूयते तेन मानत्वं नोपमानस्य युक्तिमत् ॥ न चागमविधिः कश्चित्तनिषेधाय वर्तते । तनास्य बाधकं किंचित् साधकं प्रतिपादितम् ॥ धर्माधर्मज्ञतामात्रात् सिद्धमस्मत्समीहितम् । यदुकं तदसत् माननिष्ठा नेच्छानुवर्तिनी ॥ " न हि प्रमाणं वस्तुनि प्रवर्तमानं विभाषया प्रवर्तते, तेन - " समस्तवस्तुविस्तारि सार्वशज्ञानमक्रमात् । प्रतियजगतः कार्ये किमन्यत् परिवर्जयेत् ॥ धर्माधर्मौ तयोः कार्ये वेत्ति नासकलार्थवित् ।"
१९.
तदुक्तम् - "जे पगं जागर से सव्वं जाणइ ।” [ आचा० १.३.४.१२२] तथाहि - सकलकर्म- ॥ कारणं सर्वप्राणिकर्माणि । तत्कार्य नरकादि । तत्कारणकार्य परंपरायाः परमाण्वन्तपरिज्ञाने कथं न सर्वशता ? । तस्मादावरण विगमादनन्तवस्तुज्ञानम् । न च वस्तुपरिसमाप्तिः । यथाहि वयमनाद्यनन्तरूपतां विकल्पविज्ञानेन रात्रिंदिवादीनां बुद्ध्यामहे न च तत्परिसमाप्तिः, तथा भगवतोऽप्यनाद्यनन्तरूपतया साक्षात्कुर्वतो न विरोधः । अकर्रणाधीनतया च न रखास्वादनप्रसङ्गः । अत एवापराधीनतयाऽनियतविषयम् । न चातीतानागतस्य वस्तुन इदानीमसस्वनासद्विषयम् तदिति वाच्यम् । तत्कालालिङ्गितत्वेन तस्य सत्वात् । तदापि हि यदि वस्तु न भवेत् तदा तन्निर्विषयं स्यात् । अन्यथा चोदनाबुद्धिरपि कथं भूतभवद्भविष्यप्रस्तुविषयिणी सत्योऽभ्युपेयते । तदुक्तम्
" किंच तत्कालयोगेन तस्य साक्षात्क्रिया यदा । तदेदानीमसरवेपि तस्यास्तित्वमदुर्घटम् ॥”
अभ्र बस्न भावी सुतस्तदनुभूयमानतया दृष्टस्तेनाप्रतीयमानतायां कथमभ्राम्यता ? सद्ध्यसत्
५९
"यथा स दृद्धः शरदादिकालयुक्तस्तथा तस्य न बाधितत्वम् । तत्कालयोगस्तु न तेन दृष्टस्तथाप्रतीतावपि नास्ति दोषः ॥" य विशेषापरिज्ञाने दूषणमभाणि तदसत् । यतश्चूडामणिप्रभृति केवलीनामतीन्द्रियार्था - 10 नामईत्प्रणीतस्वेन सुप्रसिद्धत्वात् । यच्चान्यदुक्तम् तदसंबद्धतयोपेक्षितमिति । विस्तरेण सर्वशबाइटीकायामुक्तमिति बिरम्यते ।
बापाकडूविकलं निखिलप्रमाणसामान्यलक्षणमिदं निवृतं स्वबुद्धया ।
चैतेम तीर्थिकमतानि निरस्य नीतं ज्ञानं व्यतीतमनसौं परमां प्रतिष्ठाम् ॥ [१२] ॥ इति श्रीशान्त्याचार्यविरचितायां वार्तिकवृत्तौ प्रथमः परिच्छेदः ॥
Jain Education International
१. भ्याकुतः क० । २. 'वया वर्तते अ० ब० मु० । ३. सर्वज्ञज्ञान मु० क० । ४. प्रतिपद्यमानम् अ- वि० । ५. यथाहि सु० । ६. परंपरापरमार्थं परि° अ० । ७. वस्तुपरिज्ञानपरिस' क० मु० । ८० क० ९. सत्ताभ्यु० सु० क० । १०. यदपरि० ० । यद्यपरि° ० १२. बाद ० १२. क इति क० । १३. यत्तेन तैर्षिक मु० १४. मनसः ० ०
For Private & Personal Use Only
X
28
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001047 |
| Book Title | Nyayavatarvartik Vrutti |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Shantyasuri, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 525 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010 |
| File Size | 11 MB |