________________
न्यायावतारसूत्रवार्विकवृत्तौ [१. सामान्य.. सत्र सर्वजगत्सूक्ष्ममेदशत्वप्रसाधने । मस्थाने क्लिश्यते लोकः संरंभात् प्रन्यवादयोः॥"
[तत्त्वसं. ११३८-11] "ऐतब फलबजवानं याववादिगोचरम् ।
न तु वृक्षादिमिर्शातैरस्ति किश्चित् प्रयोजनम् ॥"[तत्तस० १२.१] "क्रत्वर्याः पुरुषार्थाध यावन्तः खदिरादयः। सर्ववृक्षमता तावत् तावत्स्वेव समाप्यते ॥ लताः सोमगुड्च्याचा:काधिधर्मार्थहेतवः। सिद्धान्तहानमात्रेण लतासर्वशताऽपि नः॥ मीहिश्यामाकनीवारप्रामारण्यौषधीरपि । ज्ञात्वा भवति सर्पको नानर्थकशतान्यपि ॥ तथा कतिपयेष्वेव यशानेषु तणेष्वपि । दर्भादिषु च बुद्धेषु वणसर्वशतेष्यते ॥ तृणौषधिलतावृक्षजातयोऽन्याः सहस्रशः। विविका नोपयुज्यन्ते तदज्ञानेन नाशता॥ यत्रापि चोपयुज्यन्ते व्यक्तयो जातिलक्षिताः। आतिमानोपसंहारातत्रापि व्याप्तिरस्ति नः॥ मतम व्यक्तिमेदानामनमिहोऽपि यो नरः । सर्पहत्वफळे प्राप्ते सर्वशत्वं न वाञ्छति ॥ जरायुजाण्डजोड्दसंखेदजचतुर्विधे। भूतप्रामेऽल्पकतोऽपि सर्वक्षफलमश्नुते ॥ पृथिव्यादिमहाभूतसंक्षेपक्षश्च यो नरः । सविस्तरानमिोऽपि सर्वज्ञान विशिष्यते॥ भूमेर्य एकदेशको भूमिकायेंषु वर्तते। सप्तद्वीपमहीशानं कनु तस्योपयुज्यते ॥ तथास्पेनैव तोयेन सिद्धं तोयप्रयोजनम् । सोयान्तराण्यविज्ञाय नाशदोषेण युज्यते ॥ वहेवानन्तमेदस्य ज्ञातस्योपासनादिभिः । पञ्चभिः कृतकार्यत्वादन्याशानमदूषणम् ॥ शरीरान्तर्गतस्यैव वायोः प्राणादिपञ्चके। हाते शेषानभिज्ञत्वं नोपलम्माय जायते॥ ध्योमध पृथुन: पारमशात्वाप्येकदेशविद।
नच व्योमानभिशत्वव्यपदेशेन दुष्यति ॥" धर्मकीर्तिनाऽप्युक्तम्
"बानधान्मृग्यते कश्चित् तदुक्तप्रतिपत्तये। अझोपदेशकरणे विप्रलम्भनशङ्किभिः॥ तस्मादनुष्ठेयगतं शानमस्य विचार्यताम् । कीटसंख्यापरिक्षानं तस्य नः क्वोपयुज्यते ॥ हेयोपादेयतस्वस्य साभ्युपायस्य वेदकः। यःप्रमाणमसाविष्टो न तु सर्वस्य वेदकः॥ दुरं पश्यतु वा मा वा तत्त्वमिष्टं तु पश्यतु ।
प्रमाणं दूरदर्शी चेदेते गृध्रानुपास्महे ॥"[प्रमाणवा० १.३२-३५] १. एकंच ० ब०। २. फलदज्ञानं तत्त्वसं०। ३. 'तैः सर्वैः किश्चित् तस्वसं०।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
