Nyayavatarvartik Vrutti

SR No.: 001047
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Shantyasuri, Dalsukh Malvania
Publisher: Saraswati Pustak Bhandar Ahmedabad
Publication Year: 2002
Total Pages: 525
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010
File Size: 11 MB

Page 214

रिका ५.]
बाध्यबाधकनिराकरणम् ।
२५
हसा भया किंम् वात्मरूपम्, अथान्यदेव किचित् १ । यद्यात्मरूपम्; कममविद्या ? । - कथमद्वैतम् १ |
१९. जब भेदे प्रमाणाभावात् तथाप्रतिभासों भ्रान्तिरिति । तथाहि - भेदो वस्तुतः किं नि:, किया अभिनः ? । यद्यमिनः; न भेद: । अब भिन्नः । स किं प्रत्यक्षेण प्रतीयते, अनुमान १ । प्रत्यक्षेणापि किं तद्वस्तुप्राहिणा, उतान्येन १ । यदि तद्वस्तुप्राहिणा; तदा किं । aft काले, काठान्तरे वा ? । न तावत् तस्मिन्नेव काले, द्वयोः प्रतिभासाभावात् । कान्तरे प्रत्यक्षस्यैव नष्टत्वात् न तेन भेदमहः । अन्यस्म तु तदानीमनुभवात् । अनुमानमपि न प्रत्यक्षाभावे भेदमाह । किन - भेदस्यापि वस्तुनोऽन्यो मेदः । तत्राप्यन्य इत्यनन्तभेदावमांचः खात् । न चासावति ।
२०. इत्यादिपरविकल्पितं गजविकल्पायते । यतो भेद एव प्रत्यक्षे प्रतिभासते । तथाहि - 10 प्राइकाकार महंकारात्पदसूतम्, नीलादिकं च प्राझाकारं मुक्त्वा नान्यैत् संवेदनमात्रं प्रतिभाति । केवलमद्वैतवादी ददाशया उत्स्वप्रायत इति । अपि च- -अयममेदः किं वस्तुनो मित्रः, किं बाऽभिनः ? । यथेभिनः तदा नाऽभेदः । अथ मित्रः; स किं प्रत्यक्षेण प्रतीयते, किं तुमान १ । प्रत्यक्षेणापि किं वस्तुप्राहिणा, उतान्येन १ । वस्तुप्राहिणापि किं युगपत्, क्रमेण वा ? । न तावद् युगपत्, द्वयप्रतीतेरयोगात् । प्रतीतौ वा लुठितोऽभेदः । नापि # कन, क्षणिकत्वात् । न चान्यत् प्रतिभाति । प्रत्यक्षाभावादनुमानमपि नास्ति । अथ वस्तुनो महणे तदभिन्नस्य अभेदस्यापि प्रहणमिति । भेदस्यापि तथाग्रहणं किं न भवति १ ।
२१. कि- अमेदो नाम अँडि ( नाम द्वितीयापेक्षः । तदग्रहे कथं प्रहणमस्य १ । महि यथा नीलमाहि] ज्ञानम् 'यदेवं न भवति तदतोऽन्यद् इति व्यवस्थापयति, तथा 'पीवायनेनामिनम्' इति शेक्नोति । नहि पीताद्यप्रतिभासने तेन सहैकत्वप्रतिभासो युक्तः । * भेदोऽपि कथम् भिद्यमानाप्रतिभास इति चेत् तत् किं नीलस्यापि नास्ति प्रतिभास: १ । अतीति चेत्; यद्येवं तत् किं पीवादि क्षेत्र भासते ? । नेति चेत्; तत्कथं न भेदप्रतिभासः १ । न चैवं द्वितीयाप्रतिभासने तेन सहैक्यमिति प्रतिभासो युक्तिमानिति । प्रतिपादवियते चान्यमाह्मत्वं मेदस्य अभावप्रमाणनिराकृताविति । तन्नात्मख्यातिरपि " ।
२२. बाधकमपि किम् अनुपलब्धिः, आहोश्विद् ज्ञानमिति १ । अनुपलब्धिरपि किं 25 तस्मिन्नेव काले कालान्तरे वा १ । तत्र तस्मिन्नेव काले मिथ्याज्ञानेऽपि ज्ञानपूर्वपक्ष: । शेययोरनुपलब्धिर्नास्तीति तदपि अवाभ्यं स्यात् । उत्तरकालं तु सत्यविज्ञानेऽपि संदिग्धाऽनुपलब्धिः । प्रवृत्तौ तनिश्रये चक्रकमितरेतराश्रयत्वं वाऽभाणि ।
६२३. अथ ज्ञानम् । तत्किम् समानजातीयम् उत भिन्नजातीयम् ? । समानजातीय
१. अविद्या आत्म० मु० क० । २. प्रत्यक्षेण किं क० मु० । ३. माम्यसंवे° अ० ब० । ४. प्रवी क० । ५. कडितोऽमेकः अ० प० क० । ६ तदभिजस्म तस्यापि प्र० । ७. नाम द्वितीयः पहा सु० क० । ८. तदा क०सु० । ९. इति प्राप्नोति मु० । ११. तत्र न भासते मु० । १२. मेदः प्रति क० । १३. मिति क्र०सु० । १५. संविग्नप्रवृत्ती ब० । संविग्याप्रवृत्ती मु० क० ।
मा०४
१०. 'स्यापि प्रवि० क० मु० । युक्ति मु० । १४. ख्यातिथिति वाडभाणि मु० क० ।
१६.