SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 131
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ९४ छल- जाति । मित्युक्ते परो ब्रूयात् सत् सत्प्रशमनायेति किं नु भवानाह । सन् हि रोगः सदौषधम्, यदि च सत् सत्प्रशमनाय भवति तत्र सन् ही कासः सन् क्षयः सत्सामान्यात् कासस्ते क्षयप्रशमनाय भविष्यति इति ।" वही ५६ । न्यायसूत्रके अनुसार मी द्रव्यानुयोगके उदाहरणोंको सामान्य छलान्तर्गत कहा जा सकता है न्यायसू० १.२.१३ । अथवा न्यायसूत्रगत अविशेषसमजाति प्रयोगके अन्तर्गत मी कहा जा सकता है, क्यों किं उसका लक्षण इस प्रकार है - "एक धर्मोपपतेरविशेषे सर्वाविशेषप्रसङ्गात् सद्भावोपपत्तेरविशेषसमः ।" न्यायसू० ५.१.२३ "एको धर्मः प्रयज्ञानन्तरीयकत्वं शब्दधटयोरुपपद्यत इत्यविशेषे उभयोरनित्यत्वे सर्वस्याविशेषः प्रसज्यते । कथम् ? सद्भाबोपपतेः । एको धर्मः सद्भावः सर्वस्योपपद्यते । सद्भावोपपत्तेः सर्वाविशेषप्रसंगात् प्रत्यवस्थानमविशेषसमः ।" न्यायभा० । बौद्धग्रन्थ तर्कशास्त्रगत ( पृ० १५) अविशेषखण्डन की तुलना मी यहाँ कर्तव्य है । म्यायमुख गत अविशेषदूषणाभास भी इसी कोटिका है। छळवादी ब्राह्मण सोमिलके प्रश्नमें रहे हुए शब्दच्छलको ताड करके भगवान् महावीरने उस छलवादीके शब्दच्छलका जो उत्तर दिया है उसका उद्धरण यहाँ अप्रासंगिक नहीं होगा । क्योंकि इससे यह स्पष्ट हो जाता है कि स्वयं भगवान् महावीर वादविद्यामें प्रवीण थे और उस समय लोक कैसा शब्दच्छल किया करते थे. - "सरिसवा ते भन्ते किं भक्लेया अभक्खेया ?" "सोमिला ! सरिसवा भक्लेया वि अभक्लेया वि ।” "से केणटुणं भन्ते एवं बुवाई - सरिसवा में भक्लेया वि अभक्लेया वि' १" " से नूणं ते सोमिला ! बंभन्नपसु नपसु दुविधा सरिसवा पक्षता, तंजहा- मित्तसरिसंवा य धनसरिसवा य । तत्थ णं जे ते मिचसरिसवा...ते णं समणाणं निग्गंथाणं अभक्लेया । तत्थ णं जे ते धनसरिसवा...... असणिजा ते समणाणं निग्गंथाणं अभक्लेया ।...... तत्थणं जे ते जातिया...... लद्धा ते णं समणाणं निग्गंथाणं भक्लेया....." "मासा ते भंते किं भक्लेया अभक्खेया" । "सोमिला ! मासा में भक्लेया वि अभक्लेया वि ।" "से फेणद्वेणं .......” "से नूणं ते सोमिला ! बंभज्ञपसु नपसु दुबिहा मासा पद्मता । तंजहा- - दव्यमासा य कालमाला य । तस्थ णं जे ते कालमासा ते णं सावणादीया ...... ते णं समणाणं निगगंधाणं अभक्लेया । तत्थ णं जे ते दव्वमासा ते दुबिहा पनचा अत्थमाला य धनमासा य । तत्थणं जे ते अस्थमासा.....ते. "निमथाणं अभक्लेया । तत्थणं जे ते धनमाला......एवं जहा धन्नसरिसवा......" "कुलत्था ते भन्ते किं भक्लेया अभक्लेया ?" "सोमिला ! कुलस्था भक्लेया वि अभक्लेया वि ।” "सेकेण्डेणं ?" "से नूणं सोमिला ! ते बंभनपसु दुविहा कुलत्था पन्नता, तंजा, इत्थिकुलत्था य धनकुलत्थाय । तत्थ जे ते इत्थिकुलस्थाते..... निग्गंथानं अभक्लेया । तत्थ णं जे ते अन्नकुलत्था एवं जहा धन्नसरिसवा.....|” भगवती १८. १० । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001047
Book TitleNyayavatarvartik Vrutti
Original Sutra AuthorSiddhasen Divakarsuri
AuthorShantyasuri, Dalsukh Malvania
PublisherSaraswati Pustak Bhandar Ahmedabad
Publication Year2002
Total Pages525
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Nyay, Philosophy, P000, & P010
File Size11 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy