________________
૧૩૦ ] મધ્યકાલીન ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય
સઘલઇ દેખઇ તનમય, જેનેિં જેહ સિઉ નેહ. ૫૯૫ પૂંઠિથી સહી પાલવ તાણઇ, કામિનિ પ્રીઉ આવ્યુ જાણઇ, રહિ રહિ સમય હવડાં પ્રીઉ નહીં, ઘૂંઠિથી ઇમ સુણી હસઇ સહી. ૫૯૬ કુસુમકુંદકિ પ્રેમગાથા લિખી, સ્ત્રી સાહાયૂં નાખઈ મન ઉલખી, કિંમનીગણ ણ થાનિક બોલઇ, કોઇ કામૂક રહઇ તિણિ ઉલઇ. ૬૦૧
કોઇ કેતિકદિલ કામૂક કામિનીરૂપ લિખેઇ, વલીવલી નયણે નિરખીય હઇડા સિઉ ચાંપેઇ,
મુખિ ચુંબન દેઇ સાદ૨, સીસ નમાવઇ પાઇ, પ્રેમગેહેલાં માંણસ, દેખી આકુલ થાઇ. ૬૦૩
કનકરથ પ્રત્યે જેને સ્નેહ ઊપજ્યો છે એ ઋષિદત્તાની સ્નેહસૂચક ચેષ્ટાઓ કવિએ કેટલી આબાદ ઝીલેલી છે !
—
સ્નેહસકોમલ કુમરી તણાં ચપલ ચકોરાં જિમ લોઅણાં, રાજકુમ-મુખસસિહ૨-સંગ, ખેલઇ ઉનમદ રંગતરંગ.૬.૨ મદધૂમિત મદનાલસ હોઇ, આડી દૃષ્ટિઇ ખિણિખિણિ જોઇ, હસતી ફૂલ ખિરઇ સસિમુખી, ખિણિ લાજઇ જોઇ સંમુખી. ૬.૩ સ્નેહ ઊપાઇ નયનઈ કરી, હાવભાવ દાખઇ ફિરીફિરી, ઉદર આંણઇ વેણી ગોફણઉ, અધર ડસઇ, જંભાઇ ઘણઉં. ૬.૪ થણ ભુજ ઉદર દેખાડઇ મિસિ, તનિ ત્રિભંગી હુઇ મદવસ†, સરલ જિસી હુઇ ચાંપાછોડ, કુમર દેખિ કરઇ મોડામોડિ. ૬.૫ લોહસિલાકા જિમ ચુંબક, લાગી પાછી થઈ નવ સકઇ,
બાંધી કુમર નયનદોરીઇ, કુમરી જાંણી ચિત્ત ચોરી. ૬.૬ અલંકારયુક્ત અંગશોભાવર્ણન પણ સાથે જોડાયેલું હોઈ આ ચેષ્ટાવર્ણનને કંઈક જુદી જ રમણીયતા પ્રાપ્ત થઈ છે.
જયવંતસૂરિએ સૌન્દર્યવર્ણનો ઘણાં કરેલાં છે. મોટે ભાગે એ અલંકારાશ્રયી છે. એની વાત પછી. અહીં તો એમાં જોવા મળતી નવતાભરી ને ઝીણવટભરી વિશિષ્ટ રેખાઓની જ નોંધ લઈએ ઃ
ગૌર કપોલ શશિબિંબ, પાવઇ નારિંગકે ઉપમાના,
ઉગટ્યો મુકુર તણી ચિં દીપ, નિરખતિ નયણાં તરસ ન છીપઇ. ૩૧ (સ્થૂલિભદ્ર ચંદ્રાયણિ)
મુખને શશી સાથે સરખાવવાની વાત તો સાવ ચીલાચાલુ, પરંતુ અહીં મુખની નહીં કોલ ગાલની વાત છે. મધ્યકાલીન સાહિત્યમાં કપોલને ચંદ્ર સાથે કે નારંગી સાથે સરખાવ્યાનું ઓછું જડે. વળી અહીં તો કેવળ કપોલની વાત નથી, ઊગટ્યા સુગંધી લેપ (ક્રીમ) લગાડેલા કોલની વાત છે. એ વાત અને એને અપાયેલું મુકુર – અરીસાનું ઉપમાન નવીનતાનો રોમાંચ જગાડનારાં નથી ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
