SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 562
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ सप्तम अध्याय ५०५ तद्यथा-ब्राह्मणः क्षत्रियादिर्वा सोऽपि वृद्धो बालयुवाद्यवस्थो वा सोपानत्को मार्गस्थो हस्त्याद्यारूढोज्यथा वा यद्यद्य मां घरेत् तदानीं तिष्ठामि, नान्यथा । एवं स्त्रियामपि योज्यम् । एवंविधो बहुविधो दातविषयसंकल्पः । तथा यया वीथ्या गच्छामि पूर्व तयैव प्रत्यागच्छन् यदि भिक्षां लभेय तदा गृह्णीयां नान्यथा । एवं प्राञ्जलं वीथ्यागच्छन् गोमूत्रिकाकारं वा चतुरस्राकारं वा अभ्यन्तरमारभ्य बहिनिःसरणेन वा शलभमालाभ्रमणाकारं वा गोचर्याकारं वा भ्राम्यन् यद्यद्य भिक्षां लभेय तदा गृह्णीयाम्-इत्यादिरनेकविधश्चरणविषयः । तथा यदि पिण्डभूतं द्रवबहुलतया पेयं वा यवागू वा मसूरचणकयवादिधान्यं वा शाककुल्माषादिसंसृष्टं वा समन्ता- ६ दवस्थितशाकमध्यावस्थितौदनं वा परितः स्थितव्यञ्जनमध्यस्थितान्नं वा व्यञ्जनमध्ये पुष्पावलीवदवस्थितसिक्थक वा नियोवाद्य मिश्रितान्नं वा शाकव्यञ्जनादिकं वा हस्तलेपकारि[-तदलेपकारि वा] वा निसिक्थं ससिक्थं वा पानक वाद्याभ्यवहरामि नान्यदित्यादिरन्नविषयः । तथा एतेष्वैतावत्सु वा गृहेषु प्रविशामि नान्येषु बहषु इति सद्म- ९ विषयः । आदिशब्दात्पाटकादयो गृह्यन्ते । तत्र इममेव पाटकं प्रविश्य लब्धां भिक्षां गृह्णामि नान्याम् । एकमेव पाटकं द्वयमेव वेति । तथा अस्य गृहस्य परिकरतयाऽवस्थितां भूमि प्रविश्य गृह्णामि इत्यभिग्रहो निवसनमित्युच्यते इति केचिद् वदन्ति । अपरे पाटकस्य भूमिमेव प्रविशामि न पाटकगृहाणीति संकल्पः पाटकनिवसन- १२ मित्युच्यते इति कथयन्ति । तदुभयमपि च गृह्यते । तथा एका भिक्षा द्वे एव वा गृह्णामि नाधिकामिति भिक्षापरिमाणम् । तथा एकेनैवादीयमानं द्वाभ्यामेवेति वा दातृक्रियापरिमाणम् । आनीतायामपि भिक्षायामियत एव प्रासानियन्त्येव वा वस्तून्येतावन्तमेव कालमेतस्मिन्नेव काले गृह्णामीति वा परिमाणं गृह्यत इति । तदुक्तं- १५ 'गत्वा प्रत्यागतमृजुविधिश्च गोमूत्रिका तथा पेटा। शम्बूकावर्तविधिः पतङ्गवीथी च गोचर्या ॥ पाटकनिवसन-भिक्षापरिमाण-दातृदेयपरिमाणम् । पिण्डाशनपानाशनखिच्चयवागूर्जतपशीतः (-गूर्वतयति सः) । संसृष्टफलकपरिखाः पुष्पोपहृतं च शुद्धकोपहृतम् । लेपकमलेपकं पानकं च निःसिक्थिकं ससिक्थं च ।। पात्रस्य दायकादेरवग्रहो बहुविधः स्वसामर्थ्यात् । इत्येवमनेकविधा विज्ञेया वृत्तिपरिसंख्या ॥' [भ. आ., गा. २१८-२२१ का रूपान्तर] ॥२६॥ द्वारा या दो दाताओंके द्वारा दिया गया आहार ग्रहण करूँगा। यह दाक्रियाका परिमाण है । लायी हुई भिक्षामें-से भी इतने ही ग्रास लूँगा या इतनी ही वस्तु लूंगा या इतने काल तक ही लूँगा या अमुक कालमें लूँगा इस प्रकारका भी परिमाण किया जाता है। श्वेताम्बर परम्परामें साधु पात्रमें भिक्षा ग्रहण करते हैं। अतः वृत्तिपरिसंख्यान तपमें वे नियम करते हैं कि एक बारमें या दो या तीन बारमें जितना देगा उतना ही लूँगा। हाथ से या करछुलसे उठाकर जो दिया जाता है उसे भिक्षा कहते हैं। उसकी भी गिनती गोचरीके लिए जाते हुए कर ली जाती है। इस तरह साधु अभिग्रहको करके भिक्षाके लिए भ्रमण करता है। यह अभिग्रह द्रव्य, क्षेत्र, काल और भावके भेदसे चार प्रकारका होता है। द्रव्यसे जैसे, सत्तू या कुल्माषमिश्रित अन्न या केवल भात या तक्र या आचाम्ल ग्रहण करूँगा। क्षेत्रसे जैसे, देहलीको दोनों जंघाओंके मध्यमें करके भिक्षा लूँगा। कालसे-जब सब भिक्षा लेकर लौट जायेंगे तब भिक्षा लूंगा। भावसे जैसे, यदि दाता हँसते हुए या रोते हुए देगा, या दाता साँकलसे बँधा होगा, तो भिक्षा ग्रहण करूँगा। इस प्रकार कोई एक द्रव्यादिका अभिग्रह करके शेषका त्याग करना वृत्तिपरिसंख्यान तप है । ( तत्त्वार्थ टीका-सिद्धसेन गणि ९।१९)॥२६।। १. देखो, भग. आरा., गा.२१८-२२१ की विजयोदया टोका। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001015
Book TitleDharmamrut Anagar
Original Sutra AuthorN/A
AuthorAshadhar
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1977
Total Pages794
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Principle, & Religion
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy