________________
સ્નાતસ્યા' સ્તુતિ ૧૪૯
વિસ્મયનો ઉદ્રક થતાં અભુત રસ ઉત્પન્ન થાય છે. તે માટે ઉપર્યુક્ત ગ્રંથના તૃતીય તરંગમાં કહ્યું છે કે :
दिव्यरूपावलोकादि-स्मेरो हर्षाद्यलकृतः । दूरं नेत्रविकासादि-कारणं विस्मयोऽद्भुतः ॥२३॥
“દિવ્ય રૂપનાં અવલોકન વગેરે દ્વારા વિકસેલો, હર્ષાદિથી અલંકૃત અને ઘણા નેત્રવિકાસ, રોમાંચ વગેરેનું કારણ એવો વિસ્મય નામનો સ્થાયિભાવ અદ્ભુત રસ (માં પરિણમે) છે.
આ અદ્ભુત રસ નાટ્યકારોએ માનેલા સુપ્રસિદ્ધ નવ રસો પૈકીનો એક રસ છે. કહ્યું છે કે –
“શુર-હાથ-વUIT., રી-વી-ભયાન: बीभत्साद्भुत-शान्ताश्च, नव नाट्य रसा अमी ॥९६॥"
–અલંકારમહોદધિ; તૃતીય તરંગ. શૃંગાર, હાસ્ય, કરુણ, રૌદ્ર, વીર, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્ભુત અને શાંત, આ નવ રસો નાટ્યશાસ્ત્રમાં (માનેલા) છે.
આ રીતે રૂપાનોનવિક્ષયદતરધ્રાજ્યાનો અર્થ “સૌંદર્યનું અવલોકન કરતાં ઉત્પન્ન થયેલા વિસ્મયમાંથી પ્રકટેલા અદ્દભુત રસની ભ્રાન્તિ (વાળી) વડે એવો થાય છે.
મન્વેક્ષણ-ભમતાં ચક્ષુવાળી, (વડે). ચંચળ નેત્રોવાળી (વડે).
પ્રમતું એવું રહ્યું છે જેનું તે પ્રમવ! –તેના વડે-પ્રમવ@ષા. પ્રમત -ભમતી, ફરતી, ચંચળ, સ્થિર નહિ તેવી. વધુ-આંખ, નેત્ર.
શા-ઇંદ્રાણી વડે.
શરતે-મધુરં વત્રીતિ શરી'-“મીઠું બોલનારી તે શચી.” એ ઈંદ્રાણીનું અમરનામ છે. પ્રિયા રવીન્દ્રા પૌત્નોની ગયુવાદિની.' (અ. ચિ. ૨. ૮૯).
ક્ષરેશદુચા-ક્ષીરોદકની શંકાથી. ક્ષીરસમુદ્રનાં જળ તો નથી ? એવી શંકાથી.
ક્ષીરોની મશહૂ તે ક્ષીરોકાશા, તેના વડે ક્ષીરવાયા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
