________________
૧૪૮ ૭ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્રપ્રબોધટીકા-૩
જ્ઞાતસ્ય-સ્નાન-અભિષેક. અહીં જન્મ-પ્રસંગનું વિશિષ્ટ સ્નાન છે. તેથી જન્માભિષેક કરાયેલાના.
અપ્રતિમસ્ય-અનુપમના, અજોડના, શ્રેષ્ઠના.
ન પ્રતિમા જેની તે અપ્રતિમઃ પ્રતિમા-ઉપમા. જેને કોઈની ઉપમા આપી શકાય નહિ તે અપ્રતિમ, અજોડ, શ્રેષ્ઠ.
વિમો:-અર્હદેવનું.
‘વિભાતિ પઐશ્વર્યન શોમત કૃતિ વિભુઃ ।'-જે પરમ ઐશ્વર્યથી શોભે છે તે વિભુ' અથવા વિમવતિ ર્મોનૂતને સમર્થો મવતીતિ વિભુઃ ।'-જે કર્મનું ઉન્મૂલન કરવામાં સમર્થ છે, તે વિભુ-અર્હદેવ.’
રૂપાળોજન-વિમસ્થાત-સ-પ્રાન્ત્યા-સૌંદર્યનું અવલોકન કરતાં ઉત્પન્ન થયેલા વિસ્મયમાંથી પ્રકટેલા અદ્ભુત રસના ભ્રમવાળી (વડે.)
રૂપનું આલોન તે રૂપાલોન, તેનાથી ઉત્પન્ન થયેલો વિસ્મય તે રૂપાલોન-વિસ્મય. તેનાથી આત એવો રસ તે રૂપાતોનવિયાતરસ તેનાથી થયેલી પ્રાપ્તિ વાળી તે રૂપાનોન-વિસ્મયા તરસાન્તિ તેના વડે-પાલોનવિસ્મયાતરસપ્રાન્ત્યા. રૂપ-સૌંદર્ય. આતોન-અવલોકન. વિસ્મય-આશ્ચર્ય. આત-આવેલો, ઉત્પન્ન થયેલો પ્રકટેલો. રસ-ઉત્કટ ભાવ લાગણીનું સંવેદન. શ્રાન્તિ-ભ્રમ, મોહ, એક વસ્તુને બદલે બીજી વસ્તુ માની લેવી તે. આ વાક્યનો સ્પષ્ટાર્થ એ છે કે સૌંદર્યનું અવલોકન કરતાં વિસ્મય ઉત્પન્ન થાય છે, વિસ્મય ઉત્પન્ન થતાં અદ્ભુત રસ પ્રકટે છે અને અદ્ભુત રસમાંથી બ્રાન્તિ થાય છે,* તેના વડે.
વિસ્મય એક પ્રકારનો સ્થાયિભાવ છે. તે માટે અલંકાર-મહોદધિના તૃતીય તરંગમાં કહ્યું છે કે :
रतिर्हासश्च शोकश्च क्रोधोत्साह- भयानि च ।
ગુગુપ્સા-વિસ્મય-શમાઃ, સ્થાવિમાવાઃ પ્રર્જીતિતાઃ ધારા
‘રતિ, હાસ્ય, શોક, ક્રોધ, ઉત્સાહ, ભય, જુગુપ્સા, વિસ્મય અને શમ આ નવ સ્થાયિભાવો છે.’
* સ્તંભ, સ્વેદ, રોમાંચ, ગદ્ગદ સ્વર, સંભ્રમ, નેત્રવિકાસ વગેરે અદ્ભુતરસના અનુભાવો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
