________________
નાણમ્મિ ઇંસણમ્મિ સૂત્ર ૭ ૧૧
અનિવૃહિત-વ્રત-વીર્ય:, પાામતિ ય: યથો”મ્ આયુò:/ યુનત્તિ ચ યથાસ્થામ, જ્ઞાતવ્ય: વીર્યાચારઃ [૮]
(૩) સામાન્ય અને વિશેષ અર્થ
નાળમિ-[જ્ઞાને]-જ્ઞાનને વિશે.
જેના વડે કે જેનાથી જણાય-બોધ થાય, તે ‘જ્ઞાન'. ‘જ્ઞાયતે અનેનાસ્માત્ વેતિ જ્ઞાનમ્'-વિશિષ્ટ અર્થમાં જેના વડે આત્મ-કલ્યાણનો માર્ગ સમજાય, મોક્ષમાર્ગનાં સાધનોનો બોધ થાય, તે ‘જ્ઞાન'. ઉપચારથી તેનું આયોજન કરનારી વાક્ય-રચના તથા તેના લિપિબદ્ધ વ્યવસ્થિત સંગ્રહને પણ ‘જ્ઞાન’ કહેવામાં આવે છે. તે સંબંધી આચારપ્રદીપમાં કહ્યું છે કે “યદ્યપિ જ્ઞાનં मति-श्रुतावधि-मनःपर्यव-केवलज्ञानभेदात् पञ्चविधं तथाऽप्यत्र श्रुतज्ञानं ग्राह्यं, वक्ष्यमाण-काल-विनयाद्यष्टविधज्ञानाचारस्य तत्रैव सम्भवात् । "
'
“જો કે ‘જ્ઞાન’ “મતિ, શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યવ, કેવલ”ના ભેદથી પાંચ પ્રકારનું છે, તો પણ અહીં ‘શ્રુતજ્ઞાન' ગ્રહણ કરવું, કારણ કે ‘કાલ,’ ‘વિનય’ આદિ ‘જ્ઞાનાચાર’ના આઠ ભેદો કહેવાના છે, તેનો સંભવ તેમાં જ છે.’ આટલા ખુલાસા પછી તેનો અર્થ કરતાં તેમણે જણાવ્યું છે કે ‘જ્ઞાને શ્રુતજ્ઞાનેद्वादशाङ्ग्यादिरूपे' ‘જ્ઞાને’ એટલે દ્વાદશાંગીરૂપ ‘શ્રુતજ્ઞાને વિશે.' ''.
'
दंसणम्मि- - [ दर्शने] - ' तत्र दर्शनं सम्यग्दर्शनमुच्यते, न चक्षुरादिदर्शनम्'(દશવૈ. હારિ, વૃત્તિ. પૃ. ૨૦૨). અહીં ‘દર્શન શબ્દથી સામાન્ય ઉપયોગરૂપ દર્શનના ચક્ષુર્દર્શન આદિ ભેદો ગ્રહણ કરવાના નથી, પણ રત્નત્રયી પૈકીનું ‘સમ્યગ્દર્શન' ગ્રહણ કરવાનું છે. વાચકમુખ્ય શ્રીઉમાસ્વાતિજીએ તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં તેની વ્યાખ્યા કરતાં જણાવ્યું છે કે :'તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાનું સમ્પર્શનમ્ । (અ. ૧-૨) તત્ત્વભૂત પદાર્થોનું યથાર્થરૂપથી શ્રદ્ધાન અથવા રુચિ, તે સમ્યગ્દર્શન. તેના વિશે.
દરમિ-[ચરળે-વારિÀ]-ચારિત્રના વિશે.
‘પરિત્રમેવ ચારિત્રમ્’-ચરિત્ર એ જ ‘ચારિત્ર’. ‘વર્’ ધાતુને ‘’ પ્રત્યય લાગવાથી ‘ચિરત્ર' શબ્દ બનેલો છે. તેનો સામાન્ય અર્થ આચરણ, ચાલચલગત કે વર્તન થાય છે. પરંતુ અહીં તે સંયમ કે વિરતિનો અર્થ બતાવે છે. ‘“વારિત્રે
Jain Education International
-
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
