________________
૫૪૦ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્ર પ્રબોધટીકા-૧
उदीरेंति, से तं नोइंदिया-जवणिज्जे, से तं जवणिज्जे !
હે ભગવન્! તે યાપનીય શું છે ?
હે સોમિલ ! યાપનીય બે પ્રકારે છે, તે આ પ્રમાણેઃ- ઇંદ્રિયયાપનીય અને નોઇંદ્રિય-યાપનીય.
હે ભગવન્! ઇંદ્રિય-યાપનીય એટલે શું ?
હે સોમિલ ! શ્રોસેંદ્રિય, ચક્ષુરિન્દ્રિય, ઘ્રાણેદ્રિય, જિન્દ્રિય અને સ્પર્શેઢિય-એ પાંચ ઇન્દ્રિયો ઉપઘાત-રહિત (અપકાર કે હાનિરહિત) મારે આધીન વર્તે છે, તે ઇન્દ્રિય-યાપનીય છે.
હે ભગવન્! નોઇંદ્રિય-યાપનીય એટલે શું ?
હે સોમિલ ! મારાં ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ—એ ચારે કષાયો વ્યચ્છિન્ન થયેલા હોઈ (નાશ પામલા હોઈ) ઉદયમાં આવતા નથી, તે નોઇંદ્રિયવ્યાપનીય છે. એ પ્રમાણે યાપનીય કહ્યું.
- શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ આવશ્યકસૂત્રની ટીકામાં વંદન અધિકારમાં થાપનીય વેન્દ્રિયોપશમાંકિતા રે એવો અર્થ કરેલો છે, એટલે ઇંદ્રિય અને મનની વિષયો તથા વિકારોથી ઉપઘાતરહિત અવસ્થા, એ યાપનીય છે.
નિતીદિલ્માણ નિધિજ્ય-નૈષધિની ક્રિયા વડે.
(૧) જે ક્રિયા વડે અતિચારનો નિષેધ કરવામાં આવે, અતિચારનું પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે તે નૈષધિની. સુગુરુ વંદણ-સૂત્રમાં યાપનીયા (વંદના) પછી નીચેનો પાઠ બોલાય છે, તે નૈશ્વિકી(વંદના)નો છે :
शिष्य:-खामेमि खमासमणो ! देवसि वईक्कम । T:-[ગદવિ રવામિ તુN]. शिष्यः-आवस्सिआए पडिक्कमामि । खमासमणाणं देवसिआए आसायणाए, ...મપ્પાdi વોસિરાશિ છે.
ગુરુખામણા સૂર (અભુદ્ધિઓ સૂરા) વડે ગુરુ પ્રત્યે થયેલા અપરાધોની ક્ષમા માગવામાં આવે છે, એટલે તે પણ નૈષધિની(વંદના)ના જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
