Book Title: Upayog
Author(s): Unknown
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034464/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376) upayoga (314) 837-8101 mI-anA bhagavAna vijJAna tathA 7 zrI aranAtha bhagavAna kevalajJAna kalyANaka hours November 20,2018 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga ApaNe upayoga viSe svAdhyAya karIe e pahelAM ApaNe kALanA mApa, dravya Indriya, bhAva Indriya, darzana ane jJAna viSe jANIzuM. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALanA mApa samaya AvalikA kSullakabhAva svAsa prANa staka lava || || || || || || || sUkSmamAM sUkSma avibhAjya kALa, AMkhanA eka palakArAnA asaMkhyAtamA bhAga praNAma asaMkhyAtA samaya 256 AvalikA asaMkhyAtA AvalikA 2 dhvAsa 7 prANa 7 sToka (* zAlIbhadra, dhannAjI ) 38.5 lava (7 lava = 4.36 miniTa). 77 lava = ghaDI = 48 miniTa 1,67,77ra16 AvalikA, 65536 kSullakabhAva ghaDI muhUrta muhUrta aMtaramuhUrta || || || || eka muhUrtathI ochuM eka muhUrtamAM nirNodanA jIvo 65,536 bhava kare che. ahorAtri pakSa 1 divasa ane 1 rAta 15 ahorAtri; 2 pakSa 12 mAsa = 24 kalAka = pakhavADIyuM mAsa || || || || varSa yuga pUrvAga =84 lAkha varSa || || || || || 5 varSa 8,400,000 varSa 84 lAkha pUvaoNga 10,000,000 eka karoDa pUrvamAM kaMika ochuM karoDa 4 karoDa = 100 lAkha karoDa dezonapUrvakoDavarSa = koTAkoTI palyopamAM 8 mAIla lAMbo, 8 mAIla pahoLo, ane 8 mAila uMDo kuvo (palyo hoya temAM tAjA janmelA bALakanA vALanA ati sUkSma kaTakA karI kuvAmAM ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave ke jarA paNa jagyA rahe nahIM. A kuvAmAMthI dara 1O0 varSa vALano eka TukaDo bahAra kADhavAno ane kuvo pUrNapaNe khAlI thatAM je samaya thAya te eka palyopama. sAgaropama covIsI 10 koTAkoTI palyopama 10 koTAkoTI sAgaropama avasarpiNIno Aro utsarpiNIno Aro - - - pahelo Aro bIjA ArA. trIjo Aro cotho Aro pAMcamo Aro chaThTho Aro chaThTho Aro pAMcamo Aro cotho Aro trIjo Aro bIjo Aro pahelo Aro =4 koTAkoTI sAgaropama = 3 koTAkoTI sAgaropama =2 koTAkoTI sAgaropama =1 koTAkoTI sAgaropama - 42,000 varSa = 21,000 varSa = 21,000 varSa 10 koTAkoTI sAgaropama anaMta, asaMkhyAta ane saMkhyAtanI sarakhAmaNI anaMta > asaMkhyAta > saMkhyAta * zAlIbhadra ane dhannAjI atyAre sarvAthasidhdha vimAnamAM birAje che. mokSa mATe zAlIbhadra ane dhannAjIne 7 lavanuM AyuSya ochuM paDyuM. athavA 7 lava pahelAM cAritra grahaNa karela hota to badhA karmano kSaya karIne mokSa prApta karyuM hota. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyo indriyo jIvarUpI IndranA astitvanuM cinha che. jIvanuM lakSaNa cetanA che. yoga ane indriyonA mAdhyamathI cetanAnI abhivyakti (pragaTa thavuM) thAya che. jIva bAhya jagatanuM jJAna indriyo dvArA ja prApta kare che. jIvano vikAsa IndriyothI jANI zakAya che. indriyonA be prakAra che: dravyendriya ane bhAvendriya (labdhi). dravyandriya dravyandriyanA be prakAra che: nivRtti ane upakaraNa. 1. nivRtti (racanA -AkAra) pudgala pradezothI banelI zarIra upara dekhAtI AkRti nivRtti. nivRttinA be prakAra che. bAhya AkAra ane atyaMtara AkAra 2. upakaraNa (upakAraka) indriyonI bAdhya racanAnI aMdara atyaMta sUkSma pudgalonI banelI zakita. bAdhya indriya sparzarUpa che. tene viSayano bodha nathI thato. upakaraNathI bodha thAya che. bhAvendriya (labdhi) jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI indriyone jANavAnI AtmAmAM pragaTa thatI zakita. upayoga kone kahevAya ? tenA bheda keTalA ? upa yuthane anena sa upayoga' jenA vaDe jIva vastunuM jJAna karavAmAM pravRtta thAya, athavA jenA vaDe padArthano bodha thAya. eTale ke jIvano baoNdharUpa tAtvika vyApAre te upayoga. A upayoga te jIvanuM lakSaNa che te jIva dravyane choDI bIjA koimAM hoto nathI. upayogane vadhu vigatavAra darzAvIe to upayoga eTale labdhinA sAmarthyathI AtmA IndriyonA viSayamAM pravRta thAya; arthAta samaya para indriyo kAma Ape. jaimake zrotrendriya sAMbhaLavAnuM, cakSurindriya dekhavAnuM vagere. labdhi, nivRtti ane upakaraNa e traNe maLavAthI je sparzAdi viSayano bodha thAya te upayoga. badhI labdhino eka ja samaye upayoga thato nathI. eTale labdhino vyApAra-pravRti te upayoga che. upayoganA be prakAra che. 1. sAkAra upayoga padArthanA vizeSa svarUpano bodha jenA drArA thAya tene sAkAra upayoga kahevAya che. athavA jJAna upayoga kahevAya che. sAkAra upayoganA 8 bheda che; 5 jJAna ane 3 ajJAna. 2. anAkAra upayoga vastunA sAmAnya dharmano bodha jenA drArA thAya tene anAkAra upayoga kahevAya che. athavA darzana upayoga kahevAya che. anoMkAra upayoganA 4 bheda che; 4 darzana. sAkAra ane anAkAra banne bhegA maLI kula 1ra upayoga che. upayoga bhAvendriya + dravyayi (labdhi +nivRtti + upakaraNa) upayoga Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyonI prAptino kama ane upayoga (1) labdhi (ra) bAhya AkAra (3) atyaMtara AkAra (4) upakaraNa ane (5) upayoga indriyanI pUrNatA ane apUrNatA indriya jayAre labdhi, nivRtti, upakaraNa ane upayoga cAre prakAre hoya tyAre te pUrNa kahevAya che. ane cAre prakAromAM jeTalI nyUnatA teTalI indriyomAM apUrNatA. jema ke nivRtti hoya paNa upakaraNa indriya na hoya to viSayano bodha thato nathI. cakSu ke kAnano bAhya AkAra hoya paNa upakaraNarUpa indriya na hoya to jIvane je te indriyanA viSayano bodha thai zakato nathI. bAhya nivRtti (AkAra) aneka prakAranI hoya che. atyaMtara nivRtti dareka jIvane sarakhI hoya che. dravyamAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa A cAre avasthAo dareka bhAgamAM sAthe rahe che. paraMtu indriyano je viSaya hoya tene ja indriya grahaNa kare, bIjA viSayone grahaNa karatI nathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya ane bhAva indriyo dravyendriya bhAvendriya ( jJAnAvaraNIyano kSayapazama) ekendriya beindriya teIndriya caurindriya saMmUrchAima manuSya saMmUrchAima tiryaca garbhaja tiryaMca garbhaja manuSya deva nAraka kevalI bhagavaMto sidhdha bhagavaMto na hoya mAtA-pitA dvArA garbhamAM utpanna thAya ane janme te garbhaja mAtA-pitA vinA ja tevA prakAranI anukULatA maLavAthI ja utpanna thAya te saMmUrchAima. dareka jIvane pAMce bhAvendriya sadAkALa mATe hoya che. saMsArI jIvanuM sukha indriyone AdhIna che. sidhdha bhagavatInuM atIndriya sukha AtmAne AdhIna che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzananA cAra bheda 1. cakSu darzana cakSu vaDe padArthanA sAmAnya dharmane jANavAnI jIvanI zakita. 2. acakSu darzana cakSu sivAyanI indriya ane mana vaDe padArthanA sAmAnya dharmane jANavAnI jIvanI zakita. 3. avadhi darzana sAkSAt AtmAthI indriya ane mananI sahAya vinA) rUpI dravyonA (padArthonA) sAmAnya dharmane jANavAnI jIvanI zakita. 4. kevala darzana sAkSAt AtmAthI loka-alokanA, traNe kALanA, sarvarUpI arUpI dravyonA (padArthonA) sAmAnya dharmane samakALe jANavAnI jIvanI (kevalajJAnInI) zakita. eka mana:paryava jJAnamAM prathama samayathI ja viziSTa bodha thato hovAthI tyAM darzana (sAmAnya bodha)nI jarUra rahetI nathI. darzanopayoganA cAra bheda 1. cakSudarzanopayoga, 2. acakSudarzanopayoga, 3. avadhidarzanopayoga ane 4. kevaladarzanopayoga Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanA pAMca bheda 1. matijJAna Indriya ane mana vaDe, zabda ane artha (padArtha) nA saMbaMdha vinA, zabda ke arthanA vizeSa dharmane jANavAnI jIvanI zakita. 2. zrutajJAna indriya ane mana vaDe, zabda ane artha (padArtha) nA saMbaMdha sahita, zabda ane arthanA vizeSa dharmane jANavAnI jIvanI zakita. 3. avadhijJAna sAkSAta AtmAthI indriya ane mananI sahAya vinA) rUpI dravyonA vizeSa dharmane jANavAnI jIvanI zakita. (mithyASTionuM te vibhaMgajJAna gaNAya che.) 4. manaH paryavajJAna sAkSAta AtmAthI, aDhI dvIpamAM (manuSya lokamAM) rahela saMjJI (manavALA) jIvonA dravyamanane (mananA pudgalone jANavAnI jIvanI zakita. 5. kevaLajJAna sAkSAt AtmAthI loka-alokanA, traNe kALanA, sarvarUpI arUpI dravyonA vizeSa dharmane samakALe jANavAnI jIvanI (kevalajJAnInI) zakita. ajJAnanA traNa bheda 1. mati ajJAna 2. zruta ajJAna 3. vibhaMga ajJAna mithyASTinuM saghaLuM jJAna ajJAna kahevAya che. mithyASTione bAkInA be jJAna mana:paryava ane kevala hotA nathI. jJAnopayoganA ATha bheda 1. matijJAnopayoga 2. zrutajJAnopayoga 3. avadhijJAnopayoga 4. mana:paryavajJAnopayoga 5. kevalajJAnopayoga 6. mati ajJAnopayoga 7. zruta ajJAnopayoga ane 8. vibhaMga jJAnopayoga Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI jIvone darzanopayoga ane jJAnopayoga saMsArI jIvone pahelA aMtarmuhUrta sudhI darzanopayoga hoya che, ane pachInA aMtarmuhUrta sudhI jJAnopayoga hoya che. pharI aMtarmuhUrta sudhI darzanopayoga, pachI aMtarmuhUrta sudhI jJAnopayoga hoya che. ema aMtarmuhUrta - aMtarmuhUrtanA AMtare darzanopayoga - jJAnopayoga cAlyA kare che. tethI jyAre darzanopayoga hoya tyAre jJAnopayoga na hoya, ane jJAnopayoga hoya tyAre darzanopayoga na hoya. kevaLajJAnIne jJAnopayoga ane darzanopayoga kevaLajJAnIne kevaLajJAnanI utpattinA prathama samaye kevaLajJAnopayoga ane pachInA samaye kevaladarzanopayoga hoya che. e pachInA samaye kevaLajJAnopayoga, ane pachInA samaye kevaladarzanopayoga hoya che. ema samaya-samayanA AMtare kevaLajJAnopayoga - kevaladarzanopayoga cAlyA kare che. sidhdhane jJAnopayoga ane darzanopayoga e ja rIte sidhdha thavAnA prathama samaye kevaLajJAnopayoga ane bIjA samaye kevaladarzanopayoga, e rIte samaya-samayanA AMtare sadAkALa cAlyA kare che. tethI kevalI ane sidhdhane paNa kevalajJAna ane kevala darzana labdhirUpe samakALe hovA chatAM banne upayoga eka sAthe hotA nathI. labdhio jJAnopayoga hoya tyAre ja utpanna thAya che. samyaktva, avadhijJAna, kevalajJAna, mokSa vagere sarva prakAranI labdhio sAkAropayoga (jJAnopayoga) hoya tyAre ja utpanna thAya che. anAkAropayoga (darzanopayoga) hoya tyAre utpanna thatI nathI. jJAnAvaraNIya karma ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI saMsArI jIvone darzana ane jJAna ochA-vattA pramANamAM hoya che, jyAre te karmono nAza thavAthI kevalI ane sidhdhane te saMpUrNapaNe pragaTa hoya che. jemane kevalajJAna utpanna thayuM hoya temane eka ja kevalajJAna ja hoya, bAkInA cAra jJAna na hoya (kevalajJAnamAM ja hoya). 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayA jIvone keTalA darzana, jJAna, ajJAnano upayoga | jIvabheda darzana jJAna ajJAna kula upayoga 7 m ekendriya beIndriya teIndriya 1 (acakSu) 1 (acakSu) 1 (acakSu) x-mithyASTi 2 (mati,kRta) 2 (mati,Rta) 2 (mati,kRta) 2 (mati,kRta) 2 (mati,kRta) caurindriya saM. 5. tiryaMca 2 (cakSu-acakSu) 2 (cakSu-ecakSu) 2 (mati,kRta) 2 (mati,kRta) 2 (mati,kRta) 2 (mati,kRta) in w saMmU manuSya 2 (cakSu-acakSu) 2 x-mithyASTi 2 (mati,kRta) garbhaja tiryaca deva-nAraka 3 (cakSu-acakSu-avadhi) 3 (cakSu-acakSu-avadhi) 3(mati,zrata,avadhi) 3(mati,kRta,avadhi) 3 (cakSu-acakSu-avadhi) 3(cakSu-acakSu-avadhi) garbhaja manuSya 4 (cAra darzana) 5 (pAMca jJAna) 3 (traNa ajJAna) 1ra 14 guNasthAnakamAM 12 upayogamAMthI (5 jJAna, 3 ajJAna, 4 darzana) keTalA upayoga hoya ? 6 upayoga 1, 3je 1, 4, 5 me 6 thI 12 mAM 13, 14, sidhdhamAM 6 upayoga 7 upayoga re upayoga 3 ajJAna ane 3 darzana 3 jJAna ane 3darzana 4 jJAna ane 3 darzana kevaLa jJAna ane kevaLa darzana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnaka ane upayoga - sidhdhazilA , 14 ayogI kevalI aMtarmuhUrta 2 upayoga : kevaLa jJAna ane kevaLa darzana 13 sayogI kevalI aMtamUhurta 2 upayoga : kevaLa jJAna ane kevaLa darzana 12 kSINa moha aMtamuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3 darzana | 10 sUkSma saMparAya aMtamuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3darzana | 9 anivRtti bAdara aMtarmuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3 darzana 7 upayoga ] kSapaka zreNi (kSAyika samyakavI) 8 nivRtti bAdara 1samaye; aMtarmuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3 darzana 7 apramatta 1samaya; aMtarmuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3 darzana 6 sarvavirati 1samaya; aMtarmuhUrta 7 upayoga: 4 jJAna ane 3 darzana 5 dezavirati 5+6 = aMtarmuhUrta; dezonapUrvakoDavarSa 6 upayoga: 3 jJAna ane 3darzana 6 upayoga 4 avirati sabhya draSTi e tamane, sAdhika 66 sAgaropama 6 upayogaH 3 jJAna ane 3 darzana 2 sAsvAdana 1 samaya; 6 AvalikA 3 samyaka mithyAtva| 6 upayoga: 3 ajJAna ane aMtarmuhUrta 3 dazana pUrvAga = 84 lAkha varSa pUrva = 84 lAkha pUvA ga karoDa = 100 lAkha dezonapUrvakoDavarSa = eka karaDa pUrvamAM kaMika ochuM 1 mithyA draSTi anAdi anaMta; anAdi sAMta; sAdi sAMta 6 upayoga: 3 ajJAna ane 3 darzana 6 upayoga: 3 jJAna ane 3 darzana Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhAra graMtho ane pravacano (1) sacita jaina tatva darzana (ra) deDaka prakaraNa (3) cha AvazyakanA rahasyo (pa) karmagrantha (6) Atama jAgo. - bA. ba. parama pUjya zrI vanitAbAI mahAsatIjI - pa. pU. paMnyAsazrI malayakIrtivijayajI gaNivara - parama pUjaya AcArya zrI vijaya naravAhana surijI mahArAja sAheba - parama pUjaya zrI zrImad devendrasUrijI mahArAja sAheba - parama pUjya zrI kAtiyazasUrIzvarajI mahArAja sAheba (7) tatvajJAna pravezikA (8) zrI jaina tatvaprakAza - parama pUjya paMnyAsajI zrI kalApUrNavijayajI mahArAja sAheba - parama pUjya zrI amolakhaRSijI mahArAja sAheba 9) nava tatva prakaraNa - zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA (10) jaina tatvadarzana - zrI kuMdakuMda kahAna digambara jaina svAdhyAya maMdira (11) caturtha karmagrantha - pravacana prabhAvaka parama pUjya zrI dhIrajabhAI mahetA (paMDIta) (1ra) jaineM pAribhASika zabdakoSa - pravacana prabhAvaka parama pUjaya zrI dhIrajabhAI mahetA (paMDIta) (13) tatvamImAMsA - pravacana prabhAvaka parama pUjya zrI sunaMdAbahena vohorA 11.