________________
દ્રવ્ય અને ભાવ ઇન્દ્રિયો
દ્રવ્યેન્દ્રિય
ભાવેન્દ્રિય
( જ્ઞાનાવરણીયનો
ક્ષયપશમ)
એકેન્દ્રિય
બેઇન્દ્રિય
તેઈન્દ્રિય
ચઉરિન્દ્રિય
સંમૂર્છાિમ મનુષ્ય સંમૂર્છાિમ તિર્યચ
ગર્ભજ તિર્યંચ ગર્ભજ મનુષ્ય
દેવ
નારક
કેવલી ભગવંતો
સિધ્ધ ભગવંતો
ન હોય
માતા-પિતા દ્વારા ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થાય અને જન્મે તે ગર્ભજ માતા-પિતા વિના જ તેવા પ્રકારની અનુકૂળતા મળવાથી જ ઉત્પન્ન થાય તે સંમૂર્છાિમ.
દરેક જીવને પાંચે ભાવેન્દ્રિય સદાકાળ માટે હોય છે.
સંસારી જીવનું સુખ ઇન્દ્રિયોને આધીન છે. સિધ્ધ ભગવતીનું અતીન્દ્રિય સુખ આત્માને આધીન છે.
