Book Title: Uccha Shikshanni Bodh Bhashano Prashna
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249253/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNanI bedhabhASAne prazna [30] keLavaNInI navI racanAnI carcAvicAraNAmAM zikSaNanA vAhananA prazne, eTale ke bedhabhASAnA prakhe, ThIkaThIka matabhedo UbhA karyA jaNAya che. eTale A prazna para svastha citte vicAra karI yogya nirNaya upajAvavAnI puSkaLa jarUra che. e prazna prajAnI keLavaNIne havAthI nirNaya karavAmAM je bhUla thAya to AkhI prajAne ene geralAbha veTha paDe. zuddha keLavaNInI dRSTie te je prajAnI je bhASA te ja tenI badhabhASA hovI joIe e vize be mata che ja nahi. navAM vizvavidyAlane lakSIne vicAra karIe tyAre paNa prAthamika ane mAdhyamika zikSaNamAM badhabhASA te svabhASA ja hovI joIe e vize paNa ekamata dekhAya che. ApaNe tyAM gujarAta vizvavidyAlayanI pravRtti cAlI rahI che, temAM prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa mATe bedhabhASA gujarAtIthI bhinna evI koI bhASA hoya ema sUcavAyuM jANyuM nathI. e ja pramANe, hamaNu jUnAgaDhamAM gujarAtI sAhitya pariSadanuM sattaramuM saMmelana thayuM, temAM pasAra thayelA eka TharAvamAM vidyA thI ne mane vikAsa pUrepUro thAya te mATe mAtRbhASA ja prAthamika ane mAdhyamika zikSaNanA mAdhyama tarIke rahevI joIe ema jaNAvAyuM che. eTale je vicAravAnI bAbata che te mAtra ucca zikSaNa paratve che. ucca zikSaNa je gujarAtamAM ApavAnuM hoya ane tene lAbha uparathI nIce sudhI saune maLI rahe tema karavAne uddeza hoya, te ucca zikSaNa paNa jo gujarAtI bhASA dvArA apAya che ane te ja e zikSaNanAM badhAM supariNAmo prajAvyApI bane, e vastu keLavaNInI phaSTie te dIvA jevI cokhkhI che. pahelethI sattAsthAne caDI beThelI ane anyathA ghaNuM lAbhe pUrA pADatI aMgrejI bhASA sAme prajAnuM hita vAMcchanArA keLavaNIkAro virodha uThAvatA rahyA che, tenuM kAraNa paNa A ja hatuM ne, ke aMgrejI dvArA maLatuM zikSaNa prajAnA badhA tharamAM pahoMcatuM nathI ? ane have te nirvivAdapaNe svIkArAyuM che ke aMgrejI bhASA aneka rIte zIkhavI ane jANavI jarUrI hovA chatAM te bodhabhASA to na ja rahI zake. jema aMgrejI tema bIjI koI paNa gujarAtI-bhinna bhASA gujarAtamAM gujarAtInuM sthAna badhabhASA tarIke to Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 960 darzana ane ciMtana laI na ja zake. ane tevuM ja bIjA prAntamAM bIjI prAntabhASAonuM. tema chatAM prajAvyApI keLavaNI sivAyanA judA judA hetuothI uca zikSaNanA vAhana tarIke atyAre rASTrabhASAnI himAyata karavAmAM Ave che. rASTrabhASAnuM zikSaNa vividhabhASAbhASI ApaNA dezamAM AtaprAntIya vyavahAra mATe tema ja rASTrIya aikya ane akhaMDatAnI bhAvanAne daDha karavA mATe anivArya che, e vize paNa bhAgye ja be mata che. koI paNa prAntanA rahIzane madhyastha vahIvaTItaMtramAM goThavAtAM jarA paNa muzkelI na paDe, eTaluM ja nahi, sAMskRtika viSamAM paNa jarUra paDatAM vicAra-vinimayane mATe saralatAthI ene prajI zakAya eTaluM enuM zikSaNa ApavAne prabaMdha avazya tha joIe, e vize paNa matabhedane jhAjho avakAza rahyo nathI. eTale prazna te rASTrabhASAne ucca zikSaNanI bodhabhASA tarIke svIkAravI ke nahi te ja che. je ene e rIte svIkArIe te nIcenAM pariNAma mATe ApaNe taiyAra rahevuM joIe? 1. uparathI nIce sudhInI prajAmAM keLavaNInA dareka pravAhanA ekasarakhA lAbhanI upekSA karavI. 2. gujarAtI bhASAnI zakti vizeSa vikAsa mATe nathI, athavA hoya topaNa evA vikAsane Agraha rAkhavAnI jarUra nathI, ema mAnI AtmasatiSI thaI javuM ane tenA vikAsane bahu te kAvya-nATakAdi jevA sAhityika viSaya pUratuM maryAdita karI levAnI vRtti keLavavI. 3. sAhityamAM paNa teTalA ja vikAsathI saMtoSa mAnave ke jeTaluM bIjA aneka viSayenA sAhajika kheDANa vinA saMbhavita hoya. (sAhitya paNa vikAsanI pUrNa kaLAe tyAre ja pahoMcI zake jyAre bIjA aneka viSayanuM jJAna prajAvyApI baneluM hoya ane lekhakane gaLathuthImAM maLeluM hoya) UMTa paze, jyAre gujarAtamAM gujarAtI bhASAne ja badhabhASA karavAnI himAyata karIe tyAre e paNa jevuM joIe ke, gujarAtI bhASAnI zakti keTalI che ane tenA vikAsanI zakyatA keTalI che? ItihAsa ane anubhava ema kahe che ke gujarAtI bhASAmAM zikSaNanA samagra pradezane AvaravAnI zakti avazya che. jyAre jyAre ene yogya hAthanuM saMcAlana maLyuM che tyAre tyAre eNe e zakti puravAra karI che. chelle gujarAta vidyApITha ane gAMdhIjI dvArA gujarAtI bhASAe pitAnuM je asAdhAraNa pita darzAvyuM che te enuM uttama udAharaNa che. gujarAtI bhASA mULa saMskRta ane prAkRtane badhI ja vAra dharAve Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNanI bedhabhASAne prazna [ 96 che ane bIjI vArasadAra badhI ja bhASAonI te samapa che, arthAta samakakSa che. eTale eka athavA bIje kAraNe je viSaya hajI lagI gujarAtI bhASAmAM DepaNe aMze nathI kheDAyA te viSayo paNa pUrNapaNe kheDavAnI bAbatamAM gujarAtI bhASAmAM hiMdustAnanI bIjI koI paNa prAntIya ke rASTrIya bhASA karatAM ochI zakti che ema mAnavAne eka paNa kAraNa nathI. evI sthitimAM gujarAtI bhASAne gujarAtamAM ja badhabhASA na svIkAravI eno artha e ja thAya ke tenI zakyatAne rUMdhI nAkhavI ane sAthe sAthe prajAnuM kAThuM paNa DIMga karI nAkhavuM. A prazna bhASAbhimAnane nathI, paNa prajAkeLavaNIne che. ane jemanA tATastha vize bhAgye ja koIne kazI zaMkA Ave evA puruSoe rASTrasaMgaThana ane prajAvyA keLavaNInI bevaDI daSTithI jude jude samaye A viSayamAM je abhiprAya uccAryA che te zAMtithI vicAravA jevA che. pUjya mahAtmAjIne rASTrabhASA mATe Agraha keIthI Utare e nahe. gujarAta vidyApIThanA ucca abhyAsakramamAM hiMdI-hiMdustAnIne e dRSTithI sauthI pahelAM temaNe ja sthAna ApyuM hatuM, paraMtu bedhabhASA tarIke temaNe gujarAtIne ja Agraha rAkhyo hato. ane gujarAtI ke hiMdI bemAMthI eke bhASA nahotI phAvatI tevA bIjA prAntanA adhyApakone apavAdarUpe aMgrejIne athavA temane phAvatI bIjI bhASAno Azraya teo levA detA, paNa A loke paNa gujarAtI zIkhI le evI tAkIda teo karyA ja karatA. je pradezamAM rahevAnuM heya te pradezanI bhASA mATe gAMdhIjIne Agraha haMmezAM e pramANe rahe. eka vAra gAMdhIjI gujarAta vidyApIThamAM bhASaNa karavAnA hatA. mIrAMbahena paNa e prasaMge hAjara hatAM. gAMdhIjIe gujarAtImAM bhASaNa karavA mAMDayuM, eTale mIrAMbahene sUcavyuM ke, "bApujI, hiMdI bolIe." gAMdhIjIe tarata parakhAvyuM, "gujarAtamAM gujarAtIo samakSa huM hiMdI beluM ? tame gujarAtI zIkhI le." e bahena igleDathI A dezanI sevA karavA AvelAM e suvidita che. gAMdhIjIe emane paNa sauthI pahelAM dezanI sevA karavA dezanI bhASA zIkhI levAnI zikhAmaNa ApI hatI, te mujaba emaNe hiMdI zIkhI lIdheluM. svAbhAvika rIte ja dezanI sarvamAnya thaI zake evI bhASAne Agraha emanAthI rakhAI ga., te tyAM paNa gAMdhIjIe enI maryAdA batAvI. AcArya kRpAlAnIjIne paNa gAMdhIjI gujarAtI zIkhI levAnI tAkIda ja karatA. teo kahetA "kRpAlAnIjha, Apake AcArya te rahanA hai, lekina Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara ]. darzana ane ciMtana gujarAtI bananA hegA." divANIjIne paNa e tAkIda karatA. badhA e mATe prayatnazIla paNa rahetA, ane gAMdhIjInuM kathana keIne kaDavuM lAgyuM jANyuM nathI, arthAt rASTrabhASA ane gujarAtI vacce vidyApIThamAM kadI athaDAmaNa thaI hoya ema jANyuM nathI. rASTrabhASA mATe ATale badhe Agraha chatAM gujarAtamAM saunuM huM gujarAtI bhASA tarapha rahevuM joIe, ene gAMdhIjIne A prakArane Agraha hatA enI pAchaLa daSTi e hatI ke zikSaNanA tamAma lAbho prajAnA tharatharamAM pace. zrI. kizoralAla mazarUvALAnI dRSTi paNa A ja prakAranI che. emane te svabhASAne Agraha nathI. e te mAne che ke "mANasanI koI kudaratI svabhASA (mAtRbhASA ke pitRbhASA) che ja nahi." bhASA ane lipine te keLavaNI ke jJAna mAnatA nathI; kevaLa enAM vAhana ke sAdhana mAne che. chatAM samULI krAnti' mAM "keLavaNI"nAmanA chellA vibhAgamAM "siddhAntone nizcaya ' e prakaraNamAM emaNe be vAte pUratI spaSTatAthI kahI che. eka e ke, "svabhASA dvArA zikSaNa maLe te karatAM (paradezamAM jaIne zIkhavAne prazna na hoya te) vAvatha chevaTa sudhI ja jha mANA 31 ziyALa g kapu che. zikSaNanuM vana vAre vajjara 4 phUTa nathI. prAthamika zikSaNa ekamAM, mAdhyamika bIjImAM, ane ucca trIjImAM e barAbara nathI. ...kamamAM kama eka prAntamAM eka ja bhASA dvArA zikSaNa apAya e iSTa che." bIjI vAta emaNe e kahI che, "keLavaNInuM sArAmAM sAruM ane saphaLa vAhana keLavaNuM ApanAranI nahi, paNa keLavaNuM lenAranI svabhASA che." ApaNe tyAM je vikhavAdo che tethI zrI. mazarUvALA ajANu te nathI ja, chatAM emaNe Ama kahyuM che tenI pAchaLanI dRSTi samajAvI joIe. bolanAra zikSake ke vyAkhyAnakAre sAMbhaLanAranI bhASA zIkhavI ghaTe, na ke ethI UlaTuM." e niyama darzAvIne emaNe kahyuM che ke, "keTaleka aMze sabhyatA paNa A niyamamAM che." bAbu rAjendraprasAde paNa A prazna paratve pitAnA maMtavyo "harijana. mAM thoDAka vakhata para ja pragaTa karyA hatAM. emaNe emAM ucita ja kahyuM che ke, "pitApitAnI pharaja barAbara bajAvI zake eTalA mATe vahIvaTI amaladAre suprIma korTa, prAnika sarakAra ane hAIkorTanA ja nahi, paNa cheka nIcalI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNanI bedhabhASAne prazna [ 963 adAlatenA vakIle ane nyAyAdhIze, dhArAsabhAnA sabhya vageree ochAmAM ochI hiMda samastanI sarvamAnya bhASA jANI levI joIeenA parathI e phalita thAya che ke e sarvamAnya bhASA saMkhyAbaMdha lokee zIkhavAnI raheze ane lokazAhIne saphaLatApUrvaka calAvavI hoya to te samagra prajAvyApI nahi, te banI roke eTalI bahoLI phelAyelI hovI joIe. A vidhAnanA akSareakSara sAthe maLatA thavAmAM hiMda eka ane avibhAjya rahe evuM prAmANikapaNe jhaMkhanAra koIne paNa kazo ja vadhe che nA joIe. bAbujIe rAjabhASA eTale ke hiMdanI samAna bhASA arthAta hiMdI-hiMdustAnIne abhyAsa UMDANathI tema ja vegathI karavAnI himAyata karI che, eTaluM ja nahi, adAlatI kAmakAjane ane sadhanane lAbha AkhA dezane ekasarakhe maLatA rahe eTalA khAtara tema ja nekarIomAM pasaMdagI pAmavA khAtara paNa e bhASAmAM sArI sarakhI pravINatA meLavavA para bhAra mUkyo che. emaNe kahyuM che, "keLavAyelA athavA bhaNelAgaNelA gaNavAne dA rAkhanAra hareka mANase hiMdanI samAna bhASA eTale ke rAjabhASA ane pitAnA pradezanI bhASA ema re mAvA oDhAmAM gaI jJAna ze." paNa emaNe paNa vidyApIThamAM rASTrabhASA zikSaNanuM mAdhyama bane e Agraha sevyo nathI. nirAgrahI buddhithI e abhijAta puruSe A pramANe spaSTa kahyuM che. dezabharamAM vidyApIThe bhale hiMdanI samAna bhASAne pitAnuM zikSaNanuM mAdhyama na rAkhe, paNa e vidyApIThanA vidyArthIone AkhA mulakanI sevA karavAnI ane dezabharanI samAna rasa athavA hitanI bAbatonA saMparkamAM rahevAnI umeda hoya te temanAmAMnA ghaNAkharA hiMdanI samAna bhASAno khaMtathI abhyAsa karyA vinA kTa nahi thAya. " vaLI kahyuM che, je vizvavidyAlayamAMthI nIkaLanArA je vidyAthIe UMcA sarakArI hoddAo meLavavAnI AkAMkSA rAkhatA haze, rAjadvArI vyavasAyamAM paDavA dhAratA haze, vadhAre UMcI jAtanI vijJAnanI athavA yaMtrodyoganI vidyAonuM jJAna meLavatA mAgatA haze, vRttavivecananA vyavasAyamAM paDavA IcchatA haze, te sane hiMdanI samAna bhASAmAM sAruM prAvINya meLavavAnI sagavaDa maLavI ja joIe. A Aya pAra pADe hoya te mAdhyamika zALAnA cothA dhoraNathI umaMranA dhoraNanA arayAsAmAM hiMdanI samAna bhASAne zIzI mAnA nizAta viSaca tarI badhA prAMtamAM rAkhavuM paDaze ane hareka rIte tenA abhyAsane protsAhana ApavuM joIze." Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha64 ] darzana ane ciMtana A prasaMge, 1945mAM jayapura khAte maLelA akhila hiMda lekhaka saMmelanamAM yojAyelI eka vyAkhyAnamALAnA mukhya vaktAnA padethI paM. javA haralAla neharUe je mananIya vicAre pragaTa karyA hatA te TAMkavAne lebha ja. karI zakatA nathIH "ekIkaraNanA eka baLa tarIke hiMdanAM prAtIya sAhityane vikAsa e e vyAkhyAnamALAno viSaya hate. paM. javAharalAle pitAnA vyAkhyAnamAM jaNAvyuM hatuM ke, "prAntIya bhASAone vikAsa thavAne lIdhe ekatAvirodhI valaNa racAyuM hovAnuM mArI jANamAM nathI. amuka aMze ethI prAnta vizenI mamatA thoDIka vadhI hoya ke prAntIyatAne vega maLyo hoya ane prAntanI saMskRtine vikAsa thayo hoya e vize zaMkA nathI. eka baMgALI baMgALI bhASA vize abhimAna dharAvatA hoya, gujarAtI gujarAtI vize ane mahArASTrI marAThI vize, ane ema bIjA prAntavALA potapotAnI 'bhASA vize abhimAna dharAvatA hoya temAM kazuM ajugatuM nathI. emanAM e abhimAna sakAraNa che, yogya che; paNa huM nathI mAnatA ke A lAgaNI ane rASTra sAthenI pitAnI tadAkAratAnI vizALatara lAgaNI vacce athaDAmaNa pedA thatI hoya, kema ke, huM samajuM chuM tyAM sudhI, ektA vattA bhinnatA vattA vividhatA e te hiMdanI vicArasaraNane pAme che. badhAne eka ja lAkaDIe hAMkIne ekasarakhA karI mUkavAnuM enA svabhAvamAM nathI. eTale A be lAgaNIo vaDhI maratI nathI, kema ke, dareka prAnta, dareka vibhAga, piotapotAnI bhUtakALanI sAMskRtika siddhio vize garva anubhavato chatAM ema samaje che ke pite vizALatara samastane eka aMzamAtra che... "hiMdamAM prAntIya bhASAono vikAsa thavAthI bheda athavA tAtvika alagapaNanI lAgaNuM vadhe evuM kazuM mane dekhAtuM nathI. eka bIjo muddA paNuM vicAravA jevo che. kharekhara te, je huM ravIndranAtha ThAkurano dAkhala TAMka te, e kevI asAdhAraNa bAbata che ke emanA jevA mANasa lakhe baMgALImAM to paNa hiMdanI bIjI ekeeka bhASA upara, hiMdI upara te khAsa, asara pADI zake che. e ema puravAra kare che ke sAMskRtika kSetramAM A prakAranA digaje haMmezAM prAntanA sImADA oLaMgI jAya che. je eka bhASA vikase te e jarUra bIjane viksavAmAM madada kare che; e bIjI bhASAone naDatararUpa thatI nathI. e enI sAthe athaDAmaNa UbhI karatI nathI. ethI ja te je hiMdI ane urdUnI bAbatamAM kajiyo kare che temanI sAme mAre mATI phariyAda che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNanI bedhabhASAne prazna [ 965 ...je bhASAne prazna hiMdanI ekatAne vaMsa kare che emAM bhASAne deSa nahi hoya, paNa hiMdamAM je keTalAka rAjakAraNa maracA racAyA kare che tenI keTalIka vicArasaraNIone deSa haze. mane pAkI khAtarI che ke bhASAo jAte thaIne kadI vinAzanuM sAdhana banatI nathI ke vibheda tarapha derI jatI nathI.... bhASAonA praznanI pAchaLa rahelA rAjakAraNane ApaNe vegaLuM mUkIe te Akhare te tAttvika prazna A ja rahe che ke ApaNAmAM eka samAna jIvanadaSTi ke nItinAM samAna dhoraNe che ke kema ? jo emAM moTA bheda hoya te e bheda bhASAomAM paNa UtarI Ave ane aneka duSpariNAme saraje ...je ApaNumAM savartananAM samAna dhoraNe hoya to ApaNe khuzIthI ekaThA rahI zakIe." hamaNAM ja thoDA vakhata upara zAMtiniketanamAM bhASaNa karatAM paM. rAhula sAMkRtyAyana, jemane dezavidezane ane khAsa karIne raziyana vidyAsaMsthAone pratyakSa ane bahoLo anubhava che, temaNe A ja prazna saMbaMdhI pitAnA je vicAre vyakata karyA hatA te paNa noMdhavA jevA che: pazcimamAM AbeniyA jevA nAnA deze ane eziyAmAM tibeTa je deza je zikSaNanI tamAma kakSAomAM svabhASAmAM ja zikSaNa Ape che te hiMdanA prAnta zA mATe tema na karI zake te huM samajI zakato nathI. " ' (paMDitajInA rASTrabhASA saMbaMdhI vicAre neMdhavA ane kadAca prastuta na gaNAya, paNa e ja bhASaNamAM emaNe e paNa kahyuM hatuM ke hiMdIe jyAre tamAma prAntabhAvAonI samRddhi AtmasAta karI lIdhI haze ane e pite vipula zabdabhaMDAravALI samartha bhASA banI haze tyAre ja te rASTrabhASA tarIke kAma AvI zakaze.) chelle A yunivarsiTIne samAvartana samAraMbha prasaMge zrI. araviMde mekalelA saMdezAmAMthI nIcenI mananIya kaMDikA prastuta lAgavAthI UtAruM chuM: ekasapATe badhuM ekasarakhuM karI mUkavAmAM ja keTalAkane sAcA saMghanAM, eka ane akhaMDa rASTanAM. darzana thAya che. ene siddha karavA eka ja rASTrIya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] darzana ane ciMtana bhASA dvArA vahIvaTa, bhASA, sAhitya, kalA-keLavaNI e savanAM nizcita dhAraNA upajAvavAnA ane ekarUpatA lAvavAne emane Agraha che. bhaviSyamAM A kalpanA keTale aMze siddha thaI zake enI AgAhI karavI kaThaNa che, paNa atyAre to ema karavuM avyahavAra che e sAva dekhItuM che. ema karavu e kharekhara hiMdanA lAbhamAM che ke kema te paNa zakAspada che. dezanI prAcIna vividhatAmAM jema moTA lAbhA rahyA hatA tema emAM truTio paNa hatI. paNa A bhinnatAne lIdhe A deza jIvanakalA ane saMskRtinAM aneka vatAM ane dhabakatAM kendronuM dhAma banyA hatA, dezanI ekatAmAM samRddha ane tejasvI raMgeAnI bhabhakavALI vividhatAnI bhAta paDI hatI. badhuM adhaya prAntonI thoDIka rAjadhAnIomAM ke sAmrAjyanA pATanagaramAM kheMcAI gayu hoya ane khIjA' nagara ane pradezo emanAM tAbedAra banIne rahetAM hoya athavA sAMskRtika arthamAM dhAratAM hoya evuM ahIM banyu nahotuM. AkhA deza enA aneka bhAgomAM pUrNa caitanyathI vatA hatA, ane ethI samasta rASTranI sarjaka zakti khUba ja vadhI gaI hatI. A vividhatA hiMdanI ekatAne ghaTADe athavA jekhamamAM mUke evI zakayatA have te muddala rahI nathI. je vizALa aMtare pUrve lekAne sarasA AvavAmAM ane pUrepUrA vyahavAra karavAmAM aMtarAyarUpa hatAM te te have, vijJAnanA vikAsane lIdhe te vyahavAranAM sAdhano jhaDapI thavAne lIdhe, alaga pADavAnA arthamAM, aMtare ja rahyAM nathI. samavAyI bhAvanA ane ene saMpUrNa kAryakSama banAvanAru' paripUrNa taMtra paNa zodhAI gayela che. A sarva uparAMta, svadezaktimUlaka ekatAnI lAgaNI paNa prajAnA hRdayamAM evI dRDha ApAI che ke have sahejamAM e UkhaDI zake ema nathI. have te uparASTro samA prAntonI vAjabI AkAMkSAe tRpta karavAmAM ekatAnA hAsa thavAnA bhaya che, te karatAM temane temanuM svAbhAvika vana nahi jIvavA devAmAM vizeSa bhaya che...vividhatAmAM ekatAnA siddhAnta A dezanI prakRtine pRthya che ane enI paripUrNatAnI dizAmAM ja enA astitvanI mukhya gati thaI che. mAM tuno AvirbhAva nihALavAnI enI prakRti che ane e ja ene enA vamAva ane vadhanA pAyA para sthira goThavI Apaze. " ne upara sUcavAyelI dRSTithI gujarAtamAM gujarAtI ja khAvabhASA thavA yogya hoya to enI jagA rASTrabhASAne ApavAnI pAchaLa kaI daSTi che te paNa ApaNe vicArI laI e. ema kahevAya che ke je edhabhASA gujarAtI hoya te akhaMDa rASTrIyatAmAM khalela paDe, agara kAMI ne kAMI aniSTa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNnI badhabhASAne prazna [ kA athaDAmaNa UbhI thAya. paNa A muddo kahevAmAM jeTale sasta che teTaluM ja samajavAmAM Ave che. je gujarAta bIjA prAntanI peThe eka judo prAnta rahevAne ja hoya ane sAthe hindustAnanA eka bhAga tarIke paNuM rahevAne ja hoya che, tenI badhI vizeSatAo anya khAtenI peThe kAyama rahevAnI, e kAMI bhUMsAvAnI nahi ja. ane te badhI vizeSatAo je hiMdustAnanI akhaMDatAne bAdhaka nahi thAya te mAtra bhASAnI vizeSatA akhaMDatAne bAdhaka thaze ema kahevuM e keTaluM asaMgata che? e ja rIte je ucca zikSaNa pUratI rASTrabhASAne bedhabhASA tarIke svIkAravAthI athaDAmaNa TaLavAnI hoya te e paNa dhyAnamAM rAkhavuM ghaTe ke prAthamika ane mAdhyamika zikSaNanI badhabhASA gujarAtI rahevAthI athaDAmaNunuM sULa te kAyama ja rahevAnuM. keLavaNInI navI racanAmAM bhaNuM karIne mAdhyamika zikSaNane nAgarikatva khIlavavAnuM svataMtra dhyeya rahevAnuM ane keLavaNuM pharajiyAta thatAM paNa rASTramAM mAdhyamika kakSA sudhInI keLavaNuM ja pharajiyAta thaI zakavAnI-jema Aje raziyA Adi pazcimanA dezamAM che tema; ane je prAntika svazAsana cAlu ja rAkhavAmAM Ave te emAM ATale sudhInI keLavaNu pAmelA samAjanI viziSTa mAnyatAo, lakSaNa, jarUrate AdinI chAyA paDavAnI eTale ke zikSaNa pAchaLanI dRSTi nIrogI ane rASTranI akhaMDatAne bAdhaka na haya tevI rAkhIne A viziSTatvane nirupadravI banAvavuM paDavAnuM. je hakIkata Ama ja heya te pachI ucca zikSaNamAM zA mATe athavAbhAvika, kRtrima ane uparathI lAdelI bodhabhASAne Agraha seva? - eka bIjo muddo paNa vicAravA jeo che. je leke prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa gujarAtI bhASA dvArA pAmyA haze te kharekhara te ucca zikSaNa paNa emAM ja levAne Agraha sevaze ane ucca zikSaNanA mAdhyama tarIkenI bIjI koI paNa bhASA sAme baLavo pikAraze; arthAt akhaMDatA siddha karavA mATe upAya UlaTe bheda ane kalaha vadhAravAnuM sAdhana banaze. eTale e prAntabhASA ane rASTrabhASA vacce tema ja prAnta ane rASTra vacce athaDAmaNane bhaya jotA hoya, temaNe te prAthamikathI te ucca zikSaNa sudhI ane zikSaNanI tamAma zAkhAomAM, mAtra rASTrabhASAne ja sthAna ApavAno aphara Agraha ane prayatna rAkhavuM joIe ! evo Agraha kaMIke samajI zakAya evo che. bAkI prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa prAntIya bhASAmAM amitAthI rASTrIyatA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 darzana ane ciMtana sAthe athaDAmaNu nathI AvavAnI ema mAnI teTalAne acAva karavAmAM Ave te bacAvanI e ja. dalIla ucca zikSaNamAM paNa lAgu paDe che; A to eka tArkika dalIla thaI, paNu athaDAmaNanA prazna vicArIe sAre jarA vadhAre UMDA UtaravuM joI e, athaDAmaNa UbhI thAya che te tA mAnasika doSone kAraNe thAya che. khAsa karIne Arthika tema ja sattAnA prazno evA che ke tene lIdhe mANasanuM mana vikRta thAya che ane te ja kAraNe te bIjAnI sAthe athaDAmaNamAM Ave che. jyAM AvI mAnasika vikRti nathI hAtI eTale ke Arthika ane rAjaprakaraNI mahattvAkAMkSA vadhAre paDatI nathI hAtI tyAM be judI judI bhASAe khelanAra vacce paNa kadI athaDAmaNu macI jANI nathI. ethI UlaTu', ekabhASAbhASI vyaktie ke eka bhASAmAM vyavahAra karatI keLavaNInI sarathAemAM paNa jyAM artha ane sattAnA lAbhathI mAnasa vikRta ane che tyAM kadI athaDAmaNa thayA vinA rahetI nathI. evI sthitimAM ema mAnI levuM ke bhASAbheda e ja athaDAmaNanuM kAraNa che, te te ema mAnavA kharAkhara che ke caherAbheda ane pAzAkabheda paNa athaDAmaNanAM kAraNo che. vAre ke rASTrabhASAne mAtra gujarAta ja nahe paNa khIjA badhA prAntA AdhabhASA tarIke mAnya rAkhe--jemake atyAra lagI aMgrejI bhASAne mAnya rAkhatA AvyA che--to zuM ema mAnavuM ke have prAnta prAnta vacce tema ja prAnta ane kendra vacce athaDAmaNA badhA sabhava TaLI gayA ? ApaNe joyu che ane atyAre paNa joIe chIe ke aMgrejI bhASAmAM sabhAnapaNe vyavahAra karanAramAM paNa jyAre ane jyAM artha ane sattAnI bAbatamAM lAbha udaya pAmyA che tyAre ane tyAM athaDAmaNa UbhI thaI ja che. je A anubhava abAdhita che te aMgrejInA sthAnamAM mAtra rASTrabhASA AvavAthI athaDAmaNu kevI rIte TaLavAnI ? eTale jo prAntIyatA ane rASTrIyatAnI athaDAmaNa TALavI hAya ( ane te TALavI joI e) te e mATe mAnasika tulA samadhAraNlR karavAne ja ekamAtra mArga che, je bhAratanA adhA suputrAe darzAvyA che. mahAtmAjI ane zrI. araviY paNa enA para ja bhAra dIdhA che. prAntabhASAe ane rASTrabhASA vacce athaDAmaNanA kAI ja saMbhava nathI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca zikSaNanI bedhabhASAne prazna [ 969 e te jIvana ane upadeza dvArA gAMdhIjIe siddha karI batAvyuM che. rASTranI akhaMDatAne siddha karavA emaNe hiMdustAnIne AgaLa karI ane chatAM gujarAtamAM gujarAtIne mahimA vadhArI Ape. emanI pravRttithI na hAni thaI gujarAtI bhASAne kena rASTrabhASAne. UlaTuM, baMnenAM teja vadhyAM. jIvananAM vividha kSetramAM keNa emanA jeTaluM ghU rahyuM che ke jethI emane pahoMcI te karatAM vadhAre athaDAmaNa ene pahece eTale ke athaDAmaNanAM ta bhASAmAM bhaya nathI, paNa mANasanA manamAM bharyAM che. gAMdhIjInuM mana cekhyuM hatuM, tethI athaDAmaNa thaI nahi. bhalaTuM, prAntabhASA ane rASTrabhASAnI sevA thaI eTale mAnasika samatulA sAcavavI e ja athaDAmaNa TALavAne rAjamArga che. e nahi. heya te game teTalI yuktiprayuktio paNa kAma nahi Ave. je mAnasika samatulA jaLavAze-ane e ja keLavaNIno prazna chete ApaNA dezamAM prAntAntanI je vizeSatAo che te rASTranA sArvatrika jIvanane upakAraka thaI paDaze. eka De badhAne ekasarakhA karI mUkavAne svabhAva ApaNuM saMskRtie kadApi khIlavya nathI. vividhatAmAM ekatA siddha karavI emAM kaMI rahasya heya te e ja ke pitAnI vizeSatA kaI paNa prajAe kadI choDavI nahi, paNa tene evI rIte vikasAvavI, jethI bIjI prajAonI vizeSatAo sAthe te saMvAdI bane. dareka prAntavAsI potAnI stanapAnanI bhASAmAM je pratibhA vikasAve tenAM je kaMI sArAM pariNAma Ave te badhAno lAbha rASTrabhASAne te vividhatAonA-vizeSatAonA saMvAdathI ja maLI zake. gujarAtI bhASA potAnI pUrNa vizeSatA sAcavI, tene vikasAvIne paNa rASTra bhASA sAthe saMpUrNapaNe saMvAda sAdhI zake tema che. tethI UlaTuM, je rASTrabhASAne ja pUrNa mAnIne cAlavAmAM Ave te gujarAtInI vizeSatAne saMpUrNapaNe lepa thavAno bhaya che. A pramANe je gujarAtI bhASA badhI rIte bedhabhASA thavAne pAtra kare che te te rASTrabhASAne ane rASTranI akhaMDatAne koI paNa rIte avarodha nathI karatI ema paNa siddha thAya che. atyAre je aMgrejInuM sthAna che lagabhaga te ja rASTrabhASAne have maLavAnuM che, eTale ke, AntaraprAntIya saMparka, vyavahAra ane vicAravinimayanuM te ja have mukhya dvAra thaze eTale ucca zikSaNamAM paNa tene anivAryapaNe sthAna maLavuM ja joIe. mAtra ene Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha70 ]. darzana ane ciMtana kRtrimapaNe bedhabhASAnuM sthAna ApIne prAtIya vizeSatAone gaLATUMpa na deve joIe, e ja ahIM vaktavya che. --buddhiprakAza, jAnyuArI 1949, ema kahevAmAM AvyuM che ke aMgrejInI peThe ApaNA dezamAM eka kALe saMskRta ucca zikSaNanI bedhabhASA hatI, ane te ja rIte have rASTrabhASAne e sthAna maLavuM joIe. A vidhAna saMskRta pUtuM te sAva miyA che. saMskRta kaI kALe zikSaNanuM vAhana hatI nahi ane atyAre paNa nathI, saMskRtamAM lakhAyelA gra jyAM jyAM ane jyAre jyAre zIkhavAya che tyAM tyAM ane tyAre tyAre sarvatra nirapavAda paddhati e ja rahI che ke zIkhavanAra je bhASA sArI rIte jANato hoya temAM agara te zIkhavanArane je bhASA taddana pitAnI heya temAM enuM zikSaNa ApavuM. dakSiNa, uttara ke pUrvanA keI paNa saMskRtazikSaNapradhAna kendramAM jaIne jue che adhyApaka ane vidyAthIo kaI rIte zikSaNa Ape ne le che te parathI pUre khyAla AvI jaze. saMskRtanI vyApaktA eTalA ja arthamAM che ke hiMdustAnane kaI paNa prAcIna paraMparAne vidvAna te bhASAmAM lakhavAnuM pasaMda kare che ane bIjA game te prAntanA vidvAna te bhASAmAM lakhAyeluM samajI zake che. sAMskRtika, dhArmika ane AdhyAtmika e badhA viSayo saMskRta bhASA dvArA ochevatte aMze kheDAyelA che, paNa saMskRti kadI saMsthAgata rUpe vyApakapaNe badhabhASA tarIkenuM sthAna lIdhuM nathI. ane te levA jAya che, eTale ke. adhyApaka saMskRtamAM zIkhave to, vidyAthIone khAlI hAthe ja pAchA pharavuM paDe, eTale pUrvakALamAM judI judI bhASAo vacce anusaMdhAna karanArI mukhyapaNe je bhASA hatI ane atyAre paNa che te saMskRta. ane tema chatAM te pitAnA kSetramAM bedhabhASAnuM sthAna laI zakI nathI. e bhASA mAtra zIkhavAnA viSaya tarIke tema ja sAMskRtika, AdhyAtmika ane dhArmika viSane graMthabaddha karavAnA mukhya vAhana tarIke kAma AvI che.