Book Title: Syadvada par Kuch Akshep aur unka Parihar
Author(s): Mohanlal Mehta
Publisher: Z_Vijay_Vallabh_suri_Smarak_Granth_012060.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212239/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda para kucha AkSepa aura unakA parihAra zrI mohanalAla mehatA, ema. e., zAstrAcArya syAdvAda ke vAstavika artha kI upekSA kara bar3e bar3e dArzanika bhI usa para mithyA Aropa lagAne se nahIM cuuke| unhoMne ajJAnavaza aisA kiyA yA jAnakara, yaha kahanA kaThina hai| kaise bhI kiyA ho, kintu kiyA avazya / bauddha vidvAn dharmakIrti ne syAvAda ko pAgaloM kA pralApa kahA aura jainoM ko nirlajja btaayaa| zAntarakSita ne bhI yahI bAta khii| syAdvAda jo ki sat aura asat, eka aura aneka, bheda aura abheda, sAmAnya aura vizeSa jaise paraspara virodhI tattvoM ko milAtA hai, pAgala vyakti kI baukhalAhaTa hai| isI prakAra zaMkarAcArya ne bhI syAdvAda para pAgalapana kA Aropa lgaayaa| eka hI zvAsa uSNa aura zIta nahIM ho sktaa| bheda aura abheda, nityatA aura anityatA, yathArthatA aura ayathArthatA, sat aura asat andhakAra aura prakAza kI taraha eka hI kAla meM eka hI vastu meM nahIM raha skte| isa prakAra ke aneka Aropa syAdvAda para lagAe gae haiN| aba taka jitane Aropa lagAye gae haiM athavA lagAe jA sakate haiM, isa lekha meM una saba kA eka eka karake nirAkaraNa karane kA prayatna kiyA jaaegaa| 1. vidhi aura niSedha paraspara virodhI dharma haiN| jisa prakAra eka hI vastu nIla aura anIla donoM nahIM ho sakatI kyoMki nIlatva aura anIlatva virodhI varNa haiM, usI prakAra vidhi aura niSedha paraspara virodhI hone ke kAraNa eka hI vastu meM nahIM raha sakate / isalie yaha kahanA virodhAtmaka hai ki eka hI vastu bhinna bhI hai aura abhinna bhI hai, sat bhI hai aura asat bhI hai, vAcya bhI hai aura avAcya bhI hai| jo bhinna hai vaha abhinna kaise ho sakatI hai aura jo abhinna hai vaha bhinna kaise ho sakatI hai? jo eka hai vaha eka hI hai, jo aneka hai vaha aneka hI hai| isI prakAra anya dharma bhI pArasparika virodha sahana nahIM kara sakate / syAdvAda isa prakAra ke virodhIdharma kA ekatra samarthana karatA hai, isalie vaha sadoSa hai| yaha doSAropaNa mithyA hai| pratyeka padArtha anubhava ke AdhAra para isI prakAra kA siddha hotA hai| eka dRSTi se baha nitya pratIta hotA hai aura dUsarI dRSTi se anity| eka dRSTi se eka mAlUma hotA hai aura dUsarI dRSTi se aneka / syAdvAda yaha nahIM kahatA ki jo nityatA hai vahI anityatA hai, yA jo ekatA hai vahI anekatA hai| nityatA aura anityatA, ekatA aura anekatA aAdi dharma parasparavirodhI haiM, yaha satya hai| kintu unakA virodha apanI dRSTi se hai, vastu kI dRSTi se nhiiN| vastu to donoM ko hI zrAzraya detI hai| donoM kI sattA se hI vastu kA svarUpa pUrNa hotA hai| eka ke bhI abhAva meM padArtha adhUrA hai| jaba eka vastu dravya dRSTi se nitya aura paryAya dRSTi se anitya mAlUma hotI hai to usameM virodha kA koI prazna hI nahIM hai| virodha vahAM hotA hai jahAM virodha kI pratIti ho| virodha kI pratIti ke abhAva meM bhI virodha kI kalpanA karanA satya ko cunautI denA hai| jaina hI nahIM, bauddha bhI citrajJAna meM virodha nahIM maante| jaba eka hI jJAna meM citravarNa kA pratibhAsa ho sakatA hai aura usa jJAna meM virodha nahIM hotA to eka hI padArtha meM do virodhI dharmoM kI sattA 1. pramANavArtika 1, 182-185. 2. tattvasaMgraha 311-327. 3. zArIrakabhASya 2.2.33. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prAcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha mAnane meM kyA hAni hai ? naiyAyika citravarNa kI sattA mAnate hI haiN| eka hI vastra meM saMkoca aura vikAsa ho sakatA hai, eka hI vastra rakta aura arakta ho sakatA hai, eka hI vastra pihita aura apihita ho sakatA hai| aisI dazA meM eka hI padArtha meM bheda aura abheda, nityatA aura anityatA aura ekatA aura anekatA kI sattA kyoM virodhI mAnI jAtI hai, yaha samajha meM nahIM aataa| isalie syAdvAda para yaha Aropa lagAnA ki vaha paraspara virodhI dharmoM ko ekatra Azraya detA hai, mithyA hai| syAdvAda pratIti ko yathArtha mAna kara hI Age bar3hatA hai| pratIti meM jaisA pratibhAsa hotA hai aura jisakA dUsarI pratIti se khaNDana bhI nahIM hotA, vahI nirNaya yathArtha hai-avyabhicArI hai-avirodhI hai| 2. yadi vastu bheda aura abheda ubhayAtmaka hai to bheda kA Azraya bhinna hogA aura ameda kA Azraya usase bhinn| aisI dazA meM vastu kI ekarUpatA samApta ho jAegI, eka hI vastu dvirUpa ho jaaegii| ___ yaha doSa bhI nirAdhAra hai| bheda aura abheda kA bhinna bhinna Azraya mAnane kI koI AvazyakatA nhiiN| jo vastu bhedAtmaka hai vahI vastu abhedAtmaka hai| usakA jo parivartana dharma hai, vaha bheda kI pratIti kA kAraNa hai| usakA jo dhrauvya dharma hai, vaha abheda kI pratIti kA kAraNa hai| ye donoM dharma akhaNDa vastu ke dharma haiN| aisA kahanA ThIka nahIM ki vastu kA eka aMza bheda yA parivartanadharma vAlA hai aura dUsarA. aMza abheda yA dhrauvyadharmayukta hai| vastu ke Tukar3e Tukar3e karake aneka dharmoM kI sattA svIkRta karanA syAdvAdI ko iSTa nhiiN| jaba hama vastra ko saMkoca aura vikAsazIla kahate haiM taba hamArA tAtparya eka hI vastra se hotA hai| vahI vastra saMkocazAlI hotA hai aura vahI vikaasshaalii| yaha nahIM ki usakA eka hissA saMkocadharma vAlA hai aura dUsarA hissA vikAsadharma vAlA hai| vastu ke do alaga alaga vibhAga karake bheda aura abhedarUpa do bhinna bhinna dharmoM ke liye do bhinna bhinna AzrayoM kI kalpanA karanA syAdvAda kI maryAdA ke bAhara hai| vaha. to ekarUpa vastu ko hI anekadharmayukta mAnatA hai| 3. vaha dharma jisameM bheda kI kalpanA kI jAtI hai aura vaha dharma jisameM ameda svIkRta kiyA jAtA hai una donoM meM kyA sambandha hogA? donoM paraspara bhinna haiM yA abhinna ? bhinna mAnane para punaH yaha prazna uThatA hai ki vaha bheda jisameM rahatA hai usase vaha bhinna hai yA abhinna? isa prakAra anavasthA kA sAmanA karanA pdd'egaa| abhinna mAnane para bhI yahI doSa AtA hai| yaha abheda jisameM rahegA vaha usase bhinna yA hai abhinna ? donoM avasthAoM meM punaH sambandha kA prazna khar3A hotA hai / isa prakAra kisI bhI avasthA meM anavasthA se mukti nahIM mila sktii| anavasthA ke nAma para yaha doSa bhI syAdvAda ke sira para nahIM mar3hA jA sktaa| jaina darzana yaha nahIM mAnatA ki bheda alaga hai aura vaha bheda jisameM rahatA hai vaha dharma alaga hai| isI prakAra jaina darzana yaha bhI nahIM mAnatA ki abheda bhinna hai aura abheda jisameM rahatA hai vaha dharma usase bhinna hai| vastu ke parivartanazIla svabhAva ko hI bheda kahate haiM aura usake aparivartanazIla svabhAva kA nAma hI abheda hai| bheda nAmaka koI padArtha zrAkara usase sambandhita hotA ho aura usake sambandha se vastu meM bheda kI utpatti hotI ho, aisI bAta nahIM hai| isI prakAra abheda bhI koI svatantra padArtha nahIM hai jo kisI sambandha se vastu meM rahatA ho| vastu svayaM hI bhedAbhedAtmaka hai| aisI dazA meM isa prakAra ke sambandha kA prazna hI nahIM utthtaa| jaba sambandha kA prazna hI vyartha hai taba anavasthA doSa kI vyarthatA svataHsiddha hai, yaha kahane kI koI AvazyakatA nhiiN| 4. jahAM bheda hai vahIM abheda hai aura jahAM abheda hai vahIM bheda hai| bheda aura abheda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 svAdvAda para kucha zrAkSepa aura unakA parihAra kA bhinna bhinna prAzraya na hone se donoM ekarUpa ho jaaeNge| bheda aura abheda kI ekarUpatA kA artha hogA saMkara doSa / ___ syAdvAda ko saMkara doSa kA sAmanA taba karanA par3atA jaba bheda abheda ho jAtA yA abheda bheda ho jaataa| zrAzraya eka hone kA artha yaha nahIM hotA ki Azrita bhI eka ho jaaeN| eka hI Azraya meM aneka Azrita raha sakate haiN| eka hI jJAna meM citravarNa kA pratibhAsa hotA hai (bauddha), phira bhI saba varNa eka nahIM ho jaate| eka hI vastu meM sAmAnya aura vizeSa donoM rahate haiM (naiyAyika-vaizeSika), phira bhI sAmAnya aura vizeSa eka nahIM ho jaate| bheda aura abheda kA Azraya eka hI padArtha hai kintu ve donoM eka nahIM haiN| yadi ve eka hote to eka hI kI pratIti hotI, donoM kI nhiiN| jaba donoM kI bhinna bhinna rUpa meM pratIti hotI hai taba unheM ekarUpa kaise kahA jA sakatA hai ? 5. jahAM bheda hai vahAM abheda bhI hai aura jahAM abheda hai vahAM bheda bhI hai| dUsare zabdoM meM jo bhinna hai vaha abhinna bhI hai aura jo abhinna hai vaha bhinna bhI hai| bheda aura abheda donoM paraspara badale jA sakate haiN| isakA pariNAma yaha hogA ki syAdvAda ko vyatikara doSa kA sAmanA karanA pdd'egaa| jisa prakAra saMkara doSa syAvAda para nahIM lagAyA jA sakatA usI prakAra vyatikara doSa bhI syAdvAda kA kucha nahIM bigAr3a sktaa| donoM dharma svatantrarUpa se vastu meM rahate haiM aura unakI pratIti ubhayarUpa se hotI hai| aisI dazA meM vyatikara doSa kI koI sambhAvanA nahIM rhtii| jaba bheda kI pratIti svatantra hai aura abheda kI svatantra, taba bheda aura abheda ke parivartana kI AvazyakatA hI kyA hai ? aisI sthiti meM vyatikara doSa kA koI artha nhiiN| bheda kA bheda rUpa se grahaNa karanA aura abheda kA abheda rUpa se grahaNa-yahI syAdvAda kA artha hai| vahAM vyatikara jaisI koI cIja hI nahIM hai| 6. tattva ke bhedAbhedAtmaka hone se kisI nizcita dharma kA nirNaya nahI ho skegaa| jahAM kisI nizcita dharma kA nirNaya nahIM hogA vahAM saMzaya utpanna hogA aura jahAM saMzaya hogA vahAM tattva kA zAna hI nahIM ho sktaa| yaha doSa bhI vyartha hai| bhedAbhedAtmaka tattva kA bhedAbhedAtmaka jJAna honA saMzaya nahIM hai| saMzaya to vahAM hotA hai jahAM yaha nirNaya na ho ki tattva bhedAtmaka hai yA abhedAtmaka hai yA bheda aura abheda ubhayAtmaka hai ? jaba yaha nirNaya ho rahA hai ki tattva bheda aura abheda ubhayAtmaka hai, taba yaha kaise kahA jA sakatA hai ki kisI nizcita dharma kA nirNaya nahIM hogaa| jahAM nizcita dharma kA nirNaya hai vahAM saMzaya paidA nahIM ho sktaa| jahAM saMzaya nahIM, vahAM tattvajJAna hone meM koI bAdhA hI nhiiN| isalie saMzayAzrita jitane bhI doSa haiM, syAdvAda ke lie saba nirarthaka haiN| 7. syAdvAda ekAntavAda ke binA nahIM raha sktaa| syAdvAda kahatA hai ki pratyeka vastu yA dharma sApekSa hai| sApekSa dharmoM ke mUla meM jabataka koI aisA tattva na ho jo saba dharmoM ko ekasUtra meM bAMdha sake taba taka ve dharma Tika hI nahIM skte| una ko ekatA ke sUtra meM bAMdhane vAlA koI na koI tattva avazya honA cAhie jo svayaM nirapekSa ho| aise nirapekSa tattva kI sattA mAnane para syAdvAda kA yaha siddhAnta ki pratyeka vastu sApekSa hai, khaNDita ho jAtA hai| - - 'syAdvAda jo vastu jaisI hai use vaisI hI dekhane ke siddhAnta kA pratipAdana karatA hai| saba Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha bheda mAnanA bhI / vibhinna vastu padArthoM yA dharmoM meM ekatA hai, ise syAdvAda mAnatA hai / bhinna bhinna vastutroM meM syAdvAda ko abhISTa hai / syAdvAda yaha nahIM kahatA ki aneka dharmoM meM katA nahIM hai ko eka sUtra meM bAMdhane vAlA abhedAtmaka tattva avazya hai, kintu aise tattva ko mAnane kA yaha artha nahIM ki syAdvAda ekAntavAda ho gayA / syAdvAda ekAntavAda taba hotA jaba vaha bheda kA khaNDana karatAanekatA kA tiraskAra karatA / anekatA meM ekatA mAnanA syAdvAda ko priya hai, kintu anekatA kA niSedha karake ekatA ko svIkRta karanA usakI maryAdA ke bAhara hai| 'sarvamekaM sadavizeSAt ' arthAt satra eka hai kyoMki saba sat hai - isa siddhAnta ko mAnane ke lie syAdvAda taiyAra hai kintu anekatA kA niSedha karake nahIM, apitu use svIkRta karake / ekAntavAda anekatA kA niSedha karatA hai - anekatA ko yathArtha mAnatA hai-bheda ko mithyA kahatA hai jaba ki anekAntavAda ekatA ke sAtha sAtha anekatA ko bhI yathArtha mAnatA hai / ekatAmUlaka yaha tatva ekAntarUpa se nirapekSa hai, yaha nahIM kahA jA sktaa| ekatA anekatA ke binA nahIM raha sakatI aura anekatA ekatA ke abhAva meM nahIM raha sakatI / ekatA aura anekatA paraspara isI prakAra milI huI haiM ki eka ko dUsarI se alaga nahIM kiyA jA sktaa| aisI dazA meM ekatA ko sarvathA nirapekSa kahanA yuktiyukta nahIM / ekatA anekatAzrita hai aura anekatA ekatAzrita hai| donoM eka dUsare kI apekSA rakhatI haiN| ekatA ke binA anekatA kA kAma nahIM cala sakatA aura anekatA ke binA ekatA kucha nahIM kara sakatI / tattva ekatA netA donoM kA milAjulA rUpa hai| use na to ekAntarUpa se eka kaha sakate haiM aura na ekAntataH aneka | isalie syAdvAda ko ekatA ke vAstavika mAnane para bhI ekAntavAda yA nirapekSavAda kA bhaya nahIM / 8. yadi pratyeka vastu kathaJcit yathArtha hai aura kathaJcit ayathArtha, to syAdvAda svayaM bhI kathaJcit satya hogA aura kathaJcit mithyA / aisI sthiti meM syAdvAda se hI tattva kA yathArtha jJAna ho sakatA hai, yaha kaise kahA jA sakatA hai ? syAdvAda tattva kA vizleSaNa karane kI eka dRSTi hai / anekAntAtmaka tattva ko anekAntAtmaka dRSTi se dekhane kA nAma hI syAdvAda hai / jo vastu jisa rUpa se yathArtha hai use usI rUpa meM yathArtha mAnanA aura taditara rUpa meM yathArtha mAnanA syAdvAda hai / syAdvAda svayaM bhI yadi kisI rUpa meM ayathArtha yA mithyA to vaisA mAnane meM koI harja nahIM / yadi hama ekAntavAdI dRSTikoNa leM aura usase syAdvAda kI ora dekheM to vaha bhI mithyA pratIta hogA / anekAnta dRSTi se dekhane para syAdvAda satya pratIta hogA / dono dRSTiyoM ko sAmane rakhate hue hama yaha kaha sakate haiM ki syAdvAda kathaJcit mithyA hai arthAt ekAntadRSTi kI apekSA se mithyA hai aura kathaJcit satya hai arthAt anekAntadRSTi kI apekSA se satya hai / jisakA jisa dRSTi se jaisA pratipAdana ho sakatA hai usakA usa dRSTi se vaisA pratipAdana karane ke liye syAdvAda taiyAra hai / isa meM usakA kucha nahIM bigar3atA / jaba hama yaha kahate haiM ki pratyeka padArtha svarUpa se sat hai aura pararUpa se asat hai to hama yaha bhI kaha sakate haiM ki syAdvAda svarUpa se arthAt anekAntarUpa se sat hai - yathArtha hai aura pararUpa se arthAt ekAntarUpa se asat hai - yathArtha hai / hamArA yaha kathana bhI syAdvAda hI hai / dUsare zabdoM meM syAdvAda ko kathaJcit yathArtha aura kathaJcit yathArtha kahanA bhI syAdvAda hI hai / 6. saptabhaGgI ke anta ke tIna bhaGga vyartha haiM kyoMki ve kevala do bhaGgoM ke yoga se banate haiN| isa prakAra yoga se hI saMkhyA bar3hAnA ho to sAta kyA ananta bhaGga bana sakate haiN| mUlataH eka dharma ko lekara do pakSa banate haiM -- vidhi aura niSedha / pratyeka dharma kA yA to vidhAna hogA yA pratiSedha / ye donoM bhaGga mukhya haiN| bAkI ke bhaGga vivakSAbheda se banate haiN| tIsarA aura cauthA donoM bhaGga bhI svataMtra nahIM haiN| vidhi aura niSedha kI krama se vivakSA hone para tIsarA bhaGga banatA hai aura yugapad vivakSA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda para kucha AkSepa aura unakA parihAra hone para cauthA bhaGga banatA hai| isI prakAra vidhi kI aura yugapad vidhi aura niSedha kI vivakSA hone para pAMcavAM bhaGga banatA hai| Age ke bhaGgoM kA bhI yahI krama hai| yaha ThIka hai ki jaina zrAcAryoM ne sAta bhaGgoM para hI jora diyA aura sAta bhaGga hI kyoM hote haiM, kama yA adhika kyoM nahIM hote, ise siddha karane ke lie aneka hetu bhI die, kintu jaina darzana kI maulika samasyA sAta kI nahIM, do kI hai| bauddha darzana aura vedAnta meM jina cAra ko TiyoM para bhAra diyA jAtA hai ve bhI saptabhaGgI kI taraha hI haiN| unameM bhI mUlarUpa meM do hI koTiyAM haiN| tIsarI aura cauthI koTi meM maulikatA nahIM hai| koI yaha kaha sakatA hai ki do bhaGgoM ko bhI mukhya kyoM mAnA jAya, eka hI bhaGga mukhya hai| yaha ThIka nhiiN| vastu na to sarvathA sat yA vidhyAtmaka ho sakatI hai aura na sarvathA asat yA niSedhAtmaka / vidhi aura niSedha donoM rUpoM meM vastu kI pUrNatA rahI huI hai| na to vidhi niSedha se balavAn hai aura na niSedha vidhi se zaktizAlI hai| dono samAnarUpa se vastu kI yathArthatA ke prati kAraNa haiN| vastu kA pUrNarUpa dekhane ke lie donoM pakSoM kI sattA mAnanA Avazyaka hai| isalie pahale ke do bhaGga mukhya haiN| hAM, yadi koI aisA kathana ho jisameM vidhi aura niSedha kA samAnarUpa se pratinidhitva ho-donoM meM se kisI kA bhI niSedha na ho to usako mukhya mAnane meM jaina darzana ko koI etarAja nhiiN| vastu kA vizleSaNa karane para prathama do maGga avazya svIkRta karane par3ate haiN| 10. syAdvAda ko mAnane vAle kevalajJAna kI sattA meM vizvAsa nahIM rakha sakate kyoMki kevalazAna ekAntarUpa se pUrNa hotA hai| usakI utpatti ke lie bAda meM kisI kI apekSA nahIM rhtii| syAdvAda aura kevalajJAna meM tattvajJAna kI dRSTi se koI bheda nahIM hai| kevalI vastu ko jisa rUpa se jAnegA, syAdvAdI bhI use usI rUpa se jAnegA / antara yaha hai ki kevalI jisa tattva ko sAkSAt jAnegApratyakSa jJAna se jAnegA, syAdvAdI chamastha use parokSarUpa se jAnegA-zrutajJAna ke AdhAra se jaanegaa| kevalajJAna pUrNa hotA hai isakA artha yahI hai ki vaha sAkSAt AtmA se hotA hai aura usa jJAna meM kisI prakAra kI bAdhA kI sambhAvanA nahIM hai| pUrNatA kA yaha artha nahIM ki vaha ekAntavAdI ho gyaa| tattva ko to vaha sApekSa-anekAntAtmaka rUpa meM hI dekhegaa| itanA hI nahIM, usameM utpAda, vyaya aura dhrauvya ye tInoM dharma rahate haiN| kAla jaise kisI bhI padArtha meM parivartana karatA hai, vaise hI kevalajJAna meM bhI parivartana karatA hai| jaina darzana kevalajJAna ko kUTastha nitya nahIM maantaa| kisI vastu kI bhUta, vartamAna aura anAgata-ye tIna avasthAe~ hotI haiN| jo avasthA aAja anAgata hai vaha kala vartamAna hotI hai| jo Aja vartamAna hai vaha kala bhUta meM pariNata hotI hai| kevalajJAna Aja kI tIna prakAra kI avasthAoM ko Aja kI dRSTi se jAnatA hai| kala kA jAnanA aAja se bhinna ho jAegA kyoM ki Aja jo vartamAna hai vaha bhUta hogA aura zrAja jo anAgata hai kala vaha vartamAna hogaa| yaha ThIka hai ki kevalI tInoM kAloM ko jAnatA hai kintu jisa paryAya ko usane kala bhaviSyat rUpa se jAnA thA use aAja vartamAna rUpa se jAna sakatA hai| isa prakAra kAlabheda se kevalI ke jJAna meM bhI bheda aAtA rahatA hai| vastu kI avasthA ke parivartana ke sAtha sAtha jJAna kI avasthA bhI badalatI rahatI hai| isalie kevalajJAna bhI kathaJcit anitya hai aura kathaJcit nity| syAdvAda aura kevalajJAna meM virodha kI koI sambhAvanA nhiiN| - bhagavAn mahAvIra ne kevalajJAna hone ke pahale citravicitra paMkha vAle eka bar3e puMskokila ko svapna meM dekhaa| isa svapna kA vizleSaNa karane para syAvAda phalita huaa| puskokila ke citravicitra paMkha anekAntavAda ke pratIka haiN| jisa prakAra jaina darzana meM vastu kI anekarUpatA kI sthApanA syAdvAda ke AdhAra para kI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha gaI usI prakAra bauddha darzana meM vibhajyavAda ke nAma para isI prakAra kA aMkura prasphuTita hushraa| kintu ucita mAtrA meM pAnI aura havA na milane ke kAraNa vaha murajhA gayA aura anta meM naSTa ho gyaa| syAvAda ko samaya samaya para upayukta sAmagrI milatI rahI jisa se vaha Aja dina taka barAbara bar3hatA rhaa| bhedAbhedavAda, sadasadvAda, nityAnityavAda, nirvacanIyAnirvacanIyavAda, ekAnekavAda, sadasatkAryavAda Adi jitane bhI dArzanika vAda haiM, saba kA AdhAra syAdvAda hai| jaina darzana ke prAcAryoM ne isa siddhAnta kI sthApanA kA yuktisaMgata prayatna kiyaa| prAgamoM meM bhI isakA kAphI vikAsa dikhAI detA hai| ___jaina darzana meM syAdvAda kA itanA adhika mahattva hai ki Aja syAdvAda jaina darzana kA paryAya bana gayA hai| jaina darzana kA artha syAdvAda ke rUpa meM liyA jAtA hai| jahAM jaina darzana kA nAma AtA hai, anya siddhAnta eka ora raha jAte haiM aura syAdvAda yA anekAntavAda yAda AjAtA hai| vAstava meM syAdvAda jaina darzana kA prANa hai| jaina zrAcAryoM ke sAre dArzanika cintana kA AdhAra syAdvAda hai| CIAARI . HUDAI N F.. PERATIENTIA 3 HADLINE . Media