Book Title: Swadhyaya
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Z_Jintattva_Granth_1_002039.pdf and Jintattva_Granth_2_002040.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249498/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya manuSyanI pAse vANI, bhASA ane sAhitya na hota to manuSyanuM jIvana pazujIvana jevuM ja rahyuM hota. manuSya pAse vikasita mana ane vAcA che ane tethI te potAnA vicArone ane anubhavone sArI rIte vyakta karI zake che. alabatta, keTalAka anubhavo indriyAtIta hovAthI bhASAmAM te yathAtatha rajU karI zakAtA nathI. bhASAnuM mAdhyama te mATe apUrNa che evI tyAre pratIti thAya che. vikasita vANI ane bhASA dvArA mAnavajAta potAnAM vicAro, anubhavo, saMvedano, kalpanAo, eSaNAo vyakta karI zake che ane bIjAmAM saMkrAnta karI zake che eTale ke bIjAnA citta sudhI pahoMcADI zake che. manuSyajIvanane sAruM banAvavA mATe zuM upayogI che ane zuM nirupayogI che tenI samajaNa eTale ke sArAsAraviveka bhASA vaDe manuSya darzAvI zake che. lipinI zodha pachI bhASAnA mAdhyama dvArA sAhityanuM savizeSa nirmANa thatuM rahyuM che, ane eka vyaktie raceluM sAhitya sthaLa ane kALanI maryAdA oLaMgIne anya sthaLe, anya kALamAM, anya vyakti pAse pahoMcI jaI zake che. jyAre lipi nahotI tyAre, bhale maryAdita pramANamAM, paNa AvuM sAhitya zravaNaparaMparAthI, eka vyakti pAsethI sAMbhaLIne bIjI vyakti pAse, eka peDhI pAsethI sAMbhaLIne bIjI peDhI pAse pahoMcI zakatuM hatuM. eTalA mATe e sAhityane zruta sAhitya ApaNe kahIe chIe. Aje "mRta sAhitya" athavA "zrutajJAna' jevA zabdo zabdanA mAdhyama dvArA prApta evA tamAma sAhitya mATe vaparAvA lAgyA che. je koI vyaktimAM bhASAnI abhivyaktinI jarA sarakhI paNa zakti hoya che te kaMIka viziSTa bolavA ke lakhavA prerAya che, paraMtu jeTaluM bolAyuM ane lakhAyuM teTaluM badhuM ja kAyamane mATe saMgrahI rAkhavAnI pAtratAvALuM hotuM nathI. samaya ane saMdarbha badalAtAM keTaluMye sAhitya junavANI thaI jAya che ane potapotAnuM AyuSya pUrNa karI kALanA gartamAM vilIna thaI jAya che. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para jinatattva mAnavajAtane sarjAtA sArAnarasA tamAma sAhityano bhAra vahana karavAnuM paravaDe evuM nathI. je sAhitya potAnA jIvanamAM kAma lAgyuM che ane bhaviSyamAM aneka lokone kAma lAgaze evI pratIti thAya to ja mAnavajAta te sAhityane bIjItrIjI peDhI sudhI AgaLa pahoMcADavAno puruSArtha karatI rahe che. keTaluMka sAhitya ekAda yuga jeTaluM jIvaMta rahe che, to keTaluMka sAhitya hajAro varSa sudhI jIvaMta rahe che. mAnavajAta potAnA svArtha khAtara AvA ciraMtana sAhityane jIvanI jema sAcave che. vedo-upaniSado, Agamo-tripiTako, ke rAmAyaNa-mahAbhArata jevAM mahAkAvyonuM sAhitya Aja divasa sudhI sacavAI rahyuM che. te naSTa thaI jAya to kaMI vAMdho nathI evo pramAda Aja divasa sudhI mAnavajAte sevyo nathI ane sevaze ke kema te prazna che. arthazAstra, rAjyazAstra, samAjazAstra, bhautika vijJAna vagerenA keTalAye graMtho pacIsa-pacAsa varSe, navI navI zodha thatAM ane navI navI thiyarI pracalita thatAM kALagrasta banI jAya che. keTaluMye sAhitya vartamAna bhautika jIvanane sukhasagavaDabharyuM, sauMdaryamaMDita ane ullAsamaya kema banAvI zakAya tenA upAyone lagatuM hoya che. keTaluMye sAhitya tatkAlIna banatA banAvo ke praznonI vigata mAhitI ApanAruM hoya che. paraMtu thoDA divasamAM ja te vAsI thaI jAya che. graMthastha thavAne tenI pAtratA rahetI nathI, ane graMthastha thAya to paNa te jhAjhuM sacavAtuM nathI. chApAMo, sAptAhiko ane anya prakAranAM copAniyAonuM ghaNuMkharuM sAhitya A prakAranuM hoya che. temAMnA keTalAMkanuM aitihAsika dastAvejI mUlya kadAca rahe to rahe, paraMtu ekadaMre to samaya vItatAM te nirmAlya banI jAya che. eka cInI philasUphane koIke pUchyuM, ke "tame chApAM kema vAMcatA nathI ?" teNe kahyuM, "chApAM vAMcavAnI mAre kaMI jarUra nathI, kAraNa ke duniyAmAM je kaMI mahattvanI jANavA jevI ghaTanAo bane che tenI mAhitI koIka ne koIka mAraphata moDI ke vahelI mane maLI rahe che. ane na jANavA jevI je kaMI ghaTanAo vizenI mAhitI chApAMomAM Ave che tenI mAre kaMI jarUra rahetI nathI. eTale chApAMo vAMcavAmAM mAro kImatI samaya huM bagADavA icchato nathI." jagatamAM keTalAye mahAtmAo A pramANe chApAM-copAniyAM vAMcavAmAM potAno samaya nirarthaka vyatIta karavA icchatA nathI hotA. jeo rAjakAraNamAM paDelA hoya che, jeo amuka prakAranA vyavasAyamAM paDelA hoya che, jeo mAtra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 253 vartamAnamAM ja jIvavA icchatA hoya che athavA game tema karIne potAno nivRtta samaya bharavA ke pasAra karavA icchatA hoya che teone chApAM-copAniyAM vagara na cAle te dekhItuM che, paraMtu jeo AtmArthI che teone mATe chApAMcopAniyAMnuM kazuM ja mUlya nathI. ATalA badhA sAhityamAMthI mANase zuM vAMcavuM ane zuM na vAMcavuM ? keTaluMka uttama sAhitya vAMcavA mATe paNa eka jiMdagI ochI paDe. mATe ja mANase potapotAnI pasaMdagI karI levAnI rahe che. kahyuM che : anantazAstraM bahulA ca vidyA alpazca kAlo bahuvighnatA ca / yatsArabhUtaM tadupAsanIyaM haMso yathA kSIramivAmbumadhyAt / / zAstro anaMta che, vidyAo ghaNIbadhI che, samaya thoDo che ane vighno ghaNAMbadhAM che. eTale mANase haMsanI jema, pANImAMthI dUdha prApta karavAnI kSIranIra vivekabuddhi vAparI zAstromAM ane vidyAomAM je sArabhUta tattva hoya te grahaNa karIne tenI upAsanAmAM lAgI javuM joIe. Ama, tattvanI vicAraNA karatuM, AtmonnatinA vividha upAyo sUcavatuM, anekavidha prakAranI AdhyAtmika anubhUtio upara prakAza pADanAruM, atIndriya zaktiono paricaya karAvanAruM - evuM evuM sAhitya supAtra adhikArI vyaktine hAthe jo lakhAyuM hoya ane temAM temanI ucca, pavitra, prabhAvaka pratibhAnuM darzana thatuM hoya to tevuM sAhitya mAnavajAta dIrghakALa sudhI sAcavI rAkhe che. sAhityanA Ama mukhya be prakA2 5De che : eka mithyAzruta ane bIjuM sabhyazruta. je sAhitya jIvane bhautika mohadazAmAM rAcato karI de, je enA mithyAtvane poSIne enA bhavabhramaNane vadhArI de te sAhitya e mithyAzruta. je sAhitya jIvane samyagdarzana, jJAna ane cAritrano mArga darzAve, jIvane e mArga upara ArUDha thavA prere ane mukti tarapha laI jAya te samyakUzruta. ekaMdare mithyAzruta karatAM samyazrutanI ruci ochA jIvone thAya, kAraNa ke tema thavA mATe pAtratAnI AvazyakatA rahe ane tevI pAtratA durlabha hoya che. koI paNa prakAranA lakhANanuM cIvaTapUrvaka vAMcana karavuM ane te vAMcana mananapUrvaka vAraMvAra karavuM te adhyayana che. AvuM adhyayana samyakzrutanuM tema Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jinatattva mithyAzratanuM paNa hoI zake. udAharaNa tarIke, vyavahAru zikSaNa letA zALAkaoNlejanA vidyArthIo parIkSAne arthe potAnA pAThyagraMthonuM (madhyAhyutanuM) vAraMvAra adhyayana karatA hoya che. teno hetu amuka samaya pUrato maryAdita adhyayana karatAM svAdhyAya zabda arthanI dRSTie vadhu caDiyAto che. aneka jJAnI mahAtmAoe adhyAtmajJAnanA eka eka padArtha upara vivadha dRSTikoNathI prakAza pADyo che, je keTalAya jIvone Atmika kalyANanI dRSTie upayogI nIvaDe che. evA graMthonuM vAraMvAra adhyayana svaarthe, AtmakalyANa arthe jyAre thAya che tyAre te adhyayana svAdhyAya bane che. vAraMvAra svAdhyAya karavAthI jIvane potAnAmAM rahelAM sArAsAra tattvono paricaya thAya che, heya ane upAdeya tattvonI pratIti thAya che ane ethI prerAIne potAnA puruSArtha vaDe yogya mArgadarzana sahita potAnA AtmAne nirmaLa karavA tarapha te vaLe che. samyakazrutanA svAdhyAyathI A rIte savizeSa Atmika lAbha thAya che. 'svAdhyAya' zabdanI nIce pramANe vyAkhyA ApavAmAM Ave che : (1) cara: AtminaH madhyama svAdhyAya: ' potAnuM eTale ke AtmAnuM adhyayana te svAdhyAya. (2) adhyayana-dhyAyaH su suro thAyasvAdhyAya suMdara adhyayana arthAt sat zAstranuM maryAdApUrvaka adhyayana te svAdhyAya. (3) "sthAnAMga sUtra'nI TIkAmAM lakhyuM che: zobhanaM A maryAdayA adhyayanazrutasyAdhikamanusaraNaM svAdhyAyaH / vidhi anusAra, maryAdA sahita kRtanuM adhyayana, ke anusaraNa te svAdhyAya. (4) suSThu A-maryAdayA adhIyate iti svaadhyaayH|| sat zAstranuM maryAdA sahita adhyayana karavuM tenuM nAma svAdhyAya. (5) svAdhyAyastattvajJAnasyAdhyayanamadhyApanaM smaraNaM c| tattvajJAna bhaNavuM, te bhaNAvavuM ke tenuM smaraNa karavuM te svAdhyAya che. (6) jJAnamAvanAttAtyA : svAdhyAyaH ALasano tyAga karI jJAnanI bhAvanA ke ArAdhanA karavI e svAdhyAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 (7) bArasaMga jiNakhAdaM sajjhAyaM kathitaM budhaiH / bAra aMga je jinezvara bhagavAne kahelAM che ane paMDitajana svAdhyAya kahe che. je adhyayanathI AtmasvarUpanI upalabdhino saMbhava hoya eTale ke AtmakalyANano saMbhava hoya evA zreSTha graMthonA dhyAna sahitanA adhyayanane svAdhyAya kahevAmAM Ave che. game te prakAranA game te graMthanuM vAMcana karavuM e adhyayanano sAmAnya artha che, paraMtu sva eTale AtmAne upakAraka evA graMthonuM adhyayana ja svAdhyAya kahevAya. chApAM vAMcavAM, sAmAjika viSayo, Arthika viSayo ke rAjanaitika viSayonI carcA karatAM copAniyAM vAMcavAM, zRMgArika vArtAo vAMcavI, praNayapravRtti ke sAmAjika viSayonI kavitAo vAMcavI ityAdi tamAma vAMcana jIvane bahirmukha banAvanAruM che. je vAMcana jIvane aMtarmukha banAve ane enAmAM rahelI azuddhi ke malinatAne dUra kare evuM vAMcana te svAdhyAya. vyAvahArika dRSTie joIe to svAdhyAya. citAharaNanI jaDIbuTTI che. mANasa game teTalo nirAza thayo hoya, ciMtAmAM AvI paDyo hoya tyAre jo te sagraMthonuM vAcana cAlu karI de che to badhI ciMtA bhulAvA lAge che. joke mANasane sauprathama to svAdhyAyamAM rasa paDavo joIe. rasa paDe ane temAM tallIna banI jAya to e AnaMda brahmAnaMdasahodara jevo che. jJAtA, jJAna ne zeya e tripuTIno emAM vilaya thAya che. kizoralAla mazarUvALAe eka sthaLe evuM lakhyuM che ke, "game tevA atizaya nirAzAjanaka saMjogomAM huM AvI paDyo houM tyAre zrImad bhagavadgItAnuM vAMcana cAlu karI dauM chuM. ema karavAthI thoDI vAramAM ja mArAM ciMtA ane nirAzA cAlyAM jAya che." lokamAnya TiLake kyAMka evuM lakhyuM che ke "mArA manapasaMda dharmagrantho svAdhyAya mATe mane pAse rAkhavA do, pachI tame mane narakamAM mokalo to tyAM paNa svarga jeTalo AnaMda huM anubhavIza." mANarA jema vadhu ne vadhu svAdhyAya kare che tema tema tenuM jJAna ane tenI vANI samRddha bane che. AthI eka ja viSayane vividha dRSTikoNathI vividha rUpe, vividha rIte vyakta karavAnI kuzaLatA enAmAM Ave che, ene pariNAme svAdhyAya karanAra vyaktinI vastRtvakalA khIle che. nI vastRtvakalAmAM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jinatattva ADaMbara ke daMbha hotAM ke rahetAM nathI. pote karelo svAdhyAya jIvanamAM pariNamavAne kAraNe sAco svAdhyAya karanArAonAM mukhamAMthI nIkaLatAM vacano prabhAvazALI hoya che. loko upara enI tarata asara thAya che. emanI vANImAM anukaMpA, mAdhurya, RjutA, nirmaLatA, vAtsalya, saraLatA vagere guNo rahelA hoya che. jaina dharmanI dRSTie Avo svAdhyAya e AtyaMtara tapano eka prakAra che. jaina dharmamAM cha prakAranAM bAhya ane cha prakAranAM AtyaMtara tapa batAvavAmAM AvyAM che. emAM AvyaMtara tapa A pramANe che : (1) prAyazcitta, (2) vinaya, (3) vaiyAvacca, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna, (6) kAusagga. digaMbarAcArya amita gatie kahyuM che : niyamyate yena mano'ticaJcalaM vittIyane yena puratuM rajI vihIyate yena bhavAzravo'khilaH svadhIyate tajjinavAkyamarcitaM / / jenA vaDe atyaMta caMcaLa evuM mana vaza thAya che, jenA vaDe pUrve uparjita karelAM karmorUpI raja nAza pAme che, jenAthI saMsAra vadhAranAra badhAM ja karmano Ava rokAI jAya che, te jinendradevanI vANInA svAdhyAyane "svAdhyAya" nAmanuM tapa kahe che. hindu dharmamAM paNa svAdhyAyane vANInA tapa tarIke oLakhAvyuM che. bhagavadgItAmAM kahyuM che : svAdhyAyAbhyAsanaM caiva vAGmaya tapa ucyte| svAdhyAyathI mANasanI vANI yathArtha zabdane pakaDe che ane yathArtha arthane vyakta karavAnuM zIkhe che. svAdhyAyathI vANI vadhAre nirmaLa thAya che. svAdhyAya eTalA mATe mukhamaMDana jevo banI rahe che. vAraMvAra svAdhyAya karavAnA pariNAme ane te svAdhyAyanuM rahasya jIvanamAM UtaravAne pariNAme svAdhyAya karanAra vyaktinAM vacano amodha bane che. sAdhuo mATe pratilekhana, pratikramaNa, vaiyAvRtyAkaraNa ane dhyAna e jema rojanAM niyata kArya che tema svAdhyAya paNa sAdhuo mATe rojanuM niyata kArya che. sAdhu savAranA UThI paDilehaNa karI gurumahArAjane pUche che, "guru bhagavaMta, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 257 mAre have zuM karavuM joIe ? vaiyAvacca ke svAdhyAya ? te mATe AjJA ApazojI.' eve vakhate guru je pramANe AjJA Ape te pramANe ziSya harSapUrvaka kare che. sAdhuoe divasano prathama prahara svAdhyAyamAM vitAvavo joIe. bIjo prahara dhyAnamAM. 'uttarAdhyayana'mAM kahyuM che : 'vaDhamaM oriti sapnAyuM, vIyajJALa thayAyar / ' sAdhue trIjA prahare bhikSA ane cothA prahare pharI svAdhyAya karavo joIe. rAtre sAdhue prathama prahare svAdhyAya, bIjA prahare dhyAna, trIjA prahare nidrA ane cothA prahare svAdhyAya karavo joIe. Ama divasarAta maLIne sAdhuoe roja cAra vAra svAdhyAya karavAnuM vidhAna che. guru gautamasvAmI e pramANe cAra vakhata svAdhyAya karavAnA kAryamAM sadAya apramatta rahetA, sAdhu savAra ane sAMja pratikramaNa kare che tyAre divasa ke rAtri daramiyAna jo svAdhyAya na karyo hoya to te mATe kSamA mAMge che, tenuM pratikramaNa kare che : 'Avazyaka sUtra'mAM kahyuM che : paDikkamANi cAukkAlaM sajjAjasya akaraNayAe / [cAre kALa meM svAdhyAya nathI karyo tenA mATe huM pratikramaNa karuM chuM.] 'dazavaikAlika sUtra'mAM kahyuM che : sajjAyasajjANarayassa tAiNo, apAvabhAvassa tave rayassa / visujjai jaMsi malaM pUre kaDaM, 'mUlAcAra'mAM kahyuM che : jevI rIte agnimAM tapAvavAthI cAMdI-sonAno mela naSTa thaI jAya che tevI rIte svAdhyAya ane sadhyAnamAM lIna tathA zuddha aMtaHkaraNavALA ane tapamAM anurakta evA sAdhuo, pUrvanAM karelAM karmono mela naSTa thatAM vizuddha thAya che. samIriyaM ruppamalaM va joiNo / / sajjAyaM kuvvaMto, paMcediyasaMvuDo tigutto ya / havadi ya egaggamaNo, viNaeNa samAhio bhikkhU / / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 jinatattva paMcendriyomAM saMyamavALA, traNa gutine dhAraNa karavAvALA tathA vinayasamAdhiyukta muni svAdhyAya karatAM ekAgracittavALA banI jAya che. divasa daramyAna badho samaya svAdhyAya thaI zakato nathI. eTale svAdhyAyanI sAthe dhyAna ane japane joDavAmAM AvyAM che. eTalA mATe zrAddhavidhimAM kahyuM che : japazrAnto vizeda dhyAnaM, dhyAnazrAnto vishejjpm| dvAbhyAM zrAntaH paThet stotramityevaM gurubhismRtam / / japathI grAnta thanAre - thAkI janAre dhyAna dharavuM joIe. dhyAnano thAka lAgatAM pharI japa karavo joIe. japa ane dhyAna baMneno thAka lAge tyAre stotra vAMcavuM joIe (arthAt svAdhyAya karavo joIe) evuM guru mahArAje kahyuM che. e ja pramANe "tattvAnuzAsana'mAM lakhyuM che : svAdhyAyAd dhyAnamadhyAstAM, dhyAnAta svAdhyAyamAmaneta / dhyAna svAdhyAyasaMdhyA, paramAtmA prakAzate / / 81 / / yathAbhyAsena zAstrANi, sthirANi sumahAntyapi / tathAdhyAnapisthairya, labhate'bhyAsavartinAm / / 82 / / svAdhyAya dvArA dhyAnano abhyAsa karavo joIe. ane dhyAna dvArA svAdhyAyane caritArtha karavo joIe. dhyAna ane svAdhyAya e baMnenI saMprAptithI, potAnAmAM rahelA paramAtmA prakAzita thAya che, arthAt ethI ucca AtmAnubhUti thAya che. abhyAsathI jema zAstro potAnAmAM sthira thAya che tevI rIte abhyAsa karanAranuM dhyAna sthira thaI jAya che. svAdhyAya e tapano eka uttama prakAra che. svAdhyAyamaM to natti ema kahevAya che. karmanI nirjarA karavAmAM te bahu upayogI che. caMdraprajJaptimAM kahyuM che : bahubhave saMciyaM khalu, sajjAeNa khaNe khvei| aneka bhavonAM saMcita karmono svAdhyAya dvArA kSaNabharamAM kSaya karI zakAya che. emAM paNa vizeSapaNe jJAnAvaraNIya karmano kSaya thAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya uttarAdhyayana sUtramAM jaNAvyA pramANe - bhagavAnane pUchavAmAM Ave che : sannAnuM maMte nIve ni?i (he bhagavaMta ! svAdhyAyathI jIva zuM meLave che ?) bhagavAna kahe che : sannAIri nAvarI -- vivekuM ? (svAdhyAyathI jIva jJAnAvaraNIya karma khapAve che.) sarva AcaraNanuM mULa svAdhyAyamAM raheluM che. jema jema svAdhyAya vadhato jAya ane zraddhApUrvaka pariNamato jAya tema tema svAdhyAya karanAranuM AcaraNa vizeSa zuddha thatuM jAya che. eTalA mATe svAdhyAya-tapano viziSTa mahimA darzAvatAM kahevAyuM che ke tIrthakaroe kahelA evA cha atyaMtara ane cha bAhya evA bAra prakAranA tapane viSe sajhAya samAna bIjuM eka tapakarma hamaNAM nathI, ane bhaviSyamAM nahi thAya. bArasavihammi vi tA sabhitarabAhire kuslditthe| na vi atthi na vi ya hohI sajjhAyasamaM tavokammaM / / svAdhyAyanuM phaLa darzAvatAM "(pAtaMjala yogadarzanamAM kahyuM che ? svAdhyAyAdriSTadevatA-saMprayo: 1 (svAdhyAyathI iSTadevatAno sAkSAtkAra thAya che.) vaLI, svAdhyAyano mahimA darzAvatAM kahevAmAM AvyuM che : svAdhyAyaguNane yatnaH, sadA kAryo manISibhiH / koTidAnAdapi zreSThaM, svAdhyAyasya phalaM ytH|| buiddhimAnoe hamezAM svAdhyAya gaNavAmAM yatna karavo joIe, kAraNa ke karoDonAM ghana karatAM paNa svAdhyAyanuM phaLa zreSTha che.] "sarvArthasiddhimAM svAdhyAya-tapano mahimA darzAvatAM kahyuM che : prajAtizayaH prazastAdhyavasAyaH prmsNvegstpovRddhiNticaarvishuddhirityekmaadyaarthH| prajJAmAM atizaya lAvavA mATe, adhyavasAyane prazasta karavAne mATe, paramasaMvegane mATe, tapavRddhi ane aticAra-zuddhine mATe svAdhyAya-tapa Avazyaka che. ArAdhaka mumukSu AtmAo mATe svAdhyAyanI AvazyakatA darzAvatAM bhagavatI ArAdhanAmAM kahevAyuM che : Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jinata sajjhAyaM kuvvaMto paMciMdiyasuMvaDo tigutto y| havadi ya eyaggamaNo viNaeNa samAhido mikkhU / / jaha jaha sudamoggAhadi adisayarasapasaramasudapuvva tu| taha taha palhAdijjadi nvnvsNvegsddddhaae|| AyApAyavidaNhU daMsaNaNANatavasaMjama ddhiccaa| viharadi visujjhamANo jAvajjIvaM du nnivkNvo|| je sAdhu svAdhyAya kare che te pAMca Indriyono saMvara kare che, mana vagere guptione paNa pALavAvALo hoya che ane ekAgracitta banIne vinayathI saMyukta thAya che. jemAM atizaya rasano prasAra che ane je amRtapUrva che evA zrutamAM te jema jema agavAhana kare che tema tema atizaya navIna dharmazraddhAthI saMyukta banIne parama AnaMdano anubhava kare che. svAdhyAyathI prApta AtmA vizuddhi dvArA niSphampa tathA heyopAdeyamAM vicakSaNa buddhithI mAvajIvana ratnatraya mArgamAM pravarte che. "bhagavatIsUtramAM svAdhyAyanA pAMca prakAra batAvavAmAM AvyA che : sajjae paMcavihe paNatte, taM jahA - vAyaNA, paDipucchaNA, pariyaTTaNA, aNuppehA dhmmkhaa| svAdhyAyanA pAMca prakAra kahyA che - jema ke (1) vAcanA, (2) pRcchamAM, (3) parivartana (athavA parAvartanA), (4) anuprekSA ane (5) dharmakathA. A pAMca prakAramAMthI vAcanA, pRcchanA ane parAvartana e traNa prakArane dravyagruta kahevAmAM Ave che ane anuprekSAne bhAvakRta kahevAmAM Ave che. tattvanuM rahasya samajAyA pachI zrutajJAnanuM bIjAone dAna devA rUpI pAMcamo prakAra "dharmakathA" phakta gItArtha sAdhuo mATe hoya che. A pAMca prakAranuM kramaza: ane vidhipUrvaka Asevana karavAthI svAdhyAya sAro thAya che. mATe kahyuM che : yattu khalu vAcanAderAsevanamatra bhavati vidhipUrvam / dharmakathAntaM kramazastatsvAdhyAyo vinirdiSTaH / / e samajAvatAM jayazekharasUri "upadezaciMtAmaNi'mAM lakhe che : Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 261 __ tatrAnadhItasya sUtrasya grahaNaM vAcanA 1, tataH saMdehe sati pracchanA pRcchA 2, nizcitasya sUtrasya avismaraNArthaM guNanaM parivartanA 3, sUtravadarthasyApi ciMtanamanuprekSA 4, abhyastasUtrArthasya paraM pratyupadezadAnaM dharmakatheti / A pAMca prakAramAM nahi abhyAsa karelA sUtranuM je grahaNa karavuM te vAcanA kahevAya che. temAM saMdeha paDatAM je kaMI pUchavuM te pRcchanA kahevAya che. pachI nizcaya karelA sUtrane na bhUlI javA mATe gaNavuM te parivartanA kahevAya che. sUtranI peThe arthanuM paNa ciMtavana karavuM te anuprekSA kahevAya che tathA abhyAsa karelA sUtra tathA arthano bIjAne upadeza Apavo te dharmakathA kahevAya che. "upadezakalpavallImAM paNa svAdhyAyanA prakAra nIce pramANe samajAvyA svAdhyAyaH paJcadhA jJeyo vAcanA pracchanA tthaa| parAvRttiranuprekSA, dharmasambandhinI kthaa| vAcanA tu gurupAnta'dhyayanaM vinayena yt| . prcchnaa'dhiitshaastraantrgtsNshynirnnyH|| parAvRttiH purAdhItAgamAccAraH punaH punaH / tadvicArastvanuprekSA, vyAkhyA dharmakathA bhavet / / vAcanA, pracchanA (pRcchanA), parAvRtti, anuprekSA ane dharma saMbaMdhI kathA e pramANe pAMca prakAre svAdhyAya jANavo. gurumahArAja pAse vinayapUrvaka je bhaNavuM te vAcanA kahevAya ane bhaNelAM zAstronI aMdara rahI gayelA saMzayone pUchI teno nirNaya karavo te pRcchanA kahevAya. agAu bhaNelAM zAstrono vAraMvAra uccAra karavo - AvRtti karavI te parAvRtti kahevAya, e bhaNelAM zAstronI vicAraNA karavI te anuprekSA kahevAya ane tenuM vyAkhyAna karavuM te dharmakathA kahevAya. vAcanA vagere prakAronA keTalAka peTA prakAro paNa darzAvavAmAM Ave che, jema ke vAcanAnA cAra prakAra che : (1) baMdha, (2) bhadrA, (3) jayA ane (4) saumyA. guru ziSyone adhyApana karAvatI vakhate anya darzanono pUrvapakSa pahelAM samajAvI, pachI tenuM nirAkaraNa karI, potAno pakSa samajAve tevI vAcanAne naMdA kahevAmAM Ave che. pUrvApara virodhano parihAra karIne siddhAMta Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jinatattva ke temAM rahelA tattvanI vyAkhyA karavAmAM Ave te bhadrA vAcanA che. pUrvApara virodhanI AvazyakatA rahita siddhAMtonA arthanuM kathana karavAmAM Ave te jayA vAcanA che ane kyAMka kyAMka alita vRttithI vyAkhyA karavAmAM Ave te saumyA vAcanA che. guru pAsethI vAcanAdi prakAre svAdhyAya karatI vakhate prathama muMgA mUMgA zravaNa karI javuM pachI bIjI vAra zravaNa karatI vakhate hoMkAro bhaNavo vagere vidhi jaina zAstragraMthomAM batAvavAmAM AvI che, ane yogavidhi (joga)sahita svAdhyAyanI vidhi paNa darzAvavAmAM AvI che. keTalAka loko svAdhyAya karatA hoya che, paraMtu temAM tenuM prayojana jo mAtra vidvattA ke prasiddhi meLavavA pUratuM ja hoya che to tenuM AdhyAtmika dRSTie khAsa kazuM mUlya nathI ane tenuM khAsa kazuM phaLa maLatuM nathI. zraddhArahita, bhAvarahita ke rasarahita karelo svAdhyAya nirarthaka che. jJAnadhyAna mATe svAdhyAyanI jyAre vAta karavAmAM Ave tyAre temAM zraddhA apekSita ja hoya che. te na hoya to "jJAnadhyAna' jevo zabda ja te mATe aprastuta banI jAya che. Atmapadane mATe heya ane upAdeya zuM zuM che teno bodha karAve ane bhedajJAnamAM pariName tevo svAdhyAya ja jIvane mATe upakAraka nIvaDe che. samyaktva sahitano svAdhyAya ja AtmArthIone vizeSa upakAraka bane che. anyathA te mAtra bhAra vahana karavAnI veTha jevI banI rahe che. eTale ja kahevAyuM che ke - "saMsAro vidu zAstramathyAtmaraditAnA' - jeo adhyAtmarahita che evA vidvAno mATe to zAstra e saMsAra che ane saMsAra e zAstra che. jaina zAstragraMthomAM svAdhyAyanI viziSTa vidhi darzAvavAmAM AvI che. game tyAre game te vAMcavuM e svAdhyAya nathI. paraMtu guru ke vaDIla jJAnI pAsethI vinayapUrvaka jJAna grahaNa karavuM te svAdhyAya che. ene mATe nizcita kAla, sthaLa, AjJA vagere darzAvavAmAM AvyAM che. vaLI dravya, kSetra ane kALanI daSTie keTalAka niSedha pharamAvavAmAM AvyA che. evA svAdhyAyanA kALamAM svAdhyAya karI zakAto nathI. sUryagrahaNa, caMdragrahaNa, pAse mRta kalevara paDyuM hoya, lohI vagere azuci hoya, AkAzamAM vIjaLI thatI hoya vagere prakAranA asvAdhyAyanAM dravya, kSetra, kALa hoya tyAre svAdhyAya karavAthI asamAdhi, vyAdhi, kalaha, upadrava, viyoga vagere thavAno saMbhava che evI anubhavone AdhAre mAnyatA thayelI che. alabatta evA asvAdhyAya kALamAM vAcanA, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya 263 pRcchanA, parAvartanAnA prakArano svAdhyAya nathI thaI zakato, paNa apavAdarUpe anuprekSAnA prakArano svAdhyAya keTalAka niyamo sAthe thaI zake che. svAdhyAya zabda uparathI prAkRtamAM "sajhAya' zabda Avelo che. sajhAya zabda viziSTa prakAranI jaina sAhityakRtio mATe paNa vaparAya che. prAkRtamAM jema stotra, stavana, sajhAya che tema stavana ane sanjhAya e be prakAranI laghukRtio gujarAtImAM paNa vizeSa pracalita banelI che. stavanamAM tIrthaMkara bhagAvananI stuti hoya che ane sajhAyamAM AtmaciMtananA avalaMbana mATe koI mahApuruSonAM caritra ke vividha tattvavicAra levAya che. bharatezvara bAhubalinI sakjhAyamAM pUrve thaI gelAM bharatezvara, bAhubali, abhayakumAra, DhaMDhaNakumAra, arNikAputra, atimuktaka, metAryamuni, vagere saMta mahAtmAo tathA brAhmI, suMdarI, tulasI, caMdanabALA, manoramA, damayaMtI, rAjimatI, mRgAvatI vagere mahAsatIonuM smaraNa karavAmAM Ave che. krodha, mAna, mAyA, lobha vagere kaSAyo ke te sahita aDhAra pApasthAnako athavA samakitanA saDasaTha bola vagerenI sakjhAyomAM te te viSaya upara ciMtana thayeluM hoya che, jenuM bhAvana AtmavizuddhimAM atyaMta upayogI che. jaina sakjhAya-sAhitya paNa bahu samRddha che. A sAhityaprakAra jenoe viziSTa rIte vikasAvyo che. Ama, svAdhyAyanuM mahattva ghaNuM che. vAraMvAra svAdhyAya karavA chatAM emAM punaruktino ke punarAvRttino doSa Avato nathI, balake punarukti svAdhyAya mATe iSTa manAya che. svAdhyAyano mahimA darzAvatAM kahevAyuM che : uvasamai kiNhasappo jaha maMteNa vidhiNA pautteNa / taha hidayakiNhasappo suTThavajutteNa NANeNa / / jevI rIte vidhithI prayukta maMtra dvArA kRSNasarpa zAMta thaI jAya che tevI rIte saprayuta jJAnathI manarUpI kALo sApa zAMta thaI jAya che, vaLI 'uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che : jahA suI sasuttA paDiyA vi na vinnssi| tahA jIve sasutte saMsAre na viNassai / / jevI rIte sUtra (dorAthI yukta) soI paDI javAthI paNa viniSTa (guma) nathI thatI evI rIte sasUtra (zrutasaMpanna) jIva saMsAramAM guma nathI thato. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 34 jinatattva A rIte sAco svAdhyAya jIvane paraMparAe saMsAramAMthI mukti apAve che. "bhagavatIsUtramAM kahyuM che : savaNe nANe ya vinnANe, paccakkhANe ya saMjame / aNaNTae tava ceva, vAdANe akiriyA siddhi / / sAdhunI saMgatithI dharmazravaNa sAMpaDe che. dharmazravaNathI tattvajJAna, tattvajJAnathI vijJAna (viziSTa tattvabodha), vijJAnathI pratyAkhyAna (sAMsArika padArthonI virakti ane te mATenA niyamo), pratyAkhyAnathI saMyama, saMyamathI anAzrava (navAM karmono abhAva), anAzravathI tapa, tapathI vyavadAna (pUrvabaddha karmono nAza), vyavadAnathI akasmatA (karmarahitatA - niSkarmatA) ane niSkarmatAthI siddhi (mukti) prApta thAya che. eTalA mATe ja "taittirIyopaniSadamAM kahevAmAM AvyuM che te pramANe muktilakSI AtmAoe svAdhyAyanI bAbatamAM pramAda na karavo joIe. svAdhyAyAnmA prmdH|