Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 zramaNabhagavaMte mahAna dArzanika, samartha vyAkhyAkAra ane "upamitibhavaprapaMcakathA jevA mahAna graMthanA sarjaka AcAryazrI siddharSisUrijI mahArAja prabhAvaka jainAcAryonI paraMparAmAM zrI siddharSisUri prakAMDa vidvAna, mahAna dArzanika, samartha vyAkhyAkAra ane medhAvI AcArya hatA. saMskRta bhASA paNa temanuM adbhuta prabhutva hatuM. temaNe racela "upamitibhavaprapaMca" kathA jaina sAhityane uttama graMtha che. prabhAvaka caritra pramANe AcArya siddharSi zrI vasenasUrinA nAgendra, nivRtti, candra ane vidyAdhara-e cAra mukhya ziSyamAM ziSya nivRttisUrinA nAmathI pravartela nivRttigacchamAM thayelA zrI sUrAcAryanA ziSya "karma-vipAka vicAra ane jatiSazAstranA prakhara vidvAna AcArya gargaSinA praziSya zrI durgasvAmInA ziSya hatA. AcAryazrI gagaSinA varada haste temaNe dIkSA aMgIkAra karI hatI. upamitibhavaprapaMcakathA"nI prazastimAM siddhaSie dharmabodhadAyaka gurunA rUpamAM yAkinI mahattAsUnuM zrI haribhadrasUrinuM smaraNa karyuM che. temaNe pitAnI guruparaMparAmAM lATa dezanA AbhUSaNarUpa sUrAcAryane sarvaprathama ulekha karyo che ane temane nivRttikuLanA batAvyA che. sUrAcArya pachI delamahattarAcArya ullekha che, je tiSazAstranA ane nimittazAstranA samartha vidvAna hatA. temanA ziSya durgasvAmI hatA. durgasvAmIne janma brAhmaNakuLamAM thayuM hatuM. siddhaSie durga svAmI pachI dIkSAguru gargaSine namaskAra karyA che. AgaLanAM padomAM durgasvAmInI bhAvapUrNa padomAM stuti karI che. prazasti mujaba siddhArSanA guru dugasvAmI hatA. siddhaSine janma zrImAlapura ( bhinnamAla)mAM thayuM hatuM. temanuM gotra zrImAla hatuM. rAjA dharmapAlanA maMtrI suprabhadevane be putro hatA: datta ane zubhaMkara. dattanA putranuM nAma mAgha ane zubhaMkaranA putranuM nAma siddha hatuM. "zizupAlavadha " Adi mahAkAvya dvArA mAdhanI prasiddhi mahAkavi tarIke thaI. zubhaMkaranA putra siddha (siddhaSi)nI mAtAnuM nAma lakSmI ane patnInuM nAma dhanyA hatuM. prabhAvaka caritra, purAtanaprabaMdhasaMgraha vagere graMtho pramANe kavi mAgha ane siddhaSi baMne maMtrI suprabhadevanA pautra hatA. kavi mAgha siddhaSinA pitAnA moTAbhAInA putra hatA. "zizupAlavadha" mahAkAvyanI prazastimAM mahAkavi mAghe pitAnA parivArane paricaya ApatAM batAvyuM che ke, zrI varmala rAjAnA sarvAdhikAra maMtrI suprabhudeva hatA. temanA putranuM nAma dattaka hatuM. dattanA putra mAdhe A graMthanI racanA karI che. rAjA varmala, maMtrI suprabhadeva, maMtrIputra dattaka tathA dattakanA putra kavi mAgha saMbaMdhI ullekha prabhAvakacaritra, purAtanaprabaMdhasaMgraha ane "zizupAlavadha" kAvyanI prazastimAM ekasarakhA che. siddhanA jIvanamAM udAratA, AjJAMkitatA Adi aneka guNe vikAsa pAmyA hatA, paNa tene jugAra ramavAnI jabarI Adata paDI gaI hatI. te haMmezAM aDadhI rAta pachI ghera AvatA. siddhanI patnI dhanyAne tenI pratIkSAmAM rAtri-jAgaraNa karavuM paDatuM. patinI A TevathI patnI 2010_04
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanaprabhAvaka 218 khinna rahetI hatI. eka divasa sAsue vahune khitAnuM kAraNa pUchyuM. lajajAzIla vahue patinA jugAranA vyasananI tathA rAtrimAM vilaMbathI AvavAnI vAta jaNAvI. sAsue kahyuM - "vinayinI ! te mane ATalA divasa jaNAvyuM kema nahi ? huM mArA putrane kaDavA--mIThAM vacanathI sAcA mArga para lAvavA prayatna karata. paraMtu have rAtrie te nizcitapaNe sUI jaje, huM jAgaraNa karIza." sAsunA kahevAthI vahe sUI gaI. lakSmI putranI rAha jotI beThI hatI. rAtrinA pAchalA pahere putre dvAra khakhaDAvyuM. mAtA lakSamI kedha pAmI belI kAlavikAle bhaTakatA, anucitavihArI ane maryAdA vagaranA putrane mATe mArA gharamAM keI sthAna nathI. tuM jA, ughADAM dvAra maLe tyAM cAlyA jA." siddha A sAMbhaLI tatkAla tyAMthI pAchA pharyo. mArgamAM eka upAzrayanAM dvAra khullAM hatAM. te temAM gaye. tyAM vividha prakAranI mudrAmAM svAdhyAya-dhyAnarata munione joyA. teonI saumya mudrAnA darzana mAtrathI siddhanuM mana parivartana pAmyuM. teNe vicAryuM ke, mArA janmane dhikAra che. huM durgatidAyaka jIvana jIvI rahyo chuM. Aja subhAgye pavitra veLA AvI, jethI pavitra munionuM darzana pAme. mArI mAtA kepa karI parama upakAriNI banI. tenA lIdhe mane A parama lAbha maLe. uttama adhyavasAyamAM lIna siddhi ugra svare munione namaskAra karyo. gurujanoe paricaya pUchatAM teNe potAnA jugAranA vyasanathI mAMDIne jIvanane samagra vRttAMta jaNAvyuM ane kahyuM ke--"mArA jIvanamAM je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. have huM dharmanuM zaraNa grahaNa karI ApanI pAse rahevA icchuM chuM." gurue siddhane dhyAnapUrvaka che. jJAnopayogathI jANyuM ke, A jainazAsanane prabhAvaka zramaNa thaze. temaNe municaryAne bodha ApatAM kahyuM ke, "mahAnubhAva! saMyama svIkAryA vinA amArI sAthe rahI zakAya nahIM. temAMya tamArA jevA chAcArIone mATe A jIvana kaDina che. munijIvana talavAranI dhAra jevuM che. pAMca mahAvratonuM pAlana, mAdhurIvRttithI AhAragrahaNa ane tyAga-tapa-yukta kara munivratanuM pAlana loDhAnA caNAne maNanA dAMtathI cAvavA jevuM siddha kahyuM ke, "mAre have A vyasanayukta jIvana karatAM saMyamayukta sAdhujIvana svIkAravuM che. mane e ja preyakara ane zreyakara heI kRpA karI Apa mane dIkSA Apo." siddhanI tIvra dIkSAbhAvanA jANI gurue kahyuM ke, "he bhavi ! tuM tArAM mAtApitAnI rajA laI Ava. pachI tane jarUra dIkSA ApIe." saMcagavazAt siddhanA pitA zubhaMkara putrane zodhatAM zodhatAM tyAM AvyA. putrane joI prasanna thayA. putrane ghare AvavA kahyuM. siddha dikSA levAne vicAra jaNAvyuM. pitAne samajAvavA chatAM siddha dIkSA levAne pitAne vicAra na bada. putrane daDha saMkalpa joI pitAe sammati ApI. siddha pitAnI anusA meLavI, AcArya gargaSinA haste dIkSA grahaNa karI, ane zrI durga svAmInA ziSya banI munijIvanamAM praveza karyo. muni siddhaSie saMyamanI ucca sAdhanA sAthe jaina dharmagraMthanuM gahana adhyayana karyuM. temAM eka divasa bauddhadarzanane abhyAsa karavAnI utkaTa icchA jAgI. gurunI nA chatAM teo bauddhadarzanane abhyAsa karavA bauddhAcArya pAse mahAbodhanagara gayA. jatAM pUrve gurudeve eka 2010_04
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra1pa zramaNabhagavate vacana lIdhuM ke, "kadAca bauddhadarzanano abhyAsa karatAM bauddha dharma svIkAravAnI icchA thAya te, pahelAM eka vAra ahIM AvIne mane maLI javuM." muni siddhaSie mahAbodhinagara jaI bauddha graMthono abhyAsa karyo. durbhAgye temane bauddhadharma svIkAravAnI icchA thatAM, gurudevane Apela vacana mujaba, guru pAse javA nIkaLyA. A jANI bauddhAcA paNa evI ja rItanuM temanI pAsethI vacana lIdhuM. AthI muni siddhaSine gurudeva pAsethI bauddhAcArya pAse ane bauddhAcArya pAsethI gurudeva pAse anekavAra-21 vakhata-AvAgamana karavuM paDayuM. gurudeve vAraMvAra samajAvatAM ane tenuM koI pariNAma na AvatAM prAMte lalitavistarA" nAmanA graMtha muni siddhaSine Ape. A graMtha vAMcatAM ja muni sidvaSinI AMkhamAMthI azrudhArA vahevA lAgI ane vicAravA lAgyA ke, "AvA parama upakArI jainazAsana ane saddagurune pAmyA chatAM mAruM A mana kevuM thayuM?" temanAM jJAnacakSu khUlI gayAM, matibhrama dUra thaze ane pazcAttApanA agnimAM vizuddha thaI jainadharmamAM sthira thayA. tyAra bAda gya samaye gurudeve temane yathAyogya jANa AcAryapada pradAna karyuM, ane pite anazanapUrvaka, bhinnamAla nagare, svarge sidhAvyA. AcArya siddhaSie upamitibhavaprapaMcakathA' nAmanI temanI kRtimAM "lalitavistAranA racayitA AcArya haribhadrasUri pratye kRtajJatA darzAvatAM lakhyuM che ke namostu haribhadrAya, tasmai pravarasUraye / marce nirmAtA have vRttirsTavistarA tema ja mahopakArI sa zrImAn haribhadraprabhuryataH / / madartha metra yenAsau graMtho'pi niramAyata // tAtparya ke, zrI siddhaSimUrie pitAne sanmArge vALanAra mahAna upakArI AcAryazrI haribhadrasUrine namaskAra karyA che ane temaNe "lalitavistA" jANe pitAnA mATe ja racyuM hoya e ananya bhAva pragaTa karyo che. graMtharacanA : * upadezamAlAvRtti ane aMte prazastimAM darzAvyuM che ke, syAdvAda, mImAMsA, vaizeSika, sAMkhya ane bauddha vagere darzananA jANakAra, sakala graMthonA arthamAM nipuNa mahAcArya siddharSie A vRtti banAvI che. zrI ratnaprabhasUrie temAM AcArya siddhivine vyAkhyAtRcUDAmaNi' kahyA che. Ama, AcArya siddhaSi mahAna vyAkhyAkAra, samartha graMthakAra, ajoDa dArzanika ane atyaMta medhAvI sUrivara hatA. temaNe zrI dharmadAsagaNinI upadezamAlA para TIkA ane zrI siddhasena divAkaranA nyAyAvatAra para TIkA racI che. vi. saM. 973 mAM caMdrakevalicaritra vagere graMtha lakhyA che. upamitibhavaprapaMcaththA temanI advitIya kRti che. upamitibhavaprapaMcakahA : AcArya siddhaSisUrie 6000 pramANa A kathAthamAM saMsArI jIva kaI rIte satyadharma pAmI UMce caDe che e batAvavA mATe pitAne ja AgaLa dharI prastAvanAnI pIThikA bAMdhI che, ane pachI pitAne jAta-anubhava jaNAvyuM che. A rUpaka graMtha bhAratIya sAhityamAM ja nahi, vizvasAhityamAM paNa pahelavahele rUpaka graMtha che. temAM 2010_04
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zAsanaprabhAvake bhASAnuM lAlitya, zailInI suMdaratA mukta jharaNAnI jema bhAvene akhalita pravAha vahAve che. A graMtha mukhyatve dharmakathAnuga che. temAMnAM varNana jotAM cAre anuge ghaTI zake che. A kathAmAM nyAya, darzana, Ayurveda, yetiSazAstra, sAmudrikazAstra, nimittazAstra, dhAtuvidyA, vyApAra, yuddhanIti Adi vividha viSayenuM varNana che. A kathAnA ATha prastAva che. prathama prastAva viSayanI bhUmikA rUpe che. bIjA prastAvamAM karma, jIva ane saMsAranI avasthAonuM rUpaka rUpe varNana che. trIjA prastAvamAM keLa, viSayAsaktinI pariNati kathAnA mAdhyamathI samajAvI che. cethA prastAvamAM pitAnA pratipAdya viSayanuM vistArathI varNana ane aneka avAntara kathAo che. AThamAMthI cAra prastAva mahatvanA che. temAMya ethe prastAva atyaMta mahattvapUrNa che. "upamitibhavaprapaMca kathA" graMtha pUrNa thayA pachI enuM vAcana bhinnamAla nagaramAM karyuM hatuM. A graMthanI pratilipi gaNuM" nAmanAM sAdhvIe taiyAra karI hatI. teo durgAsvAmInA AjJAtinI hatAM. A graMtha vi. saM. 99ra mAM jeTha suda pAMcamane guruvAre pUrNa thaye hate. upazamabhAvathI paripUrNa A kathAvAcana sAMbhaLI leka prasanna thaye ane jainasaMghe AcArya siddhaSisUrine "siddhavyAkhyAtA"nI padavI ApI hatI. A kathA vi. saM. 9ramAM racAyelI hovAthI AcArya siddhaSine samaya vikramanI dasamI sadI siddha thAya che. nyAyazelInI TIkA racanArAomAM agresara, samartha Agama TIkAkAra AcAryazrI zIlAMkasUrijI mahArAja TIkAkAra AcAryomAM zrI zIlAMkasUrinuM nAma prasiddha che. temanAM bIjAM nAme zIlA kAcArya, zIlAcArya, vimalamati, tattvAditya vagere che. saMskRta ane prAkRta baMne bhASAo para temanuM prabhutva hatuM. nyAyazailInI TIkA racanAomAM teo sauthI pahelA che. Aje prApta thatI AcArAMgasUtra ane sUtrakRtAMgasUtranI vizALa TIkAo temanI vidvattAnI pazciAyaka che. AcArya zIlAMkasUrinI guruparaMparAne saMbaMdha nivRttikula sAthe che. nivRttikula (ga7)nA AcArya mAnadevasUri temanA guru che. AcArAMgasUtranI TakAmAM potAne "nivRttikulIna" ane caupannamahApurisIriya"mAM pitAne mAnadevasUrinA ziSya batAvyA che. A sivAya temanA gRhasthajIvananI vigata ke sAdhujIvananI vigato maLatI nathI. - zrI zIlAcAye Agamo para TIkAo racavAnuM yazasvI kArya karyuM che. temaNe cauvanamahApurisacariyuM', AcArAMga TIkA, sUtrakRtAMga TakA, bhagavatIsUtranI TIkA, jIvasamAsanI vRtti vagere graMthanI racanA karI che. A sarva graMthe gAMbhu gAme racyA che. prabhAvakacaritra pramANe zrI zIlAMkAcAye agiyAra aMgazA-Aga para TIkAo racI hatI. paNa vartamAnamAM mAtra AcArAMgasUtra ane sUtrakRtAMgasUtra paranI TIkAo ja maLe che, jene paricaya A pramANe che : AcArAMga TIkA : baMne zrataska para racelI A TIkAnuM graMtha pramANa 12300 kaleka che. mULa ane niyuktinA AdhAre AgamanA prathama kRtaskaMdhanuM mahAparikSA nAmanuM sAtamuM adhyayana 2010_04