Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdranI AtmapaniSada [ 18 ] bhAratanI adhyAtmasAdhanA bahu ja purANI ane jANItI che. hajAre varSa pahelAM e zarU thayelI. kaNe prathama zarU karI e jJAta nathI, paNa e sAdhanAnA puraskartA aneka mahAna puruSe jANItA che. buda-mahAvIra pahelAMnI e RSi-paraMparA che. temanA pachI paNa atyAra lagI e sAdhanAne varelA puruSe dezanA judA judA bhAgomAM, judI judI paraMparAomAM ane judI judI nAta-jAtamAM thatA AvyA che. e badhAno saMkSipta itihAsa paNa nAne nathI. e che paNa manaraMjaka ane preraNAdAyI, paraMtu ahIM enuM sthAna nathI. ahIM te e ja adhyAtma-paraMparAmAM thayelA zrImad rAjacaMdra je gujarAtanA chellA suputra paikI eka asAdhAraNa suputra thaI gayA, temanI aneka kRtio paikI bahu jANItI ane Adara pAmelI eka kRti vize kAMIka. kahevuM prApta che. . . zrImad rAjacaMdranI e prastuta kRti " Atmasiddhine nAme jANItI che. meM mathALe ene AtmopaniSada kahI che. "Atmasiddhi" vAMcatAM ane tene artha punaH vicAratAM ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke zrI. rAjacaMke A nAnakaDI kRtimAM AtmAne lagatuM Avazyaka pUrNa rahasya darzAvI ApyuM che. mAtRbhASAmAM ane te paNa nAnA nAnA dehA chaMdamAM, temAM paNa jarAya tANa ke kheMcI artha na kADha paDe evI sarala prasanna zailImAM, AtmAne sparzatA aneka muddAonuM kramabaddha temaja saMgata nirUpaNuM jotAM ane tenI pUrvavartI jaina-jainetara AtmaviSayaka mahatvapUrNa graMthe sAthe sarakhAmaNI karatAM anAyAse kahevAI jAya che ke prastuta "Atmasiddhi' e sAce ja AtmapaniSad che. ( saMskRta bhASAmAM prAcIna upaniSada jANItAM che. temAM mAtra AtmatatvanI ja carcA che. bIjI je carcA Ave che te Atmatatvane pUre khyAla ApavA pUratI ane tene uThAva ApavA pUratI che. temAM puruSa, brahma, ciMtana jevA aneka zabda vaparAyA che, paNa te AtmatatvanA ja bedhaka che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 792 ] darzana ane ciMtana emanI zailI bhale prAcIna sAMkhyoga jevI paraMparAne anusaratI hoya tema ja emanI bhASA bhale saMskRta hoya, paNa emAM nirUpaNa te AtmalakSI ja che. tethI ja e upaniSadamAM punaH puna: kahevAyuM che ke "je sAte sarve te mavati ' eka AtmA jANe badhuM ja jaNAI jAya che, kema ke tyAM AtmajJAnanuM prAdhAnya che ane e AtmavidyAne ja parAvidyA kahevAmAM AvI che. mahAvIranA vicAramaMthananA pariNAmarUpa je prAcIna udgAre "AcArAMga ', "sUtrakRtAMga" jevAM AgamamAM maLe che temAM paNa AtmasvarUpanA jJAna ane tenI sAdhanAne lakSIne ja mukhya vaktavya che. AgamanuM e nirUpaNa saMskRta bhASAmAM nathI, tema ja upaniSadenI zailIthI judI zailI e dharAve che. tema chatAM e che te Atmatatva saMbadhe ja. e ja rIte buddhanA udgArenA saMgraharUpa gaNAtAM prAcIna piTakamAM paNa AtmasvarUpa ane tenI sAdhanAnI ja eka rIte kathA che. bhale te AtmAne nAme ke saMskRta bhASAmAM na hoya, bhale enI zailI upaniSada ane jaina Agama karatAM kAMIka judI paDatI hoya; paNa te nirUpaNa adhyAtmalakSI ja che. bhASAda, zilIbheda ke uparathI dekhAte AMzika dRSTibheda e sthULa vastu che. mukhya ane kharI vastu e badhAmAM sAmAnya che te te AdhyAtmika daSTie karAyelI sAdhanAnAM pariNAmonuM nirUpaNa che. vaidika, bauddha ane jaina vagere badhA saMtone anubhava TUMkamAM e ja che ke pitA vizenuM ajJAna (avidyA nivAravuM ane samyajJAna meLavavuM. samyajJAna meLavavAnA aneka mArgo zodhAyA ane jAyA. koIe eka te koIe bIjA upara saheja vadhAre bhAra Apyo. ene lIdhe keTalIka vAra pathabhede janmyA ane e pathabheda TUMkI dRSTithI pilAtAM sAMkaDA vADA paNa banI gayA. eTaluM ja nahi, paNa teo ghaNI vAra zAbdika arthanI kheMcatANamAM paDI ekabIjAnA khaMDanamAM UtarI gayA ane dRSTinI vizALatA tema ja Atmazuddhi sAdhavAne mukhya uddeza ja vIsarI gayA. ene lIdhe AdhyAtmika sAdhanA upara ubhI thayelI paraMparAo moTebhAge ekadezIya ane durAgrahI paNa banI gayelI ApaNe ItihAsamAM joIe chIe. vizeSa te zuM, paNa eka ja paraMparAmAM paNa evA phAMTA paDyA ane te paraspara evI rIte vartavA ane jovA lAgyA ke temAM paNa abhiniveza ane durAgrahe ja mukhya sthAna lIdhuM. kaI paNa samAjamAM Ucharele jyAre kharA arthamAM AtmajijJAsa bane che, tyAre tene paNa zarUAtamAM e vADA ane kAMTAnAM saMkucita baMdhane
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdranI ApaniSada [ 93 ane kusaMskAro bhAre virUpa thaI paDe che, paNa khare adhyAtmajijJAsu e badhAM vinothI para jAya che ane pitAne mArga pitAnA ja puruSArthathI niSkaTaka banAve che. AvA adhyAtmavIre virala pAke che. zrImada e viralamAMnA eka Adhunika mahAna virala puruSa che. temaNe jaina paraMparAnA saMskAra vizeSa pramANamAM jhIlyA. temaNe mULa lakhANa gujarAtImAM ja ane te paNa meTebhAge jaina paribhASAne avalaMbIne ja lakhyAM che. tethI emanI oLakha gujarAta bahAra athavA jainetara kSetramAM bahu vizeSa nathI. paNa tethI emanuM AdhyAtmika pita ane sUkSma satyadaSTi sAdhAraNa che ema je kaI dhAre, te te mahatI brAnti ja siddha thaze. eka vAra kaI samajadAra emanAM lakhANa vAMce te tenA mana upara emanI vivekaprajJA, madhyasthatA ane sahaja nikhAlasatAnI acUka chApa paDyA vinA kadI ja nahi rahe. meM prathama paNa aneka vAra "Atmasiddhi" vAMcelI ane vicArelI, paraMtu chelle chelle A lakhuM chuM tyAre vizeSa sthiratA ane vizeSa taTasthatAthI e vAMcI, enA arthe vicAryA, enA vaktavyanuM yathAzakti manana ane pRthakakaraNa karyuM, tyAre mane lAgyuM ke A "Atmasiddhi' e eka ja graMtha evo che ke temAM zrImad rAjacaMdranI vicAraNA ane sAdhanAnuM UMDAmAM UMDuM rahasya AvI jAya che. je uMmare ane jeTalA TUMka vakhatamAM zrI rAjacaMdra "Atmasiddhi mAM pite pacAvela jJAna gUMcyuM che tene vicAra karuM chuM tyAre mAruM mastaka bhaktibhAve namI paDe che. eTaluM ja nahi, paNa mane lAge che ke temaNe AdhyAtmika mumukSune ApelI A bheTa e to seMkaDo vidAe ApelI sAhityika grantharAzinI bheTa karatAM vizeSa mUlavaMtI che. pitapatAnA pakSanI ane maMtavyanI siddhi arthe aneka siddhi-grantha seMkaDo varSa thayAM lakhAtA rahyA che. savIrthasiddhi mAtra jena AcAryuM ja nahi, paNa jenetara AcAryoe paNa pitapotAnA saMpradAya paratve lakhI che. "brahmasiddhi', "advaitasiddhi" Adi vedAMta viSayaka pra suvidita che. "vaiSkarmesiddhi, "Izvarasiddhi" e paNa jANItAM che. "sarasiddhi" jaina, bauddha vagere aneka paraMparAomAM lakhA celI che. akalaMkanA siddhivinizcaya" uparAMta AcArya zivasvAmI racita siddhivinizcaya'nA astitvanuM pramANa hamaNAM maLyuM che. AvA vinizcaya graMthamAM pitApitAne abhipreta hoya evA aneka viSayanI siddhi kahevAmAM AvI che, paNa e badhI siddhio sAthe jyAre zrI. rAjacaMdranI Atmasiddhi ne sarakhAvuM chuM, tyAre siddhi zabdarUpe samAnatA hovA chatAM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ *4 ] dana ane thitana enA preraka dRSTibindumAM mahada aMtara jaNAya che. te te darzananI upara sUcavelI ane mIjI siddhie amuka viSayanI mAtra dalIla dvArA upapatti kare che ane vidhI maMtavyanuM tarka ke yuktithI nirAkaraNa kare che. vastutaH evI dArzanika siddhie mukhyapaNe tarka ane yuktine khaLe racAyelI che, paNa enI pAchaLa AtmasAdhanA ke AdhyAtmika paNitinuM samatha khaLa bhAgye ja dekhAya che, jyAre prastuta Atmasiddhi 'nI bhAta ja judI che. emAM zrI. rAjadre je nirUpyu che te temanA jIvananA UMDANamAMthI anubhavapUrvaka AveluM hAI e mAtra tArkika upapatti nathI, paNa AtmAnubhavanI thayelI siddhi-pratIti che, ema mane spaSTa lAge che. tethI ja teA temanA nirUpaNamAM eka paNa veNu kaDavuM, AvezapUrNa, pakSapAtI ke viveka vinAnuM nathI. jIvasiddhi te zrImada agAu keTalAya AcAryoe karelI ane lakhelI che, paNa temAM prastuta Atmasiddhi'mAM che tevuM baLa bhAgye ja pratIta thAya che. alabatta, emAM yukti ane dalIlo DhagalAbaMdha che. zrI. rAjadre Atmasiddhi 'mAM mukhyapaNe AtmAne lagatA cha muddA carcyA che : (1) AtmAnuM svata Mtra astitva, (2) tenuM niyatva-punarjanma, (3) kartRtva, (4) kaphLabhAtRtva, (5) mekSa, ane (6) teno upAya. A cha muddAnI carcA karatAM tenA pratipakSI cha muddA upara paNa carcA karavI ja paDI che. e rIte emAM khara muddAo carcAyA che. e carcAnI bhUmikA emaNe eTalI badhI sakhaLa rIte ane saMgata rIte bAMdhI che, tema ja enA upasaMhAra eTalo sahajapaNe ane natraNe chatAM nizrita vANIthI karyo che ke te eka susaMgata zAstra banI rahe che. enI zailI savAdanI cheH ziSyanI zakA ke prazno ane gurue karela samAdhAna. A saMvAdolIne lIdhe e graMtha bhArekhama ane jaTila na banatAM, viSaya gahana havA chatAM, sukhAdha ane cipASaka banI gayA che. ( k * AcArAMga, sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana ane pravacanasAra, samayasAra jevA prAkRta prathAmAM je vicAra judI judI rIte vIkharAyelo dekhAya che, gaNadhara vAdamAM je vicAra taka zailIthI sthapAyeA che ane AcAya haribhadra ke zezavijayajI jevAe potapeAtAnA adhyAtmaviSayaka graMthemAM je vicAra vadhAre puSTa karyAM che, te samagra vicAra prastuta * Atmasiddhi'mAM evI rIte sahajabhAve gUMthAI gayA che ke te vAMcanArane pUrvAcAryAMnA prathAnu parizIlana karavAmAM eka cAvI maLI rahe che. zaMkarAcArye ke te pUrvanA vAtsyAyana, prazatapAda, vyAsa Adi bhASyakArAe AtmAnA astitvanI bAbatamAM je
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdranI AtmopaniSada [ 5 mukhya dalIla ApI che te prastuta "Atmasiddhi mAM Ave che, paNa vicAratAM mane ema lAge che ke zrI. rAjacaMdra prastuta racanA mAtra zAstro vAMcI nathI karI, paNa emaNe sAcA ane utkaTa mumakSa tarIke AtmasvarUpanI spaSTa ane UMDI pratIti mATe je maMthana karyuM, je sAdhanA karI ane je tapa AcaryuM tene pariNAme lAdhelI anubhavapratIti ja AmAM mukhyapaNe nirUpAI che. eka muddAmAMthI bIjo, bIjAmAMthI trIje ema utarottara evI susaMgata saMkalanA thaI che ke temAM kAMI nakAmuM nathI AvatuM, kAmanuM rahI nathI jatuM ane kyAMya paNa ADuM phaMTAtuM nathI. tethI ja zrImad rAjacaMdranI. Atmasiddhi " e eka siddhAMtazAstra banI rahe che. - bhAratIya tatvajJa ane saMtonI AtmAnA svarUpa vizenI dRSTi mukhyapaNe traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che : (1) dehabhede Atmabheda ane te vAstavika ja; (2) tAttvika rIte Atmatatva eka ja ane te akhaMDa chatAM dekhIte jIvabheda e mAtra ajJAnamUlaka; (3) veda vAstavika paNa te eka ja paramAtmAnA aMze. A rIte dRSTie traNa prakAranI hovA chatAM badhI daSTine pAramArthika AcAra eka ja che. vAstavika jIvabheda mAnanAra dareka darzana jIvanuM tAtvika svarUpa te samAna ja mAne che ke te AdhAre teo bIjA nAnAMmoTAM tamAma prANuM pratye AtmaupajyamUlaka AcAra je che ane pitA pratye bIjA taraphathI je vartananI apekSA rakhAya tevuM ja vartana bIjA pratye rAkhavA upara bhAra ApI samagra AcAra-vyavahAra yoje che. jeo AtmAnA vAstavika abheda ke brakyamAM mAne che teo paNa bIjA jIvomAM pitAnuM ja asalI pita mAnI abhedamUlaka AcAra-vyavahAra ja kahe che ke anya jIva pratye vicAramAM ke vartanamAM bheda rAkho te Atmadroha che, ane ema kahI samAna AcAra-vyavahAranI ja himAyata kare che. trIjI daSTivALA paNa uparanI rIte ja tAtvika AcAra-vyavahAranI himAyata kare che. A rIte joIe te AtmavAdI game te darzana hoya te paNa tenI pAramArthika ke mUlagAmI AcAra-vyavahAranI himAyata eka ja prakAranI che. tethI ja jena, bauddha, vedAnta ke vaiSNava Adi badhAM ja darzanomAM satya, ahiMsA, aparigraha Adi tAtvika AcAramAM kazo ja bheda dekhAto nathI. alabatta, bAhya ane sAmAjika AcAra-vyavahAra, je mukhyapaNe rUDhio ane dezakALane anusarI ghaDAya ke badalAya che temAM, paraMparAbheda che ja ane te mAnavasvasAva pramANe anivArya che. paNa je Atmasparza mUlagAmI vartananA siddhati che, temAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ] darzana ane ciMtana kAI nA matabheda nathI. dareka darzIna peAtAnI mAnyatA pramANenA AtmajJAna upara bhAra ApI te vizenuM ajJAna ke avidyA nivAravA kahe che ane AtmajJAna ThIka ThIka prakayA vinA ke pacyA vinA viSamatAmUlaka vartana badha pAvAnuM nathI ane evuM vartana khaMdha paDyA vinA punarjanmanuM cakra paNa dha paDavAnuM nathI, ema kahe che. tethI ja ApaNe game te paraparAnA sAcA saMta ane sAdhakanI vicAraNA ke vANI tapAsIzuM agara temanA jIvana-vyavahAra tapAsIzuM teA bAhya rIti-nItimAM bheda hovA chatAM tenI preraka Antara bhAvanAmAM kazo ja bhedabhAva joI nahi zakIe. have ApaNe TUMkamAM ' AmasiMdha ' nA viSayAnA paricaya karIeN : prathama dohAmAM zrI. rAjacaMdra sUcavyuM che ke AtmatattvanuM ajJAna e ja "sAMsArika duHkhanuM kAraNa che ane enuM jJAna e duHkhanivRttinA upAya che. temanuM A vidhAna jaina paraMparAne te anusare che ja, paNa e khInna adhI ja AtmavAdI paraMparAone paNa mAnya che, upaniSadonI peThe sAMkhya-yeAga, nyAya-vaizeSika ane bauddha daSTi paNu deha, indriya, prANa AdithI Atmatattvane potapotAnI rIte juduM sthApI tenA jJAnane kaheA ke bhedajJAnane yA viveka khyAtine samyak jJAna mAne che ane tene ja AdhAre punarjanmanA cakrane miTAvavA bhinna bhinna praNAlIo yoje che. zrImada rAjacaMdre bIjA dohAmAM mekSano mArga AtmAthI mumukSu mATe spaSTa nirUpavAnI pratijJA karI che. mANusa sthUla vastu pakaDI bese che te UMDA UtaratA nathI; eTaluM ja nahi, paNa UMDANamAM rahela sUkSma ane kharA tattvane sthUlamAM ja mAnI ese che. A doSa badhA ja pathezamAM sAmAnya rIte dekhAya che. tethI ja laukika ane alaukika agara sati-mAyika ane paramAtha evI e mAnasika bhUmikAo satra nirUpAI che. AmAMthI laukika ke apAramArthika bhUmikAvALA keTalAka evA hoya che ke te kriyAjaDa banI bese che ane keTalAka zuSkatAnI thaI jAya che. e banne pAtAne meAkSanA upAya lAkhyA hoya tevI rIte vate ane khele che. zrImada e anne varganA lakAne uddezI mokSamArganuM sAcuM svarUpa darzAvatAM yiAjaDa ane zuSkajJAnInu lakSaNlR nirUpe che ane sAthe ja tyAgavairAgya tema ja AtmajJAna aneneA paraspara pApoSakabhAva darzAvI AtmAnI vyAkhyA spaSTa kare che. temaNe AtmAthInI je vyAkhyA karI che te eka rIte evI sarala ane khIjI rIte evI gaMbhIra che ke vyAvahArika -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdranI AtmapaniSada [ ses dunyavI jIvana ane pAramArthika satyadhArmika jIvana bannemAM ekasarakhI lAgu paDe che. ( tyAra bAda temaNe sadgurunAM lakSaNa kahyAM che. e lakSaNo evI dRSTithI nirUpAyAM che ke temAM AtmavikAsanI guNasthAnakrama pramANe bhUmikA AvI jAya, ane je bhUmikA cega, bauddha tema ja vedAnta dananI paribhASAmAM paNa darzAvI zakAya. zrI, rAjacaMdra guru-pada na vAparatAM sadguru-pada yojyuM che, je AdhyAtmika jAgRtinuM sUcaka che. zrI. araviMde paNa sadguru-zaraNAgati upara khAsa bhAra ApyA che.--jIo * The Synthesis of Yoga.' zrI. kizoralAlabhAI e mumukSunI vivikadRSTi ane parIkSaka buddhi upara bhAra ApyA chatAM yathAyAgya sadguruthI thatA lAbhanI pUrI kadara karI ja che. chevaTe te mumukSunI jAgRti e ja mukhya vastu che. e vinA sadgurunI oLakha muzkela che, ane oLakha thAya te TakavI paNa adharI che. jaina paraparA pramANe chaThThA ane teramA guNasthAnaka upadezakapaNa sabhave che. sAtamAthI khAramA sudhInAM guNasthAnAnI bhUmikA e te utkaTa sAdhaka dazAnI evI bhUmikA che ke te dariyAmAM DUbakI mArI metI AvA jevI sthiti che. A vize zrImada rAjya pote ja spaSTa vivecana karyuM hAI te mananayAgya che. jyAM sadgune yoga na hoya tyAM paNa AtmAnuM astitva darzAvanArAM zAstro mumukSune upakAraka bane che. zAstro vinA paNa sadgurue Apela upadeza sudhdhAM mumukSune TekA Ape che, paNa zrImada sadgurunA ceAga upara bhAra Ape che te sahetuka che. mANusamAM poSAyela kuladharmAbhiniveza, ApaDahApaNe kAve tema vartavAnI Teva, cirakAlIna mAha ane avivekI saMskAra--e badhuM svacchanda che. svacchanda zakAyA sivAya AtmajJAnanI dizA na prakaTe ane sadgurunA--anubhavI doravaNI ApanAranA--yoga vinA ravanda rokavAnuM kAma ati adharuM che, sIdhI UMcI karADa upara caDavA jevu che. sAthe sAdhaka game teTalA vikAsa thayA chatAM sadguru pratye potAne sahaja vinaya gauNa karI na zake. ane sadguru hoya te evA vinayane durupayoga paNa na ja kare. je ziSyanI bhakti ane vinayano durupayoga kare che ke geralAbha le che, te sadguru ja nathI. AvA ja sadguru ke gurune lakSamAM rAkhI zrI. kizAralAlabhAInI TIkA che. 1 1 samULI krAnti '----pAMcamuM pratipAdana, "
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 798] darzana ane ciMtana mumukSu ane matAthI vacce bheda zrI. rAjacaMdra darzAvyo che tene sAra e che ke savaLI mati te mumukSu ane avaLI mati te matAthI. AvA matAthanAM aneka lakSaNe temaNe skuTa ane jarA vistArathI darzAvyAM che je taddana anubhavasiddha che ane game te paMthamAM maLI Ave che. temanI A sthaLe eka be vizeSatA tarapha dhyAna kheMcavuM ISTa che. prasiddha AcArya samantabha "AptamImAMsA'nI "devAgamanabheyAna Adi kArikAomAM bAhya vibhUtiomAM vItarAgapada jevAnI sAva nA pADI che. zrImada paNa e ja vastu sUcave che. yogazAstranA vibhUtipAdamAM, bauddha graMthomAM ane jaina paraMparAmAMya vibhUti, abhijJA-camatkAra ke siddhi ane labdhimAM na phasAvAnI vAta kahI che te sahajapaNe ja zrI. rAjacaMdranA dhyAnamAM che. temaNe e joyeluM ke jIvanI gati-Agati, sugati-kugatinA prakAre, karmabhedanA bhAMgAo vagere zAstramAM vaNita viSayamAM ja zAstrarasiyAo racyApacyA rahe che ane pipaTapAThathI AgaLa vadhatA nathI. temane uddezI emaNe sUcavyuM che ke zAstranAM e varNane enuM aMtima tAtparya nathI ane aMtima tAtparya pAmyA vinA evAM zAstrone pATha kevaLa matArthitA pije che. zrImada rAjacaMdranuM A kathana jeTaluM anubhavamUlaka che teTaluM ja badhI paraMparAone ekasarakhuM lAgu paDe che. matAthanA svarUpathana bAda AtmAthanuM TUMkuM chatAM mArmika svarUpa AlekhAyeluM che. mati savaLI thatAM ja AtmArtha dazA prAraMbhAya che ane suvicAraNuM janme che. ene ja lIdhe nizcaya ane vyavahAranuM attara tema ja saMbadha yathArthapaNe samajAya che, tema ja kayo sadvyavahAra ane ke nahi te paNa samajAya che. AvI suvicAraNAnA phaLarUpe ke tenI puSTi arthe zrI. rAjacaMdra AtmAne lagatAM cha pado vize anubhavasiddha vANImAM zAstrIya varNana karyuM che, je siddhasene "sanmatitamAM ane haribhakke "zAstravArtasamuccaya" AdimAM paNa karyuM che. 1. AtmAnuM astitva darzAvatAM zrI. rAjacaMdra je dehAtmavAdInI pracalita ane bAlasulabha dalIlanuM nirasana karyuM che te eka bAju cArvAka mAnyatAne nakaze rajU kare che ne bIjI bAju AtmavAdanI bhUmikA rajU kare che. ema te aneka AtmasthApaka graMthamAM cArvAka matanuM nirasana Ave che, paNa zrI. rAjacaMdranI vizeSatA mane e lAge che ke temanuM kathana zAstrIya abhyAsamUlaka mAtra upaTiyA lIlemAMthI na janamatAM sIdhuM anubhavamAMthI AveluM che. tethI ja temanI keTalIka dalIle haiyAsoMsarI UtarI jAya tevI che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdranI AtmapaniSada [ 799 2. AtmA arthAta caitanya deha sAthe ja utpanna nathI thatuM, ane dehanA vilaya sAthe vilaya nathI pAmatuM e vastu samajAya tevI vANuM ane yuktiothI darzAvI AtmAnuM nityapaNuM-punarjanma sthApela che. dRSTibhede AtmA bhinna bhinna avasthAo dhAraNa karavA chatAM kevI rIte sthira che ane pUrvajanmanA saMskAra kaI rIte kAma kare che e darzAvatAM emaNe siddhasenanA sanmatitakanI dalIla paNa vAparI che ke bAhya, yauvana aAdi bhinna bhinna avasthAo chatAM mANasa temAM pitAne saLaMga satrarUpe jue che. mAtra kSaNikatA nathI e darzAvavA temaNe kahyuM che ke jJAna te bhinna bhinna ane kSaNika che, paraMtu e badhAM ja jJAnanI kSaNikatAnuM je bhAna kare che te pita kSaNika hoya to badhAM ja jJAnamAM pitAnuM otapretapaNuM kema jANuM zake? temanI A dalIla gaMbhIra che. 3. nirIzvara ke sezvara sAMkhya jevI paraMparAo cetanamAM vAstavika baMdha nathI mAnatI. teo cetanane vAstavika rIte asaMga mAnI temAM karmakatRpALuM kAM te prakRtiprerita ke Izvaraprerita ArepathI mAne che. e mAnyatA sAcI hoya to mokSano upAya paNa nakAme Thare. tethI zrImada AtmAnuM kartApaNuM apekSAde vAstavika che ema darzAve che. rAga-dveSAdi pariNati vakhate AtmA karmAne karyo che ane zuddha svarUpamAM varte tyAre karmane kartA nathI, UlaTuM ene svarUpane kartA kahI zakAya--e jene mAnyatA sthApe che. 4. karmanuM kartApaNuM hoya teya jIva tene bhoktA na banI zake, e mada uThAvI zrI. rAjacaMdra bhAvaka-pariNAmarUpa karma ane dravya karma- pautika karma bannene kAryakAraNubhAva darzAvI karma IzvaranI preraNA sivAya paNa kevI rIte phaLa Ape che e jaNAvavA eka suparicita dAkhalo A che ke jhera ane amRta yathArthe samajyA vinA paNa khAvAmAM AvyAM hoya te temanuM jema juduM juduM phaLa vakhata pAthe maLe che tema baddha karma paNa rogya kALe svayameva vipAka Ape che. karmazAstranI gahanatA zrImad rAjacaMdranA dhyAnamAM pUrepUrI che. tethI ja teo bhAkhe che ke A vAta TUMkamAM kahI che. 5. mokSanuM astitva siddha karavA teo TUMkITaca paNa samartha eka dalIla e Ape che ke je zubhAzubha pravRttinuM phaLa karma hoya che evI pravRttimAMthI nivRtti e zuM niSphaLa nivRtti to prayatnathI sadhAya che, eTale tenuM phaLa pravRttinA phaLathI sAva juduM ja saMbhave. te phaLa e ja mokSa. 1 6. mekSanA upAya vizenI zaMkA uThAvI tenuM samAdhAna karatAM upAya
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 800 ] darzana ane ciMtana nirUpaNa karyuM che. ane emAM samagra guNasthAnakramanI-AdhyAtmika utkAtinA kamanI mukhya mukhya cAvIo anubhava dvArA ja rajU karI hoya te spaSTa bhAsa thAya che. emaNe kevaLajJAnanI nirvivAda ane sahaja evI je vyAkhyA karI che te sAMpradAyika lekee khAsa lakSa ApavA jevI che. emanA A nirUpaNamAM upaniSadonA "tatvamasi" vAkyanuM tAtparya AvI jAya che ane saccidAnaMda brahmasvarUpanuM pratipAdana paNa thaI jAya che. zrImada anubhavapUrvaka uccAre che ke badhA ja jJAnIone nizcaya eka che. emAM paMtha, jAti, mata, veza Adine kazo ja avakAza nathI. A rIte cha ke bAra muddAne nirUpaNane upasaMhAra emaNe je ullAsa ane je taTasthatAthI karyo che te ApaNuM upara temanA anubhavanI chApa mUke che. pachI zrI. rAjacaMdra ziSyane thayela bAdhabIja-prAptinuM varNana karyuM che. emAM ziSyane moDhe ahobhAvanA udgAre TAMkI je samarpaNa bhAva varNavya che te jema kavitvanI kaLA sUcave che tema tAttvika siddhine parama AnaMda paNa sUcave che, je vAMcatAM mana kUNuM thaI jAya che ane e ahebhAvane anubhava karavAnI Urmi paNa rekI rekAtI nathI. chevaTe Akho upasaMhAra paNa mananIya che. jijJAsu "Atmasiddhi" ApameLe ja vAMce ane tene rasa mANe e dRSTithI ahIM tene paricaya taddana skUla rIte meM karAvyo che. emAMnI dalIlanI punarukti nakAmI che. zrI. rAjacaMdra "AtmasiddhimAM jaina paribhASAne AzarI je vastu nirUpI che, te jainetara darzanamAM paNa kevI kevI rIte nirUpAI che eno vAcakane khyAla Apo jarUrI che, je uparathI tatvajijJAsu eTaluM sahelAIthI samajI zakaze ke AtmavAdI badhAM darzane bhinna bhinna paribhASA dvArA paNa kevI rIte eka ja gIta gAI rahyAM che! jenA darzana kava ke AtmAne nAme jaDathI bhinna je tatva nirUpe che, tene nyAya-vaizeSika darzane jIvAtmA ke AtmA kahe che ane sAMkhya-ga tene prakRtithI bhinna puraSa kahe che, jyAre vedAntI ene mAyAmina brahma paNa kahe che. "dhammapada" jevA brAddha graMthamAM AtmA-attA ane pugala pada che, paNa AgaLa jatAM enuM nirUpaNa rUpathI bhinna citta ke nAma parathI paNuM thayeluM che. jaina darzana mithyAdarzana-ajJAna ane kaSAya-rAga-dveSanA nAme AsavarUpe je baMdha arthAta saMsAranA kAraNanuM nirUpaNa kare che ane tenA vipAka
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImada rAjacaMdranI AtmAyaniSada [ 801 rUpe je khaMdha-saMsAra ke sukha-duHkhanI ghaTamALa ane punarjanmanA cakranuM nirUpaNa kare che, te vastune nyAya-vaizeSikasammata paribhASAmAM nyAyAcAya akSapAde paNa spaSTa rIte AlekhI che. te peAtAnA sUtramAM sakSepathI kahe che ke mithyAdarzana-ajJAnathI doSa-rAga-dveSa janme che ane rAga-dveSathI mAnasikavAcikakAyika vyApAra (jaina paribhASA pramANe 'yoga') cAle che jene lIdhe punarjanma ne sukha-duHkhanuM cakra pravarte che, je jaita paribhASA pramANe baMdha' kATimAM paDe che. sAMkhyayoga darzana e ja vastu potAnI paribhASAmAM mUkatAM kahe che ke avivekathI, ajJAna yA mithyAza nathI rAga-dveSAdikleza dvArA duHkha ane punarjanmanI paraMparA pravarte che. vedAntaCna paNa e ja vastu avidyA ane mAyAthI ke adhyAsathI varNave che. bauddha darzanamAM je vidyA, saMskAra Adi khAra kaDIonI zRMkhalA che, je pratItyasamupAdane nAme jANItI che, te jaina darzana sammata Asava, andha ane nyAya-vaizeSikasammeta mithyAdarzana, doSa Adi pAMca kaDIenI zRMkhalA ane sAMkhyayogasammata aviveka ane saMsAra enA ja vizeSe vistAra che. jaina darzana pramANe je savara meAkSanA upAya tarIke varNavela che ane tenA mULarUpe je mokSa tattvanuM nirUpaNa che tene ja nyAya-vaizeSika anukrame samyagnAna -tattvajJAna ane apava ne nAme varNave che, sAMkhya-yAga viveka-bhedajJAna ane mekSanA nAme varNave che; jyAre bauddha darzana nirvANugAminI pratipadAmAgane nAme ane nirvANane nAme vaNu ve che. khauddha dazanamAM anya datAnI peThe AtmA, cetana, brahma ke puruSa nAmathI AtmasvarUpanuM joI e teTaluM varNana nathI, eTale dhRNA leke ene anAtmavAdI mAnI bese che, paNa e bhUla che. anAtmavAdI hoya te punarjanma ke paraloka na mAne; jyAre mudde punarjanma ane tenAM kAraNa tema ja kamanI nivRtti ane nirvANu upara khAsa bhAra ApI cAra A satyane potAnI AgavI zeAdha batAvI cheH (1) duHkha, (2) enuM kAraNa tRSNA, (3) nirvANa, ane (4) ene upAya A aSTAMgika mAgo. e ja cAra A satya jaina paribhASAmAM adha, Asava, mokSa ane savar che, jyAre nyAya-vaizeSika paribhASAmAM saMsAra, ajJAna, apavarga ane tattvajJAna che, tema ja sAMkhyayoga paribhASAmAM saMsAra, aviveka, mekSa ane viveka che, A rIte tulanA karatAM badhAM ja brAhmaNazramaNa darzanA mukhya vastumAM ekamata thaI jatAM hAvAthI zrImada rAjya de kahyuM che ke 51
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana nizcaya sarve jJAnIne, AvI atra samAya; dharI maunatA ema kahI, sahaja samAdhi mAMya. 118 dareka dharma ane tatvajJAnanA abhyAsIo "Atmasiddhi ane udAra dAkTathI tema ja tulanAdRSTithI samajaze to emane emAM dharmane marma avazya jaDI Avaze. kharI rIte prastuta graMtha dharma ane tattvajJAnanA abhyAsakramamAM sthAna pAme teve che. phakta ene samajanAra ane samajAvanArane yoga Avazyaka che. zrI. mukulabhAI ema. e. gUjarAta vidyApIThamAM gujarAtInA adhyApaka che. prastuta graMtha taiyAra karavAnI emanI IcchA jANI tyAre meM ene vadhAvI lIdhI. emaNe A graMtha vivecana sahita mane saMbhaLAvyo. e sAMbhaLatAM ja bhAre prathamane Adara anekagaNo vadhI gayuM ane pariNAme kAMIka lakhavAnI skuraNa paNa thaI. huM koI adhyAtmAnubhavI nathI. tema chatAM mAre zAstrarasa te che ja. mAtra e rasathI ane bane tyAM lagI taTasthatAthI prerAI meM kAMIka TUMkuM chatAM dhAryA karatAM vistRta lakhyuM che. je e upayogI nahi nIvaDe teya A zrama mArI daSTie vyartha nathI. A taka ApavA badala huM zrI. mukulabhAIne AbhAra mAnuM chuM. kuLe jaina nahi chatAM zrImada rAjacaMdranAM lakhANone vAMcI, samajI taiyAra thavA ane "Atmasiddhi'nuM saMskaraNa taiyAra karavA mATe temane AbhAra mAnavo joIe. * zrImada rAjacaMdranA AtmasiddhizAstra' (gUjarAta vidyApIThanuM puravacana.