Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
કિવર સ્ટોરી |
દેવાંશુ દેસાઈ (અગાસ-ધરમપુર-પરલી-કોબા-સાયલા) તસવીર : મૌલિક કોટક
ગાંધીજીના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનો દેશ
BIવિત્ર શ્રાવણ મહિનો પૂરો થયો અને હમણાં જૈનોનાં પવિત્ર પર્યુષણ પણ
સમાપ્ત થયાં. હિંદુ હોય કે જૈન, આ સમયગાળા દરમિયાન
મુંબઈ-અમદાવાદ કે નવસારી-વલસાડ જેવાં નાનાં-મોટાં શહેરોથી લઈને ગામડાગામમાં સૌથી વધુ ધાર્મિક વ્યાખ્યાન, પ્રવચનો થાય છે.
ધર્મ શું છે? સત્ય શું? ઉપવાસ કેવી રીતે કરવા? નિર્જળા ઉપવાસમાં શું પી શકાય અને શું નહીં? શંકરનાં દર્શન કેવી રીતે કરવાં? સૂર્યાસ્ત પહેલાં ભોજન શા માટે કરવું, વગેરે વગેરે જિજ્ઞાસાના જવાબ ભક્તો-મુમુક્ષુઓ શોધતા રહે છે અને શ્રદ્ધાળુઓ જીવનભર આ પંથ, પેલા પંથ વચ્ચે ભટકતા રહે છે. બહુ ઓછાને સાચો પંથ-સાચા ગુરુ મળે છે, છતાં એકવીસમી સદીમાં વધુ ને વધુ લોકો ધર્મ-ગુરુને શરણે જઈ રહ્યા છે એ હકીકત છે.
ચિત્રલેખામાં અત્યાર સુધી તમે સ્વામિનારાયણના પંથ, ઓશો, બ્રહ્માકુમારીથી લઈને વિવિધ પંથ-ધર્મ-સંપ્રદાય વિશે વાંચ્યું હશે. આજે અહીં શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની વાત કરવી છે. આમલોકો માટે તો શ્રીમદ્દ એટલે ગાંધીજીના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક. બાપુને જ્યારે આધ્યાત્મિક પ્રશ્નો મૂંઝવતા ત્યારે એ શ્રીમદને પત્ર લખીને સલાહ લેતા. ગાંધીજીએ લખ્યું છે કે મારા પર ત્રણ વ્યક્તિનો પ્રભાવ-કવિ રાયચંદભાઈ, રસ્કિન અને ટોલસ્ટૉય. આ ત્રણેમાં કવિ રાયચંદભાઈનો વિશેષ પ્રભાવ.
આ રાયચંદભાઈ એ જ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર...
શ્રીમદ્ માટે કહેવાય છે કે આયુષ્યના સાતમા વર્ષે જ એમને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું હતું. પરિણામે એમને પાછલા નવસો ભવનું જ્ઞાન થયું, જે મુજબ પચ્ચીસસો વર્ષ પહેલાં એ ભગવાન મહાવીરના અંતિમ શિષ્ય હતા.
જન્મે વૈષ્ણવ એવા શ્રીમદ ભગવાન મહાવીરના વિચારોને આગળ ધપાવ્યા. બાહ્યક્રિયા કરતાં એ આત્માના કલ્યાણ માટે આંતરિક ક્રિયા પર વધુ ભાર મૂકતા અને અહીં એ જૈનાચાર્યો કરતાં અલગ પડતા હતા.
શ્રીમદ્ માનતા કે ધર્મ એટલે આત્માની ઓળખ-આત્માની સેવા. માત્ર સવાર-સાંજ બે-બે કલાક પ્રભુસેવા કરવી કે સમાજસેવા એવું નહીં. તમારા આત્માને ઓળખો તો આપોઆપ વિચારો સુધરશે. ઈશ્વર બહાર નથી, તમારી અંદર છે. એની ઓળખ થશે પછી બહાર ક્યાંય ખોટાં ફાંફાં મારવાં નહીં પડે.
બસ, આટલી સરળ વાત શ્રીમદ્ એમના ટૂંકા આયુષ્યમાં સમજાવી ગયા. માણસ પોતે જ પોતાનું કલ્યાણ કરે તો આપોઆપ સમાજનું કલ્યાણ થાય. એમના વિચારોમાં અધ્યાત્મની સાથે વિજ્ઞાન પણ હતું. જોવાની ખૂબી એ છે કે ગૃહસ્થ શ્રીમદની હયાતીમાં એમનો પોતાનો કોઈ પંથ કે આશ્રમ નહોતા. એમના મૃત્યુનાં છેક પંદર વર્ષ પછી નાનકડો આશ્રમ બન્યો. ત્યાર બાદ ૮૬ વર્ષ વહી ગયાં. એમાંય છેલ્લાં પંદર વર્ષમાં દેશ-વિદેશમાં શ્રીમદના વિચારોને આગળ ધપાવતી આશરે ૫૬ અલગ અલગ સંસ્થા શરૂ થઈ છે. દરેકની મંજિલ એક છે, પણ રસ્તા અલગ છે. સંસ્થાઓ વચ્ચે વિવાદ નથી. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનો આ એકમાત્ર એવો પંથ છે, જેમાં કોઈ એક પીઠ-ગાદી નથી. હા, આ બધામાં સૌથી જૂના આશ્રમ અગાસની મહત્તા-મહત્ત્વ બધા કરતાં
કાવ, -
નમો - મા i + વિશેષ છે. શ્રીમદ્ વિશે વાત કરતી વખતે તમામ ભક્તો એમને પરમ કૃપાળુ દેશું સંબોધન કરે છે. કૃપાળુ દેવને જ એ લોકો ભગવાન માને. જલારામબાપા કે શિરડીના સાંઈબાબાની જેમ શ્રીમદ્ રાયચંદ પણ અવતારી પુરુષ
રે
મા
છે
અને શું
છે
કે મમ
જિ -૩
છે કે છે. જ છે ઉલને કા
, નાક કે અને એ * * મ
મ ર ા
* . *
આશરે ૧૦૬ વર્ષ જૂનો શ્રીમદનો ઓરિજિનલ ફોટો અને હસ્તલિખિત લખાણે એમના એક વંશજ પાસે છે.
શ્રીમદ્ રા ગણાતા તો આવા આજથી ૧૪૦ વર્ષ પહેલાં જન્મેલા શ્રીમદજીનું કેવું હતું જીવન?
શ્રીમદનો જન્મ સૌરાષ્ટ્રના વવાણિયા ગામે ૧૮૬૭ની સાલમાં થયો હતો. શ્રીમદના પિતા રવજીભાઈ વૈષ્ણવ હતા,
જ્યારે માતા દેવબાઈ જૈન હતાં એટલે શ્રીમદમાં બન્ને સંસ્કારોનું સિંચન થયું હતું, પણ જૈન સંસ્કારની અસર એમના પર વધુ.
- શ્રીમદની સ્મરણશક્તિ એટલી સતેજ હતી કે શાળામાં * * * ?
શિક્ષક પાઠ વાંચે એ દરમિયાન આખેઆખા પાઠ એમને w w 1* મેં
કંઠસ્થ થઈ જતા. આઠમા વર્ષે એમણે કવિતા લખવાની fiને ન ઢ. ફળ
શરૂઆત કરી. પ્રથમ વર્ષે પાંચ હજાર કડી રચી હતી. ટૂંકમાં, >
આ મેધાવી, જ્ઞાની પુરુષ સાત-આઠ વરસના હતા ત્યારે જ એમના વિશે આગાહી થવા માંડી હતી કે આ છોકરો આગળ જતાં મહાપ્રતાપી થશે. બારમે વર્ષે ઘડિયાળ પર તત્ત્વસહિત ત્રણસો કડી એમણે એક જ દિવસમાં રચી હતી.
રી,
અ “
, કે
»
વિ
.
*
w
જાન
આ મક, કે. . મનો, પE
૩૮ ચિત્રલેખા ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
-વિદેશમાં વધતો વ્યાપ
શ્રીમદની હયાતીમાં એમનો પોતાનો કોઈ આશ્રમ 'નહોતો. મૃત્યુનાં પંદર વરસ પછી નાનકડો આશ્રમ બન્યો. વચ્ચે ૮૬ વરસ વહી ગયાં. છેલ્લાં થોડાં વરસમાં દેશ-વિદેશમાં પ૬ સંસ્થા શરૂ થઈ છે. 'દરેકની મંજિલ એક છે, પણ રસ્તા અલગ છે, કેવો છે શ્રીમદનો પંથ અને કેવી છે એની ફિલોસોફી?
પ્રજ્ઞેશ વ્યાસ
જચંદ્ર આશ્રમ, અમાસ
શ્રીમદનું બાળપણનું નામ લક્ષ્મીનંદન. વીસ વર્ષની ઉંમરે હીરાનો વેપાર | ત્રણ જણ સાથે ચોપાટ રમે, એ જ સમયે બાજુમાં બેઠેલી અન્ય ત્રણ વ્યક્તિ કરવા મુંબઈ આવ્યા ત્યારે બધા એમને રાયચંદ તરીકે ઓળખતા. જો કે | સાથે ગંજીફો રમે, સાતમી વ્યક્તિ સાથે શતરંજ રમે, વચ્ચે ઝાલરના ટકોરા ૧૩-૧૪મા વર્ષે વિવિધ સામયિકમાં એ રાજચંદ્ર નામથી કવિતા લખતા એટલે | ગણતા જાય... આવાં બાવન કામ એમણે એકસાથે કર્યાં હતાં. એ જ પ્રમાણે વિદ્વાનોમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર નામથી પ્રસિદ્ધ થયા. ૧૬ વર્ષ અને પાંચ મહિનાની મુંબઈમાં શતાવધાન (સો અવધાન)નો પ્રયોગ ફરામજી કાવસજી ઈન્સ્ટિટયૂટમાં ઉંમર હતી ત્યારે શ્રીમદે ત્રણ દિવસની અંદર જ મોક્ષમાળા નામનો ગ્રંથ એકસો | ડૉ. પીટરસનના અધ્યક્ષપદે હજારો દર્શક સમક્ષ કર્યો હતો, જેની નોંધ એ સમયે આઠ પાઠ રૂપે લખી પ્રગટ કર્યો, જેમાં જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતોને સરળ ભાષામાં | મુંબઈ સમાચાર, ટાઈમ્સ ઑફ ઈન્ડિયા, જામે જમશેદ અખબારોએ લીધી હતી. સમજાવવાનો પ્રયત્ન થયો છે.
એટલું જ નહીં, એમને સુવર્ણચંદ્રક આપી સાક્ષાત્ સરસ્વતીનું બિરુદ આપવામાં એ જ પ્રમાણે ૨૯ વર્ષની ઉંમરે માત્ર દોઢ કલાકમાં આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રની રચના | આવ્યું હતું. અલબત્ત, આવું અવધાન પણ આત્મોન્નતિમાં બાધક જણાતાં શ્રીમદે કરી હતી. શ્રીમદના ભક્તો માટે મોક્ષમાળા અને આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રનું અદકેરું મહત્ત્વ | એનો ત્યાગ કર્યો હતો. છે. માત્ર સાત વર્ષની ઉંમરે વવાણિયામાં સ્મશાનમાં સળગતી ચિતા જોયા બાદ | શ્રીમદના શતાવધાન પ્રયોગથી મુંબઈમાં ઘણા શ્રીમંતો એમના પરિચયમાં શ્રીમદને જાતિસ્મરણ થયું-પાછલા નવસો ભવનું સ્મરણ થયું હતું.
આવ્યા હતા, જેમાં જમશેદજી ટાટા પણ હતા. જમશેદજી ટાટાએ પોતાના ભવ્ય શ્રીમદ્ વિશે અનેક લોકવાયકા છે, પણ ત્રણેક ઘટના એવી છે, જેની નોંધ | બંગલામાં એમને આમંત્રણ આપી બોલાવ્યા હતા. બંગલો, રાચરચીલું જોયા મુંબઈનાં તમામ અખબારમાં લેવામાં આવી હતી. શ્રીમદે હજારો માણસોની | બાદ શ્રીમદે કહ્યું હતું કે આને કોણ ભોગવશે? વચ્ચે આઠ, બાર, બાવન અને શતાવધાન કર્યા હતાં. એક સમયે ઘણાં બધાં કામ | શ્રીમદજીની આ વાત આગળ જતાં સમગ્ર ટાટા સામ્રાજ્ય માટે સાચી પડી. કરવાં એને અવધાન કહે છે. બોટાદમાં બાવન અવધાન કર્યા ત્યારે એક તરફ એ | ગાંધીજી બેરિસ્ટર થઈને લંડનથી મુંબઈ આવ્યા ત્યારે મુંબઈમાં હીરાનો વેપાર
૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬ ચિત્રલેખા ૩૯
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
। કવર સ્ટોરી |
કરનારા શ્રીમદ્ સાથે પ્રથમ વાર પરિચય થયો.
બાપુએ અહિંસાનું સીધું પાન અને ભાન આ શ્રીમદ્ થકી કર્યું હતું. ગાંધીજી જ્યારે પણ કોઈ પ્રશ્નથી મૂંઝાય ત્યારે શ્રીમદનો પત્ર દ્વારા સંપર્ક કરતા અને જવાબ મેળવતા એટલે જ ગાંધીજીએ શ્રીમદને પોતાના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક કહ્યા. શ્રીમદ્ ગાંધી કરતાં ઉંમરમાં માત્ર બે વર્ષ મોટા હતા. ચહેરેમહોરે શ્રીમદ્ અને ગાંધીમાં ઘણું સામ્ય હતું.
શ્રીમદ્ વિશે કહેવાય છે કે એમના પરિચયમાં આવેલા લોકોના મનની વાત, એમના હેતુ, પ્રશ્ર વગર બોલ્યે જ ને જાણી જતા. શ્રોતા પ્રશ્ન પછે એ પહેલાં તેમને જવાબ આપી દેતા. આવા ચમત્કાર બાબતે શ્રીમદે જણાવ્યું હતું કે આત્માની અનંત શક્તિઓ દ્વારા એ ભવિષ્ય અને પૂર્વજન્મની વાતો જાણતા. શ્રીમદે પોતાના જીવનકાળ
આાસના શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમમાં વહેલી સવારે, બપોરે, સાંજે, રાત્રે માત્ર અને માત્ર ભક્તિ થાય છે.
वडोदराना जिपिनालाई रखने पत्नी મુદ્રા ! જે શાંતિ મળે છે નું સુખ જમા
જિનાલય, વિશાળ લાઈબ્રેરી, વ્યાન હૉલ, નાના બંગલા સહિત ત્રણસો રૂમ છે. અહીંની સ્વચ્છતા અને શિસ્તબદ્ધતા આંખે ઊડીને વળગે છે. ભારતભરમાં અગાસ એકમાત્ર એવું ધાર્મિક સ્થળ હશે, જ્યાં વહેલી સવારથી મોડી રાત સુધી નિરંતર માત્ર ભક્તિ-ભજનો થાય છે. આ ભક્તિ દરમિયાન કોઈ પ્રકારનાં વાજિંત્રનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી.
|
આશ્રમમાં રહેનારાઓએ પણ ચોક્કસ નિયમ પાળવા પડે. આશ્રમમાં ક્યાંય રેડિયો, ટીવી, ફ્રિજ જેવાં ઉપકરણ કે મનોરંજનનાં સાધન રાખી શકાય નહીં. દરેક બંગલા કે રૂમમાં સ્પીકરની વ્યવસ્થા છે. મુખ્ય સત્સંગ હૉલમાં વહેલી સવારે ચાર વાગે ભક્તિ શરૂ થઈ જાય. બીમાર કે અશક્ત વ્યક્તિ હૉલ સુધી જઈ ન શકે તો એ સ્પીકર પર ભક્તિ સાંભળીને ધરમ-ધ્યાન કરે. આશ્રમમાં ભોજનાલય છે, જ્યાં સવાર-સાંજ ભોજન તેમ જ ચા-નાસ્તો ખૂબ જ રાહત દરે આપવામાં આવે છે. માત્ર દોઢ હજાર રૂપિયામાં માણસ આખો મહિનો અહીં રહી શકે.
દરમિયાન ભગવાન મહાવીરના જ્ઞાનનો પ્રચાર અને પરંપરા જ આગળ ધપાવી.
જૈન ધર્મમાં બાહ્યક્રિયા પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવે, જ્યારે શ્રીમદ્ આંતરિક ક્રિયા પર વિશેષ ભાર મૂકતા. વળી, શ્રીમદ્ પરણેલા હતા. દીક્ષા લીધી નહોતી છતાં વિદ્વાનો એમને ગુરુ માનતા એટલે એ સમયે કેટલાક જૈન સાધુ-આચાર્યો શ્રીમદનો વિરોધ કરતા હતા. લલ્લુજી મુનિ નામના જૈન મુનિએ જ્યારે સંસારી એવા શ્રીમદને ગુરુ માન્યા ત્યારે મોટો વિરોધ થયો, પણ બન્નેમાંથી કોઈ ડગ્યું નહોતું. લલ્લુજી મુનિ ઉપરાંત ભાગભાઈ, ડાભાઈ અને અંબાલાલભાઈ નામના મુમુક્ષુઓ શ્રીમદના ખૂબ નિકટના પરિચયમાં હતા.
ભક્તોમાં પરમ કૃપાળુ દેવથી ઓળખાતા શ્રીમદનું માત્ર ૩૩ વર્ષની ઉંમરે રાજકોટમાં અવસાન થયું હતું. શ્રીમદનું અવસાન થયું ત્યારે એમણે બે ગ્રંથ સિવાય કોઈ લખાણ છપાવ્યું નહોતું. એમનો કોઈ વિધિસર આશ્રમ કે ધર્મસ્થાન નહોતું, પરંતુ આજે સો વર્ષ બાદ મુંબઈ, ગુજરાત ઉપરાંત પરદેશ સહિત શ્રીમદનો પ્રચાર-પ્રસાર કરની છન જેટલી સંસ્થા ચાલે છે, દરેક સંસ્થાનો સ્વતંત્રપણે વહીવટ ચાલે છે,
અલબત્ત, આ બધામાં સૌથી પવિત્ર સ્થળ એટલે આણંદથી પંદર કિલોમીટર દૂર આવેલું અગસ. અહીં સદ્ રાજચંદ્ર માં પ્રવેશો નૈટલે નિષ્ફળ શાંતિ અનુભવાય. કોઈ અલગ જ પ્રકારના તરંગ આશ્રમમાં પ્રવેશતાં અનુભવવા મળે છે. લગભગ સિત્તેર એકરમાં ફેલાયેલા અગાસ આશ્રમમાં સત્સંગ હૉલ ઉપરાંત
|
૪૦ ચિત્રલેખા । ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬
જો કે અહીં માત્ર ભક્તિ અને ભક્તિ કરનારને જ પ્રવેશ મળે છે. આધ્યાત્મિક નિવૃત્તિમાં ઉત્તમ સ્થાન એવા આ આશ્રમમાં રહેવાનું અને આવવાનું પ્રયોજન એક માત્ર સ્વકલ્યાણ હોવું જોઈએ અને એ માટે દૈનિક કાર્યક્રમોમાં સ્વૈચ્છિક રીતે સંપૂર્ણ શસ્તતાથી હાજરી આપવી જરૂરી છે.
આ આશ્રમમાં સાત પ્રકારનાં વ્યસન ઉપરાંત વડના ટેટા, પીપળના ટેટા, ઉંબર ફળ, અંજીર, મધ અને માખણના વપરાશ પર પ્રતિબંધ છે. આશ્રમમાં વર્તમાનપત્રો લાવી-વાંચી શકાય નહીં. ટૂંકમાં, આશ્રમમાં આવનારી વ્યક્તિ પોતાના આત્માના કલ્યાણ માટે સતત ભક્તિ કરી શકે એવી અહીં વ્યવસ્થા છે. અહીં તમામ ધર્મના લોકોને આવકાર મળે છે. પટેલ, વૈષ્ણવ ઉપરાંત ભૂતકાળમાં એક મુસ્લિમ ભક્ત પણ હતો. પર્યુષણ અને દિવાળીના દિવસોમાં અહીં મુમુક્ષુઓના પરિવારજન આવે ત્યારે આશ્રમના ભોજનાલયમાં એકસાથે ચાર-પાંચ હજાર માણસ સવાર-સાંજ જમી શકે એ માટેની તમામ વ્યવસ્થા અહીં છે. આવા આશ્રમમાં યુવાનો કરતાં વૃો વધુ નજરે પડે એ સ્વાભાવિક છે.
આશ્રમમાં અમને મળી ગયેલા બિપિનભાઈ શાહની વડોદરામાં કેમિકલ ફેક્ટરી છે, પણ એક વાર આશ્રમમાં આવ્યા બાદ એમણે કાયમ માટે ધંધાને તિલાંજલિ આપી દીધી. બિપિનભાઈ કહે છે કે છેલ્લાં આઠ વર્ષથી મેં કોઈ સહી કરી નથી. મારી પાસે પૈસા હતા. દીકરા-દીકરીને ભણાવીને પરણાવ્યાં, પણ મનમાં મૂંઝારો થતો. ક્યાંય શાંતિ મળતી નહોતી, પણ એક વાર અગાસ ફરવા આવ્યો પછી વારંવાર આવ્યો. મારે ખાસ કહેવું છે કે અમુક ઉંમર પછી સંસાર છોડી જ દેવો. અહીં દરરોજ સવારે ચાર વાગે અમે ભક્તિ માટે ભેગા થઈએ અને ત્યારે જે શાંતિ મળે એની તુલના કોઈ સુખ સાથે થઈ શકે નહીં. આશ્રમમાં આવ્યા પછી એકઝાટકે મારી વર્ષો જૂની ગુટકાની નાદન જતી રહી. ઍરકન્ડિશન વિના સૂઈ શક્તો નહોતો, આજે મારી રૂમમાંથી પંખા કઢાવી નાખ્યા છે. આખી જિંદગી લોકોની-પરિવારની સેવા કરી. અહીં મારા આત્માની સેવા કરવા આવ્યો છું. અગાસમાં કાયમી નિવાસી એવા પાંચસો જણાના મુખે આવી જ વાત સાંભળવા મળે.
દીપકભાઈ ભીમાણી નામના ઈલેક્ટ્રિક એન્જિનિયર ૩૦ વર્ષની ઉંમરે અમેરિકા જવાની તૈયારીમાં હતા એ વખતે અગાસ આવ્યા પછી કાયમ માટે બધું છોડીને છેલ્લાં પંદર વર્ષથી અગાસમાં વસી ગયા છે.
પારસમલ જૈન નામના મુમુક્ષુ તો માત્ર ત્રીસ વર્ષની ઉંમરે સુરતમાં ધીકતો ધંધો છોડીને છેલ્લાં ૩૭ વર્ષથી પત્ની સાથે અગાસમાં રહે છે, જેમને માત્ર આત્માના કલ્યાણની ભક્તિ કરવી છે એમના માટે અગાસ જેવું આદર્શ સ્થળ ક્યાંય નહીં મળે.
અગાસનું મહત્વ એટલા માટે કે અત્યારે અહીં કોઈ વારી ગુરુ જ નથી, છતાં અહીં આઠસોથી હજાર મુમુક્ષુ વર્ષોથી સંપ-સરળતાથી રહે અને એક સૈનિકની જેમ સંપૂર્ણ શિસ્ત સાથે દૈનિક જીવન જીવે છે. નિયમ પાળે છે.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
| | કવર સ્ટોરી |.
ધરમપુર આશ્રમના ‘સાહેબશ્રી રાકેશભાઈ
ઝવેરી યુવાવર્ગના શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ, ધરમપુર
આત્માર્ષિત યુપનાં શિષ્યો આધ્યાત્મિક હીરો છે. શ્રીમદના અવસાનનાં પંદર વર્ષ બાદ આણંદ-અગાસ બાજુના પટેલ-વૈષ્ણવો | ખંડિયેર બની ગયેલો મહેલ ખરીદી એને ફરી સજાવીને શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ શરૂ ખાસ આગ્રહ કરીને શ્રીમદના ચાર પ્રિય શિષ્યમાં લઘુરાજસ્વામી ઉર્ફે લાલજી | કરનારા રાકેશભાઈ ઝવેરી આજની તારીખે સૌથી વધુ ચર્ચામાં છે. જેમ એક જમાનામાં મુનિને લઈ આવ્યા અને નાનકડો આશ્રમ શરૂ કરાવ્યો. લઘુરાજસ્વામી એમના | મુંબઈમાં રજનીશનાં પ્રવચન અને જૈન મુનિ (પાછળથી સંસારી બની ગયેલા) બાદ ગોવર્ધનભાઈ બ્રહ્મચારીજીને અધિષ્ઠાતા બનાવી ગયા, પણ બ્રહ્મચારી મુનિએ |
| ચિત્રભાનુ મહારાજને સાંભળવા નો પડાપડી કરતા એવો જ જાદુ અત્યારે રાકેશભાઈ એમના અવસાન પહેલાં કોઈને અધિષ્ઠાતા નીમ્યા નહીં. એમ છતાં વર્ષોથી | ઝવેરીનો છે. એમના મુમુક્ષુઓ એમને સાહેબશ્રી અને બાપાજી કહીને બોલાવે છે. પ્રત્યક્ષ ગુરુ વિના અગાસના આશ્રમનો વહીવટ ખૂબ સરળતાથી ચાલે છે. શ્રીમદ્ | અનુયાયીઓમાં જૈન-ગુજરાતી અને ઈતર કોમનાં યુવક-યુવતીઓ સૌથી વધુ પ્રમાણમાં વિશેનાં પુસ્તકો છપાવવાનું કામ પણ અગાસ દ્વારા જ થાય છે. અઢીસો રૂપિયાનું ! છે. એમનાં પ્રવચનમાંનાં સચોટ દૃષ્ટાંત અને તર્કબદ્ધ દલીલો લોકોને આકર્ષે છે. પુસ્તક માત્ર પચાસ રૂપિયાના દરે મળી રહે એવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. | રજનીશની જેમ એમનાં પ્રવચનમાં મુલ્લા નસીરુદ્દીનનો વારંવાર ઉલ્લેખ આવે છે. ગાંધીજી અને શ્રીમ વચ્ચેના સવાલ-જવાબની નાનકડી પુસ્તિકા માત્ર બે રૂપિયામાં | વાલકેશ્વર ખાતે માતા-પિતા અને ભાઈ-ભાભીના પરિવાર સાથે રહેતા રાકેશભાઈ મળે છે. શ્રીમદજીમાં રસ ધરાવનારાએ અંગ્રેજી-ગુજરાતી ભાષામાં પ્રગટ થયેલી | અપરિણીત છે. મહિનાના દર બીજા રવિવારે મુંબઈ-દાદરના યોગી સભાગૃહમાં આ પુસ્તિકા ખાસ વાંચી જવી જોઈએ.
એમનું પ્રવચન સાંભળવા પાંચ હજાર લોકો ઊમટે છે. પુરુષો સફેદ કફની-પાયજામો આ પુસ્તકો અગાસ ઉપરાંત લગભગ પ૬ જેટલી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની વિવિધ અને મહિલા-યુવતીઓ સફેદ રંગની સાડી કે ડ્રેસ પહેરીને આવે છે. ભગવાન ખુદ સંસ્થાના મુમુક્ષુઓ સુધી પહોંચે છે. આ પ૬ સંસ્થામાં ચારેક સંસ્થાનો વ્યાપ દેશ | આદેશ આપતા હોય એમ એમના અનુયાયીઓ રાકેશભાઈની આજ્ઞા માથે ચઢાવે છે. ઉપરાંત પરદેશમાં વધી રહ્યો છે. આ સંસ્થાની ભક્તિની રીત અગાસ જેવી છે, પણ | એમના એક અવાજ પર મુમુક્ષો કરોડોનો કારોબાર છોડી દે અને કોઈ ભક્તને ભક્તિ પદ્ધતિ કદાચ થોડી અલગ છે. ભક્તિની સાથે ત્યાં સમાજસેવાનાં કાર્ય પણ થાય છે. | છોડીને વેપાર-ધંધામાં જોડાઈ જવાનો આદેશ મળે તો એ પાછો બિઝનેસ પણ શરૂ અગાસ જેવું કડક શિસ્તપાલન અહીં હોતું નથી એટલે કેટલાક ચુસ્ત અગાસવાસી | કરી દે છે. રાકેશભાઈના અનુયાયીઓમાં કરોડપતિ વેપારીઓ ઉપરાંત ડૉક્ટર, કે શ્રીમદ્ મુમુક્ષુઓને બીજા આશ્રમની પ્રવૃત્તિ કદાચ ખટકે છે, પણ હકીકત એ છે કે એન્જિનિયરો, કયુટર નિષ્ણાતોથી લઈને પ્રોફેસરો છે. આ અન્ય સંસ્થાઓ થકી છેલ્લાં થોડાં વર્ષમાં શ્રીમદનો પ્રચાર જબ્બર વધ્યો છે. પાંત્રીસ જેટલાં યુવક-યુવતી બ્રહ્મચર્યનું વ્રત લઈને કાયમ માટે રાકેશભાઈની શ્રીમદની એક સંસ્થા અમદાવાદથી વીસ કિલોમીટર દૂર કોબા ખાતે, બીજી | સાથે ને સાથે રહે છે. આ જૂથ આત્મર્પિત તરીકે ઓળખાય છે. માતાના ગર્ભમાં સુરેન્દ્રનગરના સાયલામાં, ત્રીજી સંસ્થા ધરમપુર અને ચોથી મુંબઈથી સો | બાળક હોય ત્યાંથી લઈને ૭૦-૮૦ વરસના વૃદ્ધો માટે ગર્ભાર્ષિત, સમર્પિત, કિલોમીટર દૂર પરલીમાં છે. નાસિક નજીક દેવલાલીમાં પણ વર્ષોથી શ્રીમદનો આશ્રમ | જીવનાર્પિત, હૃદયાર્ષિત, સર્વાર્ષિત, શરણાર્પિત, પ્રેમાર્પિત અને ચરણાર્પિત નામનાં છે. આ ઉપરાંત, પચાસેક જેટલી નાની સંસ્થા કાર્યરત છે. આ તમામ સંસ્થા | ગ્રુપ છે. દરેક ઉંમરના લોકોની અલગથી પ્રવૃત્તિ ચાલે છે. દાદર અને ધરમપુરમાં સ્વતંત્રપણે વહીવટ કરે છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના નામે ચાલતી સંસ્થાના અધિષ્ઠાતાને | એમની દર મહિને શિબિર થાય છે. સાધના ભઠ્ઠી નામની શિબિરમાં ચારસો એમના મુમુક્ષુઓ ગુરુ માને છે. અગાસની જેમ અહીં નિરંતર ભક્તિ નથી, પણ દરેક | જેટલા કૉલેજિયનોથી લઈને વૃદ્ધો સળંગ બોતેર કલાકની મૌન સાધના કરે છે. આશ્રમની પોતપોતાની શિસ્ત અને લંડનનાં જિજ્ઞાસા મહેતા તથા કેનેડાના પ્રકાશભાઈ મોદી
ધરમપુર આશ્રમમાં થતી આવી એક સ્વચ્છતા નોંધનીય છે. પરિવાર સાથે: સાપના ભઠ્ઠીમાં ભારે લેવા લાંબો પ્રવાસ ખેડડ્યો.
શિબિરમાં અમે હાજર રહ્યા હતા. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનાં આજે અમેરિકા,
તમારા અનુયાયીઓમાં સૌથી વધુ ઈલૅન્ડ, આફ્રિકા, મલયેશિયા, ઈસ્તમ્બુલ
જુવાનિયા જોવા મળે છે એનું શું કારણ? સહિત પંદરેક દેશમાં સેન્ટર શરૂ થયાં છે,
આ પ્રશ્નના જવાબમાં રાકેશભાઈ જેનું શ્રેય ધરમપુર આશ્રમના અધિષ્ઠાતા
ચિત્રલેખાને કહે છે કે હું કોઈને બંધનમાં રાકેશભાઈ ઝવેરી તથા સાયલાના ભાઈશ્રી
રાખતો નથી. આ કરો, આટલું જ કરો એવું નલિનભાઈને આપવું જોઈએ.
કંઈ નહીં. કોઈ યુવાન મારી પાસે આવે. પાંચ વર્ષ પૂર્વે ધરમપુરના રાજાનો
સિગારેટ પીતો હોય એને હું સીધી ના
૪૨ ચિત્રલેખા ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાડતો નથી. એને કહ્યું, તારે પીવી હોય એટલી સિગારેટ પી, પણ
સાહેબશ્રી જેટલી સરળતાથી સમજણ આપે એવી સમજણસાથે ભક્તિ કર. થોડા જ દિવસમાં ભક્તિ રંગ લાવે. એનામાં
શાંતિ બીજે ક્યાંય મળતી નથી. સાહેબશ્રી અમારા લેવલ પર આપોઆપ સમજણ આવે અને સિગારેટ તો શું, ભલભલાં વ્યસન
આવીને સમજાવે. લંડનથી આવેલી હેતલ શાહ અને કેનેડાથી એ આપોઆપ છોડી દે.
આવેલાં હેતલનાં માતા-પિતા પ્રકાશભાઈ મોદી અને એમનાં અગાસ આશ્રમ કરતાં રાકેશભાઈ અહીં જુદા પડે છે. કોઈને
પત્ની પ્રફુલ્લાબહેન કહે છે કે અમે વર્ષોથી પરમ કૃપાળુ દેવના બંધનમાં રાખતા નથી. ધરમપુર આશ્રમમાં અમને કિરણબહેન
ભક્તો છીએ, પણ રાકેશભાઈ સરળ ભાષા, ઉદાહરણો થકી ખોખાણી નામના મહિલા મળ્યાં. બહેન ૨૩ વર્ષનાં હતાં
પ્રવચન આપે ત્યારે ઘણા પ્રશ્નોના જવાબ મળી રહે છે. કેનેડામાં ત્યારથી રાકેશભાઈનાં ભક્ત છે. એ સમયે રાકેશભાઈની ઉંમર
અમે દર અઠવાડિયે મેડિટેશન અને ધાર્મિક પુસ્તકના વાંચન માટે માત્ર અગિયાર વર્ષની હતી. ઘણા ભક્તો રાકેશભાઈને અવતારી
ભેગાં થઈએ. એમાં તમામ ધર્મનાં પુસ્તક વાંચવાની સાહેબ સલાહ પુરુષ ગણે છે. જો કે રાકેશભાઈ કહે છે કે અમારા ગુરુ તો
આપે. અમુક જ ક્રિયા કરવી કે અમુક જ વાંચવું એવાં કોઈ બંધન પરમ કૃપાળુ દેવ.
હોતાં નથી. તમે વ્યક્તિપૂજામાં માનો છો?
લઘુરાજસ્વામીના લીધે
રાકેશભાઈની આ સ્ટાઈલ નવી પેઢીને આકર્ષે છે. દાદરમાં જવાબમાં રાકેશભાઈ કહે છે કે વ્યક્તિપૂજા એટલે શું? |માન
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પંથનો
દર પંદર દિવસે થતા ભાષણની નાનકડી પુસ્તિકા અને કૅસેટ ગુરુ પ્રત્યે આદર હોવો જરૂરી છે. તમને કોઈ વ્યક્તિ ડ્રાઈવિંગ પ્રસાર શ
ચપોચપ વેચાય છે. દર પંદર દિવસે થતા ભાષણને સાંભળીને શિખવાડે કે ગણિત શિખવાડે તો એની અંદર શ્રદ્ધા હોય જ છે. તમે સચીન | જે મુમુક્ષુઓ ઈચ્છે એમને પચ્ચીસ માર્કનું પેપર આપવામાં આવે. ઘેરબેઠાં પેપર તેડુલકરને આરાધ્ય દેવ ગણો, પણ સચીન તમને ક્રિકેટ શિખવાડતો નથી, પરંતુ | લખીને સેન્ટર પર મોકલવામાં આવે. યુવાન આત્માર્પિત અપૂર્વ કોઠારી કહે છે કે જે કોચ શિખવાડે એને સચીન કરતાં પણ વધુ આદર આપો છો એવું અધ્યાત્મ | આ પરીક્ષાનો હેતુ એટલો જ કે ભક્તોને પોતાને ખયાલ આવે કે અધ્યાત્મની માર્ગનું છે. ગુરુની આંધળી વ્યક્તિપૂજા નહીં કરો, પણ સંપૂર્ણ આદર, સંપૂર્ણ | દિશામાં પોતે કેટલા આગળ વધ્યા અને કેટલા પાછળ છે. ધરમપુરનો મહેલ સમર્પણ જરૂરી છે. ગુરુ વિના જ્ઞાન નહીં, નહીં અને નહીં જ મળે. | જેવો આશ્રમ, ત્યાંની ભોજન વ્યવસ્થા, આત્માર્ષિથી સમર્પિત ગ્રુપની પ્રવૃત્તિ
ધરમપુરની સાધના ભઠ્ઠી શિબિરમાં ભાગ લેવા છેક લંડનથી જિજ્ઞાસા મહેતા | ઉપરાંત બાળકોમાં આધ્યાત્મિક સંસ્કાર સિંચવા મેજિક ટચ સ્કૂલથી લઈને પરદેશનાં એની સાત વર્ષની પુત્રી રિયાને લઈને આવી હતી. જિજ્ઞાસા મહેતા ચિત્રલેખાને કહે | સેન્ટર અને ત્યાંની પ્રવૃત્તિ સંભાળવા રાકેશભાઈએ આખેઆખું નેટવર્ક બનાવ્યું છે કે મારો જન્મ લંડનમાં થયો છે. આટલાં વર્ષોમાં ઘણા પંથમાં જઈ આવી, પણ | છે. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયની જેમ આશ્રમ અને નેટવર્કના વિકાસ માટે અત્યાધુનિક
જ જો
માહs
Glance
ચિત્રલેખા પરિવારમાં હવે આવી ગયું છે | એક નોખું-અનોખું બાળ સાપ્તાહિક
Estal
માટE
GિARI
રાય -
માહs
માહ ડિ
વાલી
Slas
સેમિન સીનું
.
આઠ પાનાંના આ કલરફુલ ટેબ્લોઈડ સાપ્તાહિકમાં છે તમારા સંતાનને મોહી લે એવા અવનવા માહિતી લેખ, પુરાણકથા, જ્ઞાન-વિજ્ઞાનની વાત,
ડ્રોઈંગ તથા ક્વિઝની ઈનામી સ્પર્ધા અને સાથે ઘણું બધું. આવું રમતીલું-ગમતીલું સ્માર્ટ કિડ શાળાના વિદ્યાર્થીઓને મળી શકે છે.
| ચિત્રલેખા સાથે તદ્દન ફ્રી! - પણ એ માટે ભરવું પડશે ચિત્રલેખાનું વાર્ષિક લવાજમ રૂપિયા ૬૦૦/
વધુ વિયત માટે સંપર્ક
A ચિત્રલેખા મુંબઈઃ ૯૩૨૨૨ ૪૪૩૯૨ • અમદ્દાવાદ્દઃ ૯૩૨૭૦ ૨૧૬૪૯ રાજકોટઃ ૯૩૭૪૧ ૦૨૩૧૦ • વડોદરા/સુરતઃ ૯૩૭૬૨ ૨૯૦૯
૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬ ચિત્રલેખા ૪૩
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
કવર સ્ટોરી | ટેક્નોલૉજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. ભક્તિની સાથે આશ્રમ દ્વારા સામાજિક | કૃપાળુ દેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર છે. મારી મનાઈ છતાં કોઈ અનુયાયી ગુરુ કહે એવી કાર્યો કરવામાં આવે છે. ધરમપુરમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર હોસ્પિટલ બનાવવામાં આવી | વ્યક્તિને હું મળતો જ નથી એટલે લોકો આપોઆપ ગુરુ કહેવાનું બંધ કરે. છે. મુંબઈની પ્રાઈવેટ હૉસ્પિટલને ટક્કર મારે એટલાં સાધનોથી સજ્જ હૉસ્પિટલમાં પ્રવીણભાઈ ૧૯૬૫ની સાલમાં અનાયાસે દેવલાલીમાં આવેલા શ્રીમદના આશ્રમમાં ગામડાંના પેશન્ટો માટે એક દિવસ રહેવા-જમવાનો ચાર્જ માત્ર પચાસ રૂપિયા | ગયા અને બસ, પછી ત્યારથી શ્રીમદના ભક્ત બનીને વર્ષો સુધી બિઝનેસ છે. કોઈ ગરીબ આદિવાસી દરદી પાસે પૈસા ન હોય તો ફ્રી ટ્રીટમેન્ટ આપવામાં છોડીને એકાંતમાં આત્મચિંતન કરતા રહ્યા. શરૂઆતમાં એમના ઘેર જ સત્સંગ આવે છે. આ ઉપરાંત, ગુરુકુળ અને પાંજરાપોળ છે.
ચાલતો. પછી ભક્તો વધતાં મુલુંડમાં એક બિલ્ડિંગમાં સેન્ટર શરૂ કર્યું. અંતે રાકેશભાઈની જેમ જ મુંબઈના શ્રીમંત વિસ્તાર પેડર રોડ પર રહેતા પપ્પાજીએ ૨૦૦૨ની સાલમાં પરલીમાં બાવન એકર જમીન ખરીદીને આશ્રમ બનાવી પણ મુંબઈથી ૧૦૦ કિલોમીટર દૂર પરલી ગામે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જ્ઞાન આશ્રમ | વિવિધ ઍક્ટિવિટી શરૂ કરી. બનાવ્યો છે, જેના નેજા હેઠળ આસપાસનાં ગામડાંના લોકો, બાળકો માટે રાજ તમે ઈશ્વરમાં માનો છો? એજ્યુકેશન, રાજ મેડિકલ, રાજ વૉકેશનલ ટ્રેનિંગ ચલાવવામાં આવે છે. મુંબઈમાં | એના જવાબમાં પપ્પાજી કહે છે કે ઈશ્વર તમારી અંદર જ છે. ઈશ્વર કરતાં પપ્પાજીનું હેડ ક્વાર્ટર મુલુંડમાં છે. પરલી ખાતેના આશ્રમમાં અત્યારે ૨૬ જેટલા | કર્મ મહાન છે. જો કોઈ વ્યક્તિ સાથે દુ:ખદ બનાવ બને તો લોકો કહે છે કે આ મુમુક્ષુ કાયમી નિવાસ કરે છે. આ કાયમી નિવાસીમાં ઘાટકોપરની સોમૈયા કોલેજના | તો કર્મના દોષ ભોગવવા પડે. મતલબ, ઈશ્વર ખુદ કર્મની લેતીદેતી ભૂંસી શકતો ભૂતપૂર્વ પ્રિન્સિપાલ જોશીસાહેબ તથા એમનાં પત્ની પણ છે. મુલુંડમાં રહેતા નથી. એનો અર્થ એ કે ઈશ્વર કરતાં પણ કર્મ મહાન છે. રાકેશભાઈ જેવી ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ મનમોહન સિંઘવી આશ્રમના પ્રેસિડન્ટ છે.
ચમત્કૃતિ ન હોવા છતાં પપ્પાજીના પ્રવચનની રજૂઆત સરળ તથા સચોટ છે. મનમોહનભાઈ કહે છે કે અહીં અમારો મુખ્ય ધ્યેય ભક્તિ જ છે, પણ સાથે - મુંબઈ ઉપરાંત કોલકાતા, ચેન્નઈ, બેંગલોર, જબલપુર અને પરદેશમાં
બે-ત્રણ ઠેકાણે સેન્ટર ચલાવતા પપ્પાજી ઝભ્ભો-લેંઘો પહેરે અને એટલી જ આસાનીથી જીન્સ ને ટી-શર્ટ પણ પહેરે છે. પરલીના આશ્રમ અને મુંબઈ વચ્ચે પપ્પાજી અપ-ડાઉન કરતા રહે છે. - રાકેશભાઈ અને પપ્પાજીની જેમ અમદાવાદથી ૧૩૧ કિલોમીટર દૂર આવેલા સાયલા આશ્રમના નલિનભાઈ શાહ પણ શ્રીરાજ સોભાગ આશ્રજ્ઞા અધિષ્ઠાતા છે. કૃપાળુ દેવના ચાર મુમુક્ષુમાં એક સોભાગભાઈ મૂળ સાયલાના હતા એટલે આશ્રમનું નામ રાજ સોભાગ રાખ્યું છે. નલિનભાઈના અનુયાયીઓ એમને ભાઈશ્રી કહે છે. ધીરગંભીર સ્વભાવના નલિનભાઈ ૧૯૭૮ સુધી શ્રીમદના નામને જાણતા નહોતા, પણ એક દિવસ એમના સસરા સાયલાસ્થિત આશ્રમના ગુરુ બાપુજીને નલિનભાઈના ઘાટકોપરના ઘેર લઈ આવ્યા. એ દિવસથી એમનું જીવન જ સાવ પલટાઈ ગયું. ૨૭ વરસની ભક્તિમય સફરમાં નલિનભાઈ સાયલા આશ્રમના મુમુક્ષુઓના ભાઈશ્રી બની ગયા છે.
અમદાવાદ-રાજકોટ હાઈ-વેને અડીને આવેલો ૧૪ એકરનો આશ્રમ ખૂબ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જ્ઞાન આશ્રમ, પરલીના
જ રમણીય છે. આશ્રમના કલ્યાણ સત્સંગ હોલમાં અગાસની પદ્ધતિ પ્રમાણે અધિષ્ઠાતા 'પપ્પાજી' પ્રવીણભાઈ
દિવસભર ભક્તિ થતી રહે છે. અગાસની સરખામણીમાં અહીં ભક્તોને થોડી મહેતા પોતાના પ્રવચનમાં વિજ્ઞાનીની
છૂટછાટ મળે છે. જેમ ભક્તિનું જ્ઞાન સમજાવે છે.
સાયલાની શિબિરમાં ભાગ લેવા છેક લોસ એન્જલિસ અને ન્યુ યોર્કથી આજુબાજુનાં પાંચ ગામડાંને દત્તક લઈને ખૂબ વ્યવસ્થિત ધોરણે સમાજસેવાનું | તેજલ શાહ અને એકતા શાહ આવ્યાં હતાં. કૉલેજિયન યુવતી એકતા અમેરિકન કામ કરીએ છીએ. પ્રૌઢ ભણતર અને આરોગ્ય માટે દર અઠવાડિયે અલગ છાંટવાળું અંગ્રેજી બોલે છે. એકતાના પિતા ડેન્ટિસ્ટ છે. ન્યૂ યોર્કના એમના અલગ ગામમાં મોબાઈલ વેન સ્ટાફ સાથે જાય છે. જે આદિવાસી સ્ત્રી-પુરુષો વિશાળ ઘરમાં દર અઠવાડિયે થતા સત્સંગ માટે મુમુક્ષુઓ ભેગા થાય છે. સાયલામાં દિવસ દરમિયાન મજૂરીએ જતાં હોય એમની અનુકૂળતાએ જઈને એમને અમને અમેરિકાથી આવેલાં ૧૦૫ વર્ષનાં માજી પણ મળી ગયાં. સૂરજબા નામનાં મોબાઈલ-યુનિટ શિક્ષણ આપે છે. આદિવાસીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવતી આ માજી કહે છે કે હું દર વર્ષે અમુક મહિના આશ્રમમાં રહેવા આવું છું, પણ થેલી, તોરણ, ગિટ્સ આર્ટિકલનું ઉડાન બ્રાન્ડનેમ હેઠળ વેચાણ કરવામાં આવે હવે બે વર્ષથી અહીં જ રહું છું. હવે ક્યાંય જવું નથી. છે અને એ જ પ્રમાણે ચાકરી બ્રાન્ડનેમ હેઠળ ખાખરા, અથાણાં, ફેન્સી ચૉકલેટ, - સાયલા હોય કે અગાસ, પરલી હોય કે ધરમપુર કે કોબા આશ્રમ... શ્રીમ વગેરે ખાદ્ય પદાર્થ બનાવીને વેચવામાં આવે છે.
રાજચંદ્રના તમામ આશ્રમમાં સ્વચ્છતા અને શિસ્ત ઉપરાંત ભક્તોના ચહેરા પર મનમોહન સિંઘવી કહે છે કે ભવિષ્યમાં અમે અહીં મોટા ગૃહઉદ્યોગ સ્થાપીશું, પણ ગજબની શાંતિ જોવા મળે છે. ઘર-પરિવાર, સુખસાહ્યબી છોડીને કાયમ જેમાંથી આદિવાસીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલી ચીજવસ્તુ એસ્પોર્ટ કરીશું માટે આશ્રમમાં રહી જવું એ પહેલી નજરે દેખાય એટલી સરળ વાત નથી, પણ અને એનું મેનેજમેન્ટ આદિવાસીઓ જ સંભાળે એવો પ્રોજેક્ટ બનાવ્યો છે. | અમને અલગ અલગ પાંચ આશ્રમમાં અનેક લોકો મળ્યા. એ દરેક મુમુક્ષુનો એક
આ આશ્રમના પ્રણેતા પપ્પાજીનું સાચું નામ પ્રવીણભાઈ મહેતા છે. ૭૫ | જ જવાબ હતો કે અમને અહીં જે સુખ મળે એ સંસારમાં નહીં મળે. અહીં અમે વર્ષના પ્રવીણભાઈને પાંચ સંતાન છે. મુમુક્ષુઓ એમને ગુરુ કહે એ એમને જરા | ખૂબ નિરાંત અને શાંતિ અનુભવીએ છીએ. પણ પસંદ નથી.
સાયલામાં પણ આશ્રમ દ્વારા આંખની હૉસ્પિટલ અને મેન્ટલી રિટર્ડડ તેમ જ ચિત્રલેખા સાથે વાત કરતાં પપ્પાજી કહે છે કે અમારા ગુરુ તો એક જ પરમ | જોઈ-સાંભળી-બોલી નહીં શકતાં બાળકોની ઈન્ટરનૅશનલ સ્ટાન્ડર્ડની સ્કૂલ છે.
૪૪ ચિત્રલેખા ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ક્વર સ્ટોરી | અહીંની મલ્ટિપલ ડિસએબિલિટી અને કોબા આશ્રમની સ્થાપના કરી. શાળામાં ભણતાં બાળકો માટે અલગ કોબામાં પણ સત્સંગ અગાસની પદ્ધતિએ જ પ્રકારનું જિગ્નેશિયમ ગુજરાત તો ઠીક, જ કરાવવામાં આવે છે. મુંબઈમાંય જોવા ન મળે. આશરે સાત એકરમાં ફેલાયેલા તમે પોતાને ગુરુ માનો છો? આશ્રમમાં ગુરુકુળ છે, જેમાં દૂરનાં ચિત્રલેખાના સવાલનો જવાબ ગામડાંનાં પંચાવન બાળક રહે છે. એ આપતાં નલિનભાઈ કહે છે કે હું ઉપરાંત, દિવ્યધ્વનિમાસિક સહિત 45 બાપુજીનો આધ્યાત્મિક વારસદાર છું, જેટલાં નાનાં-મોટાં પ્રકાશન પ્રકાશિત પણ હા, અધ્યાત્મનો માર્ગ અટપટો છે. થાય છે. કોબામાં પણ આજની તારીખે એમાં ગુરુ જોઈએ જ. ગુરુ વિના જ્ઞાન પાંત્રીસ જેટલા સાધક કાયમી ધોરણે નહીં મળે એ અમસ્તું કહ્યું નથી. નિવાસ કરે છે. કોબામાં પણ મુમુક્ષુ દિલ અમદાવાદથી વીસ કિલોમીટર દૂર દઈને સંસ્થાને દાન કરે છે. ગાંધીનગર રોડ પર કોબા ખાતે પણ શ્રીમદ્ કોબામાં અમને મળી ગયેલા રાજચંદ્ર આધ્યાત્મિક સાધના કેન્દ્ર આવેલું કોબાના શ્રીમદ રાજચંદ્ર પ્રફુલ્લભાઈ લાખાણી ભોજનશાળામાં સાયલાના શ્રીમદ્ રાજ સોભાર છે. કોબાના અધિષ્ઠાતા આત્માનંદજી છે. દાળ-શાક પીરસતા હતા. 36 વર્ષ પહેલાં આદયાત્મિક સાધના કેન્દ્રના આશ્રમના 'ભાઈશ્રી’ ઈંગ્લેન્ડમાં એફઆરસીએસ થનારા અમેરિકા જઈને સૉફ્ટવેર કંપની શરૂ આત્માનંદજીએ ૧૯૬૮માં ગંભીર આત્માનંદજી. નલિનભાઈ કરનારા પ્રફુલ્લભાઈની રિલાયેબલ ગ્રુપ બીમારી પછી ડૉક્ટરી વ્યવસાયમાંથી કામચલાઉ નિવૃત્તિ લેવી પડી. એ સમયે ધાર્મિક | નામની ફેક્ટરીમાં બે હજાર માણસ કામ કરે છે, પણ થોડાં વર્ષ પહેલાં એ તમામ પુસ્તકોના વાંચન દરમિયાન એમની કરિયરે યુ-ટર્ન લીધો. પત્ની શર્મિષ્ઠાબહેન | સંપત્તિ બન્ને પુત્રને નામે કરીને પત્ની સુધાબહેન સાથે આશ્રમમાં વસી ગયા. ડૉક્ટરના વ્યવસાયમાં હતાં. ડૉ. મુકુંદ સોનેજી એટલે કે આત્માનંદજીએ અધ્યાત્મક્ષેત્રે | આશ્રમમાં કરોડો રૂપિયાનું દાન કરતા પ્રફુલ્લભાઈ ચિત્રલેખાને કહે છે કે આજની જવાનું પસંદ કર્યું. ૧૯૮૪માં વિધિસર રીતે સંસારી જીવન છોડીને એ સાધુ બન્યા | તારીખે મારા કે પત્નીના નામે બૅન્ક બૅલેન્સમાં એક રૂપિયો કે પ્રોપર્ટી નથી. જરૂર પડ્યે દીકરાઓ સામેથી મોકલાવે. બાકી, પરમ કૃપાળુ દેવ પર પૂરતો વિશ્વાસ છે. કોબામાં દર સોમવારે તમામ ભક્ત મૌન પાળે છે, જ્યારે ભોજનશાળામાં જમતી વખતે દરેકે મૌન પાળવું પડે. જે મૌન તોડે એનું નામ બહાર બોર્ડ પર લખવામાં આવે છે. જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા ગુરુ કેટલી હદે જરૂરી છે? એવા અમારા સવાલના જવાબમાં આત્માનંદજી કહે છે કે તમારે પીએચ.ડી. થવું હોય, સંગીત શીખવું હોય કે કપ્યુટર શીખવું હોય... જે તે ક્ષેત્રના નિષ્ણાત પાસે જવું જ પડે એવું અધ્યાત્મનું છે. | સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં પાછલા થોડા દાયકામાં અનેક ફાંટા થયા. જૈનોમાં 'અમેરિકામાં કરોડો ડૉલરનો બિઝનેસ છોડીને પત્ની સાથે | પણ અનેક ફાંટા થયા એવી રીતે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર સંપ્રદાયનો પ્રભાવ શરૂઆતમાં કોબામાં હેતા પ્રફુલ્લભાઈ લાખાણી. નહીંવત્ હતો, પણ અલગ અલગ ફાંટા થતાં પ્રભાવ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. ધરમપુર, કોબા, સાયલા કે પરલી આશ્રમના અધિષ્ઠાતા ચોક્કસ પ્રસંગે એકબીજાને ત્યાં આવ-જા કરતા રહે છે. તમે બધા સાથે કેમ થઈ જતા નથી? અલગ અલગ કેમ છો? એના જવાબમાં કોબાના આત્માનંદજી કહે છે કે આ તો કળિયુગનો પ્રભાવ છે. દરેક સંપ્રદાયમાં આગળ જતાં ફાંટા પડે એ સ્વાભાવિક છે. બીજી તરફ, રાકેશભાઈ ઝવેરી કહે છે કે સાહેબ, અમારી પાંચ આંગળી અલગ છે, પણ હાથ એક જ છે અને જમતી વખતે પાંચ આંગળી ભેગી થઈ જ જતી હોય છે. વર્ષમાં એક વાર અમે તમામ અધિષ્ઠાતા અને અગાસના પદાધિકારીઓ રાજકોટમાં ભેગા થઈએ છીએ! શ્રીમદના જન્મસ્થાન વવાણિયામાં દાયકાઓથી નાનકડું સ્મારક હતું, જે આજે શ્રીમદની ચોથી પેઢીના વારસદારો સંભાળે છે. કચ્છના ભૂકંપ વખતે જૂનું સ્મારક તૂટી પડ્યું હતું. હવે વવાણિયામાં પણ ભવ્ય સ્મારક મંદિર, ધ્યાન હૉલ, સાયલા આશ્રમમાં રહેતાં એકતા શાફ: સાયલા બંધાઈ રહ્યાં છે. શ્રીમદના મુંબઈસ્થિત એક વારસદાર પાસે શ્રીમદનો ઓરિજિનલ 101 વરસનાં સૂરજબા: આશ્રમમાં આવ્યા બાદ ફોટો, ઓરિજિનલ લખાણ અને ચાંદીની ચરણપાદુકા છે, પણ આ વારસદારો હવે અમેરિકા નથી જવું. | ન્યુ યોર્ક યાદ આવતું નથી. ક્યાંય પોતાનું નામ પ્રગટ થાય એવું ઈચ્છતા નથી... 46 ચિત્રલેખા 11 સપ્ટેમ્બર, 2006