Book Title: Sanskritbhasha Nibaddha Raivatgiri Tirth Stotra
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249374/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakRta saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' (sva) paM. becaradAsa dozI jaina mahAtIrtha ujajayaMtagiri viSayaka purANI jaina tIrthamAlAtmaka sAhitya racanAo prakAzita karavAnI pahela karanArAomAM eka hatA. emaNe tapAgacchIya ratnazekharasUriziSya hemahaMsasUrinI jUnI gujarAtImAM racAyela bahumUlya kRti--"giranAra caitra pravADI"( A. vi. saM. 1515 | A. I. sa. 1459)-purAtattva aMka 3 (catra 1979, pR. 291-322 )mAM prakAzita karelI. emanAthI eka varSa pUrve vijayadharmasUri dvArA eka bIjA tapAgacchIya muni-ratnasiMhasUri ziSya-dvArA "giranAra tIrthamAlA" emanA aitihAsika daSTie atyaMta upayukta prAcIna tIrthamAlA saMgraha (bhAvanagara saM. 1978 ( I. sa. 1922)mAM pragaTa karelI (pR. 33-37). (4) paM. dozI Ama A kSetramAM be apracArIomAMnA eka hatA tema ja hemahaMsasUrinI caityaparipATInA AdhAre temaNe giranAra tIrtha saMbaMdhe je gaveSaNA karI che te e viSaya anulakSIne sau prathama ja hatI. ahIM rajU thaI rahelI kRti jJAnacaMdranI che. vasaMtatilakA chaMdamAM nibaddha A saMskRta poDazikAne saMgrahakAre (vA lipikAre) "giranAra caitya-paripATI stavana" evuM zIrSaka ApyuM che, je kRtinI aMdaranI vastune lakSamAM rAkhIne apAyuM hoya tema lAge che; paNa mULa kartAne to "ujjayaMtagiritIrtha stotra" vA "raivatagiritIrtha-stotra" abhiya hoya tema lAge che. prAMta padyamAM racayitAe potAnuM "jJAnendu"abhidhAna pragaTa kareluM che; paNa potAnA gaccha ke paraMparA vize kaMI jaNAvyuM nathI. stotramAM maMtrIzvara vastupAla ane maMtrIbaMdhu tejapAle giri para nirmANa karAvela kalpono ullekha hoI kartA I. sa. 1232-1234 bAda ja lakhI rahyA hovAnuM sunizcita che. paNa be jJAnacaMdra jANamAM che : eka to rAjagacchIya vAdIndra dharmaghoSasUrinI paraMparAmAM thaI gayelA amaraprabhasUrinA ziSya, jemaNe saM1378 | I. sa. 1322mAM arbudagiri para delavADAnI vizvavikhyAta vimalavasahImAM bhaMga pazcAt punaHpratiSThA karelI. bIjA te pauNamika guNacaMdrasUriziSya, jemaNe harSapurIyagacchanA rAjazekharasUrinI ratnAkarAvatArikA para prastuta sUrinA anurodhathI TippaNa raceluM. A bIjA 5. jJAnacaMdrano samaya AthI IsavIsananA 14mA zatakanA madhyamAM paDe che, ane e kAraNasara teo rAjagacchIya jJAnacaMdrathI eka peDhI pAchaLa thayelA. Ama najIkanA samayamAM thaI gayelA A be jJAnacaMdramAMthI sAMprata stotra konI racanA haze te vize nirNaya karavo Ama to kaThaNa che, paNa delavADAnI saM1378nI vimalavasahI ni. ai, bhA. 1-33 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 nirjhanya aitihAsika lekha-samuccaya-1 prazastimAM vacce vacce prayojita vasaMtatilakA padyonA chaMdolaya tema ja zailI-parAgane dhyAnamAM rAkhatAM carcA heThaLanuM raivatagiri-stotra A rAjagacchIya jJAnacaMdranI, ane ethI I. sa. 1320-132panA arasAnI racanA hoI zake. kRtinuM saMmati saMpAdana zrI agaracaMda nAhaTAe ghaNAM varSo pahelAM eka jUnI prata parathI utArI lIdhelA pAnA parathI karyuM che. prasiddha purAtattvavettA evuM saMskRta bhASA-vizArada zrIkRSNadeve ene lakSapUrvaka tapAsI lipikAre dAkhala karelA akSara ane vyAkaraNa doSane nivAryA che ane koIka koIka sthaLe akSara UDI javAthI thayela chaMdobhaMga pUrti dvArA dUra karyo che. stotra ujjayaMta mahAtIrtha anulakSita hoI temAM svAbhAvika ja tIrthanAyaka jina ariSTanemine pradhAnatA apAI che; emano tathA raivatagirino mahimA prAraMbhanAM pAMca paghomAM kahyo che. te pachI vAbhaThThamaMtrI kArita, giranAra para caDhavAnI padyA (pAchA) vize AlaMkArika vAkyo kahI, kramazaH giristhiti arcanIya sthAnono ullekha karyo che. jemAM (kAzmIranA zreSThI ratna tathA madana dvArA (aMbikAnA prAsAdathI) maLela nUtana bibanI pratiSThA (I. sa. 934), tathA sajana maMtrI dvArA punaruddhArita (I. sa. 1129) neminAthanA purANaprasiddha mULa maMdira atirikta (maMtrI tejapAlakArita)"kalyANatraya jinAlaya (A. I. sa. 1234), (depAla maMtrI kArita) devendra maMDapa (I. sa. 123ra) ane samIpavartI rahela punita prAcIna gajendrapAdakuMDa, sacivezvara vastupAle karAvela sametazaila ane aSTApadanI racanA sahitano AdinAthano "vastupAla vihAra"(I. sa. 1232), rAmatInI guphA, aMbAzikharasthita giranAra-adhiSThAtrI yakSI aMbikA, ane aMbAzikhara pachInAM avalokanAdi zikharo, sahasrasahakAravana (sahastrApravana, sesAvana), tema ja lAkhArAma ema te sthAnomAM pratiSThita nemininI caraNapAdukAone vaMdanA daI, stotranI samApti karI che. stotrakArane A racanA be anivArya maryAdAo vacce rahIne karavI paDI che. emanuM dhyeya ene caityaparipATI rUpe rajU karavAnuM hoI temAM paurANika-aitihAsika vyaktionAM, tema ja tIrthAzrita maMdirAdi racanAonAM vizeSanAmo choDI zakAya tema nahotuM. vastutayA tenI pradhAnatA rahe che. bIjI bAju teo madhyayuganA mukhya bhAganI samApti pazcAt thayA che. AthI emanuM kavitA-sAmarthya ane bhASAnuM AbhijAtya agAunA kartAo jevuM hovAno saMbhava ocho che; ane chatAMya jJAnacaMdra A baMne maryAdAo saMkramI stotrane eka saphaLa sarjana rUpe ghaDI zakayA che. sAdhAraNatayA kavitAmAM vividha varNayukta vizeSa nAmonI upasthiti enA AkArane asudhu banAve che; ane pazcAt kALanI kRtiomAM sAmAnyataH girAvaibhava ane kalpatAno sAva abhAva nahIM toye ekaMdara saMguMphanamAM ghaNI vAra adodarApaNuM varatAya che; jyAre ahIM to sAruM stotra sulalita padAvalithI suzRMkhala banI Rjugatie vahetuM lAge che; ne sAthe ja Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakRta saMskRta bhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' 259 padomAM cAturI ane suruci samatola pramANamAM vaNAyelAM dekhAya che, to bIjI bAju alaMkArono akAraNa prayoga, vastu-nirUpaNamAM vRthA vistAra ke akAraNa cAturInAM pradarzanathI mukta rahyAM che. samagra racanA AthI arthapUrNa banavA uparAMta sucArU, bhAvavAhI, sughaTita, ane vyavasthita banI zakI che. ATalA guNo dharAvatI hovA chatAM ene asAdhAraNa racanA to kahI zakAya nahIM; topaNa te sarasa ane karNapezala jarUra banI che. caudamA zatakamAM thayelA kavi jJAnacaMdranI kAvyasUjha ane AvaData vize prastuta stotrathI saheje ja UMco khyAla baMdhAya che; ane temanI A kAvyakRti uttara-madhyakALanA prAraMbhanI uttama jaina stotrAtmaka racanAomAM sthAna laI zake tema che. TippaNo: 1. munirAja zrI jayaMtavijayajI, zrI abda-prAcIna-jaina-lekhasaMdoha, (AbU-bhAga bIjo), zrI vijayadharmasUri jaina graMthamALA, pR. 40, ujjaina vi. saM. 1994 | I. sa. 1938, lekhAMka 1, pR. 7. 2. mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, kaMDikA 642, pR. 437, 3. rAjazekharasUrinA prabaMdhakozanI miti saM. 1405 ! I. sa. 1349 che; ane temaNe munibhadranI kRtinuM saMzodhana saM. 1410 ! I. sa. 1354mAM karyuM che (dezAI ejana), AthI paurNimAgacchanA samakAlika jJAnacaMdrano paNa e ja sarAsarI samaya gaNAya. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 nircanya aitihAsika lekha-samuccaya-1 zrIravatagiritIrtha-stotram saurASTra-rASTra-vasudhA-vanitA-kirITakalpojjayantagiri-mauli-maNIyamAnaM / nemIzvaraM jinavaraM prayataH praNaumi saubhAgya-saurabha-subhAvita-vizvavizvam // 1 // svAmin smara prasaratha smarakAndhakAra pratyUSa bhAskara surAsura-sevyapAdaH / zrI raivatAcala sadodita vizvadIpajjyotirmaya prazamayAmayamaMtaraM naH // 2 // duHkarmazarmamiduraM galitaM mamAdya prodyanmanoratha-taruH phalitazca sadyaH / mAnuSya-janmaduravApyamabhUtkRtArtha yallAghavI kSaNapathaM tvamupAgatosi // 3 // zrInemi-niSkamaNa-kevala-mokSarUpa kalyANa[ka]traya-pavitrita-bhUmibhAgaM / tIrthAdhirAjamabhiSicitayattaDitvAt tatsarpi garjita mahorjita tUryarAyaH // 4 // rAjImatI bala sanAtana saukhyalakSmI sAMgatya gauravamaho ! gabhitA jiteza / vizvatrayI prabhavatA bhavatA tathApi tyakte tyajAyata mudhaiva janaH praghoSaH / / 5 / / padyAmIvAdya dalitI kila siddhisaudha sopAna-paddhatimivehasadAdhirohan / bhavyo janaH smarati vAgbhaTadevamaMtri rAjanya nemi jina yAtraka dharmabaMdhoH // 6 // AtIya kAMcanabalAnaka to'mbikAyAstoSyena ratnamayabiMbamanarghyametat / ratnaH purohita nivezitamuddadhAra tIrthaM bhavAbdhi-patayAlumivajIvam / / 7 / / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakRta saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' caityaM ciraMtanamidaM madanoddadhAra zrIsajjanaHsukRtasajjanasajjadharyaH / sauvarNa-kuMbha-maNi-toraNa-ratnadIpa yadaivatAdri-kaTake paTakAyatIva |8|| ratnAni tAnyapi caturdaza yatpurastAnUnaMjarAtRNamulApati na spRzaMti / vizvaikaratna bhavatA tavatAtmajena manye samudravijayena jitaH samudraH // 9 // mAhAtmyasya bhaNituM bhuvanAtizAyi zrIravatasya na tu vAgadhipaH kimIzaH / nemIzvarasya vijinAMtara vairiNopi preyAnabhUt samavasRtyaNubaMdhato yaH // 10 // kalyANakatrayajinAlaya bhUtrayepi nemi namAmi caturAnanamaMjanAbhaM / devendramaNDapa jinanAtha divya kuNDaM daurgatyatApamalahAri gajendrapAdaM // 11 // zatruJjayAbhidha girIza kRtAvatAraM zrIvastupAlasacivezavihArasAraM / sammetacaitya bhavanena yugAdidevamaSTApadena ca niviSTamahaM namAmi // 12 // rAjImatI kila sa nirjhara kandarAyAmaNi nemi-virahAdi-vazo cayantI / aMbeva yAtrakajane duritApahantrI divyAMbikA jayati kAmita-kAmadhenu // 12 // vaMde'valokazikhare tamariSTanemi vaiSamyamAk zikharazekharatAmitau tau / pradyumna zAmba munikevalino dizaMtA vuccairmahodayapadaM tu yathA tatheti // 14 // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-1 zrImAn sahasrasahakAravanena lakSA-rAmeNa nemipadapaMkaja-pAvitena / tIrthAtmakaH zucirayAM kSitibhRtsamantAt jIyAnnizAsvapi sdossdhidiipdiiptH||15|| jJAnendu rugvidita vaidyasurendra vandya vizvAbhinaMdya yadunaMdana sammadeta / stotraM paThannidamananyamanAH sutIrtha yAtrAphalaM zubhamatirlabhate sthito'pi // 16 / / iti zrIgiranAracaityaparipATIstavanam vihitaM zrIjJAnacaMdrasUribhiH //