Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgharSa lekhakaH vaidyarAja zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI paraduHkhabhaMjana rAjA vIra vikrama samagra bhAratavarSanA mahAna ane samartha rAjA hatA. emanA rAjamAM lUMTa, cerI, anAcAra lagabhaga naSTa thaI gayAM hatAM. paraMtu emanA eka tyajAyelA arthAt vismRta thayelA putra devakumAre pitAnI AMkha khelavA khAtara avaMti nagarImAM pitAnI buddhi ane cAlAkI vaDe e camatkAra Ubhe karyo ke ethI vIra vikrama paNa hArI gayA ane pitAnA putrane haiyAsarase laI vismRtinAM vAdaLa dUra karyA. yuvarAja devakumAranI buddhicAturInI vAta rAjasabhAmAM jAhera thaI ane rAjasabhAe devakumAranuM nAma vikramacaritra pADyuM. saMsAramAM strIcaritrane kaI pahoMcI zakatuM nathI, paraMtu vikramacaritra AgaLa sIcaritranI kaI kiMmata nathI evI prazaMsA thavA mAMDI. A prazaMsA pAchaLa kevaLa rAjAne sAruM lagADavAnI kaI daSTi nahotI, paraMtu devakumAranI cAturIe camatkAra sarjAvyuM hatuM ane tethI ja sahu mugdha banI gayA hatA. - vIra vikramane paNa thayuM nArIcaritra karatAM vikramacaritra zreSTha che, ane Aja paryata strIcaritrane mahAna mAnanArAonI mAnyatA yuvarAje beTI pADI che. dhIre dhIre strIcaritra karatAM vikramacaritra mahAna che e vAta samagra nagarImAM prasArita thaI gaI. avaMtimAM janatA bhAre sukhI hatI. tyAM nahAtI rAjanI kanaDagata ke nahotAM koI prakAranAM kammarateDa karabhAraNa. nahatI keI niyama-jaMjIro ke nahatI kAyadAnI abhedya jALa. dareka prajAjana pitAnI rIte udyoga-vepAra karI zakatA hatA ane pitAnA paraMparAgata Adarzo pramANe jIvI zakato hato. nagarImAM keTalAya kaTAdhipatio hatA. emAM sudaMta nAmano eka zreSThivarya dareka vAte sukhI, saMskArI ane dharmiSTha hato. ene saMtAnamAM mAtra manamehinI nAmanI eka kanyA hatI; A sivAya koI saMtAna nahotuM. sute ane www.jainelibrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mAhanalAla cunIlAla dhAtrI : saMgha tenI patnIe kanyAne lADakoDamAM ucherI naheAtI, paNa vividha kalAnA abhyAsa karAvIne saskArI banAvI hatI. kanyA te game tyAre parAyA ghera javAnI ja che--ema mAnIne suI kanyAne saskAra ApavAmAM jarAye kacAza naheAtI rAkhI, para`tu parAyA ghera jaIne putrI pitAnA gharanI zaiAbhA vadhAre e dRSTie kanyAne ucherI hatI. kalA, sAhitya, dharma, kAvya, vyAkaraNa, sa'gIta, rAjanIti vagere viSayAmAM te nipuNa banI hatI. kuladharma jaina hAvAthI manameAhinI yauvananA uMbare AvI heAvA chatAM zAMta ane saumya rahI zakI hatI. vinaya, viveka, madhura vANI, devakanyA jevu rUpa, zayaLa pratyenA sadbhAva vagere aneka guNNA manameAhinI mATe sahaja anI gayA hatA. rAjA vIra vikrama peAtAnI prajAnA sukhaduHkhanA paricaya prApta karavA khAtara avAranavAra adhArapacheDA eDhIne--arthAt adRzya rAkhanArA vaijJAnika pASAka dhAraNa karIne-- rAtricaryA karavA nIkaLI paDatA. fq eka rAte te suda MtanA bhavanamAM gayA. grISma Rtu hevAthI bhavananA upavanamAM manamAhinI ane tenI be-traNa sakhIe beThI beThI vAtA karI rahI hatI. vIra vikramanA manamAM thayuM: A navayuvatIenI vAtA evI te kevI haze ke ATalA rasapUrvaka cAlI rahI che ? AthI te pazu najIkamAM eka kuMjanI ethe UbhA rahI gayA. vAtane viSaya vikramacaritrane hAvAthI vIra vikramane vadhAre kutUhala thayuM. manameAhinIe peAtAnI priya sakhI sunaMdAne kahyuM: " sunaMdA, ApaNA rAjA; dareka vAte mahAna che, paNa kAI vAra mUrkhAInA zikAra banI jAya che. strIcaritra karatAM vikramacaritra vadhe enA jevuM hAsyAspada vidhAna bIjuM zuM hAI zake? devakumAre thADIka cArIo karI, kATavALa, capaLasenA, mahAmaMtrI ane vikramane thApa ApI emAM evuM te zu` hatu` ke strIcaritra karatAM vikramacaritra vadhI jAya ? ' " sakhI, capaLasenA jevI catura gaNikA, je UDatAM paMkhI pADatI hatI, tene banAvI javI e zuM nAnI vAta che?" " sAva nAnI vAta ! mAnavI jyAre mehAMdha ane che tyAre peAtAnI caturAI ne buddhi adhu' vIsarI jAya che. capaLasenAnuM evuM ja thayuM hatuM. A kaI evI meATI vAta nathI ke jethI strIcaritra karatAM yuvarAjanI mALaramata uttama lekhAya ! AthI te ema nakkI thAya che ke rAjA vAjA vAMdarA traNeya tara`gavaza hAya che--e kahevatathI ApaNA mahArAjA paNa mukta nathI ! ' vIra vikrama tA tyAMthI cAlyA gayA, paNa manameAhinInA zabdoe enA haiyAmAM kAtila phaTakA lagAvI dIdhA hatA. khIje ja divase teNe peAtAnA rAjabhavanamAM suta ane tenI putrIne khelAvyAM. prathama teA rAjAe banneno AdarabharyA satkAra karyo; tyAra pachI sudaMta zeTha sAme joIne kahyuM : " zeThajI, gaI rAte nagarabhramaNa karatA karatA huM ApanA bhavanamAM AvI caDayo hatA ane ApanI kanyAe mane mUrkhAInA zikAra baneaA jaNAvIne vikramacaritra te eka bALaramata che ema kahyuM hatuM. A aMge me Apa saune khelAvyAM che. mArA Azaya
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsavatha e to na ja hoya ke ApanI kanyAne A mata sAMbhaLIne huM roSe bharAyo chuM ane keI sajA karavA mAguM chuM; huM to kevaLa vAtane bheda pAmavA IcchuM chuM." sudate kanyA sAme joIne kahyuM: "beTI, mahArAjA kahe che e vAta sAcI che?" hA pitAjI, gaI rAte mArI sakhIo AvI hatI eTale ame upavanamAM besIne carcA karI rahyAM hatAM. vikramacaritra mATe meM mArI sakhIo samakSa mAre je abhiprAya vyakta karyo hato te barAbara che." manamohinIe kahyuM. vIra vikame manamohinInI sAme joIne kahyuM: "dIkarI, huM e vAta puravAra thayelI jovA mAguM chuM." kRpAnAtha, strIcaritra samakSa saMsAranI badhI zakti sAva pAMgaLI ja che. strInA ekamAtra IzArA para anekanAM rAjapATa naSTa thaI gayAM che. nArInI caturAI AgaLa mahAna devatAo paNa parAjita banyA che. brahmA, viSNu, maheza, iMdrAdi de nArIcaritra AgaLa zuM lAcAra nathI banyA? je nArImAM AvI zakti sahaja che te mArI AgaLa vikramacaritra te kaI visAtamAM nathI ! A eka nagna satya hovA chatAM Ape tulanAtmaka vicAra karyA vagara ApanA yuvarAjanI rAturAIne A rIte jAhera karI, e zuM bhAspada che? ethI ja meM Apane mUrkhAIne zikAra banyAnuM kahyuM hatuM ane Aje paNa huM e ja kahuM chuM ke Ape nArIcaritranI khullI upekSA karIne eka moTo anyAya karyo che." vIra vikrama vicAramAM paDI gayo. thoDI paLe pachI sudaMta zeTha sAme joIne e be zeThajI, ApanI kanyA kharekhara tejasvinI che, buddhimatI che ane rUpavatI paNa che. mArI eka bhAvanA che; tame kaho te vyakta karuM ?" khuzIthI vyakta kare." "te Apa ApanI kanyAnAM lagnanI taiyArI kare. yuvarAja dareka rIte ApanI kanyA mATe suyogya che. huM yuvarAjanuM khAMDuM mokalIza-AjathI sAtame divase!" mahArAjanI A vAtathI sudaMta bhAre harSamAM AvI gaye. ane manamohinI paNa manamAM ne manamAM hasI rahI. te samajI gaI hatI ke mahArAjA A rIte eka saMgharSa Ubho karIne strIcaritra ane vikramacaritranI parIkSA levA mAge che. kaMI harakata nahi! pitAputrI pitAnA mahAna rAjAne namana karIne vidAya thayAM. sudaMta zeThanuM bhavana rAjabhavananA virATa sthaLathI ghaNuM dUra hatuM-cheka sijhAnA kinAre ! prathama te vIra vikrame devakumArane ATha divasanA pravAse mokalI kIdhe. pachI sikAnA taTa pAse AvelA rAjane eka nAnA upavanamAM AveluM bhUgarbhAbhavana emaNe svaccha karAvyuM ane tene e ghummaTa karAvyuM ke keIne aMdara rAkhyA pachI ghummaTanuM dvAra caNI devAmAM Ave eTale aMdaranI vyakti bahAra na jaI zake ane bahAranI vyakti aMdara na AvI zake. aMdaranI vyaktine havA-ujAsa ane joItI sAmagrI maLatI rahe eTalA mATe eka lokhaMDanI jALI rAkhelI. e jALI vATethI jaLa, anna ane bIjI joItI sAmagrI ApI zakAya; dhevAnAM vastro vagerenI Apa. le karI zakAya. maLamUtranA tyAganuM pAtra paNa laI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI meAhanalAla cunIlAla dhAmI : sa MghaSa mUkI zakAya. paNa aMdarathI kAI mAnavI mahArathI kAI 'dara jaI zake nahI'. rAjA vIra vikramamAM aneka guNa hatA; paraMtu eka guNa evA hatA ke manamAM AvelI vAtane pUrI karyA pachI ja te ja patA ! ge A jALI vATe bahAra nIkaLI zake nahi, tema barAbara sAtame divase suda Mta zeThanA bhavanamAM vIra vikrama ane tenA be aMgata mANusA yuvarAjanA khAMDA sAthe AvI paheAMcyA. khAMDA sAthe lagna thayAM eTale e ja pAchalI rAte sahu pAchA vaLyA ane rAjabhavanamAM na jatAM vIra vikrama putravadhUne laIne siprAnA kinAre AvelA nAnA upavanamAM gaye. tyAM cAra-pAMca kaDiyA kArIgaro paNa hAjara rAkhavAmAM AvyA hatA. vIra vikrame manameAhinIne rathamAMthI nIce utArI ane kahyuM : " dIkarI! tArA mATe A nivAsa che. temAM tAre rahevAnu` che. aMdara dAkhala thayA pachI tuM bahAra nahIM nIkaLI zake; ane mahArathI aMdara koI nahI. AvI zake. tArA khaMDamAM mAtra eka ja jALI rAkhavAmAM AvI che ane te dvArA tane saghaLuM maLyA karaze. have tAre eka ja parIkSA ApavAnI che. tuM khaLaka sahita mane maLavA AvI zakIza, e sivAya tane A bhUgarbha gRhamAMthI chuTakAro nahIM maLe. nArIzakti ajoDa ane apUrva che tenI khAtarI tAre mane A rIte karAvI ApavAnI che. manamAhinI kazuM khelI nahIM. vIra vikramanI caraNaraja mastake dhAraNa karIne te eTaluM ja elI : ' nArIzakti kadI parAjita banI nathI ane manaze nahI': evA vizvAsa sAthe huM ApanI AjJA mastake dhAraNa karu chuM." manameAhinI aMdara cAlI gaI. tarata rAjAjJAthI dvAra baMdha karavAmAM AvyuM ane kaDiyAoe tatkALa tyAM bhIMta caNI dIdhI. vIra vikrame peAtAnI vizvAsu dAsIemAMthI eka dAsIne te jALI pAse cAko mATe besADI, ane tene ucita sUcanA paNa ApI. koI puruSa cAkiyAtane tyAM na rAkhyA, kAraNa ke puruSanuM mana pAMgaLu hAya che. rUpavatI navayauvanAne joI ne kavyathI vimukha anatAM ene vAra lAgatI nathI! dAsInA nivAsa mATe khAjumAM ja eka kuTira banAvavAmAM AvI hatI, ane eka mahinA pachI enI jagyAe bIjI dAsI Ave evI vyavasthA paNa karI hatI. te eTalA mATe ke chevaTe AvI sthitithI akaLAI ne paNa kAI dAsI putravadhUnI sahAyaka na bane! Ama ne Ama cAra mahinA vItI gayA. bhUgarbhadvAranI jALI UMcI hatI eTale manameAhinIneA mAtra hAtha ja tyAM paheAMcI zakatA hatA. cIjavastunI Apa-lemAM kazI harakata nahAtI AvatI; paNa ekabIjAnuM mukha joIne dAsI sAthe vAtA karI zakAya tema nahAtu. rahevAnA khaMDa ghaNA ja uttama hatA. sUI rahevAnA palaMga, vastrAnI peTikAe, alakArAnA dAbaDAe, ekalA ekalA ramI zakAya evI ramatanAM sAdhanA, abhyAsa, lekhana ane vAcananAM sAdhano vagerenI tyAM pUrepUrI vyavasthA hatI,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahAtsava-graMtha pAMcame mahine eka navI dAsI AvI. manamAhinIe vIra vikramane paDakAra te jhIlI lIdheA hatA, ane te paDakAranA javAba ApavAnI ceAjanA paNa ghaDI lIdhI hatI. teNe jamavAnA bAjaTha jALI pAse rAkhyA, ane tenA para te UbhI rahI. paraMtu hajI jALI sudhI mehuM laI jaI zakAya tema na thayuM', eTale teNe palaMga khesavIne A tarak rAkhyA. 80 prathama pAMca-sAta divasa paryaMta eNe e dAsI sAthe, enA manamAM karuNA janmAve evI evI vAtA karI. tyAra pachI peAtAnI eka mUlyavAna mudrikA dAsIne ApatAM kahyuM: " ena, mArA mATe A alaMkAro sAva nakAmA che. A mudrikAnuM ratna ghaNuM ja kImatI che. tu' sukhethI te dhAraNa karaje !" ricArakavaga dhana joI ne pAlita pazu samA banI jAya che. dAsIe manameAhinInA AvA du:kha pratye sahAnubhUti darzAvI ane kahyuM : " Ape mahArAjA sAthe hADa karIne bhAre duHkha vaheArI lIdhu che. mahArAjA bhAre haThIlA che; lIdhI vAta mUkatA nathI ! mAruM mAnA te Apa kSamA mAgI lyo ne hAra kabUle eTale Apa jarUra mukta thaI zakazeA." " tArI vAta sAcI che bena! paNa evI nAmeAzI vaheAravA karatAM A gRhamAM rahevuM vadhAre uttama che. ahI. huM nirAMte dharmadhyAna karI zakuM chuM. keAInI kUthalI nahIM, koI nA dveSa nahI', mane ahIM bhAre sukha che. paraMtu tu' je mAruM eka kAma karI zake te mArA para moTA upakAra karyo gaNAze." " mahArAjAnI sUcanAnI maryAdAmAM AvatuM kAma haze teA huM jarUra e kAma karI daIza." dAsIe kahyuM. " mahArAjAe zI maryAdA mUkI che, enI tA mane khabara nathI; paraM tu AvatI kAle mAro janmadivasa che--mAra mAbApanI huM ekanI eka lADakavAI kanyA chuM, mArA janmadivase tee mArA hAthanuM pAna khAIne bhAre sukha anubhave che. khAra mahinAmAM mAtra eka ja vakhata te pAna khAya che. jo tuM mArA bhavana para mArA pitAne mArA hAthe vALIne ApuM e be pAna ApI Ave te mane zAMti thAya." dAsIe tarata kahyuM : " A kA'mAM mahArAjAe ApelI sUrAnAone bhaMga nathI thatA; huM jarUra pAna ApI AvIza; kAre ApavA javAnu che ? " " AvatI kAle vahelI savAre." dAsI kabUla thaI. ane khIje divase e pAna taiyAra karIne manameAhinIe jALI vATethI dAsIne ApyAM. dAsIne eka vAtanI te khAtarI ja hatI ke naLI kAIthI tUTe evI nathI ane jALI vATethI kAI bahAra nIkaLI ke jaI zake ema paNa nathI. " bIjo kAMI sa`dezA ApavA che ? " dAsIe prazna karyAM. " mane A rIte pUrI rAkhI che e vAta mArA mAtApitA ke koI jANatuM nathI; mahArAjA ane emanA vizvAsu mANasA sivAya koIne khakhara nathI. eTale tu' paNa A
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mAhanalAla cunIlAla dhAmI : sa MghaSa 81 vAta temane kahIza nahI. vAta sAMbhaLIne khicArAM nakAmAM duHkhI thaze. mAtra eTaluM ja kaheje ke tamArI putrI ghaNI sukhI che ane tamArA AzIrvAda icche che." dAsI A zabdo sAMbhaLIne vadhAre prabhAvita khanI. te tarata sudata zeThanA bhavana tarapha ravAnA thaI. 1 peAtAnI priya kanyA vagara su'ta zeTha ane tenAM patnIne bhAre duHkha thatuM hatuM. rAjaraja vADAmAM kanyA ApIne bhAre paMcAta UbhI karI ema temane lAgatuM hatuM ; na kanyA maLavA AvI zake ke na mAbApa tyAM jaI ne maLI zake! A karatAM te koI garIkha vaNika putra vere kanyAne paraNAvI heAta teA jamAIne paNa ghera rAkhI zakAta ane putrI najara sAme ja raheta ! paNa have zu' thAya ? vahelI savAre dAsI suda'ta zeThane maLI ane khelI : " ApanAM suputrI AnaMdamAM che. Aja emanA janmadivasa che eTale A be pAna Apane mATe meAkalyAM che ne ApanA AzIrvAda mAgyA che." suda'ta zeThe banne pAna laI lIdhAM. dAsInI vAta parathI ja te samajI gayA hatA ke pAnanAM A khIDAM pAchaLa avazya kaIka rahasya che. sute dAsIne kahyuM : "dAsI, amArA AzIrvAda te| sadAya enu` rakSaNa karatA ja rahe che. ame te Aja nirAza thaI gayAM hatAM : rAjasukhamAM paDelI kanyA mAtApitAne vIsarI te nahi gaI hoya ne ? tuM ghaDIka esaje, huM AvuM chuM." zeTha daranA AraDe gayA, dasa suvarNa mudrAo laIne AvyA ane dAsIne ApatAM melyA " A bakSisa tuM svIkAraje ane mArI kanyAne kaheje ke mAtApitA ane tane khUba yAda kare che." : dAsI vidvAya thaI. zeThe banne pAna khAlyAM. eka pAnamAM eka tAlapatra ghaDI vALIne geAThavyu hatu.. te kADhIne joyu te aMdara putrInA sa`dezeA hateA. manameAhinIe e sadezamAM peAte kAM che, kevI rIte rahe che, te saghaLI mAhitI ApI hatI ane upavananI uttare thADe ja dUra eka khaMDiyera maMdira che, tyAMthI bheAMyaru khAdAvIne peAtAnA bhUgabhagRhamAM tenA cheDA paheAMcADavAnI vinati karI hatI; sAtheAsAtha jaNAvyuM hatuM ke A kAya vaheluM' nahI' karo te ApanI ekanI eka kanyAnu` mRtyu nizcita che! saMtAnanuM duHkha dUra karavA mAbApa game te bhega ApavA taiyAra thatAM ja hoya che. ane temAMya ekanA eka saMtAnanuM duHkha dUra karavA teo kema zAMta besI rahe ? bIje ja divase temaNe eka zilpazAstrI, je tenA khAsa mitra hatA, tene melAbyA; tene samagra paristhitithI vAkepha karyAM. zilpazAstrI e sthaLa kharAkhara joI AvyeA. e divasa vicAra karIne zilpazAstrIe nirNaya karI lIdhA. ane jINu maMdiranA uddhAranA 11
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha bahAnA taLe teNe pitAnA khAsa mANase dvArA suraMga dAvavAnuM kAma zarU karyuM. barAbara be mahine suraMga khodAIne taiyAra thaI gaI. manamohinI ati prasanna thaI gaI. zilpazAstrIe A bhUgarbhagRhamAMthI suraMga dvArA bahAra nIkaLI zakAya e mArga to karI ja dIdhe; paraMtu sAthe sAthe bhUgarbhagRhamAM kaI tapAsa kare te tene e mArgane khyAla paNa na Ave evI guptadvAranI racanA paNa karI. eka rAte dAsI pitAnI kuTiramAM gaI eTale manamohinI suraMga dvArA nIkaLI gaI ane pitAnA bhavana para pahoMcI gaI. bhavanamAM jaIne teNe potAnI eka priya dAsI, je samavayaskA hatI, tene pitAne vastrAlaMkAro ApIne potAnA sthAne mokalI dIdhI. teNe khAsa sUcanA ApI ke "dAsI sivAya tyAM kaI hotuM nathI; dAsI sAthe koI jAtanI vAta na karavI. yogya samaye huM tane belAvI laIza." dAsI harSapUrvaka bhUgarbhagRhamAM pahoMcI gaI rAtrine aMtima prahara hajI pUre naheto thaye. sudaMta zeThanA raheNAkanA makAnanI bAjumAM ja teonuM eka bIjuM nAnuM makAna hatuM. A makAnamAM keTalAka sarasAmAna rAkhavAmAM AvyA hatA ane sudaMta zeThanA moTA munIma emAM rahetA hatA. manamohinIe janA ghaDI hatI te mujaba sudaMta zeThe pitAnA moTA munImane pitAnI aMdaranA bhAgamAM AvelA bIjA makAnamAM rahevA mATe mekalyA ane A makAna barAbara sAphasUpha karAvI uttama raMga vaDe zobhAyamAna banAvI temAM palaMga, Asane, gAlicA, piTikAo vagere goThavAvyuM. manamehinIe eka ginI je pizAka dhAraNa karyo, badhA mUlyavAna alaMkAra dUra karyA ane e pitAnI eka priya dAsI sAthe bAjunA makAnamAM rahevA gaI A makAna evA sthaLe hatuM ke sudaMta zeThanA makAnamAM AvanAre kaI paNa mAnavI A makAna pAsethI ja pasAra thaI zake. makAnanI pAchaLa sikhAne taTapradeza hatuM ane tyAM rakSaNAtmaka dIvAla hatI. A latto sArthavAha piLanA nAme oLakhAto hato. A piLamAM rahenArA moTe bhAge vaNike hatA ane badhA zrImate hatA. eka divasa putrInI sUcanA mujaba sudaMta zeTha rAjA vIra vikrama pAse gayo ane AvatI kAle parvanuM nimitta hovAthI kanyA, jamAI ane mahArAjAne bhejana mATe pitAne tyAM padhAravAnuM nimaMtraNa ApyuM. mahArAjA bhAre vicAramAM paDI gayA : manamohinIne te bahAra kADhI zakAya tema che nahIM, tema A mAgaNune sIdho InkAra kare te paNa vyAjabI nathI. be paLa vicArIne vIra vikrame kahyuM: "zeThajI, ApanuM nimaMtraNa keI anya samaye rAkhe to? kRpAnAtha, huM nAne mAnavI chuM, eTale Apa mArA para ATalI kRpA kare!" kahI sudaMta zeThe bhAre kAlAvAlA karyA; nayane paNa sajaLa banAvI dIdhAM. mane Ape bhAre dharmasaMkaTamAM mUkI dIdho che. AvatI kAle rAjabhavanane strIvarga
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mehanalAla cunIlAla dhAmI saMgharSa upavanavihAramAM javAnuM che. te vakhate yuvarANI mohinI sAthe nahIM hoya te badhI strIo nirAza thaze. e karatAM yuvarAjane ekane ja mokaluM ?" Apa ?" "huM nahIM zobhe. ApanA jamAI jarUra Avaze." vIra vikrame kahyuM, ane nirAMtane dama lIdhe. zeThane to joItuM maLatuM hatuM! rAjAjIne AbhAra mAnI e vidAya thayA. bIje divase vIra vikrame devakumArane kahyuM: "beTA, AvatI kAle tAre tArA sAsare jamavA javAnuM che." "mArA sAsare ?" kumArane navAI lAgI. "hA. tane khyAla nathI, paNa sudaMta zeThanI kanyA manamohinI sAthe tArA khAMDA vere lagna thaI gayAM che. tAre javuM joIe." "pitAjI !...." vikrame hasIne kahyuM: "tArI patnI tyAM nathI; eka agatyanA kArya mATe meM ene anyatra ekalI che. te nizciMta rahe. tAre javuM ja joIe." devakumAre pitAnI vAta svIkArI ane bIje divase pitAnA eka mitra sAthe e suraMta zeThanA ghara tarapha gaye. be tejasvI azvo piLamAM dAkhala thayA. eka rAhadArIo sudaMta zeThanuM bhavana batAvyuM. divasane prathama prahara pUro thaI gayo hato. ginIne vezamAM devakanyA samI zebhatI manamohinI jharUkhe UbhI hatI. baMne azvo tyAMthI nIkaLyA ane manamehinI tarapha vikramacaritra devakumAranI daSTi svAbhAvika rIte ja gaI. navayuvAna devakumAranA kALajAnI karane vIMdhavA jeTaluM rUpa te manamehinImAM hatuM ja teNe AchA hAsya sahita mAtra eka ja nayanakaTAkSa karyo. devakumAranuM hadaya ghAyala thaI gayuM. te vicAramAM paDaH A devakumArI keNa haze? eNe ginI je veza zA mATe dhAraNa karyo haze? paNa UbhA rahIne pUchI zakAya ema te hatuM nahIM. azva enI gatimAM hatuM. teNe pharIvAra pAchaLa najara karI. nayanabANa nArI taNAM, tINuM khame ji keya; paMDita nayasuMdara bhaNe huM balihArI seya!. gerI ! nayaNuM tumAraDAM, leha vihuNa bANa AvaMtAM dIze nahIM, khIMcI liye parANa. devakumAra asvastha banI gaye. tenuM citta jANe parAdhIna thaI gayuM. tene mitra te AgaLa thaIne sudaMta zeThanA dvAra pAse UbhuM rahI gayA hatA. mitrane asvastha banele
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahatsava-graMtha jatAM ja te bolyo : "kema deva, zuM thayuM?" kaMI nahIM. pachI vAta karIza." devakumAre kahyuM. bane sudaMta zeThanA bhavanamAM gayA. sudaMta koThe jamAIne khUba AdarapUrvaka satkAra karyo. devakumAranuM citta koI paNa vAtamAM ke vyavasthAmAM prasannatA anubhavanuM ja nahotuM. teNe bhojanamAM paNa bahu rasa na lIdhe. sudaMta zeThane bhAre Azcarya thayuM, paNa teo te vArevAre Agraha ja karatA rahyA. bhejana AdithI nivRtta thayA pachI eka zaNagArelA khaMDamAM banne mAnanIya atithiene ArAma mATe besADyA. devakumAranuM citta ajANI navayauvanA ginIne paricaya pAmavA bhAre Atura banI gayuM hatuM. teNe mukhavAsa grahaNa karyA pachI potAnA mitra sAme joIne kahyuM: "mitra, tuM ahIM besaje. huM jarA ATalAmAM laTAra mArIne AvuM chuM." sudaMta zeThe kahyuM : "yuvarAjazrI, mAre koI aparAdha to nathI thaye ne?" nA murabbI, paNa bhejana pachI mane jarA ghUmavAnI Adata che. huM hamaNAM ja pAcho AvuM chuM" kahI te Asana parathI Ubhe thaye. manamohinIe je pariNAma kayuM hatuM te ja AvyuM. yuvarAja sudaMta zeThanA bhavanamAMthI bahAra nIkaLe te vakhate manamohinI hAthamAM eka jhoLI laIne sAmethI AvatI hatI. yuvarAja najIka AvatAM ja UbhuM rahI gaye. ginI paNa UbhI rahI gaI yuvarAje kahyuM: "eka Azcaryane ukela meLavavA ApanI pAse ja AvatuM hatuM." mArAM ahobhAgya ! mArI pAchaLa pAchaLa padhAre !" rUpa ane yauvana e puruSa mATe mAtra jAdu ja nathI, kAtila vazIkaraNa paNa che. devakumAra ginInI pAchaLa pAchaLa bAjunA makAnamAM gaye. ginIe pitAnA khAsa khaMDamAM yuvarAjane besADatAM prazna karyoH "Apane kaI vAtanuM Azcarya thayuM che?" yauvananA prAtaHkALe Ape evuM te kayuM duHkha anubhavyuM che ke jethI Apane A rIte ginI banavuM paDayuM ?" devakumAre prazna rUpe potAnuM Azcarya vyakta karyuM. "saMsAra A eka Azcaryone ja samUha che ane mAnavImAtranuM jIvana paNa vividha AzcaryanA bhaMDAra samuM che. paraMtu prathama Apane parizya Ape eTale.... vacce ja devakumAre kahyuM: "huM mahArAjA vIra vikramane yuvarAja vikramacaritra chuM." yuvarAjazrI, gya sAthI zodhavA mATe huM be varSathI ginI banIne bhamI rahI chuM; eka jyotiSInA vacana para zraddhA rAkhIne nIkaLI chuM. paraMtu" kahetAM kahetAM manamohinIe nirAza haiyAne kAtila abhinaya karyo. zuM Apa pasaMda karelA sAthI sAthe lagna karavA Icche che?"
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI saMgharSa 85 nA...joSInA kahevA pramANe mArAM lagna thaI zake ema nathI. ane je amuka mudatamAM managamata priyatama na maLe te mATe sadAne mATe manane mArIne saMsArano tyAga karavAne che. e mudata paNa have pUrI thavA AvI che--mAtra eka mahino ne traNa divasa bAkI rahyA che." "oha! zuM Apane hajI sudhI e koI puruSa nathI maLyuM?" nA. lagna karyA vagara mitra tarIke rahe e managamate puruSa hajI sudhI maLe nathI. mAtra Aje ja eka AzA haiyAmAM jAgI UThI hatI. paraMtu paricaya jANyA pachI e AzA paNa havAmAM maLI gaI!" ginIe nirAzAne nisAso nAkhatAM kahyuM. "kaI AzA ?" yuvarAje utsukatAthI pUchayuM. manamohinI kazuM bolI nahIM, paNa premabharI najare yuvarAja sAme joI rahI. bane ekAMtamAM hatAM. bannemAM yauvananuM mAdhurya chalakatuM hatuM. yuvarAje bhAvabharyA mana vaDe yoginIne hAtha pakaDI letAM kahyuM : "e bhAgyavaMta nara keNu che?" "A5 hajI paNa na samajI zakyA?" ' oha, huM dhanya banyA ! huM Apane mArA haiyA sAthe ja rAkhIza. priye, tArI prathama daSTie ja huM paravaza banI gayo chuM !" Aja huM paNa dhanya banI gaI te nagarInI bahAra kaI ekAMta sthaLamAM ApaNe javuM joIze. lekadaSTie huM ginI chuM. ane A bhavana paNa mane be divasa mATe ja maLyuM che..." manamohinIe barAbara jALa bichAvI dIdhI hatI. devakumAra e jALa toDavA samartha nahe. bannee naukAvihAra karIne cAra koza dUranA eka upavanamAM javAno nirNaya karyo. manamohinIe puruSaveze taiyAra thaIne saMdhyA pahelAM ghATa para pahoMcI javuM ema nakkI thayuM. UThatI vakhate vikramacaritre ceginIne bAhubaMdhanamAM jakaDI lIdhI ane premarasathI bhIMjavI dIdhI. saMdhyA samaye manamohinI puruSaveza dhAraNa karI mAtApitAnA AzIrvAda laIne simAnA ghATa para pahoMcI gaI. e vakhate eka suMdara naukA paNa ghATa pAse UbhI hatI. e nakAmAM potAnA mitra sAthe devakumAra Ubhe hate. naukA bhavya hatI. aMdara eka khaMDa hate. khaMDamAM ArAmanAM sAdhano hatAM. manamohinI e naukA para caDI gaI. naukA gatimAna thaI aMdaranA khaMDamAM gayA pachI manamohinIe puruSaveza kADhI nAkhyuM ane ginIne veza dhAraNa karyo. rUpa-yauvananA baMdhanamAM jakaDAyela vikramacaritra pitAne dhanya mAnI rahyo hato ane tene mitra paNa AvuM suMdara nArIratna nihALIne prasannatA anubhavI rahyo hato. cAra divasa ne cAra rAta paryata manamohinI sAthe vikramacaritre upavananI e kuTiramAM yauvananA madhura milanane AnaMda anubhavyo.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvar mahAtsava-graMtha pAMcamI rAte manameAhinI anubhavI zakI ke peAte sagarbhA thaI lAge che, eTale te vahelI jAgRta thaI ane eNe yuvarAjanA hAthamAMnI mudrikA kADhI lIdhI. yuvarAja nidrAnA gulAkhI kheALe koI svapnamAdhurImAM masta banI gayA hatA. kuTiranI bahAra tenA mitra maMtrIputra paNa bharaniMdamAM peyo hatA. ceAginIe puruSaveza dhAraNa karyAM ane svAmInA caraNa para mastaka namAvI te vidAya thaI. sUryodaya thayA tyAre devakumAranA mitra ma`trIputra jAgyA ane devakumArane jAgRta karavA eNe bUma mArI. devakumAra paNa jAgyA. eNe joyu ke zayyAmAM priyatamA naheAtI. eNe mAnyuM, kadAca prAtaHkArya nimitte mahAra gaI haze ! banne mitrA prAtaHkArya ATApavA mAMDayA. mAtApitA pAsethI meLavelI rajA Aja pUrI thaI gaI heAvAthI banne mitrA Aja ati javAnA hatA ane ceAginIne eka svataMtra makAnamAM rAkhavAnA temaNe vicAra paNa karyA hatA, eTaluM ja nahI paNa ekAda mAsanA piracaya pachI tenI sAthe, game te muzkelI hAya tepaNu, lagna karI levAne ni ya karyA hatA. paNa ceAginI kAM ? anne mitrA AsapAsa zeAdhavA mAMDayA. Ama te upavana koInI mAlikInu' na hAvAthI sAva nirjana hatuM. nagarInA sahelANIe kAI koI vAra A tarapha AvatA ane AvI be-cAra kuTira hatI temAM rahIne cAlyA jatA. divasanA prathama prahara pUrA thayA chatAM ceAginInAM darzana thayAM nahIM. banne mitro bhAre ci'tA sevatA nadIkinAre pahoMcyA. jeyu' te tyAM naukA paNa naheAtI. A joI ne bannene bhAre Azcarya thayuM': naukAnA cAre nAvikA naukA laI ne kaI tarapha gayA haze ? madhyAhna sudhI khanne mitroe tapAsa karI, paraMtu cekiMganI na maLI. have zuM karavuM ? zu' koI duSTa mAnavI ceAginIne uThAvI gayA haze ? A praznonu samAdhAna paNa kevI rIte karavuM ? e ja vakhate krUrathI naukA AvatI dekhANI. anne mitronA haiyAmAM kaIka AzA pragaTI. naukA teA AvI paNa temAM nAvikA sivAya koI naheAtu'. yuvarAje pUchyuM : " naukA laI ne kayAM gayA hatA ? " ra " ApanA mitrane ghATa para mUkavA gayA hatA. emane mahattvanA kAryaM nimitte Aje ja cAMka javAnuM hAvAthI amAre javuM paDayuM.." kuTiramAM rAkhelA sarasAmAna nAvikA laI AvyA. ane banne mitrA bhAre haice nagarI tarapha ravAnA thayA. 6 bhavana para paheAMcyA pachI manameAhinIe mAtAne saghaLI vAta kahI ane mAjInA bhavanane sa`pUrNa karavAnuM jaNAvI te tarata bhUgabhagRhamAM javA nIkaLI paDI.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI: saMgharSa 87 paMdara divasa vitI gayA. A daramyAna yuvarAje sArthavAha piLamAM tapAsa karAvI te jANavA maLyuM ke ginI te cAra-cha divasa pUratI ja tyAM AvI hatI ane te ghaNuM samayathI cAlI gaI che. eka vAra rAjA vIra vikramane vicAra Avyo ke manamohinIne garva khaMDita thaye ke kema te jANavuM joIe. eka savAre te upavananA bhUgarbhagRhanI jALI pAse Avyo ane teNe manamohinIne saMbodhIne kahyuM: "kema dIkarI, tAre nirNaya karyo ke nahi?" nA pitAjI ! mAre nirNaya te aphara ja che." chatAM huM tane taka ApuM chuM eka varSamAM tuM mane jaNAvaje." "huM dhanya banI ! paraMtu mane ahIM ghaNe AnaMda che. paramazAMti ane dharmadhyAnamAM citta paNa zAMta rahe che." manamohinIe kahyuM. uttarottara garbhanI vRddhi thavA mAMDI. pite te sAva nirbhaya hatI. navame mahine te suraMga mAge pitAne ghera gaI ane pitAnI jagyAe pitAnI priya dAsIne mokalI dIdhI. samayane jatAM vAra lAgatI nathI. pUre divase kuzaLa dAyaNanA hAthe manamehinIne putrane prasava thaye. zeThe A vAtane jAhera thavA na dIdhI. cAlIsamA divase rAte manamAhinI pitAnA bALaka sAthe bhUgarbhagRhamAM cAlI gaI ane pitAnI dAsIne vidAya karI. - savAre bALakanA rudanane svara sAMbhaLatAM ja cekI karatI dAsI camakI UThI. te bolIH devI, A keNa raDe che?...." mAro putra rahe che. tuM mahArAjAne saMdeze Apa ke yuvarANI pitAnA putra sahita ApanAM darzane AvavA mAge che." dAsI te AzcaryavimUDha banIne mahArAjA pAse gaI ane emane A samAcAra ApyA. vIra vikrama paNa avAk banI gayo. te tarata bhUgarbhagRhanI jALI pAse AvyuM. manamohinIe kahyuM: "mahArAja, ApanI sAthe thayelI zarata mujaba huM putravatI banI chuM; vikramacaritra kevaLa eka taraMga che e vAta meM siddha karI che. Apa ApanI putravadhU ane ApanA putranA svAgatane tatkALa prabaMdha kare !" paNa A banyuM kevI rIte?" "pitAjI, je devothI paNa na samajAya e ja strIcaritra. prathama mane rAjabhavanamAM laI jAo. pachI ApanA putrane bolAvIne pUchajo." ema ja thayuM. AzcaryavimUDha banelA vIra vikrame jyAre manamehinI pAsethI saghaLI vAta sAMbhaLI ane vikramacaritranI mudrikA rajU karIne vikramacaritranI hAjarImAM yoginIe pitAnI oLakhANa ApI tyAre tene garva gaLI gayA ! nara-nArInA sIdhA saMgharSamAM puruSa parAjita banyuM ! paraMtu AvI catura ane uttama patnI prApta thavA badala devakumAra dhanya dhanya banI gaye. tene potAnI hAramAM paNa vijayane anubhava thaI rahyo hate.