Book Title: Sandergaccha ka Itihas
Author(s): Shivprasad
Publisher: Z_Aspect_of_Jainology_Part_3_Pundit_Dalsukh_Malvaniya_012017.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212095/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvamadhyakAla meM pazcimI bhArata meM nirgrantha zvetAmbara zramaNa saMgha kI vibhinna gacchoM ke rUpa vibhAjana kI prakriyA prArambha huI / kucha gacchoM kA nAmakaraNa vibhinna nagaroM ke nAma ke AdhAra para huA, jaise koraMTa ( vartamAna koraTA ) se koraMTagaccha, nANA ( vartamAna nAnA ) se nANakIyagaccha, brahmANa ( vartamAna varamANa ) se brahmANagaccha, saMDera ( vartamAna sAMDerAva ) se saMDeragaccha, pallI ( vartamAna pAlI ) se pallIvAlagaccha, upakezapura ( vartamAna osiyA ) se upakezagaccha, kAzahRda ( vartamAna kAryadrA ) se kAzahRdagaccha Adi / isa lekha meM saMDeragaccha ke sambandha meM yathAjJAta sAkSyoM ke AdhAra para prakAza DAlane kA prayAsa kiyA gayA hai / saMDeragaccha kA itihAsa zivaprasAda saMDeragaccha caityavAsI AmnAya ke antargata thA / yaha gaccha 10vIM zatI ke lagabhaga astittva meM AyA / IzvarasUri isa gaccha ke Adima AcArya mAne jAte haiM / unake ziSya evaM paTTadhara zrI yazobhadrasUri gaccha ke mahAprabhAvaka AcArya hue| saMDeragacchIya paramparA ke anusAra yazobhadrasUri ke pazcAt unake paTTadhara zAlisUri aura Age kramazaH sumatisUri, zAMtisUri aura IzvarasUri (dvitIya) hue| paTTadhara AcAryoM ke nAmoM kA yaha krama lambe samaya taka calatA rahA / saMDeragaccha ke itihAsa ke adhyayana ke liye hamAre pAsa mUlakartA ke grantha kI pratilipi karAne vAle gRhasthoM kI prazastiyAM evaM svagacchI AcAryoM ke racanAoM kI prazastiyAM sImita saMkhyA meM upalabdha haiN| inake atirikta rAjagacchIyapaTTAvalI ( racanA kAla vi0 saM0 16vIM zatI lagabhaga ) evaM vIravaMzAvalI ( racanAkAla vi. saM. 17vIM zatI lagabhaga) se bhI isa gaccha ke prArambhika AcAryoM ke bAre meM kucha jAnakArI prApta hotI hai / saMDeragacchIya AcAryoM dvArA pratiSThApita bar3I saMkhyA meM pratimAyeM upalabdha huI haiN| inameM se adhikAMza pratimAyeM lekhayukta haiM / paTTAvaliyoM kI apekSA grantha evaM pustaka prazastiyA~ aura pratimA lekha samasAmayika hone se jyAdA prAmANika haiM / isa lekha meM inhIM AdhAroM para saMDeragaccha ke itihAsa para prakAza DAlA gayA hai / inakA alaga-alaga vivaraNa isa prakAra hai sAhityika sAkSya - SaTvadhAvazyaka vivaraNa kI dAtA prazasti' ( lekhana kAla vi. saM. 1295 I0 san 1229 ) isa grantha kI dAtA prazasti meM saurvANika pallIvAlajJAtIya zrAvaka tejapAla dvArA vidhA 1. Gandhi, L B.-A Discriptive Catalogue of Manuscripts In the Jaina Bhandar's At Pattan, Vol I, Baroda - 1937 pp. 121 No. 176. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 195 vazyakavivaraNa ( AcArya hemacandra dvArA racita yogazAstra kA eka adhyAya ) kI pratilipi saMDeragacchIya gaNi Asacandra ke ziSya paMDita guNAkara ko dAna meM dene kA ullekha hai| parantu gaNi Asacandra saMDeragaccha ke kisa AcArya ke ziSya the, yaha jJAta nahIM hotA hai| saMDeragaccha kA ullekha karane vAlA yaha sarvaprathama sAhityaka sAkSya hai, isalie yaha mahattvapUrNa hai| triSaSTizalAkApuruSacaritra ke antargata mahAvIracaritra kI dAtA prazasti ( lekhana kAla vi. saM. 1324 I0 san 1267)' isa prazasti meM yazobhadrasUri kA mahAn prabhAvaka AcArya ke rUpa meM ullekha hai| yaha prazasti khaMDita hai; ataH isameM yazobhadrasUri ke bAda ke AcArya kA nAma (jo zAlisUri honA cAhie ) nahIM milatA, phira Age sumatisUri kA nAma AtA hai aura inheM dazavaikAlikaTIkA kA racayitA batAyA gayA hai| inake pazcAt zAntisUri aura phira IzvarasUri ke nAma Ate haiN| prazasti meM Age dAtA zrAvaka parivAra kI vistRta vaMzAvalI dI gayI hai| isI zrAvaka parivAra ke eka sadasya dvArA kalpasUtra evaM kAlakAcAryakathA kI pratilipi karAyI gyii| yadyapi inakI dAtAprazasti meM racanAkAla nahIM diyA gayA hai, phira bhI isa prazasti ko likhavAne vAlA zrAvaka ukta ( zrAvaka) parivAra kA hI eka sadasya hone se isakA racanAkAla vi0 saM0 ko caudahavIM zatAbdI kA madhya mAnA jA sakatA hai| isa prazasti meM yazobhadrasUri ke pazcAt zAlisUri, sumatisUri, zAMtisUri aura phira IzvarasUri kA nAma AtA hai aura anta meM usI zrAvaka parivAra kI vaMzAvalI dI gayI hai| isa prazasti se yaha siddha ho jAtA hai ki saMDeragaccha meM inhIM cAra paTTadhara AcAryoM ke nAmoM kI punarAvRtti hotI rhii| isa tathya kA ullekha karane vAlA yaha sarvaprathama sAhityaka pramANa hai| pariziSTaparva ke vi0 saM0 1479|ii. san 1422 meM pratilekhana kI dAtA prazasti isa prazasti ke anusAra saMDeragacchIya AcArya yazobhadrasUri ke saMtAnIya zAMtisUri ke ziSya mani vinayacandra ne zrI somakalaza ke upadeza se vi0 saM0 1479 jyeSTha sudi pratipadA maMgalavAra ko ukta grantha kI pratilipi taiyAra kii| vi. saM. 1479 meM AcArya zAMtisUri saMDeraMgaccha ke pramukha the, aisA isa prazasti se spaSTa hotA hai| 1. Muni Punya Vijaya-Catalogue of Palm-leaf Mss in the Shanti Natha Jain Bhandar, Cambay pp. 306-7. 2. 3. Muni Punya Vijaya-pUrvokta kramAMka 52, pR0 78. Catalogue of Sanskrit & Prakrit Manuscripts-Muni Punya Vijayajis Collection By A. P. Shah, Part II, No. 3790. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zivaprasAda kalpasUtra ke vi0 saM0 1586 meM pratilekhana kI dAtA prazasti' isa prazasti meM saMDeragacchIya AcAryoM kI jo gurvAvalI milatI hai, vaha isa prakAra hai ------ yazobhadrasUri munigaMgA (vi. saM. 1586 ) isa prazasti se spaSTa hai ki zAlisUri ke praziSya evaM harSasAgara ke ziSya muni gaMgA ke paThanArtha eka zrAvaka dvArA kalpasUtra kI pratilipi taiyAra karAyI gayo / harSasAgara aura munigaMgA zAlisUra ke saMbhavata: paTTadhara nahIM the, ataH unakA nAma parivartita nahIM huA / isa prazasti kI gurvAvalI meM bhI cAra nAmoM ke punarAvRtti kI jhalaka hai, parantu ina AcAryoM ke kinhI viziSTa kRtyoM yathA sAhitya racanA Adi kI koI carcA nahIM hai / bhojacaritra ke vi0 saM0 1650 meM pratilekhana kI dAtA prazasti isa prazasti meM yazobhadrasUri ke pazcAt zAlisUri-sumatisUri-zAMtisUri kA ullekha karate hue zAMtisUri ke ziSya nayanakuJjara aura haMsarAja dvArA bhojacaritra kI pratilipi karane kA ullekha hai / 1. zAlisari I " sumatisUri zAMtisUra IzvarasUri 1 zAlisUri harSa sAgara 2. Catalogue of Sanskrit & Praprit Manuscripts In Jesalmer Collection--- Compiled By Muni Shree Punya Vijayaji, No. 1398. zrIsaMDeragacche zrIyazobhadrasUri saMtAne tatpaTTe zrIzAlisUriH, tatpaTTe zrIsumatisUriH tatpaTTe zrI zAntisUrayaH / tadanvaye zrIzAntisUrivijayarAjye vA0 zrInai (ya) kuMjara dvitIyaziSyamu0 haMsarAjaH (jena) zrIbhojacaritraM sampUrNa kRtam // Catalogue of Sanskrit & Prakrit Manuscripts-Muni Punyavijayjis Collection-Ed by A. P. Shah Part-II No-4936. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa SaTpaMcAsikAstavaka ke vi0 saM0 1650 meM pratilekhana ko dAtA prazasti' isa prazasti meM AcAryoM kI gurvAvalI na milakara upAdhyAya aura unake ziSyoM kI gurvAvalI milatI hai aura yahI kAraNa hai ki isameM paramparAgata nAma nahIM milate haiN| sandehazataka kI vi0 saM0 1750 meM taiyAra kI gayI pratilipi kI dAtA prazasti se bhI isI tathya ko puSTi hotI hai| isa prakAra yaha kahA jA sakatA hai ki saMDeragaccha meM gacchanAyaka AcAryoM ko hI paramparAgatanAma diye jAte the, zeSa muniyoM ke vahI nAma anta taka bane rahate the jo unheM dIkSA ke samaya diye jAte the| ___ saMDeragacchIya AcAryoM kI lambI paramparA meM sumatisUri ( caturtha ) ke ziSya zAMtisUri (caturtha ) ne vi. saM. 1550 meM sAgaradattarAsa aura inake ziSya IzvarasUri (paMcama) ne vi. saM. 1561 meM lalitAMgacarita; vi. saM. 1564 meM zrIpAlacaupAI tathA inake ziSya dharmasAgara ne vi. saM. 1587 meM ArAmanaMdanacaupAI kI racanA ko| inake sambandha meM yathAsthAna prakAza DAlA gayA hai| yahA~ ina racanAoM ke sambandha meM yahI kahanA abhISTa hai ki inakI prazasti meM bhI paramparAgata paTTadhara AcAryoM ke nAmollekha ke atirikta anya koI sUcanA nahIM milatI, jisase isa gaccha ke itihAsa para vizeSa prakAza DAlA jA sake / saMDeragacchoya AcAryoM dvArA pratiSThApita jina pratimAoM para utkIrNa lekhoM kA vivaraNa saMDeragaccha se sambandhita sabase prAcIna upalabdha abhilekha vi0 saM0 1030 / I0 san 982 kA hai jo Aja karer3A (prAcIna karaheTaka ) sthita pArzvanAtha jinAlaya meM pratiSThApita pArzvanAtha bhagavAn kI pratimA para utkIrNa hai / lekha isa prakAra hai (1) saMvat 1039 (va)rSe zrI saMDeraka gacche zrI yazobhadrasUri santAnIya zrI zyAmA..... (?) cAryA....... (2) ........."pra0 bha0 zrIyazobhadrasUribhiH zrIpArzvanAtha bibaM pratiSThitaM / / na // pUrva candreNa kAritaM........ saMDeragaccha ke Adima evaM mahAprabhAvaka AcArya yazobhadrasUri dvArA pratiSThApita evaM adyAvadhi ekamAtra upalabdha pratimApara utkIrNa yaha lekha saMDeragaccha kA ullekha karane vAlA prathama abhilekha hai| sAhityaka sAkSyoM ( paTTAvaliyoM ) ke AdhAra para yazobhadrasUri kA samaya vi. saM. 957/I0 san mU0 antaH-iti SaTpaJcAzikATIkA samAptA / / ___zrIbRhatzrIzrIsaMDeragacche upAdhyA[ya]zrIdharmaratnaziSyavA0 zrIsi(sa)hajasundaraupAdhyA[ya] zrIji[jayatilaka-paM0 zrIbhAvasundara upAdhyA[ya] zrIkSamAmUrtiupAdhyA[ya] zrIkSamAsundaravijayarAjye ga0 zrIsaMyamavallabha-vA0 zrIANandacandra-vA0 zrI nyA[jJAnasAgara mu. sAmalamu0 depA-jovanta-DaGgAsamastasAdhuyute upAdhyA[ya] zrIkSamAsundara-ziSyacelAnetAlikhitaM, sAMprataM rANAzrIudayasaGgharAjye uTAlAgrAme likhitam / zAha, pUrvokta, bhAga 3, kramAMGka 7261 / vahI, bhAga 1, kramAGka 3269. nAhara, pUranacanda-jaina lekha saMgraha, bhAga 2, lekhAGka 1948 2. 3. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zivaprasAda 900 se vi. saM. 1039/I0 san 982 mAnA jAtA hai| isa prakAra spaSTa hai ki yazobhadrasUri' apane jIvana ke antima samaya taka pUrNarUpa se dhArmika kriyAkalApoM meM saMlagna rhe| vi. saM. 1110 se vi. saM. 1172 taka ke 4 meM abhilekha, jo saMDeragacchIya AcAryoM dvArA pratiSThApita jina pratimAoM para utkIrNa haiM, meM pratimApratiSThApaka AcArya kA koI ullekha nahIM milatA, inakA vivaraNa isa prakAra hai(i) vi. saM. 1123 sudi 8 somavAra parikara para utkIrNa lekha, isa parikara meM Aja pArzvanAtha kI pratimA pratiSThita hai, parantu isa lekha meM jJAta hotA hai, ki isameM pahale mahAvIra svAmI kI pratimA pratiSThita rhii| sthAna-jaina mandira, bIjoAnA (ii) vi. saM. 1110 ( tithivihIna )2 pArzvanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThAsthAna-cintAmaNi pArzvanAtha jinAlaya, rAdhanapura (ii) vi. saM. 1163 jyeSTha sudi 10 (iv) vi. saM. 1172 ( tithivihIna lekha )5 pratiSThAsthAna-jainamandira, sevAr3I sAMDerAva sthita jinAlaya ke gUr3ha maMDapa meM eka AcArya aura unake ziSya kI pratimAsthApita hai| isa para vi. saM. 1197 kA eka lekha bhI utkIrNa jisase jJAta hotA hai ki yaha pratimA saMDeragacchIya paM0 jinacandra ke guru devanAga kI hai| devanAga sanDeragacchIya kisa AcArya ke ziSya the? yaha jJAta nahIM hai| jaisA ki hama pahale dekha cuke haiM isa gaccha meM AcArya yazobhadrasUri ke santAnIya ( ziSya ) ke rUpa meM sarvaprathama zAlisUri, unake pazcAt sumatisUri unake bAda zAMtisUri aura zAMtisUri ke bAda IzvarasUri kramazaH paTTadhara hote haiM, aisI paramparA rahI hai, parantu ina paramparAgata nAmoM ke 1. yazobhadrasUri ke sambandha meM vistRta vivaraNa ke lie draSTavya-vIravaMzAvalI (vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha-[saMpA0 muni jinavijaya] meM prakAzita); aitihAsika rAsa saMgraha, bhAga 2; jaina paramparAno itihAsa, bhAga 1, (tripuTI mahArAja) Adi / 2. vijayadharmasUri-sampA0-prAcIna lekha saMgraha, lekhAGka 1 3. munivizAlavijaya-sampA0-rAdhanapura pratimA lekha saMgraha, lekhAGka 3 jainasatyaprakAza varSa-2, pR0 543, kramAGka 41 manijinavijaya, saMpA. prAcIna jaina lekha saMgraha, bhAga 2, lekhAGka 223 6. munivizAlavijaya-sAMDerAva, pR0 15 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 199 ullekha vAlA sarvaprathama abhilekhIya sAkSya vi. saM. 1181 kA hai, jo nADola ke eka jaina mandira meM mUlanAyaka ke parikara ke nIce utkIrNa hai / isameM yazobhadrasUri ke saMtAnIya zAlibhadrasUri (prathama) kA pratimA pratiSThApaka ke rUpa meM rUpa meM ullekha hai| isake bAda vi. saM. 1210 paMcatIrthI ke lekha jo jaina mandira, sammedazikhara meM Aja pratiSThita hai, pratiSThApaka AcArya kA ullekha nahIM miltaa| vi. saM. 1215 ke eka lekha meM punaH zAlibhadrasUri kA ullekha AtA hai| ataH vi. saM. 1210 ke ukta paMcatIrthI pratimA ke pratiSThApaka zAlisUri (prathama) hI rahe hogeM aisA mAnA jA sakatA hai| vi. saM. 1218, 1221, 1233 aura 1236 ke lekhoM meM yadyapi pratiSThApaka AcArya kA ullekha nahIM hai, tathApi unakA vivaraNa isa prakAra hai vi. saM. 1218 zrAvaNa sudi 14 ravivAra tAmrapatra para utkIrNa lekha yaha tAmrapatra pahale jaina mandira 'nADola' meM thA, parantu aba rAyala eziyATika sosAyaTI, landana meM surakSita hai| vi. saM. 1221 mAgha vadi zukravAra sabhA maMDapa meM utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-mahAvIra jinAlaya, sAMDerAva vi. saM. 1233 jyeSTha vadi 7 guruvAra bhagavAna zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThAsthAna-jaina mandira, ajArI vi. saM. 1236 jyeSTha sudi 13 zanivAra vi. saM. 1237, 1251 evaM 1252 ke pratimA lekhoM meM pratiSThApaka AcArya ke rUpa meM yazobhadrasUri ke santAnIya evaM zAlisUri ke paTTadhara sumatisUri (prathama) kA nAma AtA hai| inakA vivaraNa isa prakAra hai vi. saM. 1237 phAlgunasudi 12 maMgalavAra parikara ke nIce kA lekha 1. vijayadharmasUri, saMgrAhaka evaM sampAdaka-prAcIna lekha saMgraha, lekhAGka 5 2. nAhara, pUranacanda, jaina lekha saMgraha, bhAga 2, lekhAGka1687; 3. amIna, je0 pI0-khaMbhAtanuM jaina mUrti vidhAna, pR0 32, lekhAGka 2; 4. nAhara, pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 839 manivizAlavijaya-sAMDerAva 10 16 manijinavijaya-prAcIna jaina lekha saMgraha, bhAga 2, lekhAGka 349 6. muni jayantavijaya-arbudAcala pradakSiNA jaina lekha saMdoha (AbU bhAga 5) lekhAGka 41 7. zAha, ambAlAla pI0- "jaina tIrtha sarva saMgraha" pR0 213 8. vijayadharmasUri-pUrvokta, lekhAGka 23 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 pratiSThApaka AcArya - sumatisUri; pratiSThAsthala - bar3A jaina mandira, nADola zivaprasAda vi. saM. 1251 jyeSTha sudi 9 zukravAra ' AdinAtha kI parikara yukta pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna - jaina mandira, boyA, mAravAr3a vi. saM. 1252 mAgha vadi 5 ravivAra 2 zAntinAtha aura kunthunAtha kI pratimAoM para utkIrNa lekha vartamAna pratiSThA sthAna - somacitAmaNi pArzvanAtha jinAlaya, khaMbhAta jaisalamera grantha bhaNDAra meM bodhakAcArya ke ziSya sumatisUri dvArA vi. saM. 1220 meM racita dazakAlika TIkA upalabdha hai / bodhakAcArya aura unake ziSya sumatisUri kisa gaccha ke the, yaha jJAta nahIM hotA hai / jaisA ki pahale dekha cuke haiM, sanDeragacchIya zAlisUri ( prathama ) dvArA pratiSThApita jina pratimAoM para vi. saM. 1181 se vi. saM. 1215 taka ke lekha utkIrNa haiM / inake ziSya sumatisUri ( prathama ) dvArA pratiSThApita pratimAoM para vi. saM. 1236 se 1252 taka ke lekha utkIrNa haiM / isa prakAra spaSTa hai ki vi. saM. 1215 ke pazcAt hI sumatisUri apane guru ke paTTa para AsIna hue / aisI sthiti meM vi. saM. 1220 meM dazavekAlikaTIkA ke racanAkAra sumatisUri ko saMDeragacchIya sumatisUri se abhinna mAnane meM koI bAdhA nahIM pratIta hotI hai / yazobhadrasUri ke tRtIya saMtAnIya evaM zAntisUri (prathama) dvArA pratiSThApita pratimAoM para vi. saM. 1245 se vi. saM. 1298 taka ke lekha utkIrNa haiM / nADola ke cAhamAna nareza kA mantrI aura mahAmAtya vastupAla kA ananya mitra yazovIra inhIM zAntisUri kA ziSya thA / yazovIra ne AbU sthita vimala sahI meM jo devakulikAyeM nirmita karAyIM, unameM pratimA pratiSThApana kA kArya zAntisUri ne hI sampanna kiyA thaa| isI kAlAvadhi vi. saM. 1245 - 1298 ke madhya vi. saM. 1266 evaM vi. saM. 1269 meM pratiSThApita kucha pratimAyeM jo saMDeragaccha se sambandhita haiM, pratimA 1. 2. 3. vijayadhamaMsUri - pUrvokta, lekhAGka 26 amIna, je0 pI0 - pUrvokta, pR0 32-33 Catalouge of Sanskrit & Prakrit Mss., Jesalmer Collection P-30-31 noTa: - pUnA aura khaMbhAta ke grantha bhaNDAroM meM bhI dazavaikAlikaTIkA kI pratiyAM vidyamAna haiM / jinaratnakoza pR0 170 draSTavya -- Discriptive Catalouge of the Govt. Collection of Mss. Vol. XVIII, Jaina Literature & Philosophy, Part III No-716; Catalouge of Palm-Leaf Mss in the Shanti Nath Jain Bhandar, Cambay, Part II, P- 305; jinaratnakoza pR0 170; Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 201 pratiSThApaka AcArya kA ullekha nahIM milatA, tathApi aisA anumAna kiyA jA sakatA hai ki ukta pratimAyeM bhI zAntisuri ne hI pratiSThApita kI hogii| zAntisUri (prathama) dvArA pratiSThApita pratimAlekhoM kA vivaraNa isa prakAra haizAMtisUri ( prathama ) dvArA pratiSThApita pratimAlekhoM kA vivaraNa vi. saM. 1245 ( tithi vihIna lekha )' maMtrI yazovora dvArA neminAtha kI pratimA ko devakulikA meM sthApita karane kA isa lekha meM vivaraNa diyA gayA hai| pratiSThA sthAna-deharI saMkhyA 45, vimalavasahI ( AbU ) vi. saM. 1269 mAgha 3 zanivAra pratiSThA sthAna-jaina mandira, ajArI bhagavAn candraprabha kI pratimA para utkIrNa lekha vi. saM. 1274 vaizAkhasudi 33 pratiSThA sthAna-jaina mandira, DabhoI vi. saM. 1291 ( tithi vihIna lekha )4 maMtrI yazovIra dvArA padmaprabha kI pratimA ko devakulikA meM sthApita karAne kA vivaraNa pratiSThA sthAna-lUNavasahI-AbU ( deharI saMkhyA 41 ) deharo saMkhyA 40 para bhI vahI lekha hai, parantu isameM sumatinAtha kI pratimA ko devakulikA meM sthApita karAne kA ullekha hai / vi. saM. 1297 vaizAkha sudi 35 zAntisUri ke parikara vAlI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-jaina mandira-ajArI vi. saM. 1298 tithi vihIna lekha mallinAtha jinAlaya, khaMbhAta meM mantrI yazovIra ke putra devadhara, usakI patnI devazrI aura unake putroM dvArA nandIzvaradvIpa kI sthApanA kA ullekha hai| vartamAna meM yaha cintAmaNipArzvanAtha jinAlaya ke garbhagRha ke bagala meM dIvAla meM sthApita hai| 1. muni jinavijaya-pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 213 muni kalyANavijaya-prabandha pArijAta pR0 362, lekhAGka 121 2. muni jayantavijaya-AbU, bhAga 2, lekhAGka 40 3. muni buddhisAgara-jaina dhAtu pratimA lekha saMgraha, bhAga 1, lekhAGka 56 4. muni kalyANavijaya-pUrvokta, lekhAGka 40-41 (lUNavasahI ke lekha) 5. muni jayantavijaya, AbU bhAga 5 lekhAGka 423 6. amIna, je0 pI0-pUrvokta, pR0 14 evaM 33 26 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zivaprasAda do pratimA lekha, jinameM pratiSThApaka AcArya kA ullekha nahIM haivi. saM. 1266 kArtika vadi 2 budhavAra' stambha para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-vIra jinAlaya, sAMDerAva vi. saM. 1269 phAguNa sudi 4 guruvAra stambha para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna--jaina mandira, sAMDerAva zAntisUri (prathama) ke paTTadhara IzvarasUri (dvitIya) hue| inake dvArA pratiSThita vi. saM. 1307 evaM 1317 ke do lekha mile haiM jo isa prakAra haiM vi. saM. 1307 vaizAkha sudi 5 guruvAra zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-cintAmaNi pArzvanAtha jinAlaya, khaMbhAta vi. saM. 1317 jyeSTha vadi 11 budhavAra saMbhavanAtha kI pratimA ko devakulikA sahita pratiSThita karAne kA ullekha, pratiSThA sthAna-bAvanajinAlaya kI deharI, udayapura saMDeragacchIya gurvAvalI kA sAmAnya rUpa se yahI krama prApta hotA hai, parantu zAntisUri aura zAlisUri dvArA pratiSThita kucha jinapratimAyeM jo vartamAna meM stambhatIrtha sthita mallinAtha jinAlaya meM surakSita haiM, unapara utkIrNa lekhoM se vicitra tathya prApta hote haiN| jaisA ki hama Upara dekha cuke haiM, zAlisUri kA ullekha karane vAlA sarvaprathama abhilekha vi. saM. 1181 aura antima abhilekha vi. saM. 1215 kA hai| isake bAda sumatisUri dvArA pratiSThita vi. saM. 1237 se vi. saM. 1252 taka ke lekha vidyamAna haiN| isake Age zAntisuri dvArA pratiSThita pratimAoM ke lekha bhI vi. saM 1245 se vi. saM. 1298 taka ke haiN| yaha svAbhAvika krama hai, parantu vi. saM. 1215 meM zAntisUri' (prathama) zAlisUri ke sAtha evaM vi. saM. 1252 meM zAlisUri' sumatisUri (prathama) ke sAtha pratiSThAkArya sampanna karA rahe hai, yaha vicAraNIya hai| IzvarasUri (dvitIya) ke paTTadhara zAlibhadrasUri (dvitIya) he| inake dvArA pratiSThApita 3 pratimAlekha Aja upalabdha haiM / unakA vivaraNa isa prakAra hai 1. muni vizAlavijaya, sAMDerAva, pR0 18-19 2. vahI, pR0 21 3. amIna-pUrvokta pR0 12 aura 33 4. nAhara, pUrvokta bhAga 2 lekhAGka 1951 5. amIna, je0 pI0, pUrvokta lekhAGka 3 6. vahI, lekhAGka 5 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 203 vi. saM. 1331 vaizAkha sudi 9 somavAra' kapardiyakSa kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-jainamandira, bayAnA vi. saM. 1337 caitra sudi 11 zukravAra zAntinAtha pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-cintAmaNi jinAlaya bIkAnera vi. saM. 1145 zrAvaNa vadi 133 zAntinAtha pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-cintAmaNipArzvanAtha jinAlaya, khaMbhAta zAlisUri [dvitIya] ke paTTadhara sumatisUri [dvitIya] hue inake dvArA pratiSThApita jo jina (torthaMkara) pratimAyeM prApta huI haiM, una para vi. saM. 1338 se vi. saM. 1389 taka ke lekha utkIrNa hai| inakA vivaraNa isa prakAra hai 1. vi. saM. 1338 phAlguna sudi 10 guruvAra tIrthaGkara pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-jaina mandira, ratnapura, mAravAr3a 2. vi. saM. 1342 jyeSTha sudi 9 guruvAra padmaprabha ko pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-RSabhanAtha jinAlaya, hAthIpola, udayapura 3. vi. saM. 1350 jyeSTha vadi 5 / ajitanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-jaina mandira, IDara 4. vi. saM. 1357 jyeSTha vadi 5 pArzvanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha" prApti sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera 5. vi. saM. 1371 vaizAkha sudi 9 somavAra pAzvanAtha pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera 1. muni jinavijaya, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 554 2. nAhaTA, agaracanda-bIkAnera jaina lekha saMgraha, lekhAGka 188 3. amIna, pUrvokta-pR0 12 evaM 33 4. nAhara, pUranacanda, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1708 5. vahI, bhAga 2, lekhAGka 1892 6. vahI, bhAga 1, lekhAGka 519 7. buddhisAgarasUri-pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 1409 8. nAhaTA, agaracanda-pUrvokta, lekhAGka 250 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zivaprasAda 6. vi. saM. 1379 jyeSTha vadi 7' prapti sthAna-zvetAmbara jaina mandira, rAmaghATa, vArANasI 7. vi. saM. 1388 vaizAkha sudi 5 bhagavAn pArzvanAtha kI pANANa pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera 8. vi. saM. 1389 jyeSTha sudi 8 bhagavAn pArzvanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera isa prakAra spaSTa hai ki sumatisUri (dvitIya ) dIrghajIvI evaM pratibhAzIlI jaina AcArya the| saMDeragaccha se sambandhita vi. saM. 13711 evaM 13925 ke pratimA lekhoM meM pratiSThApaka AcArya kA nAma zrIsUri diyA gayA hai| zrIsUri kauna the? kyA ye sumatisUri (dvitIya) se bhinna koI anya AcArya haiM yA sthAnAbhAva se sUtradhAra ne sumatisUri na likhakara zrIsUri nAma utkIrNa kara diyA ? yaha vicAraNIya hai| sumatisUri (dvitIya) ke pazcAta unake paTTadhara zAntisUri (dvitIya) saMDeragaccha ke nAyaka bane / inake dvArA pratiSThApita koI bhI pratimA Aja upalabdha nahIM hai| jaisA ki hama pIche dekha cuke haiM, inake guru sumatisUri (dvitIya) kI antima jJAta tithi vi. saM. 1389 hai, ataH ye ukta tithi ke pazcAta hI apane guru ke paTTadhara hue hogeN| isI prakAra inake ziSya IzvarasUri (tRtIya) dvArA pratiSThApita sarvaprathama abhilekha vi. saM. 1447 kA hai, ataH inakA gaccha nAyakatva kA kAla vi. saM. 1389 se vi. saM. 1417 ke madhya mAna sakate haiN| inake paTTadhara IzvarasUri (tRtIya) dvArA pratiSThApita do pratimAoM kA lekha Aja upalabdha haiM, jinakA vivaraNa isa prakAra vi. saM. 1417 jyeSTha sudi 9 zukravAra vAsupUjya kI pratimA para utkIrNa lekha prApti-sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1425 mAgha vadi 7 somavAra AdinAtha paMcatIrthI kA lekha prApti sthAna-zAMtinAtha jinAlaya, namaka maMDI, AgarA 1. nAhara, pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 415 2. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 322 3. vahI, lekhAGka 333 4. muni buddhisAgara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1099 5. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1331 6. vahI, lekhAGka 437 7. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1488 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 205 IzvarasUri (tRtIya) ke paTTadhara zAlisUri (tRtIya) hue| inake dvArA pratiSThApita 2 pratimA lekha Aja upalabdha haiM, jinakAvivaraNa isa prakAra hai vi. saM. 1422 mAgha vadi 12 maMgalavAra' vAsupUjya paMcatIrthI kA lekha, prApti sthAna-vimalanAtha jinAlaya, kocaroM kA cauka, bIkAnera vi. sa. 1446 ASAr3ha vadi 1 pArzvanAtha kI dhAtu pratimA kA lekha prApti sthAna-RSabhanAtha jinAlaya kI bhANDAgArastha pratimA, nAhaToM kI gavAr3a, bIkAnera zAlisUri (tRtIya) ke paTTadhara sumatisUri (tRtIya) hue| inake dvArA pratiSThApita vi. saM. 1442 se vi. saM. 1469 taka ke jo pratimA lekha Aja upalabdha haiM, unakA vivaraNa isa prakAra hai vi. sa. 1442 vaizAkha sudi 3 somavAra prApti sthAna-anupUrti lekha, AbU vi. sa. 14434 prApti sthAna-jaina mandira, rAjanagara vi. sa. 14595 prApti sthAna-ajitanAtha derAsara, zekha no pADo, ahamadAbAda vi. sa. 1461 vaizAkha sudi zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-candraprabha jinAlaya, jaisalamera vi. sa. 1462 vaizAkha sudi 5 zukravAra AdinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera 1. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1574 2. vahI, lekhAGka 1479 3. muni jayantavijaya, AbU, bhAga 2, lekhAGka 600 4. jainasatyaprakAza, varSa 9, pR0 382, lekhAGka 20 5. muni buddhisAgara-pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 1041 6. nAhara, pUrvokta, bhAga 3, lekhAGka 2284 7. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 604 . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.6 zivaprasAda vi. saM. 1465 tithivihIna mUrtilekha ' prAptisthAna -- cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1469 mAgha sudi 6 ravivAra ra vAsupUjya kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - dharmanAtha jinAlaya, mer3atA sumatisUri [ tRtIya ] ke paTTadhara zAMtisUri [ tRtIya ] hue / sanDeragaccha ke vi. saM. 1472 se 1513 taka ke pratimA abhilekhoM meM pratiSThApaka AcArya ke rUpa meM inakA ullekha milatA hai; jisakA vivaraNa- isa prakAra hai vi. saM. 1472 phAlguna sudi 9 zukravAra bhagavAn padmaprabha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - navadhera kA maMdira, celapurI, dillI vi. saM. 1475 jyeSTha sudi 9 zukravAra bhagavAn zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna -- cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1476 mArgasira sudi 35 bhagavAn zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna -- cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1483 phAguNa vadi 110 padyaprabha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - jaina maMdira, cailapurI-dillI evaM vIrajinAlaya bIkAnera vi. saM. 1483 phAguNa vadi 19 ko inake dvArA pratiSThApitakula 4 jina pratimAyeM vartamAna meM upalabdha huI haiM / inameM se zreyAMsanAtha aura padmaprabha kI pratimAyeM Aja cintAmaNi jinAlaya bIkAnera meM saMrakSita haiM / " 1. nAhaTA, pUrvokta, kramAGka 625 2. 3. 4. 5. 6. 7. nAhara, pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 758 vahI, lekhAka 664 nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 577 vahI, lekhAGka 682 nAhara, pUrvokta, lekhAGka 468 nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1336 nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 725 aura 726 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa vi. saM. 1486 mAgha sudi 11 zanivAra' munisuvrata svAmI kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - sambhavanAtha jinAlaya, ajamera vi. saM. 1492 mAgha vadi 5 guruvAra vAsupUjya pratimA kA lekha prAptisthAna - candraprabha jinAlaya, jaisalamera vi. saM. 1492 vaizAkha sudi 53 prAptisthAna - grAma kA jinAlaya, cA~davAr3a, nAsika vi. saM. 1493 vaizAkha sudi 54 zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - pArzvanAtha jinAlaya, karer3A vi. saM. 1493 tithi vihIna prAptisthAna - jainamaMdira, rANakapura vi. saM. 1494 mAgha sudi 11 guruvAra zreyAMsanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-supArzvanAtha kA paMcAyatI bar3A maMdira, jayapura vi. saM. 1494 mAgha sudi 11 guruvAra saMbhavanAtha paMcatIrthI kA utkIrNa lekha prAptisthAna- mahAvIra jinAlaya, vedoM kA cauka, bIkAnera vi. saM. 1499 phAguNa vadi 25 zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1501 mAgha sudi 10 somavAra naminAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - supArzvanAtha kA paMcAyatI bar3A maMdira, jayapura 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. nAhara, pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 549 vahI, bhAga 3, lekhAGka 2308 muni kAntisAgara - jaina dhAtu pratimA lekha, lekhAGka 81 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1933 jainasatyaprakAza, varSa 18, pR0 89-93 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1142 nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1339 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1859 tathA nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 813 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1142 207 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2088 zivaprasAda vi. saM. 1501 jyeSTha sudi 10' dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-jaina maMdira, lIMca vi. saM. 1503 jyeSTha sudi 11 zukravAra naminAtha pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-anupUrti lekha-AbU vi. saM. 1503 tithi vihIna prAptisthAna-cintAmaNi pArzvanAtha jinAlaya, khaMbhAta vi. saM. 1505 vaizAkha sudi 6 somavAra bhagavAn zAntinAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-zItalanAtha jinAlaya, udayapura vi. saM0 1505 mAgha sudi 155 prAptisthAna-jaina maMdira mAlapurA vi. saM. 1506....."11 ravivAra' prAptisthAna-gaur3I pArzvanAtha jinAlaya, pAyadhunI, bambaI vi. saM. 1506 mAgha vadi 57 suvidhanAtha ko dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-seTha ke bAga meM sthita jinAlaya, udayapura vi. saM. 1506 phAlguna sudi 9 zukravAra' bhagavAn kunthunAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. saM. 1506 phAlguna sudi 9' bhagavAn saMbhavanAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-bhANDAgArastha jina pratimA, mahAvIra jinAlaya, vaidoM kA cauka, bIkAnera 1. vijayadharmasUri-prAcIna lekha saMgraha, lekhAGka 189 2. muni jayantavijaya, AbU, bhAga 2, lekhAGka 635 3. muni buddhisAgara-jaina dhAtu pratimA lekha saMgraha, bhAga 2, lekhAGka 550 4. vijayadharmasUri, pUrvokta, lekhAGka 221 evaM nAhara, pUrvokta, lekhAGka 1081 5. jainasatyaprakAza, varSa 11, pR0 375-83 6. muni kAntisAgara, pUrvokta, lekhAGka 103 7. vijayadharmasUri, pUrvokta lekhAGka 220 8. nAhaTA, pUrvokta lekhAGka 907 9. vahI, lekhAGka 1318 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 1506 ( tithi vihIna lekha ) " prAptisthAna - gaur3I pArzvanAtha derAsara, mumbaI vi. saM. 1506 ( tithi vihIna lekha ) 2 prAptisthAna - munisuvratajinAlaya, bharuca vi. saM. 1506, 11 ravivAra prAptisthAna - gaur3I pArzvanAtha jinAlaya, pApadhunI, mumbaI vi. saM. 1507 jyeSTha sudi 9 ravivAra bhagavAn zAMtinAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - zItala nAtha jinAlaya, riNI-tArAnagara saMDeragaccha kA itihAsa vi. saM. 1507 mAgha sudi 55 zAntinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna -- cintAmaNi jI kA maMdira, bIkAnera vi. saM. 1508 vaizAkha vadi 4 zanivAra naminAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna -- cintAmaNi jI kA maMdira, bIkAnera vi. saM. 1508 vaizAkha vadi 4 zanivAra (r) zItalanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - candraprabha jinAlaya; cUr3I vAlI galI, lakhanaU vi. saM. 1508 vaizAkha sudi 35 supArzvanAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - caumukha jI derAsara, ahamadAbAda vi. saM. 1508 ( tithi vihIna lekha ) pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna - zAMtinAtha jinAlaya, khaMbhAta 1. jaina satyaprakAza, varSa 9, pR0 594 600 2. muni buddhisAgara - pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 353 3. muni kAntisAgara - pUrvokta, lekhAGka 103 4. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 2450 5. vahI, lekhAGka 918 6. vahI, lekhAGka 924 7. 8. 9. 27 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1548 muni buddhisAgara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 143 vahI, bhAga 2, lekhAGka 751 209 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zivaprasAda vi. saM. 1509 mAgha sudi 10' vAsupUjya kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-bhANDAgArastha dhAtu pratimA, vIra jinAlaya, vaidoM kA cauka bIkAnera vi. saM. 1510 phAguNa vadi 82 sumatinAtha kI dhAtu paMcatIrthI para utkIrNa lekha prAptisthAna-zAmalA pArzvanAtha jinAlaya, rAdhanapura vi. saM. 1510 jyeSTha sudi 13 zukravAra prAptisthAna-jaina maMdira, rANakapura vi. saM. 1511 mArgasudi 2 guruvAra zItalanAtha pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-supArzvanAtha jinAlaya, jaisalamera vi. saM. 1513 mAgha vadi 9 guruvAra saMbhavanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-cintAmaNi jI kA jinAlaya bIkAnera jaisA ki hama pahale dekha cuke haiM pariziSTaparva kI vi. saM. 1479 kI pratilipi kI dAtA prazasti meM bhI zAMtisUri ( tRtIya ) kA ullekha hai| zAMtisUri (tRtIya) ke paTTadhara IzvarasUri ( caturtha ) hue, jinake dvArA vi. saM. 1513 se vi. sa. 1519 taka kI pratiSThApita pratimAyeM upalabdha haiM / inakA vivaraNa isa prakAra hai vi. saM. 1513 jyeSTha vadi 116 kunthunAtha paMcatIrthI para utkIrNa lekha prAptisthAna-candraprabha jinAlaya, raMgapura ( baMgAla ) vi. saM. 1515 mAha ( mAgha ) vadi 9 zukravAra neminAtha kI pratimA para utkIrNa lekha prAptisthAna-AdinAtha jinAlaya, dilavAr3A ( AbU ) vi. saM. 1517 ( tithi vihIna lekha ) prAptisthAna-munisuvrata jinAlaya, khaMbhAta 1. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1361 2. muni vizAlavijaya, sampA0 rAdhanapurapratimAlekhasaMgraha, lekhAGka 164 jainasatyaprakAza-varSa 18, 1089-93 4. nAhara, pUrvokta, bhAga 3, lekhAGka 2184 5. nAhaTA, pUrvokta lekhAGka 976 / 6. nAhara pUranacanda, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1025 7. vahI, bhAga 2, lekhAGka 1991 8. muMni buddhisAgara-pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 850 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa vi. saM. 1519 ( tithi vihIna lekha ) 1 prAptisthAna - cintAmaNi pArzvanAtha jinAlaya, khaMbhAta IzvarasUri (caturtha) ke paTTadhara zAlisUri (caturtha) hue, jinake dvArA vi. saM. 1519 se vi. saM. 1545 taka pratiSThApita jinapratimAoM ke lekhoM kA vivaraNa isa prakAra hai -- vi. saM. 1516 ( tithi vihIna pratimA lekha) sImaMdhara svAmI kA pratimA para utkIrNa lekha prApti sthAna - jaina mandira, khArabAr3A, khaMbhAta vi. saM. 1519 jyeSTha sudi 13 somavAra pratiSThA sthAna -- jainamandira, pAyadhunI, mumbaI vi. saM. 1519 ( tithi vihIna pratimA lekha ) 4 pratiSThA sthAna -- jainamandira, gulAbavAr3I, mumbaI vi. saM. 1520 jyeSTha sudi 9 zukravAra" zItalanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratimA sthAna - tapAgaccha upAzraya, dilavAr3A vi. saM. 1521 mAha (mAgha) sudi 7 zukravAra dharmanAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna - gaur3I jI kA mandira, udayapura vi. saM. 1521 ( tithi vihIna pratimA lekha) 7 pratiSThA sthAna - dAdApArzvanAtha jinAlaya, narasiMhajInI pola, bar3odarA vi. saM. 1526 jyeSTha sudi 130 AdinAtha pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna - cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi.saM. 1528 ( tithi vihIna lekha ) prAptisthAna- - bhagna jainamaMdira (rAjanagara ) 1. muni buddhisAgara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 540 2. vahI, bhAga 2, lekhAGka 1062 3 4. 5. 6. 7. 8. 9. muni kAntisAgara pUrvokta, lekhAGka 169 jainasatyaprakAza - varSa 5, pR0 160-65 nAhara, pUrvokta, bhAga 2, kramAGka 2002 vijayadharmasUri, saMpA0 prAcIna lekha saMgraha, lekhAGka 354 buddhisAgara - pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 134 nAhaTA -- pUrvokta, lekhAGka 1046 jaina satyaprakAza, varSaM 9, pR0 379, lekhAGka 33 211 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zivaprasAda vi. saM. 1532 caitra sudi 3 guruvAra' prAptisthAna-navakhaMDA pArzvanAtha jinAlaya, pAlI vi. sa. 1532 vaizAkha vadi somavAra' dharmanAtha kI pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-cintAmaNi jinAlaya, bIkAnera vi. sa. 1535 mAha (mAgha) sudi 33 supArzvanAtha pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-cintAmaNi jinAlapa, bIkAnera vi. sa. 1536 mAha (mAgha) sudi 94 AdinAtha kI dhAtu pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-RSabhadeva jinAlaya ke antargata pArzvanAtha kA maMdira, nAhaToM kI gavAr3a, bIkAnera vi. sa. 1536 mArgasira sudi 10 budhavAra zItalanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-zItalanAtha jinAlaya, udayapura vi. sa. 1536 jyeSTha sudi 5 ravivAra' naminAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-bhagavAn AdinAtha kA nUtana jinAlaya, jayapura vi. sa. 1545 jyeSTha zudi 12 guruvAra AdinAtha kI dhAtu pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-gauDIjI kA maMdira, udayapura zAlisUri (caturtha) ke paTTadhara sumatisUri (caturtha) hue, jinake dvArA vi. saM. 1545 se 1559 taka pratiSThApita jina pratimAyeM; inake ziSya evaM paTTadhara zAMtisUri (caturtha) dvArA vi. saM. 1552 se vi. saM. 1572 taka kI jina pratimAyeM aura zAMtisUri (caturtha) ke ziSya IzvarasUri (paMcama) dvArA pratiSThApita vi. saM. 1560 se 1597 taka kI jina pratimAyeM upalabdha haiM, arthAt vikrama samvat kI solahavIM zatI ke chaThe dazaka meM sumatisUri (caturtha), zAMtisUri (caturtha) aura IzvarasUri (paMcama) ye tInoM AcArya vidyamAna the / isase pratIta hotA hai ki ye tInoM AcArya zAlisUri (caturtha) ke ziSya 1. muni jinavijaya, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 388 2. nAhaTA, pUrvokta, lekhAGka 1076 3. vahI, lekhAGka 1093 / / 4. vahI, lekhAGka 1516 5. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1099 6. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1210 7. vijayadharmasUri, pUrvokta, lekhAGka 493 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa aura paraspara gurubhrAtA the| jyeSThatAkrama se inakA paTTadhara nAma nirdhArita huA thaa| zAlisUri ke pazcAt ye krama se gacchanAyaka ke pada para pratiSThita hue| inake dvArA pratiSThApita tIrthaMkara pratimAoM para utkIrNa abhilekhoM kA vivaraNa isa prakAra hai sumatisUri (caturtha) dvArA pratiSThApita pratimAoM para utkorNa lekhoM kA vivaraNavi. saM. 1547 mAgha sudi 12 ravivAra' vAsupUjya svAmI kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-zatruJjaya vi. saM. 1549 jyeSTha sudi 5 somavAra vAsupUjya svAmI kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-paMcAyatI maMdira, laskara-gvAliyara vi. saM. 1559 vaizAkha vadi 1 zanivAra pArzvanAtha pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-ajitanAtha derAsara, zekha no pAr3o, ahamadAbAda zAMtisUri (caturtha) dvArA pratiSThApita upalabdha pratimAoM kA vivaraNavi. saM. 1552 (tithi vihIna pratimA lekha)4 candraprabha svAmI kI caubIsI para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-vimalanAtha jinAlaya, caukasInI pola, khaMbhAta vi. saM. 1555 jyeSTha vadi 1 zukravAra pratiSThA sthAna-navakhaMDA pArzvanAthajilAnaya, pAlI vi. saM 1563 mAha (mAgha) sudi 15 guruvAra munisuvrata svAmI kI pratimA kA lekha pratiSThA sthAna-supArzvanAtha jinAlaya, jayapura vi. saM. 1572 vaizAkha sudi paMcamo somavAra zAntinAtha pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-AdinAtha jinAlaya, dilavAr3A, AbU 1. muni kaMcanasAgara-zatruJjayagirirAjadarzana, lekhAGka 449 2. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1383 3. muni buddhisAgara, pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 1041 4. vahI, bhAga 2, lekhAGka 792 5. muni jinavijaya-pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 385 6. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1190 7. vahI, bhAga 2, lekhAGka 1992 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zivaprasAda vi. saM. 1572 vaizAkha sudi paMcamI somavAra' dhAtu pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-jaina maMdira-nANA vi. saM. 1550 meM racita sAgaradattarAsa' ke racayitA yahI zAntisUri (caturtha) mAne jA sakate haiN| IzvarasUri (paMcama) dvArA pratiSThApita upalabdha pratimAoM kA vivaraNavi. saM. 1560 jyeSTha vadi 8 budhavAra vimalanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-pArzvanAtha derAsara, nADola, vi. saM. 1567 (tithi vihIna lekha) vimalavasahI kI dIvAla para utkIrNa lekha vi. saM. 1581 pauSa sudi 5 zukravAra ajitanAtha kI pratimA para utkIrNa lekha saM. 1581 varSe poSa sudi 5 zukradine u0 zIsodyA gautra gotrajA vAyaNa sA0 padmA bhA0 cAMga pu0 dAsA bhA0 karamA pu0 kamA aSAI lAvetA pAtiH svazreyase zrI ajitanAtha biMba kA0pra0 zrI saMDera gaNe kavi zrI IzvarasUribhiH // zrI // zrI citrakUTadurge / vi. saM. 1597 vaizAkha sudi 6 zukravAra AdinAtha kI pratimA para utkIrNa lekha pratiSThA sthAna-jainamaMdira, nADulAI Izvarasari (paMcama) ne apane guru dvArA prArambha kiye gaye sAhityasarjana kI paramparA ko jIvanta banAye rkhaa| inake dvArA racita lalitAGgacaritra ( racanA kAla vi. saM. 1561), zrIpAlacaupAI ( racanAkAla vi. saM. 1564 ) evaM sumitracaritra ( racanAkAla vi. saM. 1581) 1. muni jayantavijaya, AbU, bhAga 5, lekhAGka 358 2. desAI-mohanalAla dalIcanda-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR0 526 evaM jaina gUrjara kavio, bhAga 1, pR0 91 3. muni buddhisAgara-pUrvokta, bhAga 1, lekhAGka 453 4. AbU, bhAga 2, lekhAGka 59 5. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1416 6. muni jinavijaya, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 336 7. jaina gUrjara kavio (mohanalAla dalIcanda desAI) dvitIya saMskaraNa-saMpA0 DA0 jayanta koThArI bhAga 1, pR0 220 8. vahI, pR0 222 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMDeragaccha kA itihAsa 215 Adi' 3 racanAyeM vartamAna meM upalabdha haiN| sumitracaritra se jJAta hotA hai ki unhoMne jIvavicAra vivaraNa; SaTabhASAstotra ( saTIka ); nandiseNamunigIta; yazobhadrasUriprabandha; medapATastavana Adi kI bhI racanA kI thii| ye racanAyeM Aja anupalabdha haiN| _ vi. saM. 1597 meM IzvarasUri ( caturtha ) ke pazcAta vi. saM. 1650 meM zAntisUri ke ziSyoM nayakuJjara aura haMsarAja dvArA dharmaghoSagacchIya rAjavallabha pAThaka dvArA racita bhojacaritra kI pratilipi taiyAra karane kA ullekha milatA hai| vi. saM. 1689 kA eka lekha, jo pArzvanAthajinAlaya meM sthita puNDarIkasvAmI kI mUrti para utkIrNa hai, bhI saMDeragaccha se hI sambandhita hai| parantu isameM pratiSThApaka AcArya kA nAma nahIM milatA hai| isake pazcAta vi. saM. 1728 aura vi. saM. 1732 ke prApta abhilekha bhI sanDeragaccha se hI sambandhita haiM / inakA vivaraNa isa prakAra hai vi. saM. 1728 vaizAkha sudi 145 deharI kA lekha lUNavasahI, AbU vi. saM. 1728 vaizAkha sudi 11, deharI kA lekha, lUNavasahI, AbU vi. saM. 1728 vaizAkha sudi 15, deharI kA lekha, lUNavasahI, AbU vi. saM. 1732 vaizAkha sudi 78, jainamaMdira, chANI isa prakAra yaha spaSTa rUpa se parilakSita hotA hai ki 16vIM zatAbdI (vikramI ) ke pazcAta hI isa gaccha kA gauravapUrNa itihAsa samApta ho gayA, tathApi 17vIM-18vIM zatAbdI taka isakA svatantra astitva banA rahA aura bAda meM yaha tapAgaccha meM vilIna ho gyaa| ( dekheM-tAlikA pR0 216-167 ) 1. jaina gUrjara kavio ( dvitIya saMskaraNa ), bhAga 1, pR0 219 2. vahI, pR0 219 Catalogue of Sanskrit & Prakrit Manuscripts. Muni Shree Punya Vijayjis Collection; Ed. A. P. Shah, Vol II, No-4936 4. nAhara, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 1962 5. muni jayantavijaya, AbU, bhAga 2, lekhAGka 309 6. vahI, bhAga 2, lekhAGka 293 7. vahI, bhAga 2, lekhAGka 291 8. muni jinavijaya, pUrvokta, bhAga 2, lekhAGka 540 9. tripuTI mahArAja-jena paramparAno itihAsa, bhAga 1, pR0 558-69 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityika aura abhilekhIya sAkSyoM ke AdhAra para nirmita saMDeragacchIya AcAryoM ke paramparA ko tAlikA IzvarasUri (prathama) [saMDeragaccha ke Adi AcArya] yazobhadrasUri [saMDeragaccha ke mahAprabhAvaka AcArya] inhoMne saMvat 1039/I0 san 982 meM pArzvanAtha kI / pratimA pratiSThApita kI jo vartamAna meM karer3A (prAcIna karaheTaka) meM sthita pArzvanAtha | jinAlaya meM pratiSThita hai|] zyAmAcArya [yazobhadrasUri ke ziSya] zAlibhadrasUri (prathama) [vi.saM.1181-1215 pratimAlekha] sumatisari (prathama) [vi. saM. 1237-1252 , ] zAMtisUri (prathama) [vi. saM. 1245-1298 , ] IzvarasUri (dvitIya) [vi. saM. 1307-17 zAlisUri (dvitIya) [vi. saM. 1331-45 , ] inake upadeza se vi. saM. 1324 meM mahAvIra caritra kI pratilipi taiyAra kI gyii| sumatiri (dvitIya) [vi. saM. 1338-89 , ] zAMtisUri? [inake bAre meM koI ullekha nahIM milatA hai] IzvarasUri (tRtIya) [vi. saM. 1417-1425 pratimAlekha ] zAlisUri (tRtIya) [vi. saM. 1422-1446 , ] sumatisUri (tRtIya) [vi. saM. 1442-1469 , ] zAMtisUri (tRtIya) [vi. saM. 1472-1506 , ] inake ziSya vinayacandra ne vi. saM. 1479 meM pariziSTaparva kI pratilipi taiyAra kI zivaprasAda Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzvarasUri ( caturtha ) [ vi0 saM0 1513-1519 pratimA lekha ] zAlisUri ( caturtha ) [ vi0 saM0 1519-1545 , ] sumatisUri ( caturtha ) [ vi0 saM0 1545-1559 , ] zAMtisUri ( caturtha ) [ vi0 saM0 1552-1572 , ] 1 [vi0 saM0 1550 meM sAgaradattarAsa ke racayitA ] IzvarasUri ( paMcama ) [ vi0 saM0 1560-1595 pratimAlekha ] lalitAGgacarita, zrIpAlacaupAI, sumitracaritra Adi ke racayitA zAlisUri ( paMcama ) [ koI pratimA lekha prApta nahIM ] sumatisUri ( paMcama ) [ ] zAMtisUri (paMcama)[ / [inake do ziSyoM nayakuJjara aura haMsarAja ne vi0 saM0 1650 meM bhojacarita / kI pratilipi kI ] saMDeragaccha kA itihAsa ? [vi0 saM0 1689 pratimAlekha hai parantu kisI muni | AcArya kA ullekha nahIM ] [vi0 saM0 1728 evaM 1732 ke pratimAlekhoM meM bhI pratimA pratiSThApaka AcArya yA muni kA ullekha nahIM ] vi0 saM0 1732 ke pazcAt isa gaccha kA koI bhI sAhityika athavA Abhilekhika vivaraNa nahIM miltaa| :