Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNa mahAvIra jayaMtIno utsava Ave eTale e divase bhagavAna mahAvIranA jIvananA aneka prasaMgonuM smaraNa thAya. e prasaMgomAM samavasaraNamAM besI dezanA (upadeza) ApatA tIrthaMkara paramAtmAnuM dRzya zraddhA-bhaktiyukta janone harSathI romAMcita kare evuM hoya che. tIrthakaronuM jIvana cotrIsa atizayothI yukta hoya che. atizaya eTale sAmAnya rIte na banatI evI camatkArayukta ghaTanA. manuSyajIvanamAM badhI ja ghaTanAo tarkayukta ke vaijJAnika rIte puravAra karI zakAya evI nathI hotI. tIrthaMkara paramAtmAnA viSayamAM to keTakeTalI ghaTanAo evI bane che ke je vartamAna samayamAM sAmAnya mANasone camatkArarUpa ane tarata na mAnI zakAya evI lAge che. potAnA samayanA keTalAka mahApuruSonA ke anya lokonA jIvanamAM koI asAmAnya, camatkArarUpa ghaTanA jyAre koIe najare joI hoya che tyAre evI vyaktine keTalIka camatkArika ghaTanAomAM vizvAsa bese che. eTale ja zraddhAno svIkAra svAnubhavathI savizeSa daDha thAya che. jaina dharmamAM tIrthakara bhagavAnanuM svarUpa je rIte varNavAyuM che ane emanA je judA judA atizayo batAvavAmAM AvyA che te eka zraddhAno viSaya che. emAM bhagavAnanA samavasaraNanI vAta paNa eTalA mATe zraddhAno ja viSaya che. jeo kevaLa tarka ane dalIla sivAya AgaLa vadhI zakatA nathI ane vartamAna kALanI dRzyamAna sRSTi ja mAtra jemanI sImA che tevA mANasone mATe samavasaraNano viSaya gamya nathI. jeo trikAlika tattvane pAmavAne mATe zrutajJAnanI ArAdhanA kare che teone camatkArayukta samavasaraNanI vAtanI AMtarapratIti thaI zake che. zAstrakAroe kahyuM che ke bhagavAna jyAre sAkSAt vicaratA hoya tevA samaye paNa saMzayavALA mithyAdRSTi jIvo samavasaraNamAM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jinatattva pravezI nathI zakatA, to pachI vartamAna samayamAM tevA prakAranA jIvone AvA viSayomAM rasa ke zraddhA utpanna na thAya emAM zI navAI ? "samavasaraNa zabdanA "ekatra maLavuM', "milana', "samudAya', "saMcaya', rAzi', "samUha' evA judA judA artha thAya che. "ozaniyuktimAM kahyuM che : 'samosaraNa nicaya uvacaya cae ya gumme ya rAsI ya.' Agamana', "padhAravuM', "dArzanikono samudAya', "dharmavicAra', "Agama vicAra' evA judA jugha artha paNa samosaraNa zabdanA thAya che. "samavasaraNa" athavA "samosaraNa" e jaina dharmano pAribhASika zabda che. tIrthaMkara paramAtmAnI dezanA - bhUmine mATe athavA emanI parSagha mATe samavasaraNa" zabda vaparAya che. samavasaraNa" zabda "samavasUta" zabda parathI vyutpanna karavAmAM Ave che. sUtrakatAMga cUrNimAM kahyuM che : 'samavasaraMti jesu darisaNANi dichIo vA tANi smosrnnaanni|' jyAM aneka darzana (daSTio) samavasRta thAya che tene "samavasaraNa" kahe che. samavasaraNamAM "avasara' zabda Ave che, e uparathI jemAM badhA sura, asura AvIne bhagavAnanA divya dhvaninA avasaranI pratIkSA kare che te "samavasaraNa" evo artha paNa karAya che. sUtrakRtAMga', "samavAyAMga", "Avazyaka cUrNi', "vizeSa Avazyaka bhASya', kalpasUtra', "lalitavistarA', kuvalayamALA', "caupana-mahApurisa cariyam', harivaMzapurANa", "vItarAgastava' "lokaprakAza' vagere ghaNA graMthomAM samavasaraNanuM savigata varNana jovA maLe che. sAdhanAkALa pUrNa thatAM, cAra ghAtI karmono saMpUrNa kSaya thatAM, je samaye bhagavAnane kevaLajJAna thAya che te ja samaye pUrvanA trIjA bhavamAM bAMdheluM tIrthaMkara nAmakarma udayamAM Ave che. ema thatAM ja indronAM Asana kaMpAyamAna thAya che. upayogaimUkIne jotAM temane jaNAya che ke bhagavAnanA jIvane kevaLajJAna utpanna thayuM che, avatu bhagavAna have tIrthaMkara thayA che. eTale indro potAnA parivAra sahita te sthaLe AvI ATha prAtihAryayukta samavasaraNanI racanA kare che.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNa 173 vaLI tIrthakara bhagavAna tyArapachI paNa jyAre jyAre dezanA ApavAnA hoya che tyAre tyAre paNa devo samavasaraNanI racanA ATha prAtihAryasahita kare che. pratihAra eTale chaDIdAra-sevaka. teo devAdhidevanA astitvane jAhera karavA mATe ane lokone tIrthaMkara paramAtmA pAse lAvavA mATe je camatkArayukta racanA kare te prAtihArya kahevAya che. e ATha prAtihArya nIce pramANe che : 1. azokavRkSa, 2. puSpavRSTi, 3. divya dhvani, 4. cAmara, 5. siMhAsana, 6. bhAmaMDala, 7. duMdubhi ane 8. traNa chatra. vartamAna samayamAM jema hajAro - lAkho lokone saMbodhavA mATe rASTranI sarvocca vyakti padhAravAnI hoya tyAre maMca, mAika, beThako, vAhanavyavahAra, mANasonI avarajavara vagere mATe daSTipUrvaka Ayojana sarakAranA mANaso dvArA karavAmAM Ave che, tema tIrthaMkara paramAtmA jyAre dezanA mATe padhAravAnA hoya tyAre emane anurUpa evuM Ayojana devo potAnI vayiAdi labdhino upayoga karIne, samavasaraNa mATe kare che. samavasaraNanI racanA karatI vakhate sauprathama vAyakumAra devatAo eka yojana pramANa bhUmine, kacaro, kAMTA vagere kADhI nAkhIne ekadama zuddha kare che. pachI meghakumAra devo sugaMdhI jaLano chaMTakAva kare che jethI UDatI raja besI jAya ane vAtAvaraNamAM parimala prasare. pachI cha RtunA adhiSThAyaka devo paMcavarNa puSyanI vRddhi kare che. te pachI vyaMtara devatAo tyAM eka pIThanI racanA kare che. A pITha jamInathI savA koza UMcI hoya che ane suvarNa tathA ratnothI khacita hoya che. A bIjA gaDhamAM upara cAre bAju pAMcaso dhanuSya pramANa pratara athavA samatala bhUmi hoya che. A pratarane aMte trIjo gaDha hoya che. e gaDha ratnano hoya che. vaimAnika devo enI racanA kare che. e gaDhanAM pagathiyAM pAMca hajAra hoya che. (Ama traNe gaDhanA maLI kula vIsa hajAra pagathiyAM thAya che.) dareka pagathiyuM eka hAtha pahoLuM ane eka hAtha UMcuM hoya che. (anya tIrthakaronA samavasaraNamAM tenAM mApa judAM judAM hoya che.) trIjA gaDhanI upara cAre bAju eka gAu ane chaso dhanuSya lAMbI evI samatala bhUmi pratara athavA pITha) hoya che. tenA madhya bhAgamAM bhagavAna mATe siMhAsanayukta devacachaMdo banAvavAmAM Ave che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jinatattva dareka gaDhanI bhIMto pAMcaso dhanuSya UMcI hoya che, dareka gaDhane cAra daravAjA hoya che, ane dareka daravAje upara caDavAnAM traNa gaDhanAM maLI vIsa hajAra pagathiyAM hoya che. eTale cAra daravAjAnAM maLIne kula eMsI hajAra pagathiyAM hoya che. dareka daravAjA upara maNimaya toraNo hoya che. taduparAMta samavasaraNamAM upavano, nRtyazALAo, caityaprAsAda, vApio, dhajAo, puSpavATikAo, vedikAo, pUtaLIo, aSTamaMgala, dhUpaghaTI, kaLaza ityAdinI ATha bhUmikAmAM suzobhita racanAo hoya che. temAM mithyASTi abhavya jIvo sAta bhUmikA sudhI praveza karI zake che. dareka gaDhamAM dareka dizAmAM dvArapALa ane dvArapAlikA tarIke deva-devIo hoya che. prathama gaDhamAM pUrvanA dvAra upara tuMbaru nAmano deva hoya che. dakSiNa dizAmAM khavAMgI nAmano deva, pazcima dizAmAM kapAli nAmano deva ane uttara dizAmAM jaTAmukuTadhArI nAmano deva hoya che. bIjA gaDhamAM pUrva dhAramAM jayA nAmanI be devIo, dakSiNa dizAmAM vijayA nAmanI be devIo, pazcima dizAmAM ajitA nAmanI be devIo ane uttara dizAmAM aparAjitA nAmanI be devIo dvArapAlikA tarIke hoya che. trIjA gaDhamAM pUrva dizAnA dvAramAM soma nAmano vaimAnika deva, dakSiNa dizAmAM yama nAmano vyaMtara deva, pazcima dizAmAM varUNa nAmano jyotiSI devA ane uttara dizAmAM dhanada nAmano bhuvanapati deva dvArapALa tarIke hoya che. pahelA gaDhanA prataramAM vAhano mATenI vyavasthA hoya che. bIjA gaDhanA prataramAM siMha, vAgha, bakarI, haraNa, mora vagere tiryaMcone besavAnI vyavasthA hoya che. trIjA gaDhanA prataramAM manuSyo ane deva-devIone mATe vyavasthA hoya che. trIjA gaDhanI upara, samabhUtala pIThanI madhyamAM eka yojana vistAravALuM azokavRkSa hoya che. te bhagavAnanA zarIrathI bAra gaNuM UMcuM hoya che. puSpo, patAkAo, toraNo ane chatrathI azokavRkSa zobhe che. azokavRkSamAM mULamAM devo bhagavAnane upadeza ApavA mATe cAra dizAmAM cAra siMhAsananI racanA pAdapIThasahita kare che. A sihAsano ane pAdapIe sonAnAM banAvelAM ane ratnothI jaDelAM hoya che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNa 17pa AvA divya samavasaraNamAM bhagavAna sUryodaya samaye devatAo sAthe, suvarNakamaLa upara paga mUkIne cAlatA Ave che ane pUrva kAramAMthI praveze che. te vakhate devatAo siMhanAda vaDe jayajayakAra kare che. samavasaraNamAM bhagavAnanA praveza pachI pUrva dizAnA dvArathI praveza karIne agni dizAmAM pahelAM gaNadharo, tyArapachI kevalIo ane ema anukrame mana:paryavajJAnIo, avadhijJAnIo, cauda pUrvadharo ane anya sAdhuo, bhagavAnane traNa pradakSiNA daIne bese che. temanI pAchaLa kalpavAsI devIo ane sAdhvIo UbhAM rahe che. dakSiNa dizAnA dvArathI pravezIne naiRtya dizAmAM bhuvanapati, jyotiSI, tathA vyaMtara devonI devIo AvIne UbhAM rahe che. pazcima dizAnA dvArathI pravezIne vAyavya dizAmAM bhuvanapati, jyotiSa, vyatara devo potAnuM sthAna le che. vaimAnika devo tathA manuSya strIpuruSo IzAna dizAmAM bese che. cosaTha indro bhagavAnanI sanmukha hAtha joDIne UbhA rahe che. samavasaraNamAM strI-puruSo, deva-devIo ke tiryaMca gatinA vividha jIvo bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA Ave che. bhagavAnanA sAMnidhyamAM sarva jIvo potAno paraspara janmagata kudaratI verabhAva bhUlI jAya che. vAghabakarI ke uMdara-bilADI sAthe premathI bese che. tIrthaMkara paramAtmAnA samavasaraNanI bhUmino vistAra eka yojana jeTalo hoya che, paraMtu eTalA vistAramAM karoDo devatAo, manuSyo ane tiryaMco AvIne bese che. ATalA vistAramAM ATalA badhA lokono samAveza kevI rIte thAya evo prazna thavo svAbhAvika che, paraMtu e badhAMno samAveza thaI jAya che. e paNa bhagavAnano ja eka atizaya gaNAya che. ATalAM badhAMno samAveza thato hovA chatAM koIne saMkocAIne besavuM paDatuM nathI ke koIne ekabIjAne aDIne besavuM paDatuM nathI. sau koI pUrI anukULatA sAthe bAdhArahitapaNe, sukhethI besI zake che e paNa bhagavAnano atizaya manAya che. dareka siMhAsananI baMne bAju be cAmaradhArI devatAo hoya che. dareka siMhAsananA AgaLanA bhAgamAM suvarNakamaLa upara dharmacakra hoya che. cAre dizAmAM eka mahAdhvaja hoya che. ghaMTAo ane patAkAothI zobhatA A mahAdhvaja eka hajAra yojana UMcA hoya che. e dhvaja anukrame pUrva dizAmAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinatattva dharmadhvaja, dakSiNa dizAmAM mAnaja, pazcima dizAmAM gajadhvaja ane uttara dizAmAM siMhadhvaja hoya che. 177 bhagavAna jyAre viharatA hoya che tyAre upara AkAzamAM devo azokavRkSanI racanA kare che, je bhagavAnanI sAthe sAthe cAle che ane bhagavAnane chAMyo Ape che. bhagavAna jyAre samovasaraNamAM birAjamAna thAya che tyAre A azokavRkSa samucita rIte bhagavAnanI upara goThavAI jAya che. e azokavRkSa upara sarva RtuonAM sarvottama puSpo hoya che. vaLI tenA upara traNa chatra, dhajAo, ghaMTAo, patAkAo vagerenI racanA paNa devo kare che. A azokavRkSanI UMcAI dareka tIrthaMkaranI UMcAI karatAM bAra gaNI hoya che. azokavRkSanI upara caityavRkSanI racanA devo kare che. dareka tIrthaMkarane kevaLajJAna koIka eka vRkSanI nIce athavA tenI samIpe thAya che. eTalA mATe e jJAnadAtA evA vRkSane caityavRkSa kahevAmAM Ave che. bhagavAna RSabhadevathI zarU karIne bhagavAna mahAvIrasvAmI sudhInA 24 tIrthaMkarone je je vRkSa nIce kevaLajJAna thayuM hatuM te caityavRkSonAM nAma anukrame A pramANe che : (1) nyagrodha, (2) saptaparNa, (3) sAla, (4) priyaka, (5) priyaMgu, (6) chatrAdha, (7) sarisa, (8) nAgavRkSa, (9) mAlIka, (10) pIlakSu, (11) hiMduga, (12) pADala, (13) jaMbU, (14) azvattha, (15) dadhiparNA, (16) naMdI, (17) tilaka, (18) aMba, (19) azoka, (20) caMpaka, (21) bakula, (22) veDasa, (23) dhava ane (24) sAla. samosaraNamAM praveza karyA pachI tIrthaMkara bhagavAna azokavRkSane (te dvArA caityavRkSane) traNa pradakSiNA kare che. pachI bhagavAna pUrva dizAnA siMhAsana upara birAjamAna thAya che ane pAdapITha upara eka athavA baMne caraNa Tekave che. bhagavAna pote pUrva dizAmAM siMhAsana upa2 bese che ane bAkInI traNe dizAmAM vyaMtara devatAo bhagavAnanI traNa pratikRti (siMhAsana ane pAdapITha sahita) kare che. A pratikRti bhagavAnanA prabhAvathI ja thAya che ane te sAkSAt bhagavAna jevI ja lAge che. ema je thAya che te bhagavAnano ja atizaya che. samavasaraNamAM bhagavAna devatAonI divya racanAne kAraNe caturmukha hoya che, chatAM dareka jIvane bhagavAnanuM phakta eka ja mukha dekhAya che. koI paNa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNa * 177 jIvane eka karatAM vadhAre, be ke traNa ke cAra mukha dekhAtAM nathI. A paNa bhagavAnano ja atizaya che. pUrva dizAmAM bhagavAna sAkSAt beThA hoya che ane bAkInI traNe dizAmAM bhagavAnanI mAtra pratikRti ja hoya che, tema chatAM bAkInI traNe dizAnA koI paNa jIvane evo AbhAsa thato nathI ke A bhagavAnanI pratikRti che. dareka jIvane bhagavAna ekasarakhA ja dekhAya che. vaLI pUrva dizAmAM rahelA bhagavAnanA mukhamAMthI je vANI pragaTe che ane emanA mukha upara jevA bhAvo hoya che te ja vANI ane tevA ja bhAvo, te ja samaye anya dizAnI pratikRtiomAM paNa jovAya che. dareka jIvane bhagavAna potAnI sanmukha che, evuM lAge che. bhagavAna kyAreya koI paNa jIvane mATe parAkSukha hotA nathI. "vitarAga stava'nI avacUrimAM kahyuM che ke : ___'tIrthakarA hi sarvataH sanmukhA eva, na tu parAGmukhAH kvaapi|' samavasaraNamAM birAjamAna thayA pachI dezanA ApatAM tIrthaMkara bhagavAna sarvaprathama "namo nityasa' ema kahI tIrthane namaskAra che. ahIM tIrtha eTale caturvidha saMgha. bhagavAna sarvaprathama saMghane namaskAra kare che. pote tIrthakarapaNuM prApta karyuM hovA chatAM sarva jIvoe pUjanIya vastunI pUjA karavI joIe evo Adarza batAvavA bhagavAna saMghane namaskAra kare che. emAM emano vinaya guNa rahelo che, ane saMghanuM mAhAtma raheluM che. tIrthano eka artha thAya che zrutajJAna. zrutajJAnanI ArAdhanAthI ja arihaMtapaNuM prApta thAya che. eTale zrutajJAna pratyenI potAnI kRtajJatA darzAvavA mATe paNa bhagavAna "tIrthane namaskAra kare che. bhagavAna jyAre dezanA Ape che tyAre pAMtrIsa guNathI yukta, puSkara nAmanA megha samAna gaMbhIra evI bhagavAnanI vANI sarva jIvone potapotAnI bhASAmAM samajAya che, kAraNa ke te divya dhvanimaya hoya che. bhagavAna je dezanA Ape che te mAlakauzAdi rAgamAM hoya che, ethI sarva jIvone te karNamadhura, amRtatulya, priya lAge che. vaLI divya dhvaniyukta bhagavAnanI A dezanAne devo potAnAM vAjiMtro vaDe vadhAre priya banAve che. bhagavAnanI vANI cAre bAju eka yojana sudhInA vistAramAM sAMbhaLI zakAya che. e sAMbhaLIne sarva jIvo apAra harSa ane zAMti anubhave che. bhavabhramaNano tApa TALanArI bhagavAnanI vANI keTalAye jIvone to te ja janmamAM mukti apAvanArI nIvaDe che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 . jinatattva prathama tIrthaMkara bhagavAna RSidevathI te covIsamA tIrthakara bhagavAna mahAvIrasvAmI sudhInA sarva tIrthakaroe jyAre jyAre dezanA ApI che tyAre devoe tyAM samavasaraNanI racanA karI che. paraMtu dareka tIrthakaranA dehamAna anusAra samavasaraNanI racanA karAya che. carama tIrthakara bhagavAna mahAvIrasvAmInA samavasaraNanI racanA anusAra ghaNI vigato ane mApa ahIM darzAvyAM che. samavasaraNanI racanA judA judA devo maLIne kare che. paraMtu koI eka ja deva samagra samavasaraNanI racanA karavA paNa zaktimAna hoya che. samavasaraNanI racanA sAmAnya rIte vartuLAkAra hoya che, paraMtu kyAreka corasa racanA paNa karAya che. samavasaraNanI racanA judI judI bhUmikA athavA koThAmAM karavAmAM Ave che. je mithyASTi abhavya jIvo hoya che teo samavasaraNanI bAhya keTalIka racanAo joI zake che, tenAthI teo aMjAI jAya che; paraMtu teo bhagavAnane sAkSAt joI zakatA nathI. je jIvo saMdeha ke saMzayavALA hoya, dharmavimukha hoya ke viparIta adhyavasAyavALA hoya, bhagavAnanAM darzana karavAne apAtra hoya tevA jIvo paNa samavasaraNamAM bhagavAnanA darzana karI zakatA nathI, karavA jAya to bhagavAnanA ane samavasaraNanA dedIpyamAna svarUpanA prakAzathI emanAM netra evAM aMjAI jAya che ke emane kazuM dekhAtuM nathI. teo aMdha jevA thaI jAya che. sAcI jijJAsA jemanA manamAM hoya che athavA jemanA manamAM jANavAnI iMtejArIthI prazno UThe che evA jIvonA mananuM samAdhAna samavasaraNamAM bhagavAnanAM mAtra darzanathI ke dezanAnA zravaNathI paNa thaI jAya che. samavasaraNamAM tIrthakara bhagavAnanAM cAra dizAmAM cAra sarakhAM rUpa hoya che. dareka jIvane potAnI sanmukha evuM eka ja rU5 dekhAya che. paraMtu samavasaraNano ApaNe vicAra karIe chIe tyAre cAre dizAmAM rahelA bhagavAnanAM cAre rUpano tAdaza citAra ApaNA manamAM Ave che. padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta evA cAra prakAranA dhyAnamAMthI tIrthakara bhagavAnanuM rUpastha dhyAna dharavuM haya to temAM samavasaraNamAM birAjamAna bhagavAnanA caturmukha svarUpanuM dhyAna dharavuM vizeSa lAbhakAraka che. samavasaraNane viSaya banAvIne A rIte je dhyAna dharAya che tene "samavasaraNa dhyAna' kahevAmAM Ave che. hemacandrAcArya-kRta "yogazAstra', devabhadrAcArya-kuta
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNa 179 'iirapAsanAda riva' vagere graMthomAM "samavasaraNa dhyAnanI prakriyA samajAvavAmAM AvI che. sarva prakAranA karmakSayane mATe, vizeSataH bhAre aMtarAya karmanA tvarita laya mATe "samavasaraNa dhyAna" ghaNuM upakAraka che. tIrthaMkara paramAtmA jyAM dezanA Ape che e samavasaraNanuM svarUpa evuM divya che ke enI ArAdhanA mATe zAstrakAroe tapa-japa-dhyAna ityAdinI dharmakyA paNa darzAvelI che. zukla pakSa ane kRSNa pakSanI caudazanA divase, evI rIte bAra bAra mahinAmAM kula covIsa divasa mATe, samavasaraNane nimitte upavAsa karavAnA vratane "samavasaraNa vrata' kahevAmAM Ave che. samavasaraNa vrata daramiyAna che. hrIM jagadApadvinAzAya sakalaguNakaraNDAya zrI sarvajJAya arhatparameSThine namaHno trikAla jApa karavAmAM Ave che. Ama, tIrthakara bhagavAnanA samavasaraNano mahimA jaina dharmamAM apAra che.