Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIparamAtmane namaH / snaatnjaingrNthmaalaa| syAdvAdavidyApatizrIvidyAnaMdasvAmiviracitA patraparIkSA cion zrIvarddhamAnamAnutya syAdvAdanyAyanAyakaM / prabuddhAzeSatattvArtha patravAkyaM vicAryate // 1 // kasmAtpunaH zrIvarddhamAnamarhataM bhagavaM taM syAdvAdanyAyanAyakaM prakarSeNa sAkSAbuddhAzeSadravyaparyAyAtmajIvAdipadArthamevAnutya patravAkyamAcAryaparaMparayA vicarat vicaaryte| nnvksspaadaadyekaaNtvaadinaamnytmmitytrocyte| naikAMtavAdinAM patravAkyaM saMbhavadarthakaM / tattattvAdhigamApAyaprakAzahitatvataH // 1 // yattu saMbhavadarthAtmA na tattAdRkSamIkSitaM / yathA syAdvAdabhRdvAkyaM tadRkkedaM na tatta* // 2 // nanvakSapAdAdInAM patravAkyaM tAvannetyayuktaM tasya prasiddhAvayavatvena prasiddhatvAt devadattAdivAkyavat 'nApi tadasaMbhavadarthakaM sveSTasyArthasya sAdhakatvAt / na cA'sAdhugUDhapadaprAyamapi patramAsajyate sAdhugUDhapadaprAyasyaiva nirAkulasya tasya tairAveditatvAt / taducyate prasiddhAvayavaM vAkyaM sveSTasyArthasya sAdhakaM / sAdhugUDhapadaprAyaM patramAhuranAkulaM // 1 // kathaM punaH prasiddhAvayavatvAdivizeSaNaviziSTaM vAkyaM patraM nAma tasya zrutipathasamadhigamyapadasamudAyavizeSarUpatvAt patrasya tadviparItAkAratvAt na ca yadyato'nyattattena vyapadizyate'tiprasaMgAt nIlAdayopi hi kaMbalAdibhyo'nye na te nIlAdivyapadezahetavaH teSAM taidyapadezahetutayA pratIyamAnatvAt kirITAdInAM pRruSe tavyapadezahetutvavat tadyogAttatra matvarthIyavidhAnAt / naliAdayaH saMti yeSAM te nIlAdayaH kaMbalAdaya iti guNavacanebhyo matvarthIyasyAbhAvaprasiddheritacet upacaritopacArAditi kramaH / zrotrapathaprasthAyino hi zabdAtmakasya padasamudAyavizeSarUpasya lipyApacAraH tatra tasya janairAropyamANatvAt lipyupacaritavAkyasyApi patre samupacaryamANatvAt tatra likhitasya patrasthatvAt tadupacaritopacArAt patravyapadezasiddheH na ca yadyato 'nyattattenopacArAdupacAropacArAt vA vyapadeSTumazakyaM zakrArdainyatra vyavahartRjane zakrAbhiprAye sphuTamupacAradarzanAt tato'nyatrApi kaoNSTAdAvupacAropacArAt zakravyapadezasiddheH taduktaM svAbhAvikameva / ra Agacchat / 3 teSAM / 4 jiivaaditttv-| 5 svArthanizcayasya / 6 pramANanayapradarzakavAkyaM / 7 tasmAt / 8 saMbhavadarthAtmaiva / 9 Adizabdena gAmAnaya zuklAM daMDenetyAdiprahaNaM / 10 doSai rahitaM / 11 karNa / 12 nIlaH kaMbala ityatra kaMbalohyanena nIlena vyapadizyate ityata Aha / 13 teSu kaMbalAdiSu nIlAdivyapadezahetavo na bhavaMtItyarthaH / 14 lipireva vAkyamiti / 15 vAkyasya / 16 bhinne / 17 paMDitAdau / 18 Adizabdena pASANAdigrahaNaM / For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sanAtanajainagraMthamAlAyAMmukhya zabdAtmaka vAkyaM lipyAmAropyate janaiH / patrasthatvAttu tatpatramupacAropacArataH // 1 // . athavA prakRtavAkyasya mukhyata eva patravyapadeza iti nigeMdAmaH padAni trAyaMte gopyaMte rakSyaMte parebhyaH prativAdibhyaH svayaM vijigISuNA yasmin vAkye tatpatramiti patrazabdasya nirvacanasiddheH / tathA. loke vyavahatari zAstre ca guruparvakramAyAte pratIteH na ca padAni vinizcitapadasvarUpatadabhidheyatattvebhyaH parebhyastrAtumazakyAnyeva kutazcidvarNaviparyAsanAdeH prakRtipratyayAdigopanAdvA tatrANasaMbhavAt padagUDhAdikAvyavattaduktaM trAyaMte vA padAnyasminparebhyo vijigISuNA / kutazciditi patraM syAloke zAstre ca ruuddhitH||2|| na caivamasAdhupadAspadamapi vAkyaM patramAsajyate suspaSTapadameva vA sAdhugUDhapadaprAyamiti vacanAttaduktaM nacAsAdhupadaM vAkyaM praspaSTapadameva vA / sAdhugUDhapadaprAyamiti tasya vizeSaNAt // 3 // padapAdAdigUDhakAvyamevaM patraM prAmoti iti cenna prasiddhAvayavatvena viziSTasya patratvavacanAt na hi padagUDhAdikAvyaM pramANasiddhapratijJAdyavayavavizeSaNatayA kiMcitprasiddhaM tasya tathA prasiddhau patravyapadezasiddheravAdhitatvAttaduktaM padagUDhAdikAvyaM ca naivaM patraM prasajyate / prasiddhAvayavatvena viziSTasyAbhidhAnataH / / cayamiSTasyArthasyAsAdhakamapi tAgviAkyaM patramevamAsaktamiti cenna sveSTArthasAdhanasyaiveha patravicAre patratvavacanAt tadapyabhihitaM ___ sveSThArthAsAdhanasyApi naivaM patratvamApatet / sveSTArthasAdhanasyaiva patratvavacanAdiha // tato nAkSapAdAdInAmekAMtavAdinAM patravAkyamasaMbhavadarthakaM iti kecittadasat yathoktalakSaNasya, patravAkyasya teSAM vicAryamANasyAvyavasthiteH tA~hi-nAkSapAdasya tAvadyathoktalakSaNaM patravAkyaM saMbhavati prasiddhAvayavatvasya virahAtsugatAdInAmiva / tadavayavAhi pratijJAdayaH paMcAkSapAdenAbhidhIyate pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAnyavayavA iti satrapraNayanAta / tatrAgamaH pratijJA vizvatazcakSariti vizvato mekho vizvato bAhariti vizvataH pAta saMbAIbhyAM dhamati saMpatatraivAbhamI janayana devaeka iti yathA. AgamArtho vA pratijJA vivAdAdhyA~sitamupalabdhimatkAraNakamiti / yathA heturanumAnaM tena pratijJAtArthasyAnumIyamAnatvAt kaarytvaaditi| yathA udAharaNaM pratyakSaM vAdiprativAdinoryatra buddhisAmyaM tadudAharaNamiti vacanAt vastrAdivaditi yathA upanayamupamAnaM dRSTAMtaH dharmisAdhyadharmiNoH sAdRzyAt, "prasiddhasAdharmyAt sAdhyasAdhanamupamAnamiti" vacanAt yatkArya tadupalabdhimatkAraNakaM dRSTaM yathA vastrAdi tathA ca vivAdAdhyAsitamiti / yathA sarveSAmekaviSayatvapradarzanaphalaM nigamanaM tasmAdupalabdhimatkAraNakamiti yathA AgamAnumAnapratyakSopamAnavat phalasamudAyarUpatvAtpaMcAnAmavayavAnAmiti vyaakhyaanaat| na caite paMcAvayavAH pramANato vicAryamANA vipazciccetasi sunizcitAzcakAsati, patravAkyAbhAse'pi saMbhavAt teSAM pakSadharmatvasapakSesatvavipakSAsatvamAtrANAmiva trayANAmavayavAnAM sugatasaMmatAnAM vItAdInAmiva kapilavikalpitAnAM tadabhAve'pi patravAkyasya svArthasAdhanasya darzanAt sAdhyAvinAbhAvaniyamanizcayalakSaNAdeva hetoH sAdhyaprasiddheH taduktaM na caivaM lakSaNaM patramakSapAdasya yujyate / prasiddhAvayavatvasya virahAtsugatAdivat // 1 // patrasyAvayavAH paMca pratijJAdaya ityasat / patrAbhAse'pi sadbhAvAtteSAM trairUpamAtravat // 2 // tadabhAve'pi patrasya svArthasAdhanatekSaNAt / hetoH sAdhyAvinAbhAvaniyamAtmakato yathA // 3 // satsatsaditisaMkSepAtsAdhyasAdhanadarzanaM / vyAptyAH sAmarthyataH sarvanAmAbhAve'pi nizcitaM // 4 // nanu ca yatkRtakaM tadanityaM dRSTaM yathA ghaTa ityAdau sati sarvanAmaprayoge vyApyA sAdhyasAdhanavacana1 pdsmudaayaatmkN| 2 vayaM jainA: / 3 paraMparA / 4 vAkyasya / 5 patratvAbhidhAnAt / 6 vAdiprativAdibhyAM / 7 prasiddhAvayavaM sAdhugUDhapadaprAyaM ca / 8 abhyadhAyi / 9 na prApnoti / 1. tadeva vivRNoti / 11 dharmadharmisamudAyaHpratijJA / 12 sarvadarzitvAt / 13 sakalazAstrapraNetRtvAt / 14 sarvakartRtvAt / 15 sarvagatatvAt / 16 puNyapApAbhyAM / 17 paramANubhiH / 18 kSityAdikaM / 19 buddhimatkAraNakaM / 20 pratijJa dyavayavAnAM / 21 kAryatvAt / 22 pUrvotka sUtravyAkhyAnAt / For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ptrpriikssaa| mupalabdhaM na punarasati yataH satsadityatra sarvanAmaprayogAbhAve'pi saMkSepatastatsiddhyet dharmiNazcAvacainamihAyuktaM agniratradhUmAdityAdiSu dharmivacanadarzanAditi kazcit so'pyanAlocitavacanapathaH sAmarthyAdgamyamAnasya sarvanAmno prayoge virodhaMvaidhuryAt paMcAvayavavAdinaH sAdhAvayavavyAkhyAnAdarthatogamyamAnAnAM vaidhAvayavAnAmiva kvacidavazyaM tatprayoge paMcAvayevavacane nyUnAnuSaMgAt avayavavAdinA bauddhAnAM tryaMzasya hetobhISaNAt sAmarthyato gamyamAnAnAM pratijJAdInAmiva tatpa~yoge svayamasAdhanAMgavacanasya nigrahAdhikaraNasya tairabhidhAnAt tata eva dharmiNo'pyavacanamiti saMkSiptapatravAkyena viruddhyate tasya parIkSAdakSairakhUNatayopalakSitatvAt taduktaM vaidhAvayavA yadvatpaMcAvayavavAdinaH / sAdhAvayavAkhyAnAdgamyate'rthAdabhASitAH // 1 // pratijJAyAzca keSAMciddhetostryaMzasya bhASaNAt / sAmarthyAdgamyamAnatvAnna prayojyA yathaiva tu // 2 // tathA sAmarthyagamyatvAtsarvanAmnopyabhASaNaM / kacidiSTaM parIkSAyAM dakSairddharmiNa eva ca // 3 // nanvevaM kvacidapi pratijJAdiprayoge na syAdvAdinAM yuktarUpobhavet tasya sAmarthyAdgamyamAnatvAtsarvanAmavaditi na manISibhirmanasi nidheyaM teSAM pratipAdyAnurodhena prayogopagamAt yathaiva hi kasyacitpratibodhyasyAnurodhena sAdhanavAkye saMdhAbhidhIyate dRSTAMtAdikara caivaM sAdhanasyaikalekSaNatvaM svayaM parIkSitamapakSipyate tato'nyAMzAnAM satAmapi talakSaNatvApAyAtsAdhanAbhAsepi tatsaMbhavAdasAdhAraNatAvirahAt tathaiva hi kumAranaMdibhArakairapi svavAdanyAye nigaditatvAttadAha pratipAdyAnurodhena prayogeSu punaryathA / pratijJA procyate tajjJaistathodAharaNAdikaM // 1 // na caivaM sAdhanasyaikalakSaNatvaM virudhyate / hetulakSaNatApAyAdanyAMzasya tathoditaM // 2 // anyathAnupapattyekalakSaNaM liMgamaigyate / prayogaparipATI tu pratipAdyAnurodhataH // 3 // nanu cAtisaMkSiptapatravAkye hetureva prayoktavyaH tAvanmAtrAtsAdhyamavaboddhaM samarthAn narAnprati sAdhyAbhidhAnasya nirarthakatvAt prapaMcatAratamyAt sAdhyaM nizcetumIzAn prati dvau cAvayavau prayoktavyau pakSo hetuzceti trayazcAvayavAH kazcana pratipakSo heturdRSTAMtazceti / catvAro vA taevAvayavAH sopanayAH parAnugrahapravaNaiH sadbhiH prayoktavyAH / paMca va pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanabhedAt / anyathA tatpratipatterayogAdityainye prAhuH tadAha hetureva prayoktavyastAvanmAtrAtpravedituM / saimarthAnpratibodhyAn nRn sAdhyaM saMkSepato nainu // 1 // dvau ca trayazca catvAraH paMca cAvayavAH pare / prayoktavyAH prapaMcena sadbhirityapare viduH // 2 // te'pyevaM pRSTavyAH hetustAvatkervelaH prayujyamAnaH kathaM prayujyata iti yadi prathamAMtaH satsadityeva tadAsya kutaH sAdhyatvavyavacchedaH sAdhyalakSaNavaikalyAt satsattvasya prasiddhatvAt sAdhyasyAprasiddhalakSaNatvAt kiM punaH satsadityucyate yatastaitsakalajanaprasiddha sAdhyavyavacchedena sAdhanatvenaiva buddhyAmahe na punaH sAdhyanirdezatvenai zaMkAmahe satsaditi cet Ime brUmahe saidanaM saditi pramA yato'trIbhipretA sarvairgatyarthatvAt gatyarthasya ca 1 sarvamanekAMtAtmakamutpAdavyayadhrauvyayuktaM satsatsatvAdityarthaH / 2 apratipAdanaM / 3 parvatAdau nAnaH / 4 virodhavirodhAt / 5 sAdhAvayavapaMcakasyaiva vacena / 6 hInaM anyatamena nyUnamiti nigrahasthAnAnuSaMgAt / 7 yatra paMcAvayava. prayoge / 8 paripUrNatayA / 9 pakSadharmavasapakSesatvavipakSAdyAvRttirUpasya / 10 pratijJA saMdhA pratijJAH, mryaadetymrH| 11 upanayanigamanayorgrahaNaM / 12 iti parAzaMkAM manasi kRtvA nirAkRtavAn jainaH / 13 anythaanuppttiH| 14 pratijJAdInAM vizeSarUpatvarahitatvAt / 15 tadeva vivRNoti / 16 pravakSyamANaM vrtte| 17 aMgIkriyate / 18 jainAnprati / 19 sAMkhyAn prati / 20 mImAMsakAnprati / 21 yogaanprti| 22 ukta viparyaye evaM na prayujyate cet / 23 saugtaa:| 24 prapaMcena sAdhyaM praveditaM samarthAn nan prati / 25 aho| 26 prmeyaaNtH| 27 kena prakAreNa / 28 vyaavRtiH| 29satsaditiliMga 30 pratipAdanatvena / 31 satsaditi taddhe turityarthaH / 32 bauddhaaH| 33 yuT pratyayo'tra jnyaatvyH| 34 kAraNAt / 35 anumaane| For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sanAtanajaina graMthamAlAyAMjJAnArthatvAtsarve gatyarthA jJAnArthe varttate iti vacanAtsatI vidyamAnA sA yasmin tatsatsadvidyamAnapramaM prameyamiti yAvanna kasyacitpramANavAdinaH prameyamaprasiddhaM / saMvitamAtrapramANavAdinaH tadaprasiddhamiti na maMtavyaM tasyApi saMvisvarUpe prameyatvaprasiddheH svarUpasya svato gatiriti svayamabhidhAnAtsaMvetyA tadabhidhAne paramArthataH svarUpAdigativirodhAtsaMvidadvaitasiddharayogAt / yadi punarutpAdAdisvabhAvatvaM satvaM tadA tatsatsatsAdhyamiti yuktaM vidyamAnotpAdAdisvabhAvatvasya satsattvasya keSAMcidaprasiddhatvAt sAdhyalakSaNasaMpratipattarityevaM ye bruvaMte teSAM satsadityukte satsatvasya prasiddhatayA sAdhyavyavacchedasiddhAvapi sAdhanasya dharmiNo vyavacchedaH siddhyet tasyApi prasiddhatvena saMmatatvAt prasiddhodharmIti vacanAt yadi punarviduSAM sAdhyasiddhyartha dharmiNo prayojyatvAttasya sAdhyAvinAbhAvAbhAvAdeva vyavacchedasiddhiriti mataM tadA hetuH kevalaH kathaM teSAM prayojyaH syAt sveSTasiddhyartha sAdhyasyAnabhidhAne tena tasyAvinAbhAvAprasiddheH / prastAvAdgamyamAnena sAdhyenAnuktenApi hetoravinAbhAvastAvadvidbhiravadhAryate iti cet na caitatparIkSAkSama prastAvasyeSTAniSTayorarthayoravizeSAtkatarasminnarthe hetuH prayuktoyamiti jJAtumazakteH kimanityaH zabdo nityo vetyubhayAMzAvalaMvini zaMsaye sati hetuprayogasyeSTatvAt "saMdigdhe'rthe hetuvacanAditi" kaishcitsvymbhidhaanaat| atha yadaikamukhaeva prastAvastryAtmaka jagat kathametaditi kasyacitprazne tadA hetustatraivAyamiti jJAtuM zakyatvAt prastAvAdgamyamAnena sAdhyena hetoravinAbhAvaH siddhyatyevetyapi na saMgaitaM pRSTaviparItArthe hetorvacanasadbhAvadarzanAt atryAtmakamidaM sarvamiti svayamabhIpsatAM tatraiva hetuprayogopapatteH yadi punastatra prayuktasya hetoviruddhatvanizcayAt tathA ca tryAtmakasyaiva siddharatryAtmakatvasya sAdhyatvAyogAt na tena hetoravinAbhAvasiddhiriti mataM tadA tryAtmakatvasyApi kutaH sAdhyatvaM, prasiddhasya sAdhyatvavirodhAtsAdhanavat / kasyacidvetoratryAtmakatve sAdhye viruddhatAmavabuddhyamAnasya sAmarthyAt tryAtmakatve sAdhye samyagghetutvanirNayaghaTanAt tattryAtmakaprasiddhatvopapatteH yo hyanagnau sAdhye dhUmavattvasya hetoviruddhatAmavabudhyate sa tasyAgnau sAdhye samyagghetutvamapi budhyata eva / na caivaM budhyamAnasya pratipAdyaMtA ghaTate pratipAdakavat tato na taM prati hetuH kevalaH prayoktavyaH syAt / atha yatpRSTaM pratipAdyena tatra hetuyaMdAcAryeNa prayujyate tadA tasya tenAvinAbhAvAvagatirbhavatyeveti mataM tadapi na samIcInaM sAdhyanirdezasyaiva samAgateH pratipAdyakRtapraznavizeSasyAnyathA tatrAnupapatteH utpAdAdyAtmakaM sarvaM kuta etaditi prazne prameyatvAditi hetorvacane'pi saMbaMdhAtsAdhyanirdezaprasiddheH ekanirdeSTuriva bhinnanirdeSTurapi tasya tena saMbaMdhAvizeSAt yathaiva hyekasya vaktuH sAdhyanirdezAnaMtaraM sAdhanasya nirdeze tasya tenAvinAbhAvasaMbaMdhasAdhyasiddheH sAdhyavyAptasAdhanopadarzanaM sphuTamavaisIyate tathA pratipAdyena' sAdhyapraznavacane kRte pratipAdakena sAdhanAbhidhAne'pi bhinnavaktRnirdiSTayorapi sAdhyasAdhanayoravinAbhAvAvirodhAt kathamanyathaikavAkyasya nAnAvaktRbhirudIryamANasya saMbadhatA siddhayet tataH sarveSAM vAdinAM avigAnena siddhaM saMkSepataH sAdhyasAdhananirdezamAtraM na punaH kevalaM heturvacanaM viduSAmapi tadayogAt kiMvat sarveSAM vAdinAM avigAnena saMkSepataH sAdhyasAdhanadarzanaM prasiddhamiti ceducyate zrImadakalaMkadevasya, pratyakSaM vizadaM jJAnaM pramANamityAdivat / dharmakIrteH pratyakSa kalpanApoDhamabhrAMtamityAdivat / yogasya sdkaarnnvnnitymityaadivt| sAMkhyasya caitanyaM puruSasya svarUpamityAdivat satsatsaditi patravAkyamanAkulameva saMbhAvayAmaH svasAdhyArthAvinAbhAvisAdhanasyAbhidhAnAt yathaiva hi vizadajJAnAtmakatvamaMtareNa pratyakSamanupapannaM jJAnAtmakatvena ca vinA pramANatvaM keSAMcitpareSAM kalpanApoDhAbhrAMtAbhyAM vinA pratyakSatvaM anyeSAM nityatvAdRte sadakAraNavatvamitareSAM puruSasvarUpAbhAve caitanyaM tathotpAdAditrayA 1 padArtharUpe / 2 aprmaarthtH| 3 Adizabdena vyayadhrauvyayohaNaM / 4 kSaNike pravarttamAna / 5 saugtaa:| 6 vyAvRttisiddhau satyAM / 7 vAdiprativAdinoH / 8 ceTUddha taveti mataM vartate / 9 vyAptarabhAvAt / 10 apratipAdane / 11 pratipAdana / 12 utpAdavyayadhrauvyasvarUpaM / 13 vaco yukti manna / 14 cedbauddha taveti mataM / 15 jagataH / 16 hetoH 17 shissytaa| 18 ziSyeNa / 19 uktaviparyaye / 20 pratipAdanAnaMtaraM / 21 jJAyate nizca yate vA / 22 gAmAyanazuklA daMDenetyAdikasya / 23 sAmarthyena avivAdena / 24 tadbhAvahetubhAvau hi dRSTAMte tadavedinaH / khyAnyete viduSAM vAcyo hetureva hi kevalaH // 25 bauddhAcAryasya / 26 tadeva vivRNoti / 27 janAnAM / For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ptrpriikssaa| tmakatvalakSaNasatvamaMtareNa satsatvAkhyA prameyatApi nopapadyata eva pramANabalataH prasiddhAyAstasyAH anyatra kacitsadbhirnizcayAt / AtmAdidravyamutpAdavyayanirmuktaM prameyaM siddhaM paryAyazca dhrauvyanirmuktaH prameyo'stIti cAyuktaM dravyaparyAyayorbhedAbhedaikAMte'navasthAnAt tathA caitetsakalamabhyadhAyi / te'pi prayujate hetuM satsatvaM yadi kevalaM / satsadityeva sAdhyatvavyavacchedo'sya tatkRtaH // 1 // sAdhyalakSaNavaikalyAtsatyatvasya prasiddhitaH / sadanaM satpamA hyatra sa~tI sA yaMtra tanmataM // 2 // satsatprameyametacca prasiddha mAnavAdinaH / saMvinmAtre'pi mAnasya svarUpasti prameyatA // 3 // utpAdAdisvabhAvatvaM sattvaM sAdhyaM tu yujyate / tasyAprasiddhitaH sAdhyalakSaNaM pratipattitaH // 4 // evamAcakSate ye'pi teSAM syAddharmiNaH kutaH / sAdhanasya vyavacchedaH prasiddhatvena saMmatAt // 5 // viduSAmaprayojyatvAddharmiNaH sAdhyasiddhaye / tasya sAdhyAvinAbhAvArbhAvAdeveti tanmataM // 6 // hetuH kathaM prayojyaH syAtkevalaH sveSTasiddhaye / sAdhyasyAvacane tenAvinAbhAvAprasiddhitaH // 7 // prastAvAdgamyamAnena hetoH sAdhyena buddhyate / vidvadbhiravinAbhAvo'nuktenApIti cenna vai // 8 // prastAvasyArthayoriSTAniSTayoravizeSataH / kArthe hetuH prayukto'yamiti jJAtumazaktitaH // 9 // yadyekamukhaeva syAt prastAvastryAtmakaM jagat / kathametaditi prazne tadA hetuH sa tatra cet||10|| na pRSTaviparItArthe hetorvacanasaMbhavAt / atryAtmakamidaM vizvamiti svayamabhIpsatAM // 11 // tatra hetorviruddhatvanizcayAtsAdhyatA na cet / tathA tryAtmakaM siddhestasya syAtsAdhyatA kutH||12|| yo hyagnau viruddhatvaM dhUmavattvasya budhyate / so'gnau sAdhye kathaM tasya na vidyAtsatyahetutAM // 13 // na caivaM budhyamAnasya ghaTate pratipAdyatA / pratipAdakavadyena hetustaM prati kevalaH // 14 // yatpRSTaM pratipAdyena tatra hetuH prayujyate / yadAcAryeNa tenAsyAvinAbhAvagatistathA // 15 // bhavatyeveti cetsAdhye nirdezopyevaimAgataH / pratipAdakRtaH praznavizeSaH kaoNnyathAsya sa // 16 // utpAdAdyAtmakaM vizvaM kuta etaddhi nizcitaM / iti prazne prameyatvAditi hetorvacasyapi // 17 // prasiddhaH sAdhyanirdezaH saMbaMdhAdupavarNitaH / etenaivaikanirdeSTuriva "bhinnAdapi sphuTaM // 18 // tataH saMkSepataHsiddhaH sarveSAmavigAnataH / sAdhyasAdhananirdezamAtrakaM na tu hetuvAk // 19 // pratyakSaM vizadaM jJAnaM pramANaM jJAnamityapi / akalaMkavacoyadvatsAdhyasAdhanasUcakaM // 20 // pratyakSaM kalpanApoDhamabhrAMtamiti kIrtivAk / sadakAraNavannityamiti yogavaco'pi ca // 21 // caitanyaM puruSasya syAtsvarUpamiti sAMkhyavAk / evamAdiparairiSTaM sveSTasiddhinibaMdhanaM // 22 // satsatsaditi tadvatsyAtpatravAkyamanAkulaM / svasAdhyavinAbhAvisAdhanasyAbhidhAnataH // 23 // utpAdAditrayAtmatvamaMtareNa prameyatA / na hi kacitprasiddhAsti pramANavalataH satAM // 24 // notpAdavyayanirmuktamAtmAdidravyamasti naH / prameyaM nApi paryAyo dhrauvyamukto'sti kazcana // 25 // dravyaparyAyayorbhedAbhedaikAMte'navasthiteH / zrImatsamaMtabhadrAryayuktividbhistathoktitaH // 26 // dravyaparyAyayoraikya tayoravyatirekataH / pariNAmavizeSAcca zaktimacchaktibhAvataH // 27 // saMjJAsaMkhyAvizeSAcca svalakSaNavizeSataH / prayojanAdibhedAcca tennAnAtvaM na sarvathA // 28 // tatra dravyaM tAvadanvayi tadevedamityavAdhitapratyabhijJAsamadhigamyaM paryAyo vyAvRtAkArasvabhAvaH sa bheda1 sarvathA bhedAbhedaniyameMgIkriyamANe / 2 pUrvoktaM sarve / 3 bauddhAH / 4 vidymaanaa| 5 vstuniH| 6 pramANasya / / khsNvedne| 8 Adizabdena vyAyadhrauvyayorgrahaNaM / 9 vyApterabhAvAt / 10 teSAM bauddhAnAM mataM / 11 akathanena / 12 anumAnena / 13 prameyatvAdilakSaNaH / 14 bauddhAnAM / 15 kuto na kutopotibhAvaH / 16 pratipAdyamAne | 17 uktvipryye| 18 sAdhyasya / 19 pratipAdanena / 20 gAmAnaya zuklA daMDeneti nAnAvaktRbhiH kathyamAne'pi sAdhyasAdhananirdezaH syAditi bhAvaH / 21 vAdinAM / 22 avivAdAt / 23 dharmakIrtervacaH / 24 asmAkaM jainAnAM / 25 kathaMcid prA / 26 apRthakaraNabhAvAt / 27 dravya / 28 paryAya: / 29 tyordrvypryaayyoH| 3. paryAyaH / For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sanAtanajaina graMthamAlAyAMpratyayasamadhigamyaH kathAMcattayoraikyamavyatirekAt yayostu naikyaM na tayoravyatirekaH yathA himavavidhyayoravyatirakazca dravyaparyAyayostasmAttayoraikyAmiti kevalavyatirekI hetuH nanu caikyamavyatireka eva sa eva hetuH katharmupapannaH syAtsAdhyasamatvAditi na maMtavyaM kathaMcittAdAtmyasyaikyasya sAdhyatvAt parasparamazakyavivecanatvasyAvyatirekasya sAdhanatvAt tasya sAdhyasamatvAbhAvAt parasparaMvyatirecanaM vyatirekaH, tadabhAvastvavyatirekaH saca zakyavivecanameveti kathaM sAdhyasamatvaM nacaivamasiddho hetuH kasyacijjIvAdidravyasya svaparyAyebhyo jJAnAdibhyaH paradravyaparyAyAMtarANi svaparyAyANAMca jJAnAdInAM dravyAMtaraM netumazakyatvasya parasparamazakyavivecanatvasya dravyaparyAyayoH suprasiddhatvAt anyathA jJAnAdiparyAyANAM jIvaparyAyatvAyogAt jIvAdidravyatvasya ca tadrvyatvavirodhAt nanu satyapi daivye tatparyAyANAmutpAdAt utpannAnAM ca vinAzAt kathamazakyavivecanatvaM siddhamiti tu na zaMkanIyaM paryAyANAmutpAdavinAzAbhAve paryAyatvAyogAt teSAmutpAdavyayalakSaNatvAt dravyasya dhrauvylkssnntvvt|| samudeti vilayamRcchati bhAvo niyamena paryayanayasya nodeti no vinazyati bhAvanayAliMgito nityaM // iti vacanAt / na ca kAlAbhedo'zakyavivecanatvaM ekakAlavartinAM nAnArthAnAmatiprasaMgAtU tataH kAlAbhede satyapi dravyaparyAyo zakyavivecanatvaM yathoktalakSaNaM viruddhyate / dezAbhedo'zakyavivecanamityapi vAta vAtAtapAdInAmapi tatprasaMgAt zAstrIyo dezAbhedo'zakyavivecanatvamiti cettairhi dravyaparyAyayostatkathamAsaddhaM // na paryAyANAM rUpAdInAM ghaTAdidravyadezatvAt ghaTAdidravyasya tu svAraMbhakAvayavadezatvAt tatpadArthAntaratvasiddhiriti cenna pramANAbhAvAt guNaguNinau kriyAkriyAvaMtau jAtitadvaMtau vizeSatadvaMtau avayavAvAyavinau ca parasparataH padArthAMtarabhUtau bhinna pratibhAsatvAt yau yau bhinnapratibhAsau tau tau parasparataH padArthAMtarabhUtau yathA ghaTapaTau bhinnapratibhAsau tau ityanumAnasadbhAvAnna pramANAbhAva iti cenna asyAnumAnasya viruddhatvAt iSTaviruddhesya kathaMcidArthAtarasya sAdhanAt kathaMcidbhinnapratibhAsatvasya kathaMcidArthAtareNa vyAptatvAt sarvathA bhinnapratibhAsatvasya hetutve punarasiddho hetuH dRSTAMtazca sAdhyasAdhanavikalaH pratIyate ghaTapaTayoH sarvathA*taratvasya sAdhyasya sarvathAbhinnapratibhAsatvasya ca sAdhanadharmasyAprAtItikatvAt / sa~gavyAdyAtmanA tayo rabhinnatvAdabhinnapratibhAsamAnatvAcca / nanu ca sadvyAdyAtmano'pi ghaTapaTAbhyAM bhinnatvAt kathaM tena tayorabhedaH syAt / abhinnapratibhAsatvaM vA, satvaM hi parasAmAnyaM satsvabhAvaH dravyatvaM cAparasAmAnyaM dravyasvabhAvaH tathA pArthivasvabhAvopi iti kathamasau tatonArthAMtarabhUtaH syAditi kazcit so'pi na yuktavAdI satvAdItaratve tayorasatvapraisaMgAtU dravyAdisvabhAvAccAtyaMtabhede tayoradravyAdiprasakteH / sattAsaMbadhAt tayoH satvaM dravyatvasaMbaMdhAt dravyatvopapatteH pArthivatvAdisaMbaMdhAtpArthivatvAdivyavasthAnAnnadoSa iti cet kathamasataH svayamadravyasyApArthivAdezca / teMdatyaMtabhinnasatvAdisaMbaMdhAdapi saidAdirUpatA yuktA svaraviSANAderapi tatprasaMgAt / prAgasadAdeH sattAdisaMbaMdhAt saiMdAdirUpatve pradhvaMsAbhAvasya svakAraNavyApArAtprAgabhUtasya tadanaMtara bhavataH sattAdiprasaMgaH / tasya tadApi sattAdisaMbaMdhAsaMbhavAt na tatprasaMga iticettadidaM jADyavijrabhitaM, AkSepasyaiva parihAratayA vyavahArAt prAgasataH sattAsaMbaMdhAtsatve'pi pradhvaMsAbhAvasya sattAsaMbaMdhaH kasmAnna bhavati, tataH satvaM cetyAkSepaH tasya sattAsaMbaMdhAsaMbhavAt iti sa eva parihAraH kathamajaDairabhidhIyate sAdhyameva ca sAdhanaM kutastasya sattAsaMbaMdhAbhAvaH sattAsaMbaMdhAbhAvAditi kutaH sattAsaMbaMdhalakSaNasatvAbhAvaH sattAsaMbaMdhAbhAvAditi vA yadiH punaH prAgaisatvAdavizeSe'pi ghaTapaTayoreva sattAsaMbaMdhaH tannimittaM ca sattvaM tathA 1 drvypryaayyoH| 2 parasparamazakyavivecanakhAt / 3 bauddhH| 4 anayoH kazcidbhedo nArthena dRzyate ytH| 5 jainH| 6 pRthakkaraNaM / 7 bauddhaH / 8 dhrauvyarUpe / 9 ghaTapaTAdInAM / 10yuktimanna / 11zAne bhavaH zAstrIyo na tu laukikaH 12 jainaH / 13 paraH / 14 tatrasthitakhAdityarthaH / 15 tyordrvypryaayyominlsiddhiH| 16 vAdhitasya / 17 aMgIkriyAmANe / 18 idaM sadidaMsaditi dravyaM svarUpeNa / 19 bhinnakhasati / 20 nAstitvaM syAdityarthaH / 21 aMgIkriyamANa / 21 avidyamAnasya / 23 kharUpeNa / 24 sdvypaarthivebhyH| 25 satvadravyatvapArthivatva / 26 Adi zabdena dravyapArthivayorgrahaNaM / 27 asmatkRtapratiSedhasyaiva / 28 pratipAdanAdityapi pATha, vyavaharaNAtU pratipAdanAt / 29 cetU he yoga itimataM vartate / 30 punarasatvAdyavizeSe'pi pAThaH / For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir patraparIkSA / 9 pratIteH na punaH pradhvaMsAbhAvasya tadabhAvAditi mataM tadA kathaMcitsattAditAdatmyAt sattAdivyavahAro ghaTapaTayeoriti naikAMtena satvAdi tato bhinnaM yena saddravyAtmanA ghaTapaTayorabhedaH kathaMcidabhinnapratibhAsatvaM vA na syAt sAdhyasAdhanavaikalyaM vA dRSTAMtasya tato na dravyaparyAyorbhedaikAMtasAdhanaM niravadyamasti yatastaiyoH paidArthataratvasiddhau zAstrIyadezabhedalakSaNazakyavivecanatvopapatteH azakyavivecanatvamavyatireko heturasiddhaH zakyeta nacAyama kAMtiko viruddho vA sarvadA vipakSe vRttyabhAvAt iti siddhatyevAto hetoH kathaMcidravyaparyAyayeoraikyaM tathA " dravyaparyAyayorekyaM pariNAmavizeSAt yayostu naikyaM na tayoH pariNAmavizeSaH, yathA sahyaviMdhyayoH pariNAmavizeSazca dravyaparyAyayoH tasmAdaikyamityapi vyatirekIhetuH nenu ca koyaM pariNAmavizeSonAma yadi pUrvavinAzAduttarotpAdastadA vAdyaMsiddha: niranvayavinAzAtyaMtApUrvotpAdayoH syAdvAdinAmaniSTatvAt / atha pUrvasya tirobhAvAduttarasyAvirbhAva stadApi vadya siddhaH sarvathAsata stirobhAvAvirbhAvamAtrAnabhyupagamAt etena svazriyAdbhinnasvabhAvaH samavAyAttatra vartamAnaH pariNAmavizeSa iti vAdyasiddhaH pratipAditaH teSAM tathApyanabhyupagamAt atha pUrvAparasvabhAvatyAgopAdAnAnvitasthitilakSaNastadA prativAdyasiddhaH saugatasAMkhyayogAnAM tathabhUtapariNAmavizeSAsiddheH iti kazcitsopi na yuktavAdI pUrvAparasvabhAvayAgopAdAnAnvitasthitilakSaNasya pariNAmavizeSasya pramANataH siddhatvAt / tathA hi sarve vastu yathoktapariNAmavizeSabhAk satvAt sarvathApyapariNAmini sautAdISTapariNAmena pariNamini ca satvavirodhAt tadvirodhazca arthakriyAvyAghAtAt tadvyAghAtazca kramayaugapadyAsambhavAt tadasaMbhavazca niranvayavinazvaniraMzaikAMte dezakAlakRtakramasya nAnAkAryakaraNazaktinAnAtvanibaMdhana yaugapadyasya ca virodhAt sarvathA sadAtmakakUTasthavat parasparato'tyaMtabhinnadharmadharmimAtravacca nahyatra dezakRtaH kramaH pipIlikAdivat nApi kAlakRto vA bIjAMkurAdivat saMbhavatyekasyAnekadezakAlavartinora nabhyupagamAt yo yatraiva sa tatraiva yo yadaiva tadaiva saH "na dezakAlayorvyAptirbhAvAnAmiha vidyate" itivacanAt nanu ca kSaNikaikasvalakSaNApekSayA dezakAlavyAptyabhAvAt bhAvAnAM mAbhUt dezakAlakRtaH kramaH sakRdekasyAnekasvabhAvApekSayA yaugapadyavat saMtAnApekSayA tu syAt tasyAnekasahakArikAlApApekSayA anekakAryakaraNayaugapadyavat iti cenna saMtAnasamudAyayoreva kramayaugapadyAbhyAmarthakriyAkAritvAt vastutvasiddhiprasaMgAt lakSaNasyAvastutApatteH / syAdAkUtaM yadanvayavyatirekAnuvidhAnAtkramazaH kAryotpattistatsvalakSaNaM kramazaH kAryakAri yathA kasyacijjAgradvijJAnaM kramazaH svamajJAnaprabodhajJAnAdikAraNaM kiMcittu yugapatkAryakari yadanvayavyatikAbhyAM yaugapadyena kAryotpattiH yathA pradIpasvalakSaNaM tailazoSaNAMdhakArApanayaM kAraNaM / na caivamekasyAnekasvabhAvApattistasya tAdRzaikasvabhAvatvAt iti tadasat kUTasthasyApyevaM kramAkramakAryakAritvopapatteH zakyaM hi vaktuM zAzvatiko bhAvaH svAnvayavyatirekAbhyAM krameNAkrameNa vAnekaM kArya prAdurbhAvayan tathA tannimittaM / nacAnekasvabhAvatvaM tasya tathAvidhaikasvabhAvatvAt // niyaisya kathaM vyatireka iti cet kSaNikasya kathaM / sakalakAlakalAvyApteriti cet nityasyApi sakaladezAvyAptervyatireko'stu / naiMnu nityAdbhinnakAryasyotpattau 1 Adizabdena dravyatvapArthivatvayorgrahaNaM / 2 kuto na syAt syAdeva / 3 sarvathA bhedaniyame sAdhanaM sarvathA na ghaTate iti bhAvaH / 4 svarUpeNa / 5 ghaTapaTayordravyaparyAyorvA / 6 vivecanasya tadupapattau / kutaH zakyeta na kuto'pi / 8 utpAda vyayIvyAtmakatvAt / 9 bauddhaH / 10 cet / 11 (vAdinAM) jainAnAmasammataH / 12 jainAnAmabhimataH / 13 nyAyena 14 ghaTapaTAdeH / 15 saugatasAMkhyayogoktaprakAreNa pariNAmasyAnaMgIkArAt / 16 pariNAmavizeSazcet / 17 jainokkalakSaNapariNAma vizeSasyAsiddharityarthaH / 18 pUrvAparakhabhAvayoryathAsaMkhyaM prAhyaM / 19 utpAdavyayadhrauvyarahite / 20 Adi zabdena sAMkhyayogayograhaNaM / 21 kharaviSANAdau / 22 niranvayavinAzAtyatApUrvotpAdaH pUrvasya tirobhAvAduttarasyAvirbhAvaH svAzrayAdbhinnasvabhAvaH samavAyAttatra vartamAnaH pariNAmavizeSa iti lakSaNe niraMza: kSaNikaH / 23 sadrUpaikarUpatayA kAlavyApi kUTasthatastvaM sAMkhyApekSayA grAhyaM / 24 saugatAdISTatattvasya / 25 kAraNasamudAyApekSayA / 26 zuddhavastunaH / 27 vauddhaH / 28 svalakSaNaM / 29 bhavatItyadhyAhAraH / 30 svalakSaNasya / 31 kramayaugapadyAbhyAmarthakriyAkAritvalakSaNaH / 32 nityasya 33 kSaNikAkSaNikavAdinoH parasparaM vadatoH 34 svalakSaNaM yathA / 35 bauddhaH / 36 asatya sadbhAvovyatirekaH / 37 vyatireka ityAdhyAhAraH / 38 jainaH | 39 bauddhaH / For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAtamajainagraMthamAlAyAMdezavyatirekasyApi na saMbhavaH tadanutpattau tu tadezasyaiva kAryasya sarvadotpatteH pratItivirodha iti cet tarhi kSaNikAdbhinnakAlasya kAryotpAde vyatirekAbhAvastadabhAvaeva tadbhAvAt , teMdabhinnakAlasyotpAde kAryatvavirodhaH smsmyvrtitvaatsvaatmvt| kSaNikalakSaNe svakAle sati bhavataH kAlAMtare'pi kAryasyAnvayavata tadA tasminnasaryaMbhavato vyatirekaH siddhyatIti cet tarhi nitye'pi svadeze sati dezAMtare'pi bhavataH kAryasyAnvayavat tatrApyasati tasyAbhavato vyatirekaH siddhyet / nacaivamanabhimatadezasyApi kAryasya janma prasajyate nityavAdinaH kSaNikavAdino'pi tadanabhimatakAlasya janmaprasaMgAt / tataH svayogyabhinnakAlasyotpattau nityAdapi svayogyabhinaMdezasyotpatteralaM prabaMdhena sarvathA kSaNiketaravAdinoH parasparamainatizayAt kSaNikaikAMtasya tasyAnyatra prapaMcato nirAkaraNAcca na pUrvAparasvabhAvavinAzotpAdamAtreNa pariNAmena pariNAmi sarvaM vastu nApyAvinAbhAvamAtreNa nityaikAnte tadanupapatteH kUTasthasyAvirbhAvatirobhAvotpattau tadavasthAvirodhAt anityatAnuSaMgAt tadavasthayostadupapattau tatastayorbhedakalpAnatikramAt bhede nityasyAvastheti vyapadezasiddhiH saMbaMdhAbhAvAt / avasthAvasthAvadbhAvaeva saMbaMdhaiticet na tasya bhedaikAMte sahyaviMdhyavadaghaTanAt / etena dravyasya bhinnena guNAdinA pariNAmena pariNAmitvaM pratyAkhyAtaM guNAdidravyayoH samavAyasyApi bhedaikAMte tadvadanupapatteravizeSAt / dezAbhedAttayoH saMbaMdha iti cenna vAtAtapayorAtmAkAzayorvA tatprasaMgAt kAlabhedAdubhayAbhedAca sa tayorityasyApyanenApAstaM / tayoravizvagbhAvAdupapannaH saMbaMdhaH iti cet sa yadi dezakAlAbheda eva tadA saeva doSaH tatonyazcet svabhAvAbhedaH, pratibhAsAbhedo, vyapadezAbhedo, vA na tAvatsvabhAvAbhedaH saMbhavati dravyasya guNAdezca bhinnasvabhAvatvopagamAt / pratibhAsavyapadezAbhedo'pi na yuktaH, tasyAsiddhatvAt / kathaMcidekadravyatAdAtmyamavizvagbhAva iti cet syAdvAdamatAsiddhiH saivAstu gatyaMtarAbhAvAt iti yathoktapariNAmenaiva pariNAmitvaM sattvasya vyApakaM siddhaM tatastasyaiva sAdhanamiti siddhaH pariNAmavizeSo hetuH dravyaparyAyayoH kathaMcidaikyaM sAdhayati / yathaiva hi dravyasya dravyarUpatayA sthitiH, pUrvAparaparyAyarUpatayA tu nAzotpAdau pariNAmavizeSastathA paryAyasyApi svarUpeNAtmalAbho vinAzazca dravyarUpatayA tu sthitiriti tallakSaNaH pariNAmavizeSo'styeva / tathA dravyaparyAyayoH kathaMcidaikyaM zaktimacchaktibhAvAt yayostu naikyaM na tayoH zaktimacchaktibhAvaH yathA sahyavindhyayoH zaktimacchaktibhAvazca dravyaparyAyayoriti vyatirekI heturanyathAnupapattilakSaNaH sAdhyaM sAdhayati / zaktimaddhi dravyaM zaktayaH paryAyAH pratItAeva tadbhAvaH zaktimacchaktibhAvaH siddhonyathAnupapattyAtmako hetuH / na cAnyathAnupapattirasiddhA kathaMcidaikyamaMtareNa dravyaparyAyayorbhedaikAMte tadabhedaikAMte ca zaktimacchaktibhAvasyAsaMbhavAt / azakyakveicanalakSaNapariNAmavizeSavat / tathA dravyaparyAyayoH kathaMcinnAnAtvaM saMjJAsaMkhyAlakSaNaprayojanapratibhAsabhedAtkuTapaTavat zakrapuraMdarAdisaMjJAbhedena kalatraM dArA ityAdisaMkhyAbhedena jJAnAdisvalakSaNabhedena tApodyotAdiprayojanabhedena spaSTAspaSTAdipratibhAsabhedena ca vyabhicArI heturiticenna tasyApi kathaMcidbhedamaMtareNAnupapadyamAnatvAt sarvasyaikAnekasvabhAvatAvinizcayAt saMjJeyasaMkhyeyasvalakSyaprayojyapratibhAsya svabhAvabhedArpaNAyAmeva saMjJAdibhedavyavahArasiddheranyathAtiprasaMgAt tato'navA dravyaparyAyayoH kathaMcidbhedasAdhanaM kathaMcidaikyasAdhanavat nacaivaM virodhavaiyadhikaraNyAdidUSaNaM, pramANasiddhayoH kathaMcidbhedAbhedayostadagocaratvAt kacitsarvathA bhedAbhedayoreva virodhAdiviSayatayAvasAyAt / nanu cadravyaparyAyayoryamAtmAnamAzritya bhedo yaMcAzrityAbhedastau yadi tato bhinnau tadA bhedaeva na hi bhinnAdabhinnamabhinnaM nAma nAnAbhAjanasthakSIrAdabhinnakSIrAMtaravat athAbhinnau tathApi na bhedaH taduktaM yAvAtmAnau samAzritya bhedAbhedI dvayostayoH / tAvabhinnau tataH syAtAM yadi bhedastadA na kim // 1 // kiM bhinnau yadi tau bhedaH sarvathA kena vAryate / bhinnAbhinnayorbhadA bhinnArthAdabhedavat // 2 // 1 nityasthitasyaiva / 2 bhinnaH kAlo yasya / 3 kAraNAbhAvaeva / 4 kAryasadbhAvAt / 5 kAraNAbhinnakAlasya / 6 kaarykaarnnyoH| 7 kSaNikasvarUvapavat / 8 anutpadyamAnasya / 9 utpadyamAnasya / 10 bhinno dezo yasya kAryasya tasya / 11 vistareNa / 12 atizayarahitatvAt / 13 devAgamAlaMkArAdI / 14 ekarUpatayA tu yaH kAlavyApI sa kUTasthaH / 15 vyaaptaavkokriymaannaayaaN| 16 kUTasthAdAvirbhAvatirobhAvI bhinnAvabhinnau kaa| For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ptrpriikssaa| iti sa evamapyupAlaMbho vastuni na bhavatyeva svamithyAvikalpayoreva tatsaMbhavAt vastuno dravyaparyAyAmanorjAtyaMtarasya tadaMzayordravyaparyAyayoH kathaMcidbhedAbhedAtmanoH pratItisiddhatvAt naca tathA pratItiH mithyA, bAdhakasya tadviparItagrAhiNaH pramANasya kasyacidapyasaMmanan tatrAnavasthAderanavatArAt tathA hi dravyaparyAyayoryamAtmAnaM dravyasvabhAvamAzrityAbhedaH syAdvAdinAM saMma evAbhedo na punaranyotrAyaM paryAyamAtmAnamAzritya tayoM/do vyavahriyate saeva paryAyAtmA bhedaH tatonApa pAhuranekAMtavAdinaH tato naivAbhedaikAMtaH prasajyate bhedaikAMto vA tathAbhyadhAyi ityevamapyupAlaMbho na saMbhava stuni tathA pratItisiddhatvAdvAdhakasyApyasaMbhavAt / dravyaparyAyozcAtra bhedaH syAdvAdinAM mataH / tmAnaM yamAzritya sa evAbheda ityapiM // 1 // paryAyAtmAnamAzritya paMcabhedaH prkiiryte| va bheda ityAhustattadekAMtatA kutaH // 2 // iti tata eva ca pratItisiddhatvAdbAdhakAbhAvAdA toSNasparzavat dravyaparyAyorvirodho dhvastaH syAt tadvadvaiyadhikaraNyaM ca dhvastaM syAt tata evAnavasthA vara yAt dravyarUpeNAbhedasyaiva paryAyarUpeNa bhedasyaivobhayasvabhAve vastuni vyavasthitatvAt sunayArpitaikAMtAvadha tyApi anekAMtApratighAtatvAt / nanu ca pramANArpaNAdanekAMtaeva nayAryaNAccaikAMtaevetyapyekAMtaeva pra... iti cenna tasyApyaparanayapramANaviSayatAyAmekAtAtmakatvAt avyavasthitAnekAMtopagamAt AkAMkSAkSara / vyavasthAnasiddharanavasthAdoSAbhAvAt / saMkarazcadhvastaH syAt tayoryugapatprAptyabhAvAt / vyatirekazca para viSayagamanAbhAvAt / pratiniyatasvarUpatvAtsaMzItirapi dhvastA / tathAnayornayapramANAbhyAM sunizcitatvAt tathaivApratipattirabhAvazca dhvastaH syAt yaugAbhimatasAmAnyavizeSabat citrAdvaitavAdinazcitravedanavat , sAMkhyasya satvarajastamomayaikapradhAnavat citrapaTavaccApareSAM naikasyAnekatvaM virodhaM bhajate nApi vaiyadhikaraNyAdidoSamiti pratipattavyaM / taduktaM tata eva virodho'tra vibhinnAzrayatApi vA / anavasthAdyapi dhvastaM syAtsAmAnyavirodhavat // 1 // citravedanavaccApi satvAdyAtmapradhAnavat / citravastravadekasyAnekatvaM na virodhabhAk / / 2 iti evaM ca na satsattvalakSaNaM prameyatvaM nityaikAMtAdiSu kvacidapi sarvathaikAMte saMbhavati pramANeneva nayairapi jAtyaMtarasyAnekAMtAtmano vastunaH pravedanAt / nityatvAdyakAMtapravedane tatpratipakSA'nityatvAdidharmANAmanirAkaraNAn tatra teSAmapi guNIbhUtAnAM sadbhAvAt etAvataiva vipakSe vyAvRttinizcayena hetoH prakRtasyAnyathAnupapannatApradhAnalakSaNabhUtA siddhA / tato yuktaM sAdhyasAdhanavacanaM saMkSepataH patravAkye kevalasya hetorati saMkSepato prayogAprayogAt , sarvathAvicArAsahatvAt, sAdhyanirdezasahitasyaiva hetoH prayogArhatvasamarthanAt , taduktaM tathA ca na prameyatvaM dhrauvyaikAMtAdiSu kacit / nayairapi guNIbhUtAnekAMtasya pravedanAt // siddhA caitAvatA hetoranyathAnupapannatA / pradhAnalakSaNaM yuktA sAdhyasAdhanavAk tataH // iti vizeSAzrayaNAtkasya kasyAvayavasya vacanaM patre prayogayogyamiti udAhiyate / sAdhyadharmaviziSTasya dharmiNaH sAdhanasya ca / vacaH prayujyate patre vizeSAzrayato yathA // svAMtabhAsitabhUtyAdyayaMtAtmatadubhAMtabhAk / parAMtadyotitoddIptamitItaH svAtmakatvataH // iti aMta eva hyAMtaH svArthike'Ni bhavati vAnaprasthAdivat prAdipAThAyekSayA sorAMtaH svAMtaH-ut tena bhAsitA dyotitA bhUtirudbhUtirityarthaH sA AdyA yeSAM te svAMtabhAsitabhUtyAdyAsteca te aMtAzca te udrUtivinAzadhrauvyadharmA ityarthaH, ta evAtmAnaH tAn tanoti iti svAMtabhAsitabhUtyAdyayaMtAtmataditi sAdhyadharmaH ubhAtA vAkU yasya tadubhAMtabhAk vizvamiti dharmo tasya sAdhyadharmaviziSTasya nirdezaH utpAdAditrisvabhAvavyApi sarvamiti yAvat / parAMto yasyeti parAMtaH praHsaeva dyotitaM dyotanamupasarga ityarthaH tenoddIptA sA cAsau mitizca tAmitaH svAtmA yasya tatparAMtAyetitoddIptamitIH tatsvAtmakaM pramitiH prAptasvarUpamiti yAvat tasya bhAvastattvaM prameyatvaM tasmAttataH prameyatvAt ityarthaH pramANaviSayasya prameyatvAditi etasya sAdhanasya cAnyathAnupapannatvaniyamanizcayalakSaNasyoktanyAyena samarpitasya vacanaM yatreti vizeSAzrayeNa prayujyate, dRSTAMtopadarzanAbhAve'pi hetorgamakatvasamarthanAt / tathA trayazcatvAraH paMca SaDAdayo vA patravAkye'vayavAHsyuH niyamasyAvyavasthAnAdityetadabhidhIyate / For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sanAtana jaina graMthamAlAyAM 10 citrAdyadaMtarANIya mArekAMtAtmakatvataH / yaditthaM na taditthaM na yathA kiMciditi trayaH // 1 // tathAcedamiti proktAzcatvAro'vayavA matAH / tasmAttatheti nirdeze paMca patrasya kasyacit // 2 // SaDAdayo'pi caivaM syurniyamasyAvyavasthiteH / sAdharmyetaradRSTAMtAbhidhAne ca yathA kacit // 3 // citramekAnekarUpaM tadatatIticitrAt ekAnekarUpavyApyane kAtAtmakamityarthaH sarvavizvayadityAdi sarvanAmapAThApekSayA yadaMto vizvazabdaH / yadaMtosyeti yadaMta itivRtteH, yadaMtena rANIyaM zabdanIyaM vizvamityarthaH tadanenAnekAMtAtmakaM vizvamiti pakSanirdezaH kRtaH, ArekA saMzayaH sAMtosyetyArekAMtaH prameyaH pramANaprameyasaMzayetyAdipAThApekSayA sa AtmA svabhAvo yasya tadArekAMtAtmakaM tasya bhAvastattvaM tasmAditi sAdhanadharmanirdezaH yaditthaM na bhavati yaccitrAnna bhavati taditthaM na bhavati ArekAMtAtmakaM na bhavati yathA kiMcinna kiMcit yathAcAkiMcit sarvathaikAMtAtmakaM tattvaM parAbhyupagatamiti trayo'vayavAH patre prayujyaMte tathA cedaM prameyAtmakaM cedaM vizvamiti pakSadharmopasaMhAravacane catvarovayavAH prayoge'mI dRSTAH tasmAttathAnekAMtavyApIti nirdeze paMcAvayavAH / patravAkyasya kasyacit SaDAdayopi caivaM pratipAdyAH pratipAdyAzayavazAt syuH teSAmiyattayA cAvadhAraNasyAbhAvAt tanna sAdharmyadRSTAMtasya vaidharmyadRSTAMtasya ca gamyamAnasyApi vacane SaDavayavAH syuH / yathAnityaH zabdaH kRtakatvAt yatkRtakaM tadanityaM dRSTaM yathA ghaTaH yatpunarnityaM tadakRtakaM dRSTaM yathAkAzaM kRtakazca zabdaH tasmAdanitya iti atraiva sAdharmyApanaye vaidharmyApanaye ca kRtakaH zabdaH, akRtakastu na bhavatIti prayujyamAne saptAvayavAH syuH tasmAdanityo nityastu na bhavati iti nigamanavacane'STau, anityaH zabdo na tu nitya:, iti pratijJAdvayavacane navAvayavAH syuH kRtakatvAdakRtakatvAbhAvAditi hetuprayoge dazApi zrUyate gamyamAnAvayavaprayoge punaruktadoSAbhAvAt, pratijJAdyavayavaprayogavat pakSadharmopasaMhAravadvA durAzaMkAvyavacchedasya phalasya sadbhAvAvizeSAt, sarvatra niSphalatvAyogAt, tathAvidhapratipAdyAzayavizeSasaMbhavAcca, yatazcaivaM tasmAtsAdhyAvinAbhUtasya sAdhanasyopadarzanaM pramANasiddhaM tadabhAve sAdhyaprasiddheH, paMcAvayavAdyupadarzanaM tu . pareSAM na pramANasiddhaM bodhyAnurodhamAtrAdetadupadarzanAt evaM ca naikAMtavAdinAM prasiddhAvayavaM vAkyaM saMbhavati yat patrAkhyAM labheta taduktaM ghaTAdi numeyatvA deranupapatteH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tataH sAdhyAvinAbhUtasAdhanasyopadarzanaM / pramANAsiddhametasyAbhAve sAdhyAprasiddhitaH // 1 // bodhyAnurodhamAtrAttu zeSAvayavadarzanAt / pareSAM na pramANena prasiddhAvayavaM vaca iti // 2 // kiMca yanmate varNA api na vyavatiSThate padAnyapi ca tasya vAkyaM kutaH pramANAt siddhyet yat patralakSaNena yathoktena samanvitaM syAt / nanu yaugAnAM varNAdayo vyavatiSThata eva AkAzaguNatvena zabdAnAmabhyupagamAt tadbAdhakAbhAvAditi na saMbhAvyaM tathA bAdhakasadbhAvAt kiM tAvadvAdhaka iti ceducyate nAkAzaguNaH zabdaH bAyeMdriyajJAnajJAnaviSayatvAt ya evaM saevaM yathA sparza tathA ca zabdastasmAnnAkAzaguNaH zabdaH iti nAnyathAnupapattizUnyaM sAdhanaM / gaganaguNatve zabdasya tadanupapatteH paramamahatvAdivat / ghaTAkAzasaMyogAdinA vyabhicArIdaM sAdhanamiti cenna bAceMdriyajJAnaviSayatvAsiddheH atIMdriyayorivAtIM``yeMdriyakayorapi saMyogasya vibhAgAdezca vA tadaghaTanAt, anyathAtiprasaMgAt taduktaM varNA na vyavatiSThate padAnyapi ca yanmate / tasya vAkyaM kutaH siddhyet yatpatraM lakSaNAnvitaM // 1 // na zabdaH khaguNo bAhyakaraNajJAnagatvataH / sparzavat khaguNasyaivaM pramANavyAhatatvataH // 2 // iti ca mImAMsakasyApi sarvagatAmUrtadravya nityaikAtmako varNo yujyate tasya bAhyendriyagrAhyasvabhAvatvAt nAkAzena hetorvyabhicAraH tasya bAhmedriyAgrAhyasvabhAvatvAt kAlAdivat zuSirasyApyAkAzasyAmUrtadravyasyAbhAve kasyacidamUrtadravyasya siddheH tucchasyAbhAvasyAghaTanAt nirAzrayasya guNAreSAdAkAzasya sAdhanAn / zubhramAkAzaM zyAmalaM cedamiti pratyayAccakSurgrAhyamAkAzamiti cenna Aloka 'yorAkAzatvopacArAt tathA pratyayasya bhAvAn tatra ghanadravyAbhAve'sya tadupacArahetutvAt tayorevAkAivyatvApagame svamatavirodhAt na cAnyatkiMcitsarvagatA mUrtanityaikAtmakaM dravyaM bAyeMdriyagrAsvabhAvaM dRSTaM yena vyabhicArIdaM sAdhanaM syAt tataH paTavanna tathA zabdaH / taduktaM For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ptrpriikssaa| na ca sarvagatAmUrtanityaikAtmAtra yujyate / varNo bAyeMdriyagrAhyasvabhAvatvAd ghaTAdivat // 1 // iti varNavyatiriktaM padaM vAkyaM vA sphoTAkhyamityapi na saMbhavati grAhakAbhAvAt arthapratipattyanyathAnupapattigrAhiketi cenna tasyAstattvataH kathaMcidvarNAtmakapadavAkyahetutvopapatteH paropagatasphoTasyAnabhivyaktasyArthapratipattihetutvavirodhAt, varNaistadabhivyakterapi pratyekamayogAt, varNAtaroccAraNavaiyarthyAt, paunaHpunyena vAkyArtha bodhanAnuSaMgAt samuditairapi tadabhivyakterasaMbhavAt, varNAnAM samudAyAghaTanAt, pUrvavarNazravaNAhitasaMskArasya pratipatturaMtyavarNazravaNAnaMtaraM tadabhivyaktI tathArthapratipattereva siddheH sphoTaparikalpanA vaiyarthyAt, pratItyatilaMghanAcca kramaviziSTavarNavizeSebhya evArthapratatisadbhAvAt teSAmeva padavAkyarUpatvopapatteH / na cAgamamAtrAt padavAkyasphoTapratipattistasya prAmANyasiddheH / na cAnyadRgrAhakamasti yatastadvyavasthA tatvataH syAt taduktaM narte varNAtpadaM nAma naca vAkyaM padAdRte / sphoTAkhyaM grAhakAbhAvAt pareSTasyAsya tattvataH // 1 // yasya punaH syAdvAdinaH zabdAtmakaM bAhyaM vAkyaM pudgalarUpaM cidAtmakaM cAMtaraMgamAtmasvabhAvaM pramANAsiddhayati tasya vAkyaM patraM bhavet proktalakSaNenAnvitaM, siddhe dhAmaNi vAkye taddharmasyoditalakSaNasya parIkSAviSayatvaghaTanAt / nanu cAnekAMtavAdino'pi vAkyasya grAhakaM kiM pramANaM yatastatsiddhiriti cet cidAtmanoM'taraMgasya svasaMvedanapratyakSaM tadAtmarUpatvAta varNapadavAkyajJAnapariNato hyAtmA bhAvato varNaH padaM vAkyaM ca gIyate tataevArthapratipattighaTanAt liMgajJAnAtmakabhAvaliMgAliMgipratipattivat, cakSurAdijJAnAdrUpAdipratipattivacca, sarvasyAcetanasyArthapratipattihetuvirodhAt anyatropacArAt tatkAraNatvAt tatkAryatvAcca tadupacArasiddheH / tathA bAhyasyeMdriyapratyakSaM grAhakaM tata eva tatpudgalAtmakaM tadanAtmakasyadriyapratyakSagrAhyatvAnupapatteriti vicAritamanyatra prapaMcena / taduktaM bAhyaM zabdAtmakaM vAkyamaMtaraMgaM cidAtmakaM / pudgalAtmasvarUpaM tu pramANAdyasya siddhyati // 1 // tatra vAkyaM bhaven patraM tattvato lakSaNAnvitaM / siddha dharmiNi dharmasya parIkSAviSayatvataH // 2 // iti svAbhyupagamamAtrAt sarvathaikAMtavAdinAM vidyamAnamapi vAkyaM dharmiNaH sveSTArthasAdhanatvadharmAdhikaraNaM svasAdhyArthAvinAbhAviliMgasya kasyacidapi anupapatteH tadabhidhAnAt sarvasya hetorasiddhatvAcca / taducyate vAkyaM sadapi naikAMtapakSe sveSTArthasAdhanaM / svAsAdhyArthAvinAbhAvi liMgasyAnupapattitaH // 1 // AsiddhatvAcca sarvasya hetostadabhidhAnataH / kvArthasiddhistathAcoktaM tattvArthazlokavArtike // 2 // tatra svarUpato'siddho vAdinaH zUnyasAdhane / sarvo heturyathA brahmatattvopaplavasAdhane // 3 // sattvAdiH sarvathA sAdhye zabdabhaMguratAdike / syAdvAdinaH kathaMcittu sarvathaikAMtavAdinaH // 4 // zabdAvinazvaratve tu sAdhye kRtakatAdayaH / hetavo'siddhatAM yAMti bauddhAdeH prativAdinaH // 5 // jainasya sarvathaikAMte dhUmavattvAdayo'gniSu / sAdhyeSu hetavo'siddhAH parvatAdau tathA mitaH // 6 // zabdAdau cAkSuSatvAdirubhayAsiddha iSyate / nizzeSo'pi tathAzUnyabrahmAdvaitapravAdinoH // 7 // vAdyasiddhobhayAsiddhau tatra sAdhyAprasAdhanau / samarthanavihInaH syAdasiddhaH prativAdinaH // 8 // heturyasyAzrayo na syAdAzrayAsiddha eva saH / svasAdhyena vinAbhAvAbhAvAdagamako mataH // 9 // pratyakSAdeH pramANatve saMvAditvAdayo yathA / zUnyopaplavazabdAdyadvaitavAdAvalaMbinAM // 10 // saMdehaviSayaH sarvaH saMdigdhAsiddha ucyate / yathAgamapramANatve rudroktatvAdirAsthitaH // 11 // sannapyajJAyamAno'trAjJAtAsiddho vibhAvyate / saugatAderyathA sarvaH sattvAdiH sveSTasAdhane // 12 // na nirvikalpakAdhyakSAdasti hetovinizcayaH / tatpRSThajAdvikalpAccAvastugocarataH kvacit // 13 // anumAnAMtarAddhetunizcaye vAnavasthitiH / parAparAnumAnAnAM pUrvapUrvatra vRttitaH // 14 // jJAnaM jJAnAMtarAdhyakSaM vedatAnenadarzitaH / sarvo heturvijnyaato'nvsthaanaavishesstH|| 15 // arthApattiparicchedyaM parokSajJAnamAdRtAH / sarve ye tepyanenoktA svAjJAtAsiddhihetavaH // 16 // pratyakSaM tu phalajJAnamAtmAnaM vA svasaMvidaM / prAhurye karaNajJAnaM vyarthaM teSAM niveditaM // 17 // For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sanAtanajainagraMthamAlAyAM 12 pradhAnapariNAmitvAdacetanamitIritaM / jJAnaM yaiste kathaM na syurajAtAsiddhahetavaH // 18 // pratijJArthaMkadezastu svarUpAsiddha eva naH / zabdo nAzI vinAzitvAdityAdiH saadhysNnibhH||19|| yaH sAdhyaviparItArthAvyabhicArI sunizcitaH / sa viruddhovaboddhavyastathaiveSTavighAtakRt // 20 // satvAdiH kSaNikatvAdau yathA syAdvAdividviSAM / anekAMtAtmakatvasya niyamAttena sAdhanAt // 21 // pArAyaM cakSurAdInAM saMghAtatvaM prasAdhayet / teSAM dravyavivartatvamevamiSTavighAtakRt // 22 // viruddhAnna ca bhinnosau svayamiSTAdviparyaye / sAmarthyasyAvizeSeNa bhede vAtiprasaMgataH // 23 // vivAdAdhyAsitaM dhImaddhetukaM kRtakatvataH / yathA zakaTamityAdiviruddho'nena darzitaH // 24 // yathA hi buddhimatpUrva jagadetatprasAdhayet tathA buddhimato hetoranekatvaM zarIritAM // 25 // svazarIrasya kartAtmA nAzarIro'sti sarvathA / kArmaNena zarIreNAnAdisaMbaMdhasiddhitaH // 26 // yataH sAdhye zarIritve dhImato vyabhicAritAM / jagatkartuH prapadyeta tena hetuH kutArkikaH iti||27|| yatazcaivamakSapAdAdeH sarvathaikAMtavAdinaH sAdhyArthAvinAbhAviliMgaM sarvathA na saMbhavatyasiddha tAdidoSadUSitatvAt tasmAna tasya patraM saMbhavadarthaka pratiSThApayituM zakyaM kadAcijainAn prati taduktaM tato naivAkSapAdAdeH patraM saMbhavadarthakaM / pratiSThApayituM zakyaM jAtu syAdvAdinaH prati // 1 // kuta iti cet tattatvAdhigamopAyaprakAzarahitatvataH / ityetasya prsiddhtvaaddhetorvybhicaartH||1|| kaH punarasau tattvasyAdhigamo nAmeti svArthAkAravinizcayaH sunirvAdha iti brUmaH nirvikalpakadarzanasyavinizcayasya saMzayasyeva tattvAdhigamatvAnupapatteH kSaNakSayapradarzanavat svAkAramAtravinizcayasyApi tadbhAvAyogAt vedyAkAravinizcayavirahe svAkAravinizcayasyAnanubhavAt svasaMvedanasyApi vedyavedakAkArAtmanaH pratIteH tathArthAkAramAtravinizcayasyApi tattvAdhigamattvAghaTanAt svAkAravinizcayamaMtareNArthIkAravinizcayavirodhAt / svArthAkAravinizcayasyApi kAlAMtarAdau sabAdhasya tadvirodhAtU marIcikAvinizcaye toyavinizcayavat, dezakAlAMtarApekSayApi suSThu nirbAdhasya tathAbhAvasiddheriti prapaMcitatvAdanyatra / taduktaM __ tattvasyAdhigamastAvatsvArthAkAravinizcayaH / sunirbAdhonyathA tasya vyavasthAnupapattitaH // 1 // tarhi kastasyopAya iti cet kathyate sAkalyena pramANaM dezato nayaH pratipattustattvAdhigamopAyaH pratIyata eva tasya zAstre vistarataH samarthitatvAt nacAsau sarvathaikAMtavAdinAmakSapAdAdInAmupapattimAskaMdati teSAM sveSTasya dRSTeSTabAdhitatvAt iticiMtitaprAyaM prapaMcato'nyatra parIkSAdakSabuddhibhilakSaNIyaM, ta eva hi saMkSepeNApyuktaM lakSayituM kSamaMte taduktaM tasyopAya punaH kAryenaikadezena vA mataH / pratipattuH pramANaM vA sannayo vA pratIyate // 1 // na cAsau sarvathaikAMtavAdinAmupapadyate / dRSTeSTavAdhanAtteSAM sveSTasyetyapi ciMtitaM // 2 // lakSyaM prapaMcatonyatra parIkSAdakSabuddhibhiH / saMkSepatopyupakSiptaM te hi lakSayituM kSamAH // 3 // kaH punastattvAdhigamopAyasya prakAza iti cet pratipAdyaM prati sAdhuzabdaistasya sphuTaM pradarzanaM prakAzaH / na cAkSapAdAdInAM sarvathA tavyavasthAsti pramANavAkyAsaMbhavAt / tadapyabhANa prakAzastasya sadvAcA pratipAdyaM prati sphuTaM / darzanaM na caiteSAM tadvyavasthAsti sarvathA // 1 // tadanenaikAMtavAdinA patravAkyaM, na saMbhavadarthakaM, tattattvAdhigamopAyaprakAzarahitatvAt ityanumAnaM samarthita pratipattavyaM tathA patravAkyaM gUDhamanyaccArthagUDhAdi vAdinA tribhirabhihitaM saptakRtvo vA tathaikaviMzati vA pariSatprativAdibhyAmavijJAtAthai yadA tadA tadevAvijJAtArtha nAma nigrahasthAnamAyAtaM tallakSaNasyAnvayAt tata eva cApratipattinigrahasthAnaM tattvato bhavedetasya yadA svapatravAkyasyArthaM vyAcaSTe vAdiprativAdipariSatpratyAyanAya tadApi vakturvipratipattirnAma nigrahasthAnaM tena mithyArthapratipAdanAt tatpratipAditArthasya visaMvAditvasiddharanekAMtena bAdhanAt syAdvAdibhiH pazcAtpatravAkyasyAnekAMtArthasya sAdhane mithyAtvapratItiviprati For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ptrpriikssaa| pattiriti lakSaNasya bhAvAt vAkchalaM vA saMbhavadarthaparityAganAsaMbhavato'rthasya parikalpanAt na hi pramANabalAnnaiyAyikAdiparikalpitaH patravAkye saMbhavannarthaH siddhaH pratyakSAdibalAdanekAMtasyaiva prasiddheH pratyakSa hi tAvat bahiraMtazca tattvaM bhAvAbhAvAtmakaM vyavasyati sarvathA virodhAbhAvAt bAdhakarahitaM jAtucit ekAMtasyAsAkSAtkaraNAt tathAbhUtAnekadharmAdhiSThAnaM bhAvaH vizeSaNavizeSyAdivyavahArAnyathAnupapattorityanumAnAca sarva bhAvAbhAvAtmakaM siddhaM / AgamAcca sunirbAdhakapramANAditi prapaMcatonyatra tattvArthAlaMkAre devAgame ca proktamiha patraparIkSAyAM sadbhiravagataMvyamityalaM prapaMcena tadapyuktaM / tathA triHsaptakRtvo'pi patravAkyamudIritaM / vAdinA gUDhamanyaccAvijJAtArthamupAgataM // 1 // pariSatprativAdibhyAmavijJAtatvasaddhitaH / tatazcApratipattiH syAnnigrahasthAnamaMjasA // 2 // vakturvipratipattirvA mithyArthapratipAdanAt / visaMvAdakatAyogAt taduktArthasya tattvataH // 3 / / syAdvAdibhiH punaH patrasyAnekAMtasAdhane / bhavadvipratipattiAkchalaM vA lakSaNAnvayAt // 4 // taddhi saMbhavato'rthasya parityAgena kalpanaM / yadasaMbhavatorthasya pramANabalatazchalaM // 5 // na ceha saMbhavannartho yaugAdiparikalpitaH / pratyakSAdibalAsiddhastatonekAMtasiddhitaH // 6 // bhAvAbhAvAtmakaM vastu bahiraMtazca tatvataH / pratyakSaM nizcinotyeva sarvathA bAdhavarjitaM // 7 // vAstavAnekadharmAdhiSThAnaM bhAvo vizeSataH / vizeSaNavizeSyAdivyavahAraprasiddhitaH // 8 // siddhamityanumAnAccAnaMtadharmasamAzritaM / samastaM vastu nirbAdhAdAgamAca pramANataH // 9 // iti prapaMcataH proktamanyatrehAvagamyatAM / sarvaM patraparIkSAyAM sadbhirityuparamyate // 10 // tadevaM patravicAraprakaraNaparisamAptau vijigISoH syAdvAdino vacanaM caturaMgaM nirAkRtAzeSamithyApravAdaprasaraM zriyA samyagdarzanAdilakSaNayopAyabhUtayopameyAnaMtajJAnAdilakSaNalakSmIparyaMtatayA sadA jayatviti jayavAdenAsaMzayati-- jIyAnnirastanizzeSasarvathaikAMtazAsanaM / sadA zrIvarddhamAnasya vidyAnaMdasya zAsanaM // 1 // sUktAbhAso bhavati bhavatastAvaduttArahetuH svasyAnyeSAM gurutamatamazchicca mAdhyasthabhAjAM / tanmatvaivaM vipulamatibhistatra yatno vidheyo nAnaMdAyAkhilakhaladhiyAM taM hi kaH kartumIzaH // 2 // iti zrIsyAdvAdapatividyAnaMdasvAmiviracitA patraparIkSA smaaptaa| - zubhaMbhUyAt For Private and Personal Use Only