Book Title: Pathik 1993 Vol 33 Ank 03
Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/535387/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Prof. R. T. Sarilia sva. mAnasaMgajI bAraDa smAraka TrasTa saMcAlita taMtrI-maMDaLa : EMOS varSa 33 muM aMka 3 je saM. ra050 De. ke. kA. zAstrI Da, nA, ke. bhaTTI De, so, bhAratIbahena kArtika sana 1993 Disembara zelata '[ itihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika ] Adya taMtrIH sva, mAnasaMgajI bAraDa dIpotsa vAMka-pati che ke koI eka aitihAsika gAkha For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ TAITala pAna 2 jAnuM cAlu) atithivizeSa Do. ramaNalAla na. mahetAe "bhAraNikA'nuM vimocana karatAM jaNAvyuM ke "itihAsanA saMzodhanamAM maukhika likhita ane purAtatvIya sAdhanane upayoga thAya che ItihAsa samAjane sthira rAkhe che. jene AgaLa vadhavuM che tene mATe ItihAsanuM jJAna jarUrI che. A smaraNikAmAM jUnAgaDhanA itihAsane lagatA vividha lekhono samAveza thaye hatA. ghaNAM varSo pachI A jJAnasatra prasaMge khAsa smaraNikA prasiddha thaI hatI, e mATe AjakAne dhanyavAda ApavA joIe. saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanA sthApaka ane enA prathama pramukha zrI zaMbhuprasAda ha. desAIe prAsaMgika pravacanamAM jaNAvyuM ke bhAratanA itihAsamAM jUnAgaDha nedhapAtra phALo Ape che. chelle chelle 1947-48 mAM paNa eNe itihAsa sarjyo hate. emaNe jUnAgaDhanA itihAsanI keTalIka mahatvanI bAbatanI carcA karI. saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanA pramukha De. esa. vI. jAnIe "saurASTranA itihAsanAM saMzodhanakSetra' zIrSakavALA emanA mukita pravacanamAM jaNAvyuM ke "Arthika kSetre jUnAgaDha e saurASTranuM mahatvanuM gira jaMgala dharAve che. saurASTranuM e sauthI samRddha rAja hatuM. vahANavaTuM matsya tathA mIThAnA udyoga ahIM khAsa vikasyA hatA. De. bhagavAnalAla iMdajI tathA vallabhajI haridatta AcArya jevA bhArataprasiddha vidvAne jUnAgaDhanA ja vatanI hatA. vila durAe kahyuM hatuM ke je nAgarika pitAnA dezane itihAsa jANato nathI tene zikSita kahI zakAya nahi. darzaka paNa noMdhyuM che ke itihAsanI sahAya vagara lekazAhImAM kaI paNa mANasa sAro nAgarika banI zake nahi." aMtamAM, bahAudIna kelejanA pro. Do. je. pI. seDhAe AbhAravidhi karyo. samagra kAryakramanuM saMcAlana zrI kizorasiMha jADejAe karyuM hatuM. tA. 6 ThThIe bapore tathA rAve ane 7 mIe savAre ema traNa beThake nibaMdhavAcana mATe TAunahela pAse Avela, utArAnA sthAna, meDhavaNika vidyAbhavanamAM maLI hatI. A beThakamAM vidvAnoe nibanuM vAcana karyuM hatuM : (1) che. vAI. ema. citalavAlA - saurASTramAM cAlI rahelAM purAtatvIya saMzodhananI rUparekhA', (2) Do. Ara.ena. mahetA-purAtatvIya saMzodhananuM mahatva', (3) De. mugaTalAla pa. bAvIsI - saurASTranAM dezI rAjyanA abhyAsa mATenAM sAdhane', (4) rDo. pI. jI, kerA-"rASTriya phalaka para bhAvanagara rAjya-- etihAsika pariprekSyamAM eka ajayana', (5) . makaranda mahetA-kacchanA zAha sodAgara suMdarajI lavajI, (6) De. zirIna mahetA - jaina sAhityamAM akabara', (7) De. e. ema. kikANI - uparakeTamAM saMzodhananI zakyatA ane AvazyakatA,' (8) . jayasukhalAla pI. sauDhA-navAba mahAbatakhAnane samayamAM jUnAgaDhanI keLavaNI', (8) . kalpanAbahena mANeka - saurASTramAM sudhArAsaLavaLanA praNetA maNizaMkara kikANI, (10) che. satyavata jozI - kavizrI nathurAma suMdarajI zukala, (11) che. ema, je. paramAra -"rANapura vistAranA melesalAma muslimenA rItarivAjo' (1ra) che. azoka mahetA-bhAvanagara rAjya ane jogIdAsa khumANanuM bahAravaTuM, (13) e. Ara. ela. bhAvasAra-solaMkIkAlIna dvArazAkhane uttarAMga bhAga', (14) che. azvina Ara. pUjANI - rASTramAM muslima sattAnI sthApanA' (15) pro. je. DI. kaNajhAriyA - saurASTranA agraNI svAtaMtra senAnI zivAnaMdajI', (16) che. anasUyAbahena seraThiyA-saurASTramAM prAthamika zikSaNane prAraMbha' (17) dalapatabhAI rATheDa- saurASTranA vALA rAjapUto' (18) prabhAtasiMha bAraDa -"sarasvatI nadIne lupta pravAha, (19) dukhata zukala--nAgaDha, itihAsa ane purAtatvanI daSTie,' (20) nalinabhAI jozI - dezI rAjyanA AMtarika saMba che.' (21) girAbahena LakiyA mahilA kAryakara [TAiTala pAna 4 upara cAlu) For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanuM navamuM jJAnasatra che. mugaTalAla bAvIsI saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanA navamAM jJAnasatra prasaMge jUnAgaDha mukAme uparakeTa vikAsa samitinA Azraye saurASTra yunivarsiTInA ItihAsa-bhavananA vaDA De. esa. vI. janInA pramukhapade tA. 6 ThThI navembara ne zanivAre zAmaLadAsa gAMdhI TAunaholamAM savAre 9-30 vAgye uddaghATana-beThakane AraMbha thaye, uddaghATaka tarIke yunivarsiTInA kulapati zrI jayezabhAI desAI, atithivizeSa tarIke jANItA purAtatvavida De. Ara. ena. mahetA tathA svAgata samitinA pramukha tarIke jUnAgaDha jillAnA kalekaTara zrI guruprasAda mahApAtra hatA. zarUAtamAM maMjarIbahena joLakriyAnI prArthanA pachI mahemAnonuM puSpagucchathI saMmAna karavAmAM AvyuM. jUnAgaDhanA myujhiyamanA kyureTara tathA uparakoTa vikAsa samitinA sabhya saciva zrI rAjaratna gaNavAmIe yajamAna saMsthAne paricaya Ape hate. saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanA maMtrI rDo. anila ema. kikANIe pariSadanI pravRttio tathA pragatine vistRta khyAla Ave. jUnAgaDhanI bahAuddIna leijanA kAryakArI AcArya zrI yogeMdra pu. desAIe mahemAnone paricaya Apyo. sau. ka. ItihAsa pariSadanA bIjA maMtrI De, mugaTalAla pI. bAvIsIe A prasaMge AvelA zubhecchA-saMdezAonuM vAcana karyuM, jemAM bhAvanagara yunivarsiTInA kulapati zrI gAyatrIprasAda che. bhaTTa, gujarAta kRSi yunivarsiTInA kulapati zrI geviMdabhAI zekhaDA, jAti vikAne Do. jhiyAuddIna desAI, puSkarabhAI gokANu, saurASTra yuni.nA kulasaciva zrI je. ema. udANI, De. jitendra ke. dave, bhAratIbahena zaMbhubhAI desAI, ke. ema. je. paMDayA, prANagiri gosvAmI, nItinabhAI dave vagerenA saMdezAone samAveza thato hato. dIpa pragaTAvI jJAnasatranuM udghATana kulapati zrI jayezabhAI desAIe karatAM jaNAvyuM ke "jUnAgaDha jille purAtatvanA avazeSathI bhareluM che. prAdezika ItihAsane paNa yuni. nA abhyAsakramamAM sAmela kara joIe. itihAsane vidyArthIone saMskRta phArasI ane pAlI-prAkRta bhASAonuM paNa adhyayana karAvavuM joie, jethI eo e bhASAonA abhilekhe ane graMthane abhyAsa karI zake. vadhumAM itihAsanAM pustaka prajA samakSa pahoMcADavAnI paNa cIvaTa rAkhavI joIe. pUrva-pazcimanI saMskRtio judI che ema na kahetAM mAnava skRti eka mAtra che evA abhigamathI ApaNe AgaLa vadhavuM joIe. saurASTramAM sulabha khanIjonA vikAsa mATe paNa eka alaga saMsthAnI sthApanA karavI joIe." vagere. svAgata pramukha ane jUnAgaDha jillAnA kalekTara zrI guruprasAda mahApAtra A jJAnasatra jUnAgaDhamAM jAya che e mATe AnaMda vyakta karyo ane jaNAvyuM ke "ItihAsaviSayaka saMzodhanane vadhAre mahatva maLavuM joIe. jUnAgaDha jillAnA avaze vize paNa vadhAre saMzodhana thavuM jarUrI che. A pachI De. makaraMda mahetAnuM yuni. grAnTa kamizana taraphathI prophesara emereTasa'nuM mAna maLavA mATe, De. je. pI. seDhA ane zrI zaileza dheDAnuM jJAnasatra prasaMge saMpAdita karelI 'smaraNikA'na saMpAdana mATe ane che. e. ema. kikANI jUnAgaDhanA itihAsa para mahAnibaMdha lakhatAM sau yuni. taraphathI pIeca.DI. nI DigrI maLavA mATe bahumAna karavAmAM AvyuM [2.iTala pAne 3 upara cAlu) For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Adya taMtrI saya. mAnasajI bAraDa taMtrI-maMDaLa () vArSika lavAjama dezamAM rU. 30/Do. ke. kA. zAstrI () videzamAM rU. 111/-, chUTaka rU. 4 2. Do. nAgajIbhAI bhaTTI, 3. De. bhAratIbahena zelata pathika pratyeka aMgrejI mahinAnI 15mI tArIkhe prasiddha | varSa 33] kArtika, saM. 2050 :Disembara, sana 1993 [aMka 3 thAya che. pachInA 15 divasamAM aMka na maLe te sthAnika posTa oNphisamAM likhita phariyAda karavI sI. ka. Iti. pariSadanuM 9muM jJAnasatra ane enI nakala amane mokalavI. De. mugaTalAla bAvIsI mukhapRSTha 2 * pathika sarvopayegI vicAra kaccha ItihAsa pariSadanuM dvitIya adhivezana zrI. ameda jeDI 2 bhAvanA ane jJAnanuM mAsika che. jIvanane UrdhvagAmI banAvatAM "madhamadhatAM phUlaDAM" (lagvArtA zrI. caMdrakAMta ne. bhaTTa 5 krAMti ( , ) zrI. navanIta vyAsa 12 abhyAsapUrNa ane ziSTa maulika | lakhANone svIkAravAmAM Ave che. | zyAmajI varmAnuM vasiyatanAmuM zrI. dhanajI bhAnuzAlI 19 0 prasiddha thaI gayelI kRtine pharI | kauTilyakAlIna zAsanavyavasthA Do. kAMtilAla dave 22 prasiddha karavA mATe na mokalavAnI | bhAvanagara rAjyamAM sAmAjika kSetre lekhake kALajI rAkhavI. parivartana Do. pI. jI. kerATa re kati sArA akSare zAhIthI| kacchanuM prAcIna koTaka--maMdira ane kAgaLanI eka ja bAjue zrI. ThAkarasI pu. kaMsArA 32 lakhelI hovI joIe. kRtimAM keI anya bhASAnAM avataraNa vinati mUkyAM hoya to ene gujarAtI | vArSika grAhakoe potAnuM ke pitAnI saMsthA kaleja yA tarajUme Apa jarUrI che. zALAnuM lavAjama rU. 30/- hajI na mokalyuM hoya te satvara , katimAnA vicAronI| ma.o.thI mokalI ApavA hArdika vinaMti. saranAmAmAM goLa javAbadArI lekhanI raheze. valamAM pahelo aka kyA mAsathI grAhaka thayAnuM kahe che, - pathikamAM prasiddha thatI kRti- e mAsa pahelAM lavAjama maLavuM abhISTa che. agAunAM enA vicAra-abhiprAya sAthe | lavAjama eka ke ekathI vadhu varSonAM bAkI che teo paNa saveLA tazrI sahamata che ema na samajhavuM.mokalI ApavA kapA kare aMka hAthamAM Ave e gaLa mekalI ApavA kRpA kare, aMka hAthamAM Ave e gALAmAM lavAjama * asvIkRta kRti pAchI meLavavAnuM | moklI ApanAre AvA vartulane dhyAnamAM na levA vinaMti. jarUrI TikiTo AvI haze te pathika'nA AzrayadAtA rU. 1001/- thI ane AjIvana sahAyaka tarata parata karAze. rU 301/- thI thavAya che. bheTa tarIke paNa rakama svIkAravAmAM Ave 0 namUnAne aMkanI nakala mATe 4-50nI TikiTa mekalavI. che. sva. zrI. mAnasaMgajIbhAIne ane "pathikanA cAhakone payika ma.o. DrAphaTa patra lekha kAryAlaya'nA nAmanA ma.o. ke DrAphaTathI mekalI ApavA vinaMti. A chellI be prakAranI tema rU. 50 thI laI vadhu AvatI bheTanI pathika kAryAlaya, madhuvana | elisabrija, ama.380001 rakama anAmata ja rahe che ane enuM mAtra vyAja ja vaparAya che. e sthaLe mokale. lavAjama pUruM thAya tyAre tarata mokalavA vinaMti. pathika] Disembara 1993 - For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaccha ItihAsa pariSadanuM dvitIya adhivezana zrI, prameha jeThI kaccha ItihAsa pariSadanuM dvitIya adhivezana - koThArA tA. 6/7 navembara, '93nA roja 1 ka. nAthA chAtrAlayamAM yojavAmAM AveluM hatuM. prathama divase sabhAnI zarUAta prArthanAthI thaI. tyArabAda abaDAsA tAlukAnA AgevAna tathA mAjI adhyakSa jillA paMcAyata kacchanA zrI jeThamala mayAre pariSadanA sabhyane AvakAryA ane koThArA mukhya adhivezana yojavA badala harSanI lAgaNI jAhera karI tathA abaDAsA tAlukAno TUMkamAM paricaya Ape. AjanA A samAraMbhanA atithivizeSa zrI. kuMdanabhAI dhoLakiyA-gujarAta vidhAnasabhAnA bhUtapUrva adhyakSe dIpa pragaTAvI sabhAnI zarUAta karatAM jaNAvyuM ke ItihAsa e daMtakathA-kalpanAkathA nathI. itihAsamAM ImAnadArI hevI joIe. vatamAna itihAsanI noMdha thavI joIe. itihAsanI pravRtti pratye thatI TIkA pratye dhyAna nahi ApatAM pitAnA kAryamAM hiMmatathI AgaLa vadhavuM joIe. emaNe pariSadanI kAryavAhIne biradAvI pariSadane saMzodhana karavA mATe preraNA ApI hatI. bAdamAM kAnajIbhAI dhoLue harSanI lAgaNI vyakta karI pariSanI zubhecchA icchI hatI. zrI mehanabhAI zAha, vAdhubhA jADejA, madhubhAI bhaTTa ane porabaMdara purAtatva saMzodhana maMDaLa taraphathI Avela zubhecchA-saMdaranuM vAcana zrI neNasI jAThiyAe kareluM hatuM. - porabaMdaranA zrI mohanapurIe jaNAvyuM ke kaccha ane saurASTra alaga nathI. bhautikatAne laIne pradeza alaga hatAM pariSadanI alaga alaga sthApanA karavAmAM Avela che. kacchanI 50 TakA vastI saurASTramAM che ane saurASTranI vastI kacchamAM che. kacchamAM AvelAM gAmanAM nAma parathI paDela aTakonA leke, jevA ke prAthaDiyA belA Ayara vagere emA maDaLamAM jovA maLe che pariSadanA upapramukha zrI prANagiri gesvAmIe bahArathI AvelA mahemAne pratye ahobhAva vyakta karI harSanI lAgaNI anubhavI hatI, Avela bhAIonuM svAgata karI pariSadanI kAryavAhIthI vAkepha karyA hatA.' baparanA 8 vAgye bIjA satramAM pariSada taraphathI javAmAM Avela niMbadha spardhAnuM vAcana karavAmAM Avela hatuM. traNa viSaye para Avela prathama vitIya vijetAoe pitAnA nibaMdhanuM vAcana karela hatuM. zrI umiyAzakara aMjANI taraphathI nibaMdha lakhavA vize jarUrI bAbato vize jANakArI ApI hatI. sAMjanA 5 vAgye koThArAmAM Avela zAMtinAtha maMdira, paThApIranuM sthAna, AzApurAnuM madiMra, koThArAnAM makAnanI bAMdhaNI, bajAra vagerenuM nirIkSaNa karela, jemAM kaThArAnI chaDa bajAramAM Avela tAmrapatre khAsa dhyAna kheMcyuM hatuM. kacchamAM AvAM be ja tAmrapatra jAhera bajAramAM lAgela jovA maLe che: eka bhUjanI cAvaDI para mahArAvazrI lakhapatajIe jAhera prajA mATe tAmrapatra lagADela che. bIju piliTikala ejanTa jI. Ara guDaphelo taraphathI yada kuTuMbanA leke mATe maLela tAmrapatra jovA maLela che, jenI pariSadanA copaDe akSareakSara noMdha karavAmAM AvI tathA A tAmrapatranI vadhu sArI rIte jALavaNI thAya e mATe mAmalAne samajaNa ApI hatI. adhivezananA bIjA divase savAranA 7 vAgye kahArathI 4 ki.mI. dUra Avela beDI gAmanA pahApIranA sthAnanI mulAkAta lIdhI hatI, je jagyA para dAkhala thatAM "jI e paThApIra zrI jIe paThAsulatAna" lakhela che. aMdaranA bhAgamAM traNa daragAha jovA maLe che. 1. sumarAjI, 2. sAheba ane 3. 2! | Disembara 1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pApIracha. kubAnuM bAMdhakAma muslima zailInuM jaNAya che. aMdaranI dIvAla para pharate 12 citra lagAvela che, citrakAma jemAM gopIcaMdanAthanA jIvanaprasaMgane AvarI lIdhela che. A jotAM e lagabhaga 70 thI 80 varSa jUnuM jaNAya che. dIvAlanI uparanI bAjue paDadA lagAvela hoya evuM citrakAma karela che, je navuM lAge che. A jagyAmAM sudhArA vadhArA mATe zrI nAnajI jAdavajI vArane meTeDa hisso rahyo che. pUjA dhala kuTuMbanA leke kare che. akhAtrIjanA divase ahIM moTo meLo bharAya che. A jagyAne lagate eka pApANapada maLela che, jenA vize nedha pariSadanA sabhyoe karI hatI. 9-30 vAgye zrI mAdhava jozIe lakhapata tAlukAnAM autihAsika sthaLo vizenI mAhitI, zrI ganabhAI mahetAe kacchanA Dhabu, zrI saMjaya ThAkare muMdrA vistAranA aitihAsika sthaLa. zrI umiyAzaMkara ajANIe gopIcaMdanAtha vize, bhakta kaDavAcha kavi zrI zabda gaIkAla ane Aja vize kacchImAM kAvya saMbhaLAvela hatAM. adhivezanamAM Avela niba dhemAM ku. cetanA gera, zrI karuA lAlajI lakhubhAI ane zrI pravINa gesvAmIne rogacaMdraka ApavAmAM Avela hatA. bapora bAda koThArA darabAragaDhanI mulAkAta lIdhela. koThArAnA ThAkara dhIrajasa gacha bhAramalajI jADejAe kaThorA vizenI tathA darabAragaDhamAM Avela sthaLe momAyamAtAnuM maMdira tathA kaThorAnA zilAlekha vize sArI evI mAhitI Apela hatI. bAdamAM koThArAthI 3 ki. dUra Aveva varADiyA gAmamAM zrI kulInakAte momAyAnI mulAkAta laI vADiyA gAma vize tathA tyAM Avela pALiyAonI noMdha karI hatI. aMtamAM, A kAryakrama mATe nimaMtraNa ApanAra agraNI zeThazrI jeThamala maheyAra tathA va. ka. nAthA chAtrAlayanA gRhapati zrI rAjedrasiMhajI jADejA ane anya sTAphane AbhAra pariSada vatI zrImatI maMgalAbahena jeDIe mAnela hatA. A samAraMbhamAM porabaMdarathI zrI maNibhAI vorAe khAsa hAjarI ApI hatI. che. A phiLiyuM, bhIDanAkA pAse, bhUja-370001 pathika] Disembara 1993 [ 3 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ anusaMdhAna pAna 32 nuM cAlu) maMdira juduM hoI zake ane suryamari taddana naSTa paNa thayuM hoya, je A kahevAtuM zivamaMdira kharI rIte devInuM maMdira che evI kalpanA paNa vidvAna lekhaka zrI chAyAe atyAranA maMdiramAM chatamAM tathA anyatra deva-devIonAM zilpa tathA rAsanAM daza parathI karela che, paraMtu kANAnA sUryamaMdiramAM te vadhAre zugArika deva-devIonAM tathA strIonAM zilpa che, jyAre atyAranA UbhelA maMdiranA staMbhamAM mAtra strIonAM zRMgArika nahi, paNa bIjA prakAranAM zipa paNa sacavAyela paDayAM che tethI devInuM maMdira hevAnI karAnI kalpanA saze dhanane viSaya banI zake, paNa spaSTapaNe atyAre manAya tevI nathI. koTathanuM maMdira valabhonA maitraka zAsakenA samayanuM hovAnuM kahevAya che. atyAranuM kahevAtuM zivamaMdira bAMdhaNInA prakAra, vaparAyela paththaronI jAta, sthaLanI pasaMdagI tathA prAcInatA ane adbhuta kotaraNI(sta bha vagerenI) vagerene dhyAnamAM letAM kadAca prAcIna surya maMdiramAMthI sUrya mUrti kADhI laIne zivamaMdira banAvela heya ema paNa kahI zakAya. A sthaLe "ulukhala' jevo pa5ra prAMgaNamAM paDayo che tevA ulUkhala maitraka zAsakanA samayanAM sthApatyomAM sAmAnyapaNe jovA maLe che, tethI maitraka kAlamAM baMdhAyela sUrya maMdira A ja haze athavA najIkanuM nAza pAmela sUryamaMdira haze. kacchamAMthI latapuramAMthI sUryamUti (zira) maLela che, je ghaNI prAcIna che. kacchamAM kSatrapa kAlathI lAkhA phulANuM ane pUarA'nA samaya sudhI khetI tathA vepAra sArI rIte vikasela hatA ane deza samRddha hate ema jaNAya che. A samaya daramyAna kacchamAM kaTAya tathA kathakeTa, kerA tathA padharagaDhanAM vizALa tathA zilpasamRddha sthApatya thayAM che. bhaktibhAvathI ane kalAnI sUjha dharAvanAra zAsaka athavA baMdhAvanAra zrImaMta vepArI hoya ane zreSTha kalAkAre paNa ahIM rahetA hoya te ja Ama banI zake. kacchamAM samAvaMzanA zAsakeneDane vaMzaja lAkhA ghurAro tathA AnAthI pahelAM kacchamAM kSatraponuM tathA kAThIo ane cAvaDAonuM zAsana hatuM. kAThI zAsakanAM koInAM nAma paNa jANItAM nathI, jyAre cAvaDA zAsake vAlama ane ene pitA vIrama itihAsaprasiddha zAsake AThamI sadInA arasAmAM hatA. AnAthI pahelAM cAvaDe zAsaka kanakasena janakRti pramANe 4 thI-5 mI sadImAM thaI gaye. eNe bhadrasaranAM jaina maMdirano jIrNoddhAra karAvela hevAnuM kahevAya che. enuM zAsana vaDanagaramAM hatuM evI paNa janakRti che. saurASTramAM paNa enuM zAsana hevAnI janazruti che. kaTAya tathA kathakeTanAM sUryamaMdira kyAre baMdhAyAM, koNe baMdhAvyAM enA sarjakanA nAma vize matabheda che. kerInuM zivama dira tathA Varezvara baMdhAyAM enI sAla (samaya) vize paNa matabheda pravarte che tethI saMzodhana jarUrI che. khedanI vAta e che ke A purAtana sthApatya athavA evA avazenI pUratI saMbhALa jALavavAmAM AvI nathI ane atyAre paNa levAtI hoya ema lAgatuM nathI. upara jaNAvela cAre purAtana sthAnaka yogya saMbhALa tathA surakSA pAmela nathI. A maMdiranuM mahattva aitihAsika temaja sAMskRtika ane purAtatvIya kSetre je rahela che te bahu ochAne samajAyuM che. A gujarAtanA itihAsa tathA purAtattvane lagatA graMthamAM A cAra sthAnane yogya mahatva ane prasiddhi apAyela jaNAtAM nathI e canIya che. kaccha ItihAsa pariSada A viSayamAM leka-jAgRti pragaTAvI A purAtana sthAne tathA kacchanAM AvA bIjA purAtana sthAnakenI itihAsa tathA purAtattva ane kalAviSayaka graMthamAM yogya sthAna maLe, e sthAne vize spaSTa mAhitI ekatra karI rajU thAya evA prayatna kare e jarUrI che. Iti zivama. che. gaMgAbajAra aMjAra (kaccha), 370110 Disembara/17 [ pathika For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "maghamaghatAM phUlaDA zrI caMdrakAta na. bhaTTa navApura gAmamAM amIcaMda zeThanI DelI ane e DelInI jamaNI bAju amIcaMda zeThanI kariyANAnI dukAna. A dukAnamAM sarI vastu jA baMdha agara chUTaka sAphasapha thayelI ja maLe. samAjanA garIba ane tavaMgara vargamAM A amIcaMda zeThanI ANa vartAya. pisTa ophisamAM kAma karate TapAlI ke pachI grAma paMcAyatane pramukha paNa A dukAne Ave te e baMnene mAnabharyo AvakAra te sarakhe ja maLe. A amIcaMda zeTha 8me varSe vidhura banyA ane pUro paMcAzI varSanuM AyuSa bhogavI, amIcaMda zeThamAMthI amIcaMdabApA banI svarge sidhAvyA. emanA svargavAsanAM sAta varSa pachI paNa Aje e dukAna amIcaMdabApAnI dukAnanA nAme ja jANItI che. bApAnI lIlI vADImAM be putre somacaMda ane rUpacaMda, be vahuAruo tathA meTA semacaMdane eka putra ane nAnA rUpacaMdane eka putra tathA eka putrI, Ama sAta chava AnaMdanA killela karI rahyA che. A kuTuMbamAM eTale badhe sneha ke derANI jeThANanuM ApuM kare ane jeThANI derANInuM. sagI bahene karatAM paNa vizeSa heta A derANI jeThANuM ekabIju para rAkhe che. moTo semacaMda bahAragAmathI mAla kharIdavAnuM tathA udharANI vagerenuM kAma kare ane nAne rUpacaMda dukAna saMbhALe. gAmamAM kariyANAnI bIjI be dukAna kharI, paraMtu amIcaMda bApAnI dukAne lekenI avarajavara vadhAre rahetI, kAraNa ke bheLaseLa vagarane mAla ane vAjabI bhAva levAnI bApAnI zikhAmaNa beya bhAIoe lekhe lagADI hatI. chokarAM jeThANane "beTI bA" ane derANIne "nAnI bAnA mIThA saMbaMdhanathI bolAvatAM. pitAnI nAnI bahenanAM lagna levAthI derANa piyara gaI hatI, paraMtu tyAM lagna patI gayA pachI emanA moTA bhAIne 'TAIphoIDa tAva AvatA hatA eTale bIjA paMdara divasa vadhAre rokAvA mATe jeThANI para patra mokalyuM hatuM. A patra navApura AvyuM tyAre pADozamAM rahevA AvelI naMdu paNa gapATA mAravA jeThANune tyAM beThI hatI. puraNa heya ke strI, koInuM sAruM joIne koI khuza thatu hoya te koI koI enuM bUruM kema thAya enA manasubA ghaDatuM hoya. derANuM jeThANuMne sIDI mIThI vAta karatI joIne A naMdunA peTamAM mULa bhoMkAtI ane keI jotuM na hoya tyAre pitAnuM meM macakoDI paNa letI. manuSyamAM rahelI ISyavRtti jyAre jAgrata thAya che tyAre pite zuM kare che enuM bhAna rahetuM nathI. naMda paNa AmAMnI eka hatI. pitAnI A adhama vRtti saMtoSavA ekabIjIne laDAvI mAravAnI vidyA paNa ajamAvatI, ekabIjInI gerahAjarImAM kAnabha bheraNuM karavAnuM cUkatI nahi. beya derANI jeThANI naMdunI vAtane hasI kADhatI tyAre naMdunA dilamAM Agane bhaDake saLagI UThate. Aje derANInA AvelA patranI vAta jANI lIdhA pachI sAro moko maLe che jANI jeThANIne kahyuM : huM nahI kahetI ke tamArI derANI pAMca divasamAM pAchI nahi Ave ? joI lyo, joI lyo, meM kahyuM hatuM ema ja thayuM ne ?" "mArI derANune evI gheADI khabara hatI ke ene bhAI bimAra paDaze ? pathika] Disembara/1993 For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " "tame te sAva bheLAM ja rahyAM. ahIM gharanuM gadhAvaitaruM karavAnuM tamane saMpIne bahenabA mAvatara beThAM che, bhAI bimAra paDavAnuM te bahAnuM che bahAnuM." nA he, naMdubahena ! mArI derANuM evI nathI. Aja divasa sudhI eNe mane pitAnI moTI bahena ja mAnI che." "hA te tamArA bheLapaNane lAbha te ema ja levAya ne ? "beTI bahena" "moTI bahena" karI adhI thaI jAya, paNa dilamAM te jhera ghevuM che jhera. jAvA dyo ne, bahena mAre zuM ? A te tamArA pratye mane kuNI lAgaNI che eTale kahuM chuM." "nA nA, nadubahena ! e te kamane piyaramAM rokANa haze, bAkI te be divasa thAya te trIjo divasa tyAM rokAya ja nahi ne ?" are zI vAta karuM tamane ? tamArA ane tamArA ekanA eka jagadIza para hetane chAMTe paNa nathI tamArI vANImAM. tame jyAre maMdire gayAM che tyAre potAnAM chokarAone kaMI ne kaI chAnI chAnI khavaDAvatI hoya ane e vakhate je jagadIza AvI pahoMce te ene koI vastu lAvavA tarata ja bajAre tageDI mele." nA hoya, bahena ! mArA jagalA upara te pitAnAM chokarAo karatAM paNa vizeSa heta rAkhe che ne mAre jagale paNa "nAnI bA" nAnI bA' karI enI pAse ja paDa pAtharyA rahe che" "tamane te mArAmAM vizvAsa ja nathI, paNa joI lejone koI divasa, tamane pAkI khAtarI karAvI daIza, e dI tame ja kaheze ke, naMdu tuM sAcI hatI." ATaluM bolI chaNaka karatI naMdu pitAne ghera cAlI gaI derANI pitAne bhAI dhAryA karatA vahele sAjo thaI javAthI paMdara divasane badale ATha ja divasamAM pAcho AvI gaI eTale naMdune ardhA jIva baLIne khAkha thaI gayo. jeThANI A vakhate maMdire darzana karavA gaI hatI ene lAbha laI naMdue rANI upara pitAnI kuTila vidyA ajamAvI. AvI gayAM tame? kema che tamArA bhAIne have?" "bhAIne have ghaNuM ja sAruM che. amArA gAmamAM navA DaTakara AvyA che temanI davAthI bhAIne jaladI ArAma thaI gaye." "sAruM, sAruM, ahIM te tamArAM jeThANI .....jAvA dyo ne, bahena ! A te saMsAra che, cAlyA kare." zuM thayuM mArAM jeThANIne ? emane ThIka na hatuM ?" "nA re nA, e te mArI pAse pitAne Ubharo kADhatAM hatAM ke mArI derANI te cAra divasa lagnanuM kahI pUrA paMdara divasa rokAvA mATe pitAnA bhAInI mAMdagInuM bahAnuM kADhI mane kAgaLa lakhe che. tamane mArA sama che, je A vAta tamArI jeThANIne kare che. A te mane tamArA tarapha lAgaNI che eTale belAI javAyuM." naMdubahena! mArAM jeThANIe te mane tarata ja lakhyuM hatuM ke tuM tAre paMdara divasane badale tAro bhAI sAjo thaI jAya tyAMsudhI re kAje ane ema lakhyuM hatuM ke ghaDI ghaDI ema piyara theDu javAya che ? mATe tuM tAre nirAMte Avaje." e te badhuM ya ThIka che. upara uparathI heta dekhADe, bAkI enA manamAM zuM che e tamane bheLAMne kayAMthI khabara paDe ?" eTalAmAM derANIne dIkare sumana tathA dIkarI jAgRti nizALethI bhaNIne ghera AvyA ane jayane sAthe na je eTale nAnI bAe pUchyuM : Disembara/1993 piyika For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir beTA ! ja kayAM ?" nAnI bA, meTAM bA darzana karavA jatAM hatAM eTale jamue enuM daphatara amane ApyuM ane jagu meTI bA sAthe madire gayo." sumane nirdoSatAthI javAba Ape, "amArA mATe zuM lAvI che, nAnI bA ?" jAgRti belI. "mAnakhetrAnA peDA, tamane bahu bhAve che ne ? e lAvI chuM, paNa jagu ghera Ave tyAre badhAne sAthe ApIza." "nA, nAnI bA ! ja te hajI eka kalAka pachI Avaze, hamaNAM amane eka eka paMDe Apa, nAnI bA !" sumane rahyuM. nAnIe eka eka peDe beya bALakone Apo. na dune bhAvatuM hatuM ane vaidya kahyuM e moke maLI gaye. jhaTapaTa UThIne madirane raste lIdhe ne jeThANanA kAnamAM phUMka mArI : "huM kahetI hatIne ke tamArI derANuM pitAnAM chokarAMne chAnuM chAnuM khAvAnuM Ape che ? jarA ghera jaIne joI lo ke tamArI derANInAM chokarAM kevAM peMDA upara peMDA jhApaTI rahyAM che." "e bhalene khAtAM. pitAne mAvatarethI lAvI haze eTale ApyA haze." "tame te sAva bheLAM te bheLAM ja rahyAM. nA, bAI ! mAre zuM ? bhalAIne A jamAne ja nathI. mArI vAta khoTI hoya te mane bhagavAna pUge." Ama belI naMdu mukha macakoDatI cAlI gaI. jeThANa tathA jagune dUrathI AvatAM joI derANI jhaTapaTa sAme gaI ane jamune bAthamAM laI lIdho tathA belI : AvI mAro jagu? je, tAre mATe zuM lAvI chu." ema belatAM eka peDe jagunA meDhAmAM sarakAvI dIdhe. derANI jeThANamAM vikSepa paDAvavAne naMdune A petaro paNa khAlI gaye. have naMdue chokarAM chokarAMmAM jhera phelAvavAnuM zarU karyuM. eka divasa jagune pitAne ghera belAvIne eka jamarUkha khAvA ApyuM ane bolI : januM ! tArI nAnI bAe te bajAramAMthI meTAM moTAM jamarUkha magAvI sumana ane jAgane khAvA ApyAM, paNa tuM ene yAda na Avyo. A te huM pANI bharavA jatI hatI ane sumana tathA jANuM chAnAM chAnAM jamarUkha khAtAM hatAM. mArAthI na rahevAyuM eTale meM sumanane kahyuM ke jagune jamarUkha ApyuM ? te sumana mane aMgUTho batAvIne kahe ke ame ene zA mATe ApIe ? mATe, beTA ! tuM paNa A jamarUkha khAtAM khAtAM sumana tathA jAmune aMgUTho batAvIne ja khAje. e bhAI bahena te ja peDA paNa khAya che." bAlasahaja svabhAvathI jague naMdunI vAta sAcI mAnI lIdhI ane jamarUkha khA khAte sumana pAse gaye eTale sumane pUchyuM : "meTI bAe tane jamarUkha ApyuM, jazuM ?" "hA, ANuM : mane badhI khabara che, tame paNa chAnAM chAnAM jamarUkha khAtAM hatAM." januM eka zvAse besI gayo. "ame te jamarUkha jevuM paNa nathI, jagu !" sumana be. "jAo jAo have. tuM ne jANuM paNa jamarUkha ane peMDA paNa khAo che." nA he, jagu ! nAnI bAe te ApaNu traNeyane e ja divase sarakhe bhAge peMDA vATI dIdhA hatA." pathika] Disembara/1993 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAo jAo have, tamane te mAruM jamarUkha jeIne meDhAmAM pANI Ave che" ATaluM belI aMgUTho batAvIne jague jamarUkha moDhAmAM mUkyuM. kadI paNa AvuM vartana na karanAra jaga para sumanane khUba ja khIja caDI eTale jagu pAse jaIne eka tamAce caDI dIdhuM. jagu raDatA raDate phariyAda karavA gharamAM ghUse. meTI bA ! moTI bA ! sumane mane tamAro mAryo" ne jora jorathI raDavA lAgyA. kadI A chokarAMone jhaghaDatAM na jonAra jeThANI ghaDIbhara te hebatAI gaI. pachI bahAra AvI sumanane pUchayuM : "beTA sumana ! te jagune tamAro mAryo ? hA, meTI bA ! jagu jamarUkha khAtAM khAtAM amane aMgUTho batAvI khIjavato hato ane kahyuM ke tame beya jaNa te roja chAnAM chAnAM peMDA khAo che." beTA sumana ! topaNa tArAthI jagune marAya nahi, tAre AvIne mane vAta karavI hatIne te jagu amane khIjavatuM hatuM enuM kaI nahiM ?' sumana uzkerATamAM besI gaye. "mArI sAme bole che, sumana ? AvavA de tArA moTA bApAne" Ama kahI dhUAM thatI jeThANI gharamAM cAlI gaI A vAta thatI hatI tyAre somacaMda bahAragAmathI Avyo hato ane DelI bahAra Ubho Ubho A badhI vAta sAMbhaLatA hatA. sumanane pAse belAvI eka lapaDAka lagAvI dhamakAvI nAkhe. "nAlAyaka ! tuM tArI meTIbA sAmuM bele che? khabaradAra, je bIjI vakhata A pramANe bolyA te lAkaDIe lAkaDIe phaTakArI nAkhIza." naMdue A gharanI zAMti chInavavA cinagArI cAMpI hatI te kAragata nIvaDI. naMdue derANI viruddha kAnabhaMbheraNI karela badhI vAte jeThANIe maca dine karI pachI te rAtre beya bhAIo vacce caDabhaDATa paNa thaI gaye ane divela pIdhA jevAM meDhAM rAkhI ekabIjA sAthe belatA paNa baMdha thaI gayA. gabharu derANIe pitAnA patine moTA bhAI sAthe jhaghaDo karatAM aTakAvavA mATe khUba kAlAvAlA kyAM ane jagu sumana tathA jAmune pAse bolAvI potAne premALa hAtha traNeya bhUlakAMone mAthe mUkatAM mUkatAM khUba ja zAMtithI aMdara aMdara jhaghaDe na karavA samajAvyAM ane traNeya bhUlakAo kadI paNa na jhaghaDavAnuM enI nAnI bAne vacana ApI sAthe ramavA lAgyAM. * paraMtu meTI bAne nAnI bA pratyene vartAvamAM phera paDavA lAge nAnI A badhI vAtathI nArAja hatI, paNa have te nahi jevI vAtamAMthI jeThANuM cakamakanA taNakhA veratI ane nAnI manamAM ne manamAM mUMjhavaNa anubhavatI, eka paNa zabda sAme belyA vagara sahana karI letI. eka divasa nAnIthI pittaLane kAMDe gaLAmAM pANI reDatAM hAthamAMthI chaTakI gayo tathA hADAmAM meTe gebe paDyo ane jeThANI trADUkI : kAM hAtha bhAMgI gayA che ? mArA piyarane haDe Ama nIce kema pachADavo "meTI bA ! kAMDe te mArA hAthamAMthI chaTakI gaye. hA hA, e badhI mane khabara che. jANI joIne pachADayo ane mArA diyarane paNa beTAsAcAM bharAvye rAkhe che. tamAre judAM thaI javuM hoya te thaI jAone, eTale mArA jIvane te zAMti." beTI bA, A tame zuM bole che ? meM te sumanane paNa tamArI sAme besavA mATe e divase khUba mAryo hato." Disembara 1993 pathika] For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " te mArA diyarane tArA jenI sAme belA uzkeryo hato ane Aje DAhI DAhI vAte karavA nIkaLI che ?" moTI bA ! tamArA sumana ane jAgunA segana khAIne kahuM chuM ke meM tamArA diyarane meTA bhAI sAme na bolavA samajAvyA che." tAruM kahevuM huM badhuM sAcuM mAnI lauM evI bhaLI tuM mane na jANatI, he ?" derANI te jeThANInAM AvAM vacana sAMbhaLI DaghAI gaI, eTalAmAM ja bahArathI doDatA AvyA ane belyo : nAnI bA ! nAnI bA, mane bahu bhUkha lAgI che. kaMI khAvAnuM Ape che." derANIe jagune vahAla karyo ane khAvAnuM devA jagune rasoDAmAM laI jatI hatI tyAM to jeThANue jagunI pAMkhaDI pakaDI ne e ane belI : khabaradAra, je nAnI bA" nAnI bA' kahyuM che te huM marI nathI gaI te jyAre ne tyAre nAnI bA" nAnI bA'nAM raTaNa karyA kare che ?" Ama naMdue mUkela UMbADiyAmAMthI Agane bhaDake sarajAye ane e ja rAtre baMne bhAIe vacce pharI eka vAra joradAra vAgye jAgyuM ane pachI ekabIjAnA rahevAnA temaja rasoI pANInA paNa bhAgalA paDI gayA. je gharamAM AnaMda ane kilela-bharyuM vAtAvaraNa hatuM tyAM sumasAma vAtAvaraNa chavAI gayuM. nirdoSa derANInI AMkhamAMthI AMsuDAM sukAtAM nathI. jagune enI nAnI bA vagara gotuM nathI. nAnIne ghaDI ghaDI ja yAda AvyA kare che, paNa jamune nAnI bA pAse javAnI sakhata manAI karavAmAM AvI che. jagunA bAla-mAnasa para AvA AkarA pharamAnanI mAThI asara thaI che. khAvApIvAnuM sAva ochuM thaI gayuM ane enuM zarIra dahADe hADe ghasAvA lAgyuM. sumana, nAgu ane jagu te pitA vacce thayelI takarAra kayAranAe bhUlI gayAM che, paraMtu have te jagune sumana tathA jAgu sAthe besavAnI paNa manAI karavAmAM AvI che. traNeya bALake ekabIjAM sAme karuNAmaya najare jotAM khUba mUMjhavaNa anubhavavA lAgyAM. kauTu bika saMsAranI A anokhI lIlAmAM traNeya bALake dizAzUnya banI gayAM. ne te have dhIme tAva paNa lAgu paDe che ane keI davA lAgu paDatI nathI. cAra cAra DigrI tAva Ave tyAre dhenamAM ke ghenamAM nAnI bAnA nAmanuM raTaNa karavA ma. sumana ane jApue enI nAnI bAne vAta karI ke jagu "nAnI bA' "nAnI bA" belyA kare che eTale nAnI bA meTI bAnA khaMDamAM jamune jovA nIkaLI tyAM te jeThANIne belatAM sAMbhaLI tyAM ja thaMbhI gaI. khabaradAra, je nAnI bA" "nAnI bA' karyuM che te. paDagho rahe chAne mAne.ane derANI raDatI raDatI pitAnA khaMDamAM pAchI cAlI gaI. cothe divase jagune tAva te UtarI gaye, paNa ekadama tAva UtarI javAthI ene khUba ja azakti AvI gaI. AMkha baMdha karI jagu paDa rahe. koI bolAve che ane khelI vicitra hAvabhAvathI emanI sAme joI rahe ane tarata ja ardha bebhAna avasthAmAM sarI paData. semacaMda ane enI vahu have maMjhAyAM ke chokaro Ama kema kare che ! nathI khAI zakato, nathI pI zako ane divase divase nabaLo paDate jAya che. pathika] Disembara/1993 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir naMduM kharAkhara A vakhate jaggunI khabara kADhavA AvI ane elI : "tamArI derANIe kaIka kAmaNa-dhUmaNu kayu`' lAge che, nahi tA A hasatA ramatA chokarA Ama mAMdA na paDe, meM te tamane ghaNA vakhata pahetAM kahyuM hatu` ke A tamArI derANIthI cetatAM rahejo." somaca Mde khAjunA khaMDamAM na dunA A khela sAMbhaLyA ane vicAra karavA lAgyA ke ATale ATalo A gharamAM jhaghaDA thatA hatA chatAM nAnIe kadI paNa A jhaghaDAmAM bhAga lIdhA nathI ke khrI kAInI sAme UMce sAde khelI paNa nathI jagu paNa enI moTI bA karatAM nAnI khAno vadhAre lADako hatA. rUpacaMdane paNu potA sAthe jhADA thatA tyAre kAlAvAlA karI ene kaI paNa na meAlavA kahetI. jamune paNa enI nAnI khAnuM heta vadhAre maLatu tethI te tAvamAM paNa nAnI bAnA nAmanuM raTaNa karyA kare che. A naMdune kema amArA para ATalu badhu` heta UbharAvA lAgyuM che enI khabara paDatI nathI." sAmaya de bUma pADI : "gunI khA ! jarA ahI' Ava tA.' sAmadanA badalAyelA avAja sAMbhaLI naMdu tarata ja potAne ghera cAlI gaI. sAmade pUchyuM : A naMdu kevI bhAI che ?" "e te ApaNI navI pADe che, bahu bhalI khAI che. mane te eNe jyAre nAnI peAtAne piyara gaI hatI tyAre ja cetavI hatI ke A tamArI nAnIyI saMbhALajo, are khATAM khAvAnAM kADhI potAne piyara vAre divasa zakAze." 'hA......bIjuM zuM kahyu` hatu` A naMdue ?' "mane ema paNu kahyuM hatu` ke tame jyAre maMdire "na karavA gayAM DhAya tyAre tamArI derASTrI potAnAM karAMone chAnuM chAnu` kaI kaI banAvIne khavaDAve che. are mane te eNe ghaNuM ghaNuM kahyuM hatuM, pazu chuM. mUI kaMI samajI nahi.'' "are zuM samajI nahi tu ? ApaNA dharamAM Aga cAMpavAvALI A naduM ja che. ApaNune eka bIjAne laDAvI mAravAnuM kAma paNa A naduDIe ja karyu che !" jagu pathArImAM paDyo paDayo A badhI vAtA sAMbhaLatA hatA eTale turata ja khoklyA : "hvA, khApu mane paNa naMdumAsIe ja jamarUkha Apyu` hatu`ane kahyuM` hatu` ke sumana ane jAgu ta rAja chAnAM chAnAM jamarUkha khAya che. mATe tuM paNuM jamarUkha khAtAM khAtAM sumana tathA jIgune aMgUTho batAvI batAvIne ja khAje.' jagu eka ja zvAse ATalu' khelI gayA jagunI AvI sthiti joI ne jaNAM jhaTapaTa mIThAnAM potAM mAthe mUkayAM. thoDI vAra ane azaktine lIdhe AMkho tAravI gayA. gabharAI gayAM. jagune pA tAva caDI AvyA eTale pachI jatue AMkhA khAlI ane lavana cAlu karyu* : "nAnI khA! nAnI khA ! tame kayAM che ? mArI pAse Avene." ATaluM kheAlatAM to jagu pA adha bebhAna jevA thaI gayA. "rUpacaMda ! gharamAM che ? jarA nAnIne ahI meAla tA." somacaMde bUma pADI. nAnI tA AnI rAha joIne ja beThI hatI. turata ja doDatI AvIne jagune vaLagI paDI. jagunA mAthA para ane zarIra para hAtha pheravatAM pheravatAM dhRsake prasake raDI paDI, dIkarA jagu ! jo to kharA, tArI pAse krANu Avyu che." sAmacaMda elye. 10] Disembara/1993 For Private and Personal Use Only [pathika Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jague dhIme dhIme AMkhe khelI ane enI nAnI bAne joIne jarA mukha malakAvyuM, paNa pAcho turata ja AMkha baMdha karI gaye. nAnI te jANe varase pachI enA lADalA jagune maLI hoya ema enA gAle cuMbana karatAM karatAM pitAnI AMkhamAMthI AMsuDAnI dhAra vahAvatI belI : je, beTA gu ! huM tArI nAnI bA". ATaluM bolatAM te ene gaLe DUmo bharAI gayo ane pachI jeThANI sAme joIne AkraMda karatI belI: "meTI bA ! meTI bA ! mArA jagune A zuM thaI gayuM che " baMne derANI jeThANI dhAra AMsuDe raDatAM raDatAM, jagunA zarIra para hAtha pheravatA pheravatAM asahya vedanA anubhavI rahI hatI. rUpacaMdane Avate joI sacada be : "nAnA ! ApaNA gharamAM Aga keNe cAMpI che enI khabara che tane ?' nA, moTA bhAI !" rUpacaMda bolya. "elI naDIe, belAva ene, Aje kharA khoTAnAM pArakhAM karavAM che." semacaMda trADUkI UThayo. ghUmaTamAMthI nAnIne dhIme dhIme avAja Avyo : "nA hetu mATe bhAI! hamaNuM nahi, jagune sAjo thaI javA gho, pachI vAvazuM naMdane ApaNe enA jevuM nathI thavuM. bAkI, meTI bA ! eNe te mane paNa tamArA vize ghaNuM ghaNI vAta karI che ane emAM paNa jyAre eNe mane ema kahyuM ke tArI jeThANI te kahetI hatI ke kheTAM bahAnAM kADhIne piyaramAM paDI che ane tene be be kaTake gALa detI hatI tyAre meM kahyuM ke, naMdubahena ! mArA jeThANI te mane pitAnI nAnI bahena karatAM paNa vizeSa rAkhe che mATe, naMdubahena !tamane hAtha joDIne vina tI karuM chuM ke have pachI AvI vAte mArI AgaLa karaze nahi, eTale chaNakA karatI cAlI gaI ane e divasathI 'mArI sAthe te belatI paNa nathI." rUpacaMda ! huM te kahuM chuM ke e naMduDIne hamaNuM ne hamaNAM ja belAvIe." semacaMde trADa nAkhI eTale nAnI pharI bolI UThI : e bhalene evI rahI. pitAnAM karyA pote bhagavaze. ApaNe AjathI naMdu sAthe vyavahAra baMdha karI daIe." semacaMda ane rUpacaMdane have pUrepUrI khAtrI thaI gaI ke bhAI bhAImAM jhaghaDo karAvI jula karAvavAmAM paNa naMduno hAtha hate. * nAnInI sAravArathI jagunI tabiyata sudharavA lAgI ane ATha divasamAM te jagu hAlatA cAlate thaI gayo. have te jagu enI nAnI bAne tyAM ja sumana ane jAgu sAthe ramyA karatA ane jamate paNa tyAM ja, eka divasa somacaMde rUpacaMdane belAvIne kahyuM : "rUpacaMda ! AjathI nAnI moTI beya eka ja cUle rasoI karaze ane hA, ApaNI dukAnanA bhAgalA karavAnAM je kAgaLiyAM vakIla mAraphata taiyAra karAvaDAvyAM che te hamaNuM ne hamaNAM laI Ava ane mArI najara sAme cUlAmAM bALI nAkha." Ama naMdue sajele vAvaLiye zamI jatAM pharI pAchAM amIcaMdabApAnI lIlI vADImAM madhamadhatAM phUlaDAM kerAvA lAgyAM. The. gAyatrI', mAdhavapura gheDa-ka6rara70 (ji. jUnAgaDha) pathika] DIsembara/1997 zi For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAMti zrI. navanIta vyAsa ghaNAM varSe samIra sAthe gayela, khAdIne lAMbe jhabbe, meTA phara phara thatA kALA vALa ane khabhe bagalathele. bhAgoLanI UDatI dhULa jaI enA pagamAM gati AvI. sAmethI ja eka vRddha AvI rahyA hatA, paNa A gAmanA badhAne "mAmA' kahevuM paDe e ene AraMbhathI ja gamatuM nahotuM. enA kadama AgaLa cAlyA. eNe pelA vRddhane oLakhyA ja nahatA. pelA zraddhaochA choDe evA hatA ? DAbA hAthe lAkaDIne Teke te heta ja ne ? jamaNA hAthe chAjalI karI samIrane najIka jotAM ja bolyA : "kRNa I bhoniye samIra ? ema alyA Aje bau dA'De? tuM te belatAya nahine kAMI?" utAvaLe kadama mAMDate samIra aTakI gaye. jene jANavA mATenI ke jovA mATenI talapa hatI te te sAme ja hatA. bhAvatuM'tuM ne vaidhe kahyuM jevI vAta hatI. game tema paNa oLakhyA ja nahi? he he kazu paNA mAmA ? bilakula oLakhAtA ja nathI ne ? A jADAM jADAM cazmAM ne vadhI gayelI dADhI mUcha: mane te ema ke mAthe phALiyuM bAMdhelA A keI bIjA ja haze ! kahevuM paDe eka jamAnAmAM tamAruM zarIra joIne ame badhA adekhAI karatA ! ne Aje ?' kahI samIre be hAtha joDI namo' karIne jamaNuM kAMDuM AgaLa karI kaMIka belavA jatA hatA tyAM ene rokI zA mAmA kahe : "bhaI ! I te hApa javA ne liTA riyA, avasthA thaI eTale evuM ja ne? myama, lyo hadhAMya majhA mAM ? hA, mAmA." ne mArI khUna ? "eya majhAmA, mAmA ! pazAbhAIe bolatAM belatAM samIrane hAtha pakaDI lIdhe, kadAca ja na rahe ! samaya pasAra karavA mATe kaMIka te joIe ne? ke pachI bhAya nItarate heya emanI AMkhe te nItaratI ja hatI. meniyA !" hA, mAmA ! 'A muMdhavArI te jabarI pAsara paDI se ? ja vicAra Avate taMI tane bhALe, bhaIlA! jeNesa, parama di ApaDe rale dUrata gele, te , tarI rUpaye kile kArelAM !" alyA, aMte gadheDe gavAyase ne tela ke te A ja pasA rUpiyA se to tyAM evuM ehe? "hA, mAmA ! senuM te amAre tyAMya jevA ja na maLe ane cekhuM ghI ! rAma rAma karene." hayA ! ame te phadiyAnuM cAra hera che (zera ghI) khAdhaluM tI' A badho bhAva Akaro ne lAge ? I te hAruM se. ApaDe khetI se, naMI te pihAya IvI rIte ? are mAmA ! tamAre khetI che, paNa mArA jevAne ? e te nokarI sArI che. taduparAMta ghaNA ghaMTIghoDA karuM chuM, nahi te? AvI medhavArImAM jIvavuM te paDe ke nahi ? Disembara/193 pithika 12 For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'tuM tyAM huM labakA levA resa? AI Ava re'I te uhAravAnA thaI jahe. aju gemamAMthI dharama marI paravAryo nahi, te bemaNanA cherAne bhUkhyA re'vuM paDe ? eI tu tArA dhubAkA bhe, khetaramAM ghaNuM dANA paDayAse pana tuM naI Ave. jAnuM sa tAre, tyAMnAM kadiyAMnI kameNuM vadhAre ne ? aTale. evuM kara, DAM phadiyAM AImekalI Alaje'. DosA dAMta vinA khaDa khaDa hasatA hatA. samIrane majhA AvI. eya ho. sAcI vAta che tamArI : A meMdhavArIe bhalabhalAnI kamara toDI nAkhI che. je kaMI bacyuM hoya te enA khapparamAM ja hemAye jAya che. mAmA ! tame ja kahene kayAMthI bace te mokaluM ? | tuM hama naMI lyA ! A badhAya olyA kaMdhiyAe nA hAya! mArA hALA dhoLA DagalA parIne Ave ne pase dekhADavAnA judA ne cAvavAnA judA thA, A hALAthI te taNakhaluM UMcuM ne thAya ! InI benane rAkhuM, Imane te eka ja vAta seka ApaDuM tarabhANuM bharone ? lekanuM jI thAvAnuM ahe I thAhe !" e belatA hatA e daramyAna bhUtakALanI eka ghaTanA banene sparzavA lAgI. samIre emanI lAkaDI pakaDI hatI ane pazA mAmAne hAtha te samIra para hatuM ja. varSo pahelAM gAmanI e ja bhAgoLe paNA mAmA abhaDAI gayA. eya...paheLA paheLA khabhA mAthe lukhA vALa ne DAbA hAthe kadALI, jamaNA hAthamAM bIDInuM TUMkuM te meDhAmAM ja hatuM. jANe hamaNAM jaze e bIke pazA mAmA eno chelle kasa jorathI letA hatA. e divase samIrane rokIne hAtha batAvI rahelA pazA mAmAe dUTha bAju para ke kayuM : ne pUchyuM "hA, beniyA ! haMdhAya majhAmAM ?ccama bhANAbhAI? AtAramAM e heDyo? "mA ne nyAM. "e hAcavIne jaje, gagA!" bIjI bIDInuM pAna vALatAM vALatAM mAmA belelA. te mAmA ! meM sAMbhaLyuM che tame badhAe bhegA thaIne relavenA pATA teDI nAkhyA, sAcI vAta? pazA mAmAe saLagAvatAM pahelAM bIDI mukhamAM nAkhI joI lIdhuM ke koI AvatuM nathI ne ! khAlI ekAda pANiyArI beDuM mUkIne dUra jaI rahI che. "ImAM huM moTI vAta se ?" vaLA khuMkhAro khAI kahe: kaIne keto naI, tuM te jANesane A sarakAra nakAramAM DokuM dhuNAvate samIra be : "paNa A sarakAra tamane cheDaze nahi, he mAmA !" dya huM, hALA vaI ! heramAM riyo eTale bIkaNa thiye caMcIe tane AMI bhaNavA me se. naMI ke pha, thAvA.". samIra hasatAM hasatAM kahe: "badhI khabara che, mAmA ! mane badhI khabara che, paNa A briTiza sarakAra tamane nahi choDe, he ? kevA kevA vAvaDa Ave che, jANe che ? huM te kahuM ja nahi chatAM e te aMdara kaMDArAI gaI ! "alyA, tArI para eTale vazavAsa haze naMI te tane kIdhu, beniyA ! hedhI kADhaze, pana kevI rIte? te ka...A gama vaINAnA hudhI ne elI gama pAleja sudhI haMdhAya pATA teDI nAkhyA che, hayA, TeliphenamAM ghaDAya saphAcaTa se, paze? emanA utsAha para ThaMDuM pANI reDatAM samIra kaheH ne vaLI meTara vATe..hAIve para thaIne !' paNa mAmA te utsAhamAM ne utsAhamAM khaDakhaDATa hasyA ane samIrane kaheH gaDA ImAMya roDe ne jhADe ADAM melyAM che, pare meTara evI rIte AvaDe ? pathika] Disembara/193 For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tame te kharA che, mAmA ! cAra pAMca dA'DA te nahi ja Ave, paNa pachI te Avazene? meM saLavuM che, mAmA ! A sarakAra te sAva nakkAmI che." tuM hALA phahu ja riye. ema katara nahi? vAvaDa maLahe evA bhAgI jAuM. pase te paDaha evA devAha !' paNa, mAmA ! saheja te samaje ! tameya.. A gADariyA pravAhamAM !" mALe haphara ja riye. vyA!heranA lekee bhegA thaI saMdhI gaTaya bArI nAkhI ke naI? keTalAya polIse Ima ne Ima hekAya giyA. tuM te jANe hamajAte ja nahi ! olyA gAMdhI bApu ne netAjI AjhAdI mATe ApaNane eTaluM kose ! tuM bhane se, pana ganate nahi - samIrane te A vAta ja pUrepUrI jANavI hatI eTale te e game tevuM teya sAMbhaLatA Ubhe hate. "tameya zuM, mAmA ! gAMdhIjInI vAta kare che? e te upavAsa para Utare che ane ahiMsA pALavAnuM kahe che! huMya huM, bhaMDA! vAtane marama hama nahi ne? I evI vAta kahesa, pana, elyA ! huM kayese banyuM, haiye sene hoThe nahi AvatuM ! kenI vAta kare che, mAmA? banyuM nemeya bhUlI javAya se. japanamAM AvaDA polIse ekaThA kare se I kuNa? hALuM jabaruM. AMkha hame InI Arati sene, yAda nahi AvatuM.' paNA paTela eka hAtha kapALe lagAvI belyA hatA. kenI, mAmA subhASabAbanI vAta karo cho ?' hA..hA.ImanI ja! ema Imane nahi kIdhuM ke game I thAya, pana A sarakAra te javI ja jeye ! 'vyA hALA kUtarAnI geDe ArAmathI riye ne ApaNane haDadhUta kare'! ApaDe keka te karavuM joye ke naI? e samaye 14 varSanA samIrane pakSA mAmAnI vAte bahu gamatI. emAMya subhASabAbunI vAta mATe te e gADA hatA. e bAbate mATe vaLI Agale ja divase eNe paDANa banIne kevI rIte bhAgI gayA e vAMceluM. e te eTaluM te mAnate ja hatuM ke e mANasamAM keTalI zakti haze ke jApAnanI sarakArane samajAvI zako ! mATe ja e mAmAnI UlaTatapAsa lete hate. te mAmA ! subhASabAbu te bahu moTA netA kahevAya !" "I meTA netA kahevAya ne ApaDe ? lyA, badhAya maNaka te siye ke naMI olyAM sakalAne ya svataMtratA joye ne AmaMDa nI je ? hAlya hAlya,! jene eTaluM moDuM thayuM ? Dhagale kAma paDayuM se!' "A hAlyA ! ne leniyA ! hAMje ghare vAta karahuM? heke?' samIra hakAramAM DekuM halAvata rahyo ne pakSA mAmA te cAlyA ! samIra A svataMtratAnA AzarkanI pIThane tAkI rahyo hate. tAju ja bhaNatara ene yAda AvyuM. Freedom is an inborn capacity.' mana te AgaLeya balavA lAgyuM: "dhanya che A gAmaDiyAne ke jeNe deza-bhakti mATe-rASTrabhakti mATe ATaluM samarpaNa karyuM ! gAMdhIjInI vAta sAcI hoya, paNa juvAnIne te Aja sujhene? mArI vAta ja karuM? mane netAjI khUba khUba game che. pachI gAMdhIjI kevI rIte game netAjI kahe che : eka lAphe mAre te enuM besuM teDI nAkhe. A badhI vRddhonI vAta kahevAya. jemanAmAM dayAne chAMya nathI, jemaNe dezanA bhalA mATe ApaNu kArIgaronAM Disembara/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAMDAM kApI nAkhyAM che. emanA pratye zAne bhAva jAge? ApaNe te netAjI ja sAcA netA.' e jamAnAmAM samaranI AvI vicArasaraNI hatI. bIjA divase samIre sAMbhaLyuM ke gorI polIse chapamAM AvI che ane gAmalokone khUba mAre che. cAreya bAjue bhayanuM vAtAvaraNa phelAyeluM che. eTale sudhI ke e bhaya ahIM samIranI beDiga sudhI AvI gayuM che. pelA pazA mAmA, karasana mAmA ane UkA mAmAnI zodha cAlI, kAtaramAMthI je pakaDAyA tene khUba mAryA. je na pakaDAyA temanA bALakene trIje mALathI pheMkI dIdhAM. bairAMnI AbarU lUMTI, cAre bAjue e AtaMka macI gayuM hatuM ke koI cUM ke cAM na bolI zake A pachI samIra ekale boDi gana khUNAmAM beThe beThe vicAratA hatA "A badhA suvare ja che, zetAno ja che. emanAmAM dayA jevuM tattva ja nathI, paNa meM..rASTra mATe zuM karyuM? pazA mAmA te phaTa' kahetA. emanA jevAe rASTra mATe ATaluM badhuM karyuM ane pote ? zaherane rahevAsI hovA chatAM meM rASTra mATe zuM karyuM ?' mArA papAya gAmaDAnA ja hatA ne? e te jambara rASTrapremI hatA. A te gurujIe AvA banAvI dIdhA che, bAkI ? haze, jAgyA tyArathI savAra e te TIpe TIpe ja sarovara bharAyane ? sALAone kahevuM ja nathI. kAle savAre khabara paDaze tyAre ? badhAyane khabara paDaze ne pachI AjhAdI te hAthaveMtamAM ja chene? game tema paNa A sarakAra te javI ja joIe.' borDiganA rasoDe jamatA jamatAM eNe pele vicAra manamAM goThavyo ne surezanA kAnamAM kaIka kahyuM, pachI sAme joI dhIrethI kaheH "tuM je ApaNA taraphane che eTale dhyAnathI sAMbhaLa. moDI rAtre bheMsane avAja ane ene hAMkavAne avAja Ave eTale nIce Avaje. kaI lAMbuM vicAravAnuM nahi. tAre AjhAdI joIe che ke nahi?" hakAramAM DokuM dhuNAvate sureza "cokkasa" belI, hAtha joI tyAMthI, ja rahyo. moDI rAtre badhAnA UdhI gayA pachI jeke sureza te UMdhe ja nahote, bheMsane avAja ane enI pAchaLa ja ene hAMkavAne avAja AvyuM ne tarata ja UThI dAbele pagale deDo ane aMdhakAramAMthI deva pragaTa thAya tema samIra sAme AvIne Ubhe. baMne cAlatA cAlatA e ja aMdhakAramAM egaLI gayA, eka vRkSa pAse AvI nIcethI baMnee meTe pathara laI laTakatI sAMkaLa ane khIle teDI nAkhyAM, pachI badhe gusso emaNe pisTanA lAla DabA para kADho. ene evI rIte karavA mAMDayo ke jANe videzI sarakAra hamaNAM ja jaI rahI che. peluM pisTanuM DabavuM kue vaLI gayuM chatAMya ene mAra mAra ja karatA hatA. evI rIte jANe marI gayA pachI sApane badhA mAre che tema, samIra te badhe gusse DabbA para ja utArI rahyo hato. sureze ene rokI, DabaluM laI taLAvanI pALe jorathI pherayuM baMne aMdhakAramAM ogaLavA lAgyA. cheDe jaI samIre kahyuM : have tuM jA, huM pAchaLathI AvIza." e te hajuya hAMphate ja hate. bhale!' kahI sureza cAle tyAM pAchaLathI bheMsane avAja ane ene hAMkavAne avAja Avyo. sureza e aMdhakAramAMthI pragaTa thaI samIra pAse AvyA. "hA, je tane eTalA mATe belAvyo ke koIne kaheto nahi, khAnagI rAkhaje have jA, paNa dhIme. sureza jatAM jatAM samIrane kahyuM ke tuMya zuM, yAra? ema mAne che ke huM kahI dauM? A te gurujIe pelI vArtA mane nizAna banAvIne kahelI eTale badhAya mAnI beThA ane tuMya ke mArA peTamAM vAta ja pathika] Disembara/193 For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rahetI nathI. sAMbhaLa, A bAbatane relo te ApaNI nIce Ave che. bAkI je na kahevA jevuM hoya te na ja kahune ? tuM ciMtA na kara. A cAlya'. - samIre ene cUpa rahevAno IzAro karyo tyAM te pAchA vaLI aMdhakAra ene gaLI gayo. samIra AvIne ghasaghasATa UMghate hate. maLamukuM thavAne thoDI vAra hatI. ene pitAnA kAryathI sateSa hatuM eTale nirAMte UMghate hate. daramyAna na mAravA nIkaLelA gAmanA ja enA mitranA pitA palIsa paTele majAka khAtara samIranA oDhavAnAmAM baMdUkane AgaLano bhAga che ane jADA avAje kaIka belyA. samIra bhara UMdhamAMthI ekAeka jAgI UThyo, ene mitranA pitAne badale anya videzI ophisara dekhAyA. sAthe oDhavAnuM oDhI UbhelA gurujIne badale polIse dekhAyA ane ghaDInA oaa bhAgamAM vicArI e pelA polIsa paTelanA caraNamAM ALeTI paDayo, mAphI mAgavA lAgya, raDavA lAgyo ! "mApha kare..mApha kare, sAheba! e te meM nahi pelA surezyAe teDayuM che !" ene khabara hatI ke videzI aphare keTaluM mAratA hatA. vaLI polIsa paTela ane doDI AvelA anya gurujIne vadhAre majA AvavA lAgI. polIsa paTele mUchamAM gusse ekatAM pUchavA mAMDayuM: 'bela, bela ! zuM toDayuM hatuM ? sAce sAcuM bela'. anya sahunA hAsyathI samIra paristhiti pArakhI gayo ane jANe kazuM banyuM ja nathI ema paDavo rahyo. pelA lokoe ja ene jagADavA ghaNA prayatna karyA, paNa kahyuM che ne ke "jAga bamaNuM Udhe' jevuM lAgatuM hatuM, samIrane DhaMga cAlu ja hatuM. koIka sthaLe beTarI lAgatI te eka AMkhathI joI le. ene te mAtra pazcAttApa ja kare hatuM. je baphAI gayuM che temAM thaI zuM zake? pelA badhAya kaMTALI yathAsthAne jatA rahyA pachI samIranuM mana vicAre caDyuM : "AvI ThaMDImAMya prajA nirAte UMghatI hoya te A pilIsa paTelane lIdhe ja, atyAre badhAM U de che tyAre e jAge che. dhanya che emane. naTunA pappA che mATe nahi, paNa eka ImAnadAra adhikArI che mATe." A pachI e pelA baphAI gayelA vicAre ene pIche pakaDayo, paNa puchAya kene? Akhare java karaDayuM hoya ema paDI ja rahyo. - savArathI samAcAra AvyA ke kaI bevakUphe DabaluMya teDI nAkhyuM. e ane sureza paNa TeLAmAM vAe ja vaLagelA. gAmaDAmAM eka te ATale dUra pisTanuM DabaluM hatuM. bicArA haribhAI mAstara enI saMbhALa letA'tAne? toDanArane enuM bhAna hi hoya !' gaLAmAM samIra sureze vAta karatAM karatAM ekabIjAnI sAme joyuM, paNa koIne khabara na paDe evI rIte. eTalAmAM pakSA mAmAne juvAna jodha dIkaro raghale samIrane enI vicAratakAmAMthI jagADatA kahevA lAgeH "hA, hAle, bApA ! ghare nahi AvavuM ? A te samIrabhAI sene? ama bhaIlA ! hA, namaste ! haMdhAM hAro sane : "hA" samIra hakAramAM DokuM dhuNAva hate. tameya samIrabhAI, paravArIne ghare Avajo, he ke? bApA! hAle...hAle "e Avaje, samIrabhAI , pazA mAmAne hAtha jhAlI laI jatAM, laI jatAM raghu belato hato. samIra chUTe paDayo. enI AMkhonAM keDiyAM zrAvaNa-bhAdaravo varasAvI rahelAM hatAM. eNe pAchaLa joyuM te pele mahAmAnava dIkarAne hAtha pakaDI kaMIka babaDatI babaDatA jaI rahyo hate. che. nityAnaMda sosAyaTI, ghATaDiyA, amadAvAda-380061 Disembara/1993 piyika For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir itihAsanI ArasI ('pANIpata-kurukSetra") zrI. e. esa. Azare dosto ! hu' eka evu` medAna chu ke jyAM bhAratIya upakhaMDanA bhAvinA nirNayo levAyA che. tame mane nathI oLakhatA ? A mArI janmabhUmi che. dilhI hariyANu vacce hu' Avela chuM. mArA nAmanuM sTezana pazu che. I. sa. 3500 varSa pahelAM meM janma lIdhA ane Aje paNa chuM. Aja sudhImAM bhAratavarSa kAnu ? e mATe mArA para pAMca bhayara Aphata AvI che. A A to dezane dajhADI gaI, huM bhagavAnane prAthanA karu chuM ke have mArA para AvI Aphato na Ave. tame paNa mArI kathanI sAMbhaLI prAthanA karo. I. sa. pUrve 3500 varSa pahelAMnA bhUtakALane copaDe kheAlu chu : bhISmanI pratijJA, bhImanu bAhubaLa, aju nanuM gAMDIva, sahadevanu trikALajJAna, zakuninI kapaTavidyA, durgaMdhananu abhimAna, kaNa ) dAnazIlatA, zrIkRSNanI mutsaddIgArI jagatane AMjI rahyA hatAM tyAre durgaMdhane paDakAra dIdhA verane ane pAMDavA sAme potAnI senA mArA medAna para khaDI karI. svArthanI e samayanI pUrI vArtA tame mahAbhAratamAM vAMcI lejo, paNa vaira te svAthe janma dIdhA yuddhane. A medAnamAM 18 akSauhiNI senA khaDI thaI. sagA sagAne joI aju nane viSAda thaye. zrIkRSNe krama'nA siddhAMta para upadeza ApyA te gItA ne A yuddha aDhAra divasa khelAyu e mArA hRdaya para A pahelA dhA A bhaya karra divase kema bhulAya ? varSo vItyAM, kAlacakra yu ane Avyu. rAjapUtanu` rAjya. IrSA adekhAI vaira ane kusa pe dhara dhAlyA hatAM. bhAratavarSamAM hiMdavAsIomAM rAjapUta hatA enA advitIya namUnA. bharatava'nI jAheojalAlI jagatabharamAM vakhANAtI hatI. ahI'nI samRddhi paradezIone paNa lalacAvatI hatI. moTA moTA rAjavIe peAtAne rAjyavistAra vadhAravAnI harIphAI mAM paDayA hatA mahamUda gajhanI bhAratavarSanI samRddhi ne dolata lUTavA lalacAyo tathA bhAratavaSa para eka pachI eka sattara caDAIe karI, aDhaLaka dAlata lUTIne gajhanIne zaNugAyu te chelle somanAtha para caDhAi karI semanAtha lUTayuM, mUti bhAMgIne aDhaLaka dolata laI gajhanIne samRddha banAvyu. kAlacakra phare che ne dilhInI gAdInA vArasadAra thavA pRthvIrAja ne jayacaMda rAThoDa e sagA mAsiyAi bhAI vairI banyA. bALA bhIma paNa harIpha anyo te pRthvIrAjanA dveSI banyo. e baLatAmAM ghI hAmAyu'. pRthvIrAje saMyutAnu' apaharaNa karyu" ne rAjapUta rAjAoe ekabIjAnI sattA ochI karavA prayatna karyA tathA hiMdunI rAjasattA nabaLI paDI. vairaphapI. UdhaI ne kApavA jhaMjhAvata-samA zAhamuddIna dhorI dilhI para caDI Avyo. aneka vakhata pRthvIrAjanA hAthe hAra khAvA chatAM e dilhIne nizAna banAvI laDayo ne chevaTe rAjapUta rAjavRkSa paDayuM, dilhImAM muslima sattA AvI. mArA hRdaya para kaparA dhA paDayo. have ALakhANa paDI ? have Ave che mArA trIjA yuddhanI vAta. rAjapUtAI asta thaI. musalamAnI rAjyanA surya UgyA. gulAma khIlajI talakha saiyada na lAdI ema pAMca vRkSa dilhInA takhta para phAlyAM ne mUlyAM tathA karamAyAM. lAThI vaMzanA chellA pAdazAhanA nasIbe hatA apayaza. AlamakhAna ne dolatakhAne khAkharane pathika] Disembara/1993 [17 For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nata hiMda jItavA ane khelA bhISaNa saMgrAma pAdazAha IbrAhIma lodI ne bAbara vacce. mArA zarIra para vadhu eka jakhama thaye ne mughalanAM nasIba caDiyAtAM. IbrAhIma lodI raNamAM reLA ne bAbara vijetA banyA. nakhAyA dihImAM mughala rAjyanA pAyA ne putra mATe prANa pAtharI bAbara svarge sidhAvyuM ane AvyA dilhInA takhate humAyu ne akabarazAha. baherAmakhAnanAM baLa ne chaLakapaTa akabara pagabhara thaye ne AdilazAha sUranA pradhAna hemu vikramAditya ne baherAmanAM sainya mArA para sAmasAme maLyAM. hemuno. tho nAza ne akabaranuM rAjya banyuM niSphaTaka, A mArA deha para ethe vAghAta. mughala saltanatane sUrya madhyAne Avyo akabara jahAMgIra ane zAhajahAMnA samayamAM. e hiMdano suvarNakAla. jeTalI caDatI thaI teTalI ja paDatI paNa thaI ne madhyAhna Utarate dilhInA takhta A auraMgajheba. zivAe pragaTAvyA vidhyAcala maLe marAThI sattAne dIpa ke jene phelA thaye pAdazAhenI pAdazAhata sudhI ne chelle zivAjInA aSTapradhAnane vaDe pezvA zAha pAsethI pezvAI pAghaDI baMdhAvI vijayI banyA tathA pezvAe pUnAmAM gAdI sthApIne marAThA saMdhane eka tAMtaNe bAMdhI samasta bhAratavarSamAM marAThI sAmrAjyano jhaMDo laherA ne aTakanA daravAje bhagave jhaDe laherAvyA. have mArA para chelle ghA paDavAnI sAla najIka AvI rahI hatI. pezvA saradAromAM aMdaroaMdara phATaphUTa paDI, varaSa vadhyAM ne svArthe Adhipatya meLavyuM pizvAnA saradAronA hRdaya para. tyAM te nAdIrazAhane saradAra bIje nAdIra banavAnA svapanAmAM rAcate pUnamanA juvALa-sama hiMda para AvyA ne paMjAbathI dilhI sudhI pitAnAM thANu besADyAM. rAghabA jhAlya na rahyo, dilhI sara karyuM ne ukheDI nAkhyAM paMjAbanAM. ahamadazA abdAlInAM thANuM ne TheTha aTake jaI zivAjI mahArAjane bhagavo Do rAkhe tathA aphavAnene aTakanI pele pAra tageDI mUkyA. abdAlI pharI hida konuM e nakkI karavA pAcho vAvAjhoDAnI jema caDI Avyo marAThAo para, sadAzivarAva ane vizvAsa rAvanI saradArI nIce madAThAo paNa abdAlIne pATha bhaNAvavA ne hiMdamAMthI hAMkI kADhavA dilhI sara karI, mArA medAna para abdAlIne mApI levA ekatra thayA. marAThI saunya zeNitabhInuM thayuM ne mArA hRdaya para pAMcame ghA. paDyo. aMdaroaMdaranA matabhede marAThAo hAryA ne turke vijayI thayA, paNa abdAlIne A vijaya eTale meM paThavo ke jIvya tyAMsudhI hiMda para AvavAnI hAma na bhIDI. hiMda-vijayane utsAha osarI gaye, marAThA hAryA. dakSiNanI zaktizALI prajAne sarvopari pezvA hAryA. A paNa meM anubhavyuM. have vadhAre zuM kahuM ? mArI upara pAMca pAMca mahAyuddho khelAyAM. have mane oLakhyuMne ? jeTalA che veda teTalA che mArA nAmanA akSara. pahelA ne bIjA akSarathI nAma bane tyAre huM banuM jaLa ke vAri. pahelA ne trIjA akSarane vaLaganAra prabhukaMpa paherI le che. cothe ne trIjo akSara maLI bane che prAcIna RSimunionuM dhana. have tame mane oLakhI gayA ne ? huM chuM "pANIpata" ne mAruM bIjuM nAma che "kurukSetra'. che. vANiyAzerI, jAmakaMDeriNa-60405 Disembara/1993 pithika For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zyAmajI varmAnuM vasiyatanAmu zrI. dhanajI bhAnAlI, 'kaDaka bhaMgAlI' bhAratIya AjhAdInA Ahva krAMtivIra ane kacchI sapUta 5. zyAmajI kRSNa varmA 1857-1930)nI 4 thI AkaTAbare 137 mI janmajayaMtI UjavI enA anusaMdhAnamAM pharIthI eka vAra emanAM kAryAta mUlavavAnu` yAgya thaI paDaze. bhUlA bhaNasAlIne saMsAramAM be satAnA maLyAM : paMDita zyAmajI ane dIkarI DAhIbAI, DAhIbAI ne mADakUkhe paraNAvelAM, pazu emanA pati juvAna vaye niHsa MtAna gujarI gayelA ane zeDa varasA pahelAM DAhIbhAI pazu gujarI gayAM. khIjI bAju paMDita zyAmajI kRSNa varmA paNu niHsatAna gujarI gayela. emaNe koI bALakane dattaka na letAM samagra hiMdanI prajAne dattaka lIdhela. atyAra sudhI ema kahevAtu' ane lakhAtu' Avyu' che ke paDita zyAmajIe jInivAmAM peAtAnI hayAtImAM vasiyata yAne vila karelu' hatu, paraMtu, have e spaSTa rIte jANI zakAya che ke emaNe potAnI hayAtImAM kAI vasiyata karela nathI, paraMtu emanAM gaM.sva. vidhavA patnI bhAnumatI varSAM ke perisanI bhASAmAM kahIe tA maiDama kriznA varmAe peAtAnI hayAtImAM vasiyatanAmu` karela hatu, jenI jogavAIo mujaba 'krinA varmA phAunDezana" UbhuM karavAmAM Avela. A phAunDezana dvArA paeNrisa yunivarsi`TImAM je vyasthA karavAmAM AvI hatI tenuM tA. 1/2/1936 nA Avela ane e TIDa mukha amala karavA mATe saradArasiMha Ara. rANA nAmanI e vyaktinI nimaNUka karavAmAM Avela. mULa krU'ca bhASAmAM thayela 1980 nI sAlamAM DaeN. gaNezIlAla varmAne nakala maLela, jenu agrejImAM aMgrejI bhASAMtaranI eka nakla mULa kacchanA, pazu mu`baIsthita jANItA kA kara zrI ma gala bhAnuzAlIe mane upalabdha karAvatAM, AbhAra saha, e DIDanI mukhya mukhya jogavAione abhyAsa karavAnI taka maLI che. 'DIDa' banAvavAmAM ane zrI. jyorja hesa A DIDanA patravyavahAranI bhASAMtara ahI thayela te For Private and Personal Use Only roja 1 : maeNDama krinA varmAnI vasiyatanA AdhAre 'krinA varmA phAunDezana' mATe thayela DIDanA amala mATe paeNrisanA cArlsa krAkaveTa evanyU na. 40 khAte rahetA saradArasiddha Ara. rASTrA ane svitjharlenDamAM jInivA khAte lInagArDa na, 14 evanyU khAte vakIlAta karatA jyAja haMsane pAvara opha eTAnI' ApavAmAM Avela hatu, e mujaba jInivAmAM viliyama phrAvare na. 26 evanyU khAte rahetAM hatAM te seMDama krinA varmAe ke je 23/8/1933 nA rAja nivA madhye gujarI gayAM hatAM temaNe karela vasiyatanI jogavAI mukha phAunDezananI zaratA mATe thayela DIDanA amala mATe arajI karavAmAM Avela, temAM thayela ullekha mujaba tA. 22/8/1933 nahi, paNa tA. 23/8/1933 nArAja meMDama krinA varmAnuM nidhana thayela che. A ghaTasphoTa agatyanA che. 2 : A phAunDezana dvArA maDama krinA varmAe icchA vyakta karI che ke bhAratIya saMskRti, strI-bALakAnAM kANu, jAhera svAsthya, TekanolojI mATe hiMdathI, khAsa karIne muMbaI presiDansImAMthI, AvatAM bAnu temaja juvAna hiMdIona lAbha ApavA. A mATe emaNe 90,000 svisa phrAMkanI rakama nakkI karI nibhAva mATe jAhera karela hatI, jenI anya zarata nIce pramANe paNa che : pathika Disembara/1993 [19 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janarala zarato : 1. A skolarazipa meLavavA mATe icchatA bhAratIya prathama muMbaI kamiTI pAsethI pasaMda thaI enuM lisTa perisanI A insTiTayUTa ke je perisa yuni.-saMlagna che, tyAM mathI, emAMthI aMtima pasaMdagI karI kaeNlarazipane hukama ApavAne hate. 2. muMbaI kamiTIe mekalela lisTamAMthI aMtima pasaMdagI karavI. 3. aMtima pasaMdagI pAmela umedavAra ja TrasTane lAbha laI zakaze. 4. muMbaIthI paeNrizna sudhInI sapharanuM kharca muMbaI kamiTI bhogave ane enuM vaLatara perisa yuni. A rakamamAMthI karaze. 5. traNa varasa karatAM vizeSa mudata mATe koIne paNa eNlarazipa maLaze nahi A DIDanI anya jogavAIo che ke ArTikala-1 : muMbaI kamiTIe bhalAmaNa karela ane AkharI pasaMdagI pAmela AvA bhAratIya mATe 90,000/- nevuM hajAra svisa kAMka yunine ApavA. ArTikala-2 : dasa varSa sudhImAM jo svisa kAyadA mujaba kriranA vamane kAnUnI vArasadAra AgaLa na Ave te A mujaba e rakama kiranA varmA phAunDezana'nA nAme yuni.mAM rAkhavAnI hatI. ArTikala-3: rASTriya zikSaNa-nItinuM khAtuM, A DIDanA lakhANune paeNrisanA gejheTamAM prasiddha karAvavuM. A DIDanI zaratene kaI lAbhAthI bhaMga karaze te enI pAsethI muMbaIthI perisanA musApharI kharca sivAyanI rakama oNlarazipamAMthI phephiTa karavAmAM Avaze. A palarazipane "mAnabharI udhAra gaNavAmAM Avaze ane jyAre zakaya bane tyAre lAbhAthIe yunine parata karavAnI thaze. A phAunDezananA AvakajAvakanA hisAbe perisa yuni.nA vArSika ahevAlamAM darzAvavAnA raheze. emanA kAyadesaranA vArasa jo A DIDane kensala karAve te A phAunDezananI jogavAI radabAtala gaNAze. A phAunDezananI rakama bhAratIya vidyAthIonA nibhAva mATe ja vAparI zakAze. muMbaI sthita kamiTI mATe 2500 thI vizeSa rakama nibhAva mATe vAparI zakAze nahi ane kamiTInA sabhyone kaI pagAra apAze nahi. koI saMjogo mAM muMbaI kamiTI perisa sudhI javAnI rakama na ApI zake te enI mAgaNI lAbhArthI pAsethI karI zakAze nahi. agara je perisa yuni. A phaMDanI rakama vAparI na zake ke evI rUci dAkhave nahi te rANI ane hesanA mRtyu pachI 20 varSa bAda e phaMDa muMbAI hospiTalane tabadila karavI. DIDanI soMpaNuM : (a) rASTra ane zrI. hesa ene amala karAve. (ba) A phAunDezanane amala svisa kAyadA mujaba kare. A DIDane kAmacalAu svIkAra paeNrisa yuni.nA e samayanA kAunsilanA pramukha zrI umile ATaralI ke jeo sArana najIka rADa naM. 5 mAM rahetA hatA temaNe karela ane 90,000/- svisa Rol Disembara/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobau Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir phAMkanI rakama perisanI benkamAM 4! nA vyAje mUkavAmAM AvI hatI. vyAjathI maLatI rakama perisa yuni nI gaNavI. Ama, A DIDanI mukhya mukhya jogavAIo ApaNe joI, je mujaba patinI IcchA pramANe meDama kriSnA varmAe khAsa jogavAIo karI che. bhAratIya saMskRtine abhyAsa tathA bALako ane strIonAM vArya ane kalyANanI jogavAI khAsa dhyAna kheMce che. upara batAvela zarate mujaba, 5 DitajInA keI vArasoe dAvo na karatAM A DIDa 1943 pachI tyAM rajisTarDa karAvavAmAM Avela ane 90,000/- phrAMkanI rakama soMpavAmAM Avela temaja saMskRtanAM 315 alabhya pustake paNa perisa yuni.ne ApavAmAM Avela. A DaDane rajisTarDa karAvavA mATe tA. 12/1936nA roja perisanA 14 mA neTarI pAse 22 phrAMka ane 50 senTanI phI bharavAmAM Avela ane phara/1936 nA roja e rajisTarDa karAvavAmAM Avela. Ama, A DIDathI paMDita zyAmajIe pote kaI vila karela nahi ene purA maLe che. A phAunDezananuM hAlanuM saranAmu che H DAyarekaTara, InsTiTyUTa opha InDiyana sivilAIjhezana, sArAne, naM. 43-45, rUa-ekalasa, paeNrisa-75005 che. paraMtu, zuM ApaNe paMDitajInuM yogya saMmAna karI zakyA chIe ? emanA janmasthaLane ke je kAyamI smAraka tarIke che tene sArI vyavasthAmAM rAkhI zakyA chIe? che. sTeTa TrAnsaporTa kolenI, bhUja-370001 saMdarbha : (1) paM. zyAmajI kRSNa varmA-le. dhanajI bhAnuzalI, bhUja (2) phreMca bhASAnA aMgrejI tarajUmAnI nakala (3) zrI maMgala bhAnuzAlI-muMbaI ghI baraDA sITI ke-opareTiva benka li. raji. ophisa saMsthA vasAhata, rAvapurA, vaDodarA-390001 zAkhAo : 1. saradArabhavana-jyubilI bAga pAse 2. paththarageTa 3. phatehagaMja carca sAme 4. saradAra chAtrAlaya-kArelIbAga 5. goravA jakAtanAkA pAse . Ara. vI. desAI roDa 7. gotrI roDa menejara : kAMtibhAI DI. paTela maMtrI : caMdrakAMtabhAI cu. paTela pramukha : kikAbhAI paTela pathika Disembara/13 [ For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kauTilyakAlIna zAsanavyayavasthA Do. kAMtilAla rA. dave caMdragupta mauryAMnA rAjanaitika jIvananA pathapradarzIka AcAya viSNugupta cAjInuM sthAna prAcIna bhAratavarSanA rAjanItijJonI zu'khalAmAM muktAhAranI madhyamAM zAbhAyamAna madhyamaNi-samAna che. emaNe tatkAlIna rAjanItine prabhAvita karavA mATe ane bhaviSyanI peDhIonA mA.dazaOna mATe kauTilIya arthazAstra' nAmanA rAjanItinA zreSTha graMthanI racanA karI che ane potAnI e atulanIya adbhuta kRtinA kAraNe itihAsamAM paNa rAjanItinA phri ane atima vidvAna hovAnu gaurava prApta karyu che. 2 IsvI sana pUrve cothI zatAbdInA aMtima kAlakhaMDamAM lakhAyelA manAtA A graMthanAM paMdara adhikaraNA ane dADhamA adhyAyamAM samAyelAM cha hAra sUtrAmAM kauTilye. jANe ke rAjanItinA sAgara gAgaramAM samAvI dIdhA che. rAjanItine spa`tAM tamAma pAsAM sAMgapAMga nirUpaNa karatA A graMthamAM tatkAlIna rAjata'tranu` atyaMta jhaSNavaTabharyu'' ane vigatavAra Alekhana karavamAM Avelu che. kauTilyakAlIna zAsanavyavasthAmAM rAjAnu sthAna sarvopari ane keMdrasthAnIya hatu`. rAjyasattAnA e mukhya sUtradhAra hatA. a'zAstra (8/1)mAM svAmI - amAtyAdi sapta - prakRtimAM paNa ene 'phrUTasthAnIya' mAnavAmAM Avye che. arthAMzAstra (6/1)mAM rAjAnI guNasa'pattine ullekha karI jaNAvavAmAM Avyu` che ke rAjA mahAna kulInatA Adi sALa AbhigAmika (AMtarika) guNI, zravaNu-grahaNAdi ATha pranAguNA, zauya'-amaryAdi cAra utsAhaguNo ane vAgmitA pragabhatA vagere trIseka jeTalA Atmasa'pad guAthI yukta hovA joie. ahI svAmI uparAMtanAM rAjyanAM anya sAta aMge (sa pad)nuM paNa nirUpaNu prApta thAya che. atha0 (1/8-10)mAM amAtya--sa'pad ane (6/1)mAM janapadasa'pad du^saMpad kAza-sa'pad daMDasa pad du--sapa tathA mitrasa'pad vizenI vigatA prApta thAya che. A badhI carcAnA aMte ema jaNAvavAmAM Avyu che ke zatru-sa Mpad sivAyanI je sAta sapad che te potapotAnA guNothI yukta thaIne ekabIjInI aMgabhUta banIne rAjA ane rAjAnA hitamAM kArya kare tene 'rAjasa'pa ' kahevAmAM Ave che. A rAjasa pI yukta rAjAe rASTrakakSA ane rASTrakathANu mATe sadA satarka rahI prajAnAM yogakSema mATe satata prayatnazIkSa rahevu joi e. hA, rAjA A tamAma javAbadArIe ekale hAthe vahana karI zake nahi. koTilIya arthAMzAa(17)mAM jaNAve che ke jevI rIte rathanuM eka cakra khIjA cakranI madda vinA rathane calAvI na zake tevI ja rIte rAjAne paNa amAtya-Adi bIjAM cakronI AvazyakatA rahe che. a`zAstramAM AvA aneka prakAranA rAjaseDhA, emanI yogyatA tema kabyAnu` vigatajhyura nirUpaNuM prApta thAya che. kauTilthanA samayamAM AvA rAjasevakA paikI pradhAna maMtrI ane anya maMtrIe tathA purAhita vagere rAjAne salAha ApavAnuM kAryAM karatA hatA, jyAre bAkInA rAjasevako rAjAne rAjyavahIvaTamAM pratyakSa rIte sahAyarUpa banatA hatA. pradhAnama`trI : kauTilyakAlIna zAsanata MtramAM pradhAnamatrI sarvocca padAdhikArI hato. e matrIpariSadanA adhyakSa tarIke kArya karatA. amAtyAnI niyukti, guptacaronI pasaMdagI ane nimaNUka, videzA sAthenA rAjanaitika sabaMdhA tathA rAjadUtonI niyukti vagere bAbatomAM e rAjAne salAha ApatA. 22] Disembara/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arthazAstra (1/8) anusAra kulIna, svadezamAM utpanna, vividha kalAomAM nipuNa, sUkSmadaSTisaMpanna, zIghakArya pUtinI kSamatAvALo, prabhAvazALI pavitra vaphAdAra baLavAna dharyavAna kaSTasahiSNu tathA bIjA aneka maMcucita guNothI saMpanna have joIe. artha (1/8) anusAra rAjAe pratyakSa parokSa ane anumeya ema traNa rIte parIkSA karIne maMtrIonI niyukti karavI. arthazAstra (1/14) anusAra maMtrI pariSadamAM maMtrIonI saMkhyA puruSonAM sAmartha ane kAryanI AvazyaktA anusAra rAkhavI joIe. A maMtrIo ane pure hita sAthe masalata karyA bAda ja rAjAe rAjyavyavasthA goThavavI joIe. purohita : artha0 (1)=8)mAM kauTilya jaNAve che ke rAjAe zAota-vidyAdiguNasaMpanna zreSThakuletpana, vaDagavedanipuNa, atharvavedanikA upAyo dvArA rAjya para AvI paDanArI daivImAnuSI ApattionA pratIkAramAM samartha brAhmaNanI puhita tarIke niyukti karavAnuM sUcave che. takAlIna rAjanItimAM e koI cokkasa he idharAvate heya ema jatuM nathI, paNa rAjayamAM enuM sthAna khuba mahatvapUrNa gaNAtuM. yuvarAja : sAmAnyataH jyeSTha rAjaputra A sthAnane adhikArI gaNAto. devadatta zAstrInuM mAnavuM che ke rAjAnI hayAtImAM rAjyazAsananAM vividha vibhAgo ane kAryone anubhava prApta karavA mATe prAyaH ene koI pradezanA sUbA tarIke nImavAmAM AvatuM hatuM. artha0 (93) anusAra khAsa sa jogomAM yuvarAjane senApati tarIkenI javAbadArI paNa sepavAmAM AvatI hatI. senApati : artha(ra) anusAra senApati azvasenA gajasenA rathasenA ane padAtisenA e cAreyanA vaDe kamAnDara ina-cIpha) gaNata. e dareka prakAranAM yuddho, prahAro, zastra, tarka, vidyAdimAM kuzaLa huM joIe. hAthI dheDA ane ratha calAvI zake, zatrughUha bhedana svasenA saMgaThana zatrunyavadha zatrudurgavinAza karI zake, pitAnuM yuddhakSetra ane yuddhane samaya nakkI karI zake tathA AkramaNa ane senAprayANa vakhate vAgha-dhajA-patAkAo dvArA sainyane saMketa ApavAmAM samartha che ya e Avazyaka manAtuM, rAjazAsanamAM enuM sthAna svAbhAvika rIte ja atyaMta mahatvapUrNa gaNAtuM. samAhartA : kauTiyamalIna vahIvaTataMtramAM samagra janapadane vaDa samAhartA tarIke oLakhAte. atha0 (25) anusAra e janapadanuM cAra vibhAgamAM vibhAjana karI enA para "sthAnika' nAmanA adhikArInI ane janapadanAM pAMca ke dasa gAmanA uparI tarIke "gopa" nAmanA adhikArInI nimaNuka karI emanA dvArA samagra janapadano vahIvaTa saMbhALate artha-(2/35) anusAra gopa' ane 'sthAnika nAM kAryAlayamAM pradekhA" nAmane kaMTakazodhana adhikArI (asAmAjika tane vazamAM rAkhanAra) rahe, je janapadane baMdobasta jALavavAmAM samAhartAne sahAya karate. e phojadArI nyAyAlayanA mukhya nyAyAdhIzane hoddo paNa saMbhaLa. rAjyanA vividha adhyakSanI prAmANikatA ane vaphAdArInI paNa samAhartA guptacaro dvArA tapAsa rAkhata, artha, (235) anusAra e durga janapada khANa jaMgala vraja(pALelAM pazuo) ane vepArI mArge vagere saghaLAM AvakasthAne ane vividha prakAranA kara dvArA thatI Avaka ekatrita karanAra adhikArI hato. artha (2 6) anusAra rAjaghanane saMgraha kare, Avaka-jAvaka vadhatI rahe ane vyaya ghaTato rahe evA prayatna karavAnI enI javAbadArI hatI. gopa sthAnika ane pradeSTA vagere adhikArIonA uparI tarIkenI javAbadArI saMbhALatA samAhartAne ochAvattA aMze AjanA gRhapradhAna sAthe sarakhAvI zakAya ema jaNAvI zrI uSA mahetA ane uSA Thakkarapa umere che ke enI nANuM-viSayaka javAbadArIo jotAM enI sarakhAmaNI AjanA pathika] Disembara 1993 For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vittamaMtrI sAthe paNa karI zakAya. mane lAge che ke samagrapaNe vicAra karatAM enI sarakhAmaNI kalekaTara sAthe karavAnuM vadhAre ucita jaNAya che. saMnidhAtA : rAjyanAM badhAM kAryo keza para AdhAra rAkhe che (artha02/8) e kAraNe saMnidhAtA kezAdhyakSanuM pada khUba ja mahatvapUrNa gaNAtuM hatuM. kezagRha payagRharAjya dvArA vecAtI vastuonuM godAma) AyudhAgAra kuNyAgAra(vanya pedAzonuM saMgraha-gRha), keSThAgAra(khAdya-padArthonuM gadAma) vagerenAM nirmANa ane jALavaNI enA hastaka hatAM. Apatti samaye kAma lAge e mATe mRtyudaMDa pAmelA kedIe dvArA e yuvanidhi (sthAyI kezagRha - jemAMthI dara vakhate kharca na karAya)nuM dezanA madhyabhAgamAM nirmANa karAvato. eNe vizeSajJonI sahAyathI kakkAgAramAM upayogI hoya tevI (ratna caMdana vastra kASTha came vAMsa vagere) vastuone saMgraha karavAnuM jarUrI manAtuM. ceranigraha lAMcaruzavatanAbUdI, rAjadhananuM apaharaNa rokavuM, ane tpAdana ane vepArI vastuonA utpAdanamAM vRddhi kaDaka karavasUlAta tathA rAjayanAM vividha khAtAo dvArA thatI Avaka vagere dvArA satata kezavRddhi thatI rahe enI kALajI rAkhavI paDatI ema artha0 (28)mAM jaNAvavAmAM AvyuM che. eNe dezavidezamAMthI thatI Avaka, rAjyane kharca, silaka vagerenI mAhitI rAkhavA sAthe chellAM se varSanI AvakanI vigate paNa sadA taiyAra rAkhavI paDatI ema artha0 (26) jaNAve che. nAgarika : artha (2/36) anusAra janapadamAM je sthAna samAhartAnuM hatuM te nagara ke durgamAM 'nAgarikanuM hatuM. nagaranA vahIvaTa mATe nagaranA cAra vibhAga pADI enA para nimAyelA sthAnika nAmanA ane aneka gepa' nAmanA adhikArIonI madathI e pitAnI pharaja bajAvate guptacaronI madadathI vyaktionI mAhitI meLavo. e nadI-kUvA vagere jaLAzaya, gupta mArgo, prAkAra (duga-dIvAle) tathA anya rakSA-sAdhananI dekharekha rAkhato. kAMgalenuM mAnavuM che ke saMbhavata: rAjavahIvaTanA zAstramAM nAgarikone khyAla paravatI che. aMtezika : rAjAnA aMgarakSakane adhyakSa ane zika tarIke oLakhAtA. artha (1/21) anusAra enA hastaka eka saunya hatuM. enuM kArya rAjA ane aMtaHpuranuM rakSaNa karavAnuM hatuM. dIvArika : arthazAstramAM dauvArikane artha dvArapAla thatuM nathI. e rAjamahelanI surakSA sAthe joDAyelA karmacArIone adhyakSa hatA. davArika ane aMtazikanI pharaja vize cekasa vigate maLatI nathI, paraMtu e rAjAnA khUba vizvAsa rAjasevake hevAnuM artha (5/6) anusAra jaNAya che. ahIM ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke rAjA para koI vipatti AvI paDe evA saMjogomAM dauvArika ane aMta zika dvArA rAjA dvArA karAvAtAM badhAM kAma karAvavAmAM AvatAM. amAtya vagerenI saMmatithI eo rAjAnA apakArIo para kopa athavA anugraha karatA ane upakArIo para prasannatA darzAvatA. durgapAla ane atapAla : rAjyanA AMtarika bhAgamAM AvelA durgone pradhAna adhikArI durgapAla kahevAtA, jyAre sImAMta pradezanA khAsa adhikArI aMtipAla tarIke oLakhAtA. e rAjyanI pravezIo sAcavatA, anya rAjyanA nAgarika ane mAla para dekharekha rAkhatA. A uparAMta kArakhAnAMo para dekharekha mATe katika, jaMgala tathA vicaratI jAtio para dekharekha rAkhavA "ATavika, Aya-vyayAdhyakSa, paravyAvahArika(dIvAnI nyAyAlaye mukhya nyAyAdhIza) tathA pradeSTA(kriminala nyAyAlayane mukhya nyAyAdhIza) jevA adhikArIo paNa potAnI pharajo bajAvatA hatA, Disembara 1993 pithika For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyakSo : arthazAstranA adhyakSapracAra' nAmanA dvitIya adhikAraNamAM kauTilya lagabhaga trIseka vividha khAtAnA adhyakSanI mAhitI Ape che, jemAM keTalAka adhyakSe A pramANe che : AkarAdhyakSa (khANanA adhyakSa), suvarNa yakSa, lavaNAdhyakSa, lehAdhyakSa, kuSya kSa(jaMgala - adhyakSa), paDyAdhyakSa (vepAra - adhyakSa), AyudhAgArAdhyakSa potavAdhyakSa (mApa - lakhAtAnA adhyakSa), zubhrAdhyakSa(verA adhyakSa), sutrA dhyakSa (kAMtaNa-vaNuTa adhyakSa), satAdhyakSa(kRSi-adhyakSa), surAdhyakSa (AbakArI vibhAganA adhyakSa), sUnAdhyakSa (katalakhAnAnA adhyakSa), gaNikAdhyakSa(vezyAnA adhyakSa), nAvAdhyakSa (samudrIya vyavasAyanA adhyakSa), ge-adhyakSa (pazuvibhAganA adhyakSa), azvAdhyakSa, gajAdhyakSa, rathA mudrAkSa (AyAtanikAsa khAtAnA adhyakSa), devatAdhyakSa(devAlayanA adhyakSa ane vivitAdhyakSa gocarabhUminA adhyakSa) vagere. artha0 (29) anusAra A badhA adhyakSanI madada mATe saMkhyAyaka ekAunTanTa), lekhaka (kalArka), rUpadarzaka(mudrAonuM kharAkharApaNuM pArakhanArA adhikArI), navIgrAhaka(Ayavyaya bAda vadhelI silakanA hisAbanIza) ane A badhA para dekharekha rAkhanArA uttarAkhala nAma adhikArIonI niyukta karavAmAM AvatI hatI. artha (2/5) anusAra dareka khAtAmAM 'yukta" "upayukta' ane 'tapuruSa' nAmanA adhikArIonI paNa niyukti thatI hatI. khAtAne vaDe "yukta' tarIkene sahAyaka "upayukta' tarIke oLakhAta ane tapuruSa' e nIcalI zreNItA sevaka hatA. janapadanA cothA bhAganA pradhAna zAsaka "sthAnika'nA hAtha nIce "juka ane prAdezika nAmanA adhikArIo hatA ema devadatta zAstrI nedhe che. gAmano mukhya adhikArI "rAmika' tarIke oLakhAtuM ane e grAmasaMghanA AdezAnusAra grAma vyavasthA saMbhALatA hatA. mahesula ugharAvavAnuM ane gAmanuM daphatara rAkhavAnuM kAma paNa e karate. A graMthamAM zAsanataMtranA saMcAlananuM je nirUpaNa karavAmAM AveluM che te vartamAna praNAlIthI khAsa bhinna nathI. e samaye paNa rAjyanA vibhinna vibhAganA adhyakSanI niyukti karavAmAM AvatI hatI. pitApitAnA vibhAganI pUrepUrI dekharekha rAkhavAnuM uttaradAyitva emanuM manAtu, kiMtu e prajAjanonuM hitarakSaNa karavAne badale prAyaH rAjahitamAM racyApacyA rahetA hatA. emAM saMdeha nathI ke lAMcaruzavatanuM tyAre paNa pracalana hatuM, AthI kauTilya mukhya karmacArIonuM vAraMvAra sthAnAMtara karatA rahevAnuM sUcavyuM che. nANuM-vibhAga sAthe saMkaLAyelA karmacArIe gupta rIte ceDu ghaNuM paNa rAjyadhana haDapa na karI jAya e vAta sAthe kauTilya sahamata nathI, AthI kauTilya prajAjane mATe ja daDavyavasthA karIne aTakayA nathI, paraMtu nirdoSane anucita rIte daMDita karanArA ane lAMca laI doSitane choDI mUkanArA nyAyAdhIza pratye paNa kaThora daMDanI nIti apanAvI che. amAtya dvArA aparAdha thatAM emane paNa daDita karavAmAM AvatA hatA. matrIe ke rAjakumAro paNa je virodhI banI jAya te emanA mATe paNa upAMzu-vadhanuM vidhAna hatuM. AcArya kauTilya te rAjAne paNa daMDathI para gaNatA nathI, emane paNa doSita TharatAM daDita thavuM paDatuM." - bhAratIya vidyAonA paraMparAgata evA eka videzI mahAnubhAve kevala eka graMtha ja nahi, paNa "saMthAgAra' kahIne jenuM bahumAna karyuM che tevA sadIo-purANu graMtharAja arthazAstra dvArA yugavidhAtA kauTilya rAjanIti ane rAjaprazAsananA kSetre je avismaraNIya ane bahumUlya pradAna karyuM che tenI noMdha lIdhA sivAya kauTilyanA kaDakamAM kaDaka Alecakone paNa cAlyuM nathI. enuM kAraNa e che ke emAM pathika] Disembara 1993 [25 For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rAjanItiviSayaka je siddhAMto ane ma Mtavyo rajU thayAM che te Aje lagabhaga sAme hajAra varSa pachI paNa eTalA ja upayegI ane upAdeya gaNAvI zakAya tevAM che. kauTilyanI rAjanIti ane zAsanapaddhatinA mAtra eka ja zlokamAM sAra ApavA DAya te kauTilyanA ja zabdomAM A rIte ApI zakAya : prajAsukhe sukhaM rAjJaH prajAnAM ca hite hitam / nAtmapriyaM hitaM rAjJaH prajAnAM tu priyaM hitam // (atha'0 1/16) ane prajAnA hitamAM ja rAjAnu hita rahelu che. rAjAne potAne priya ane hitakAraka evuM juduM koI kAryaM nathI. prajA mATenAM priya ane hitakAraka kAryA karavAM e ja rAjAnu hita che. arthAt prAnA sukhamAM ja rAjAnuM sukha The. saMskRta vibhAga, saradAra paTela yunivarsiTI, vallabhavidyAnagara-388120 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAdaTIpa (1) DaoN. kiraNa TaDana, prAcIna bhAratIya rAjanItika, vicAraka(hiMdI), IsTana* hyu, linksa, dilhI, prathama sAMskaraNa, 1988, p. 178 (2) vAcaspati gerAlA, saMskRta sAhityakA itihAsa, caukha'bhA vidyAbhavana, vArANusI, prathama sAkara, 1960, p. 523 (3) sa'. deRRtta zAstrI, kauTilIya arthAMzAstra (hiMdI), kitAba-mahala, klAhAbAda, prathama sAMskaraNu, bhUmikA, p. 52 (4) enjana, pR. 58 (5) uSA mahetA ane uSA Thakkara, kauTilya eNnDa hijha a`zAstra, esa. cada anya kampanI li., rAmanagara, nyU dehalI, phasTa eDizana, 1980, p. 40 (6) ejana, p. 41 (7) saM. zrI bhAratIya yAgI, kauTilya athazAstra (hi'dI), sa MskRti sa MsthAna, khvAjA kitAba, barelI, prathama saMskaraNu, 1973, p 6-8 vAcakone ane grAhakAne vinaMti 'pathika'nA 1984thI chapAyelA hIpAlsI -a MkonI ceDI nakala sacavAyelI che. dareka nakalanI kri'. mAtra cA rUpiyA che. posTejanA eka rUpiyA thAya che. ma..thI rU. pAMca mAkalI ApanArane evA pratyeka aMka mAkalI ApavAmAM Avaze. 26] 1984thI chapAyelA 'pathikA'nI AkhA AkhA varSanI phAila tA thatI nathI, chatAM tUTaka phAIla maLI zake ema che, patrathI puchAvatAM kathA kathA varSoMnA kayA kayA a kA maLe ema che enI mAhitI ApavAmAM Avaze. 1973-74-75-76 A cAra varSonI bAMdhelI thoDI phrAIle sva. mAnasa gajI khAraDanA samayanI hAtha lAgI che. e rU. 30/- ane posTejanA rU. 5/- maLI rU. 35/- mAlavAthI maLI zakaze. A uparAMta nIcenAM prakAzanA paNa sAme batAvelI kiMmatathI sulabhanI che. 1. kaliyuganA rAja va MzAnI paurANika vAcanA (le. ephra-I vAIiTara) 2. gujarAtane sImADe (aiti navala, le. zrI ThAkarasI kaMsArA) 3. kaccha itihAsa ane saMskRti (le. ,, posTeja pekiMganAM rU. 2/- alaga Disembara/1993 For Private and Personal Use Only rU. 5/ rU. pa/ rU. 10/-- tatrI [pathika Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAvanagara rAjyamAM sAmAjika kSetre parivartana * (bhAsa hajI rAjA-1986 thI 1919nA samayamAM) oN. pI. jI. karATa mutrala ane marAThA zAsana daramyAna nAnAM nAnAM rajavADAMomAM vaheMcAyelA sauraSTra para I. sa. 1807 thI 1822nA samaya daramyAna briTiza sarvAMparitAnI sthApanA thaI. A sAthe briTiza peAliTikala ejanTanI dekharekha heThaLa saurASTramAM rAjakIya arAjakatA nAbUda karavAmAM AvI ane dezI rajavADAMenA vahIvaTItaMtrane vyavasthita karavAnI zarUAta paNa thaI. thaDA ja samayamAM saurASTranAM rUpara ga badalavA lAgyAM. rAjakIya parivartana ane sthiratAnI sAmAjika parivatananA DhAMcAmA temaja sAmAnya janajIvana upara gADha asA thaI, leAkeA mATe zAMti salAmatI ane yuropamAM keTalAMka dezAmAM pracalita evI udAramatavAdI ane upayogitAvAdI vicArasaraNI kAma karI rahI hatI. saurASTramAM vahIvaTI Arthika sAmAjika ane sAMskRtika kSetra pheraphAranI dharI pharavA lAgI. kAThiyAvADa IlAkAnA prathama varganAM rAjyAmAM trIjA nabharanuM sthAna dharAvatA bhAvanagara rAjaye A parivartananA purepuro lAbha uThAvyo. 19 mI sadInAM a Mtima varSoMmAM mahArAjA bhAvasiMhaeNjI bhAvanagaranI gAdIe AvyA. ee vicakSaNu puruSa hatA. rAjyavahIvaTamAM parivata`na athe ee gAdIe AvatAM ja prayAse Ara MbhyA. emanA 23 varSInA zAsanakAla daramyAna (1) chappaniyA dukALa sa'. 1956 (sana 1900), (2) pleganA rAgacALA (1913) ane (3) prathama mahAyuddha (1914) A traNa mahattvanI ghaTanA ghaTI, jeNe 20 mI sadInA prAra'lika dAyakAomAM bhAvanagara rAjyanA sAmAjika parivartana ane vikAsamAM keMdravatI" bhUmikA bhajavI hatI. A uparAMta mahArAjA bhAvasiMhajI ane emanAM patnI mahArANI naMdakuvarakSAnA nUtana abhigama, udAra dRSTikANu ane thAzulakSI nItinA amalathI 19 mI ane 20 mI sadInA sa`dhikAla bhAvanagara rAjyamAM sAmAjika parivatananI khAkhatamAM sImAcihnarUpa banI rahyo hatA. bhAvanagara zahera ane rAjye zaherIkaraNu ane AdhunikIkaraNa tarapha haraNuphALa bharI. eka rIte joIe teA mahArAjA bhAvasiMhajInA samayamAM ja bhAvanagara 'Adarza` rAjya'- atyu' hatuM. sAmAjika kSetre AvelAM piravata nA : (1) mahArAjA bhAvasi'hajI gAdIe AvyA bAda 20 mI sadInA prAra`bhathI ja eka mahattvanu parivartana e Avyu ke zAsanata tramAMthI nagara-adhikArIonu jUya tema vasa ghaTavA lAgyAM. garAsiyA kAThI vagere kAmone nokarImAM pasa MdagI maLavA lAgI, AthI A vaganA lakAnA sAmAjika darajjo UMce gayA. nAkarInI Avake emanA jIvanadhAraNamAM mahattvapUrNa pheraphAro karyAM. A vaganA lokomAM rAjyavahIvaTanI kaLA ane sAhajika buddhinI tIvratA na heAvAthI rAjyatatramAM keTalIka khAmI pravezI. A uparAMta vajIrane DhAaA kADhI nAkhavAmAM AvyA, jenA sthAne khAnagI saciva rAkhavAnI prathA zarU thaI. aMgarakSaNe have e. DI. sI.('gata ma`trI)nA nAme oLakhAvA lAgyA. hajUrI ma`DaLanI lekAmAM jhAjhI kiMmata rahI nahi. * vizvavidyAlayanA anudAna AyoganI sahAyatAthI itihAsa vibhAga, saradAra paTela yunivarsi'TI, vallabhavidyAnagara khAte tA. 14 mArcathI tA. 17 mArca, 1989 daramyAna yajAyela parisa MvAdamAM rajU thayela sa MzAdhana lekha pathika] Disembara/1993 For Private and Personal Use Only [27 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) mahArAjA bhAvasiMhajI uttama cAritryavAna hoI corI karanAra, dArU pInAra ane vyabhicAra sevanAra upara bahu karaDI najara rAkhatA ane A prakArano guno karanAra game tevA camarabaMdhIne paNa zikSA karatAM acakAtA nahi mukhya adhikArIone ee hameznAM mulAkAta ApatA. DisTrikaTamAM nIkaLatA tyAre mahAlenA vahIvaTadAra, thANadAra ane phejadAra jevA adhikArIone vAraMvAra bolAvI lekenAM sukhaduHkhanI vAte pUchatA. mahAjananA AgevAnone paNa khAnagI mulAkAte ApI nAnI-moTI vAtathI vAkepha rahetA. zikAranI sahelagAhe nIkaLatA tyAre gAmaDAMnA kheDUte tathA anya varganA lekanI sAthe khUba ja haLatA-maLatA ane enAM sukhaduHkhanI vAta sAMbhaLatA. A prakAranA vartana ane vyavahArathI mahArAjA bhAvasiMhajI samAjanA dareka varganA lekIne prema saMpAli karI zakayA hatA. tamAma staranA lakone sarvAgI utkarSa thAya e mATe ja e prayatnazIla rahetA eenA A valaNe lekajAgRti UbhI karavAmAM pAyAnI bhUmikA bhajavI hatI. (3) I. sa. 1905 pachI mahArANI naMdakuvarabAe paNa bhAvanagara rAjyamAM sAmAjika jAgarUkatA keLavavA prazasya prayAsa karyA hatA. sughaDa cAritraya, AdhunikatA ane vividhatA temaja ucca mUlyone yogya samanvaya sAdhavA strI kalyANa ane utkarSanAM keTalAMya kAryomAM eo yazabhAgI banI rahyAM hatAM. I. sa. 1913-14 mAM emanA prayAsethI gujarAta-hiMdu strI maMDaLanI eka zAkhA bhAvanagaramAM sthApavAmAM AvI. A maMDaLa dvArA prauDha ane nirakSara bahenene akSarajJAna, mahilAudyoga, pustakAlaya, utsava, meLAvaDA vagere pravRttio zarU thatAM strI samAjamAM cetanA ane jAgRti AvyAM; jeke mahArANI naMdakuMvarabAnA avasAna pachI A pravRttio ghaNI ja maMda paDI gaI - 1954-55 mAM bhAvanagara zaheramAM zarU thayela reDakrosanI vividha pravRttiomAM mahArANI naMdakuMvarabAe niSThApUrvakane rasa dAkhavyo hate. zItaLA meleriyA ane anya cepIroga, sAtamanA divase TADhuM khAvAnI prathA vagere sAme jehAda ane lokajAgRti keLavavAmAM saMsthAnA praNetA zrI pharAmajIbhAI keca-bilDaranA nejA taLe reDakrosa sosAyaTIe mahattvanuM kArya karyuM hatuM. bhAvanagara zahera ane rAjyanI strIonI prasUtinA samaye cagya sAravAra ane sArI mAvajata maLI rahe evA zubha hetuthI phebruArI, 1916 mAM muMbaI prAMtanA gavarnara lorDa viliMgDananA haste "gopanAtha meTarniTI hospiTala nAmanuM prasutigRha khulluM mUkavAmAM AvyuM. A ja mahinAmAM anAtha ane nirAdhAra bALaka mATe "naMdakuMvarabA eneja' nAmanI saMsthA zarU karavAmAM AvI. I. sa. 1916nA mArca mahinAmAM strI-Arogya saMsthAnI sthApanA karavAmAM AvI. A uparAMta mahArANI naMdakuMvarabAe rAjapUta strI-samAja rUDhio kurivAje vahe ane aMdhazraddhA jevAM dUSaNomAMthI mukta thAya temaja rAjapUta kanyA keLavaNInAM mUlya dharAvatI thAya, e jJAna prApta kare evA hetusara udAra sakhAvatathI "zrInaMdakuvarabA rAjapUta kumArikA jhanAnA beDiga vidyAlayanI sthApanA karavAmAM AvI. zaheranI madhyamAM rAjapUta jJAtinA vidyArthIo mATe "zrInaMdakuMvarabA rAjapUta vidyAlayanI paNa sthApanA karavAmAM AvI. A saMsthAonA dareka prakAre unnati ane vikAsa thAya e mATe eo khAsa kALajI ane lakSa ApatAM hatAM. bhAvanagara vera hospiTala'. briTiza ane hiMdI vikrama' nAmanuM aThavADika patra, vikramanuM bacu nAmanuM posTakArDa "zrImahArANuM naMdakuMvarabA vara lena leTarI', 'jAyanTa lakkI bega nAmanA nANAkIya adhikRta patra vagere pravRttio sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelAM hatAM mahArANa naMdakuMvarabAe "leDI viliMgDana meriyala phaMDamAM rU. eka lAkhanuM dAna ApyuM hatuM. kanyAone saMgItazikSaNa Disembara 1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mATe upayogI evuM saMgIta bALapathI pustaka taiyAra karAvyuM che mahArANuM nadakuMvarabA strI samAjanAM dUSaNane dUra karavA hamezA prayatnazIla rahyAM hatAM bhAvanagara rAjyamAMthI strIo mATenI ghUMghaTa ke paDadAnI prathAne aMta lAvavA eoe prayAsa karyA hatA. eka meLAvaDAmAM adhyakSasthAnethI belatAM emaNe kahyuM hatuM ke "strIo, tame paDade choDo, paraMtu tamArI maryAdAne tyAga karaze nahi lAja kADhavAnuM cheDI deje, emAM vAMdho nathI, paraMtu hiMdu strIonI zebhArUpa lajajAne kimatI vastu tarIke saMgharI rAkhajo."10 Ama mahArANa naMdakuvarabAnA prayAsothI 20 mI sadInA prAraMbhika dAyakAmAM bhAvanagara rAjyamAM prIzkeLavaNI ane enA urSa mATenA je prayAso thayA tenAthI strIonA sAmAjika darajajAmAM jabaruM parivartana AvyuM, sIsamAja Adhunika ane pragatizIla bAje, mahArANuM naMdakuMvarabAnA A mATenA prayAse, emanI udAra sakhAvata ane samAjaparivartana mATenI dhagaza vagerethI prabhAvita thaIne briTiza sarakAre emane I. sa 111 mAM "krAuna epha InDiyA ) ane I. sa. 1917 mAM kesara-e-hiMdanA mAnavatA IlakAba ApyA hatA. zaktinuM A eka adakeruM saMmAna hatuM. - (4) I. sa. 1896 mAM muMbaImAM marakI(byubonika plega)ne bhayaMkara rogacALo phATI nIkaLe temAMthI bacavA lekenI nAsabhAga zarU thaI. muMbaImAM vasatA saurASTravAsIo pitAnA vatanamAM UtarI AvyA. muMbaIthI sthaLAMtara karI AvelA lakathI be-traNuM varSa sudhI te zahera ane gAmaDAMo bharacaka rahevA lAgyAM, jeNe gAmaDAMnA zAMta ane sthira samAjajIvanamAM vamaLa pedA kayAM; jema ke kAmacalAu vastI-vadhArAthI khAgha-kherAkI zAkabhAjI tathA paracUraNa vepArIo ane ghI dUdhavALAone dha khUba ja sAro cAle. A uparAMta muMbaIgarAonA sahavAsathI gAmaDAMomAM cA tathA bIDIne pracAra khUba ja vadhI gaye. udyogI majUra ane ubhaDiyA varganA lokone hekAnI khaTapaTane badale bIDI vadhu pasaMda paDI gaI. alabatta, kAThI-garAsiyAo te jUnI rIta-rasama mujaba care besIne aphINanA kasuMbA pI hAkA ja pItA hatA. ogasTa, 1903 mAM plegane upadrava khuda bhAvanagara rAjyane bharakhI gaye. A upadravamAM bhAvanagara zaheranI 3,221 sahita samagra rAjyanI kula 4,420 vyaktienAM mRtyu thayAM, jeNe sAmAjika gatividhiomAM khaLabhaLATa macAvI mUkyo. 20 mI sadInA prAraMbhe paheravezamAM parivartana AvyuM. AMTIdAra navadharA pAghaDIne badale sApha baMdhAvA lAgyA ane kamara para pachaDI bAMdhavAnI prathA lagabhaga baMdha thaI gaI. mAtra darabAra bharAvAnA ke evA koI khAsa prasaMge ja jarInA buTTAvALI pacheDI bAMdhavAmAM AvatI hatI. rAjA tAlukadAra ane garAsiyA adhikArIone cAlu pizAka page capocapa thatI sapheda ceraNI, upara bAlAbaMdhI keDiyuM ane mAthe sApha, e prakArane hatuM. A samayathI haMmezAM sAthe talavAra rAkhavAnI je varSo jUnI prathA hatI te baMdha thaI khuda mahArAja pite paNa seTI ke hanTara rAkhatA. zikAranI sahelagAha samayanA pizAkamAM TUMkAM pATaluna meja bUTa hAphaTa ane mAthe yuropiyana heTa vagereno samAveza thate hato. mutsaddI vargamAMthI nAgarazAhI pAghaDIe lagabhaga vidAya lIdhI, have rezamI sAphA bAMdhavAno rivAja zarU thaze. (5) I. sa. 1900nA chappaniyA dukALe lokajIvana upara UMDI asara karI. dukALa, satata nabaLAM varSo vagerethI grAmINa prajA nisteja nirutsAha ane bhIru banI. khetI ane vepAradhaMdhA Thapa thaI pathika] Disembara, 1993 For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gayA. vepArIe udharANI kheoTI thavAthI ane dhaMdhApANInA abhAve anya pradezamAM javA lAgyA. kheDUtA ane garAsiyAone dhIranAra evA A va"nA sthaLAMtarathI e muzkela paristhitimAM mukAI gayA. gAmanI sImamAM AvelAM vaDalA lIbaDA khAvaLa vagere jhADA kApI-vecI enA para jIvananirvAha karanArA vadhyA, peTiyuM raLavA gAmaDAMnA loko majUrIe paNa javA lAgyA. UbhaDa vaga vahANAmAM sAme kAMThe surata bharUca ane cheka muMbaI sudhI javA lAgyo. amadAvAda ane muMbaInI mileAmAM temaja najIkanAM zaherAmAM nAnAM-moTAM kArakhAnAMemAM A loko kAme javA lAgyA. kaMgALa banelA kheDUtA najIkanA relave sTezanavALAM gAmAmAM bhADAM karavA tathA chUTaka majUrIkAma karavA lAgyA. khetI ane DhAra-ucheranA dhaMdhA bhAMgI paDayo. kheDUta vaga. karjadArImAM DUbavA lAgyo. dukALarAhata mATe zarU thayelAM rAhatakAmAmAM kheDUta strI paNa kAme javA lAgI. kAI kAI strI upara atyAcAra thayAnA khanAvA paNu A samaye noMdhAyA che. TUMkamAM, chappaniyA dukALe grAmINa samAjanA lAkonI raheNI-karaNI ane nItimattAmAM moTu' pazrvina ANyuM. 19 mI sadInA aMta sudhI A loko Izvarane Dara rAkhI cerI vyabhicAra ane evAM anya halakAM kAma karavAthI dUra rahyA hatA temaja bApadAdAnuM devuM sAta peDhIe paNa cUkavI devu' evI UMcI nItimattAnI je bhAvanA hatI. temAM bhAre meATI pIchehaTha thaI. sazakta ane mAyAbhAre loko lUTano dhaMdho karavA lAgyA. A prakAranA parivatanathI grAmINa jIvananI lAkSaNika udAravRtti ane mahemAnagatI adRzya thavA lAgI. sukhI ane samRddha grAmINa jIvanamAM AvelAM A parivatanAe aneka sAmAjika samasyA pedA karI zaherI jIvanamAM vyasanA ane du'zeAe U'DAM mULa nAkhyAM. bArIka vilAyatI kApaDa temaja cA pAna sigAreTa nATaka sinemA ane dArUnA vaparAza vadhyuM, jeNe nItimattAnA dhAramAM parivatana ANyuM. zaherI prajA daMbhI svAthI ane vyasanaparAyaNu thaI gaI. kAThI garAsiyA vagere laDAyaka kAmAnu` kSAtrateja hAI gayuM. mahArAjA bhAvasiMhajI I. sa. 1903 mAM pahelavahelI moTara lAgyA. A pachI meTarane vaparAza vadhyuM. grAmAphIna ane phAnegrApha prathama moTAM zaheramAM ane pachIthI gAmaDAMomAM dAkhala thayAM, bhavAIne banne nATako ane geDiyA bajAraNiyAne badale sarakA AvavA lAgyAM. sinemAnA I. sa. 1903-4 mAM prathama muMbaImAM ane pachI dhIme dhIme kAThiyAvADamAM praveza thayA. bAjIgaro ane cUMdaDiyA mahArAjonI jagyA have mejikanA khela karanArAoe lIdhI. (6) prathama vizvayuddha(I. sa. 1914-18)nAM varSo daramyAna rU. anAja ghI telIbIyA Una cAmaDAM ane anya kAcA mAla-sAmAnanA bhAvA AsamAne pahoMcyA. tejInA samaya zarU thayo. muMbaI ra'gUna ane AphrikA gayelA vepArIo puSkaLa dhRta kamAIne potAnA vatanamAM AvyA. ahIM sArAM makAna baMdhAvyAM. A uparAMta niHzALA pustakAlayA davAkhAnAM dharmazALA ane jaLAzayA jevAM anekavidha leAkAyeAgI kAryA pAchaLa udAra hAthe nANuAM vAparavA lAgyAM. lagnAdi prasa Mgoe mATI jamaNavAro thavA lAgI, mahArAjA vasihajIe eka vAra tA ghInA bhAva 40 tAlAnA eka zera evA 60 zeranA maNanA rU, 70 = 00 elAtAM garIba vastIne ghI maLatu' 'dha thatAM A prakAranI jamaNuvArA para pratibaMdha pharamAvyA hatA. sonI suthAra luhAra kaDiyA darajI mecI ka sArA vALaMda kuMbhAra vagere kArIgara ane vasavAyA varSAM paNa A tejInA gALAmAM kasadAra thaI gayA. A kaoNmee peAtAnI jJAtinAM bhadhAraNA ane petAnI majUrInA AkarA dara nIce na javA devA saMgaThana racyAM hatAM. tejIne A samaya mAtra Azrita vargane ja lAbhadAyaka na nIvaDayo. 30] Disembara/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org I. sa. 1918mAM prathatha vizvayuddha baMdha thatAM bhAvAmAM madI AvavA lAgI. tejInAM varSomAM lakAe je mAjazAkha ane byasane vadhAryAM hatAM te bhAjue ane pahelAMnuM je sAduM' temaja karakasaravALuM jIvanadhAraNa hatuM te gumAvyuM. Ama chatAM mahArAjA bhAvasi hajIe rAjyanI AmadAnInA bhAge dArUnA IjArA ApavA badha karyAM ane dArUnI AyAta tathA vaparAza sadaMtara baMdha karyA.13 A uparAMta prAmata jANavAnA eka upAya tarIke 'prajApratinidhi' sabhA UbhI karavAmAM AvI.14 o pAchaLa rAjya* vahIvaTamAM 'loka-avAja' dAkhala karavAnA zubha Azaya hatA. A prakAranAM lAka-upayogI pagalAMAthI mahArAjA bhAvasiMhajIne uttara zAsanakAla prazaMsApAtra banI rahyo. The. itihAsavibhAga, bhAvanagara yunivarsi`TI, bhAvanagara-364002 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAdaTIpa 1. Gazatteer of the Bombay Presidency, Vol. VIII, (Bombay - 1884), pp. 305 - 307 2. paMDayA, kALidAsa devazara; gujarAta rAjasthAna athavA gujarAtanAM dezI rAjayA, (amadAvAda-1884), pR. 344, 3. mahetA, gAradhanadAsa nAgaradAsa, saurASTra itihAsadana, (pAlitANA - 1937), pR. 94 4. Thakkara, kapilarAya : 'pAchaLa najara', bhAvanagara samAcAra, 15 Disembara, 1941, pR. 7 pu. ejana, 11 oNgasTa, pR. 3 6. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the year, 1917 - 18, p. 4 7. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the year, 1917 - 18, p. 10 - 11 8. kaLasArakara, nArAyaNujI . : sva. mahArANI naMdakuvarakhA', bhAvanagara samAcAra, 15 eprila, 1941, pR. 4 9. kavi, DAhyAlAla zivarAma : sa'gIta khALapothI, (bhAvanagara - 1915), 'apa'zupatrikA' mAMthI. pazcika] 10 gahilavADa rAjapUta samAja : kaTAyelI rAjapUtI, (bhAvanagara - 1951), pR. 151 11. nakuvA, bhAvanagara samAcAra, 15 eprila, 1941, pR 1 12. Report on the Administration of the Bhavnagar State for the year, 1903-04 13. mahetA, geradhanadAsa nAgaradAsa, pUrvokta graMtha, pR. 103 x. Report on the Administration of the Bhavnagar State, for the year, 1918-1919, p. 4 Disembara/1993 For Private and Personal Use Only [ 31 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kacchanuM prAcIna keca-maMdira ' zrI ThAkarasI pu. kaMsArA pAMceka varSa pUrve hu "kacchaH itihAsa ane saMskRti" nAme kaccha deza vize itihAsa tathA purAtattvakSetre saMkSepamAM mAhitI ApatI mArI pustikA (prakAzaka pathika kAryAlaya-amadAvAda, sana 1990) lakhI rahyo hato tyAre vikhyAta bhAratIya saMzodhaka tathA kalA-vivecaka zrI klambara zivarAma mUtine bhAratanA. kalAtmaka taraNIthI bhatA bhavya sthApatyanA pheTA tathA mAhitImabhara daLadAra graMtha "Art of India" jevAnI taka maLI. A graMthamAM bhArata varSamAMnA judA judA pradezanAM prAcIna-arvAcIna vikhyAta sthApatyanAM varNana sAthe valabhInA maitrakonA zAsana daramyAna (sana 45-788 araso) gujarAtamAM zAmaLAjI keTayarka kAravaNu tathA roDAnAM maMdire ane khAMbhAnI guphA vagerenuM sarjana thayela hevA tathA selaMkIonA zAsane (sana 946-1197 arasa) daramyAna gujarAtamAM somanAtha siddhapura meDhA Abu vaDanagara tathA meIna ronAra kotaraNIyukta sthApatya tathA zi vagerenuM sarjana thayela hevAnuM jaNAyela che, maitrakenA zAsana-amalamAM baMdhAyela gaNAtA keTavarkanA maMdira vize A graMthamAM spaSTa vigatavAra mAhitI Apela nathI, A maMdira kacchamAM habAya DuMgaranI godamAM ane najIkanA kaMTAya gAma tathA aNageragaDha nAmanA purAtana killAnI aMdara Avela "keTayanuM prAcIna sUryamaMdira' tarIke oLakhAvAnuM (hAla naSTa) sthAnaka hevAnI keTalAka vidvAnI mAnyatA che. keTayane artha "keTi sUrya" e thAya che. bhAratavarSamAM erissA rAjyamAM pUrva pradezomAM AvuM bIju sUryamaMdira kaNakanuM Avela che, je vizvavikhyAta che. vizeSamAM kAzamIramAM sana 750 arasAmAM baMdhAyela kahevAnuM "mAtaDa'nuM sUryamaMdira (hAla naSTa, paNa avazeSa dharAvatuM) gijhanInA mahamade teDela hevAnuM manAya che, kacchamAM keTalA' tathA kATaDI" nAmanAM gAma che, paNa e nAme keTa-kile sUcave che, kaMTAya" (ke kaTAI) zabda koTakanI vadhu najIka che. kacchamAM keTAyanuM sUryamaMdira' kahevAya che, evuM saurASTramAM jAmanagara jillAmAM varatu nadInA uttara kAMThe nAnI gopanuM (pa mI sadInuM bhagnAvaziSTa) sUrya maMdira ane jUnAgaDha jillAmAM prabhAsa pATaNanA triveNInA uttarakAMThe bhAvaziSTa (uttara selaMkIkAlanuM) sUryamaMdira jovA maLe che. taLa gujarAtamAM mahuDInuM sUryamaMdira bahu jANItuM ane purAtana hovAnuM jaNAtuM nathI. hA, eka sUryamaMdira pUrvamAM thoDe dUra sAbaramatInA pazcima kAMThe eka bhagnAvaziSTa che, je selaMkIkAlanuM jaNAya che, jyAre kacchamAM Avela keTayanAM purAnana sUryamaMdira vize" lagabhaga ekathI vadhAre varSo pUrva vidvAna aMgreja ItihAsakAra tathA saMzodhaka zrI jemsa baragese karachamAM habAya DagaranI godamAM Avela ke TAyana' bhana madira e prAcIna sUryamaMdira hevAnuM potAnA kacha tathA kAThiyAvADanA ItihAsanA suprasiddha graMthamAM darzAvela che. gujarAtanA vidvAna itihAsalekhake che. (.) ke. kA. zAstrI tathA zrI rAmasiMhajI rAThoDe pitAnA graMthamAM tathA vidvAna lekhaka zrI kaMcanaprasAda chAyAe eka lekhamAM habAyanI godamAM Avela purAtana maMdira (hAla mUrti vinAnuM) hovAnuM jaNAvela che. atyAre e madira astitva dharAvatuM dekhAtuM kahevAnuM zivamaMdira che te ja hatuM ke prAcIna sUryamaMdira bhUkaMpathI ke jarjarita thatAM tuTI gayela tenA raDavA-khathA avazeSe ja mAtra tyAM che e spaSTa nathI. zrI baragesa A sthaLe cAra maMdira hovAnuM jaNAve che tethI e cAra paikInuM atyAranuM kahevAnuM zivamaMdira tarIke oLakhAvAnuM [anusaMdhAna pAna 4 upara ] Disembara/ 13 * pithika For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Disembara 3 Reg. No. GAMC-19 [TAITala pAna 3 jAnuM cAlu ] puSpAbahena mahetAnuM pradAna' (22) dhruva mahetA - "alaga zipabrekiMga udyoga,' (23) vizAla jozI - somanAtha paranAM AkramaNa' (24) navanIta vAjA zrIkRSNanuM dvArakA' (25) ku, phAgunI gAMgANI - ucca zikSaNanA kSetre rAjakoTanI dharmedrasihajI kaeNlejanuM pradAna' (26) ku. jasminA zAha - jAmanagaranI ANadAbAvA sevA saMsthA,' (27) pareza mahetA - vaDhavANanA rAjavI dAjIrAja ane dAjIrAjajI hAIskUla," (28) ku. zabinA kAdarI - jUnAgaDhano mahAbatamakabare-IslAmika sthApatyane ajoDa namUna' (29) ku. dakSA merIdharA - rAjakoTanuM aMdhajana kalyANa maMDaLa', (30) pravINacaMdra saravaiyA - khAMTa jJAti - eka aitihAsika sarvekSaNa,' ane (31) madhubhAI bhaTTa - 1857 ne svAtaMtryasaMgrAma ane meghA mANeka'. A nibaMdhonI carcAmAM sarva zrI zaMbhuprasAda desAI, . Ara. ena. mahetA, De, makaranda mahetA, De. zirina mahetA, De. mugaTalAla bAvIsI, De. viSNubhAI trivedI, De. IzvaralAla ojhA, De. e. ema. kikANI, che. takhtasiha paramAra, pro. ke. ela. zAha, mahaMmada hanIpha jADejA, praphullabhAI koThArI, govubhA jhAlA, yazavaMta upAdhyAya vagere e bhAga lIdho hato. tA. 6 ThThI e rAtre prathama kArobArInI sabhA ane e pachI sAmAnya sabhA maLI hatI, jemAM vArSika ahevAla ane hisAba maMjura karavAmAM AvyA. karachanI alaga ItihAsa pariSada thaI hovAthI A pariSadanA nAmamAMthI kara7" zabda kADhI nAkho ke nahi enI carcA thaI hatI, paraMtu keI nirNaya levA na hatA. tA. 7mI e bapore 12-00 vAgye samApana-beThaka yojAI, jemAM zrI zaMbhuprasAda desAIe dUrathI AvelA pratinidhione abhinaMdana ApyAM vividha pradezonA pratinidhio tarIke De. mugaTalAla bAvIsI (surata), De, makaranda mahetA (amadAvAda), De. IzvaralAla ojhA (visanagara), . kalpanAbahena mANeka (rAjakoTa), ke. je. DI. kaNajhAriyA (suredranagara), pro. satyavrata jozI (vAMkAnera) ane zrI duSyata zukale (bhAvanagara) suMdara sagavaDa-sarabharA mATe sthAnika vyavasthApake tathA svayaM sevakone abhAra mAnya. baporanA bhajana pachI pratinidhione junAgaDhanA aitihAsika sthaLe darzAvavAmAM AvyAM, jemAM samrATa azokano zilAlekha, darabArahola myujhiyama, uparakeTamAM aDIcaDI vAva-navaghaNa kUvA-rANakadevIne mahela-bauddha guphAo-prAcIna samayanA koThArA-kaDAnALa tapa ane sakkarabAga myujhiyamane samAveza thato hato. sakakarabAga myujhiyamamAM kayureTara zrI rAjaratna gosvAmIe pratinidhio mATe alpAhAranI vyavasthA goThavI hatI. Ama saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanuM navamuM jJAnasatra saphaLa ane yAdagAra banyuM. emAM kula 90 pratinidhioe bhAga lIdhe, jemAM vidyArthIonI saMkhyA noMdhapAtra hatI. 4/4, zrI sAMI eNpArTamenTa, havADiyA cakalA pAchaLa' surata-395003 mudraka prakAzaka ane taMtrI : " pathika kAryAlaya ' mATe che., (rDA.) kezavarAma kA. zAstrI, The. madhuvana, elisabrija, amadAvAda-380 006 tA. 15-12-1993 mudraNasthAna : preraNA mudraNAlaya, rustamaalIne DhALa, mirajApura, amadAvAda-380 001 pU chuM : InTaranezanala prinTiga vasa, zAhapura, mALIvADAnI poLa sAme, amadAvAda-380 001 For Private and Personal Use Only