Book Title: Pandit Sukhlalji Sanghavi
Author(s): Atmanandji
Publisher: Z_Arvachin_Jain_Jyotirdharo_001288.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249021/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. prajJAcakSu paM. sukhalAlajI bhUmikA : vartamAna zatAbdImAM jemanI gaNanA bahumukhI pratibhAnA dhAraka ane bahuzruta viThThAna tarIke thaI zake evA 'daSTivihIna draSTA' prajJAcakSu AdaraNIya paMDita zrI sukhalAlajI sarasvatInA--sata sAhityanA sAcA upAsaka, eka uttama vicAraka ane mahAna darzanazAstrI hatA. temaNe potAnuM saMpUrNa jIvana bhAratIya saMskRtine samarpita karI dIdhuM hatuM. paMDitajInI gaNanA bhAratanA sarvottama saMskRta vidvAnomAM thAya che. dezaparadezanA harakoI temane viSe gaurava laI zake tema che. A hakIkata khare ja AzcaryakAraka che ke eka Ajanma cakSuvihIna vyaktie Adhunika vaijJAnika paddhatie 'sanmati tarka' jevA graMthanuM saMpAdana karyuM, jenI pratyeka paMktimAM ane pratyeka TippaNImAM temanA agAdha pAMDityanI jhalaka maLI rahe che. temanA udAramatavAdI valaNathI temanA prazaMsakomAM jainonI sAthe sAthe jainetara sajjanonI saMkhyA adhika rahI che, je atyaMta svAbhAvika ane AnaMdadAyI che. janma tathA bALapaNa : paMDita sukhalAlajIno janma vi. saM. 1937nA mAgasara suda 5, tadanusAra DiseMbara 1880I. sa.mAM thayo hato. temano janma mosALa koDha(dhrAMgadhrA 156 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAcakSu paM. sukhalAlajI 157 pAse)athavApitRbhUmi lImalImAM thayAnuM anumAna che. saurASTranA surendranagara jillAnA mULI sTeTanuM A gAma hatuM. vIsA zrImALI vaNika jJAtinA dhAkaDa (parkaTa) vaMzamAM saMdhavI saMghajI taLazInA ghera prathama patnI maNibahenanI kUkhe temano janma thayo hato. paMDitajInI uMmara mAtra cAra varSanI hatI, tyAre ja temanI mAtA gujarI gayAM. paMDitajInuM bALapaNa lImalImAM ja vItyuM hatuM. mAtAnI anupasthitimAM dUranA eka sagA, sAyalAnivAsI mULajIkAkAe temanI saMbhALa lIdhI hatI. jAtamahenata, kahyAgarApaNuM, ramatagamata ane sAhasapriyatA temaja jijJAsA ane bauddhika bhUkha jevI sahajavRttio bALapaNathI ja temanA jIvanamAM sakriya hatI. gAmaDAnA eka vaNika kuTuMbamAM A prakAranI jAtamahenata apekSita gaNAya : vakhAramAM ghAsa bharavuM, anAjanI vakhAromAM anAja bharavuM, goLanI koThIo bharavI, gharanAM naLiyAM cALavAM vagere. A ane AvAM bIjAM nAnAM-moTAM kAmo teo bahu hoMzathI karatA. geDIdaDo, bhamaraDo pheravavo, gaMjIpo, copATa, koDAM ane navakAMkarI, hututu-kabaDDI ane doDakUda vagere gAmaDAnI ramatomAM temane sahaja rasa hato. A uparAMta ghoDesavArIno ane taravAno zokha paNa temane hato. nizALamAM haMmezAM AgalI haroLanA vidyArthI tarIke temanI nAmanA hatI. skUlanA pAThanI pUrI taiyArInI sAthe sAthe gAmamAM AvatA caraNabhAIo tathA jaina sAdhusAdhvIjIonA upadeza sAMbhaLavAmAM paNa teo rasa letA. nAnapaNathI ja temanI prakRti pApabhIru hatI. tethI sAdhuo pAsethI avAranavAra vividha pratizA-niyamo letA ane tenuM custapaNe pAlana karatA. sAdhuo pAsethI dhArmika jJAna paNa teo meLavatA. I. sa. 1919mAM temanA pitAzrInuM avasAna thayuM. aMdhApAno kALayuga : paMDita rAkhalAlajIe 17 varSanI uMmare AMkha gumAvyAnI noMdha ApI che, te temanA ja zabdomAM joIe: ""vi. saM. 1953 no unALo Avyo. hoLI pachI kyAreka huM dhaMdhAmAM paloTAvA vaDhavANa kempa(AjanuM surendranagara)nI dukAne gayo. rUnA dhaMdhAne lagatAM jIna-presanAM kAmomAM bIjA nokaro sAthe huM kAMI ne kAMI kAma karato. eka vAra kharA bapore zauca mATe jato hato, tyAre AMkhe jhAMkhapanuM bhAna thayuM. badhuM dhoLuM dhoLuM lAge. A uparathI mane lAgyuM ke AMkhe garamI caDI haze. eka sAMje kAkAe mane dhoDAgADImAM ghera AvavA sAthe lIdho. ghera pahoMcyo tyAre eka DozImAe kahyuM, "chokarAne mAno nIkaLaze. savAre dANA dekhAyA. mArAM mAnA lAMbAM cAlyAM. AMkhamAM mAtAnuM jora asAdhAraNa hatuM. eka AMkha eTalI badhI phUlI ke teno sojo nAkanA TeravA sudhI pahoMcelo ane asahA daradane aMte temAMthI DoLo bahAra nIkaLI gayo. vaidyo ane DokaTaro joIne chaka thaI gayA. davAthI kaMI phera paDyo nahi ane AMkha gaI te gaI ja. bIjI AMkhe dekhAtuM nahi ane saMpUrNa rIte mAtA zamyAM pachI paNa dekhI zakavAnI AzA moLI paDI gaI. have aMdhApAno kALayuga besI gayo hato." Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 arvAcIna jaina jyotirdharo mAnatAo ke bIjA prayatno mithyA phAMphAM rahyAM. AMkha gaI te gaI ane sukhalAlajInA '"acakSuyuga''no prAraMbha thayo. AMkha gayA pachInA temanA navA ja janmamAM jJAnendriyomAMthI mAtra vANI, nAka ane kAna svataMtra hatAM. bAkInuM badhuM ja parataMtra thaI gayuM. jIvananI vATa vasamI banI, koI samAdhAnakAraka mArga sUjhayo nahIM, chatAM paMDitajInI jijIviSA ane jIvanazakti vahAre dhAyAM. athaDAmaNo nathA muzkelIomAMthI mArga zodhavAnI pravRttinA phaLarUpe abhyAsa zarU thayo. lIMbaDImAM saMskRta Adino abhyAsa : lIMbaDImAM navo baMdhAyelo upAzraya ja have temanuM vizeSa AkAyasthAna banyo. tyAM ja sAmayika laIne besI jAya ane je moDhe hoya te stavana vagerenuM pArAyaNa kare ane bIjAo pAsethI navuM navuM sAMbhaLI yAda karI le. Ama, temanI gUMgaLAtI zaktine khorAka maLI gayo. upAzrayamAM je koI sAdhusAdhvIjIono cAturmAsa hoya temanA saMparkamAM rahI vividha sajjhAyo--stavano kaMThastha karavAmAM teo potAno samaya pasAra pharavA lAgyA, vi. smR. 1955mAM dIpacaMdajI mahArAjano saMparka thayo ane temanI pAsethI aneka jaina thokaDAM zIkhI lIdhAM, jemAM jainadharmanA dravyAnuyoga ane gaNitAnuyogano saraLa gujarAtImAM saMkSepa karavAmAM Avyo che, dazavaikAlika, uttarAdhyayana ane sUtrakRtAMga Adi sUtro tathA bhaktAmarastotra, kalyANamaMdirastotra vagere stavano paNa kaMThastha karyAM. saMskRta bhASAnI madhuratAe temanuM te pratye AkarSaNa vadhAryuM ane jyAre naNyuM ke saMskRta bhASAmAM to vizALa sAhityabhaMDAra bharyo paDayo che ane jaina AgamonI TIkAo paNa saMskRtamAM ja che, tyAre tenA abhyAsanI tAlAvelI jAgI ane je kAMI sAMskRtanA nAme temanI sAme Ave, ene samaje ke nA samaje paNa kaMThastha to karI ja le. vAcaka tarIke temanA nAnA bhAI choTAlAla ane be mitro, popaTalAla tathA emanA nAnA bhAI gulAbacaMda--A traNeye temane ghaNI madada karI. vi. saM. 1954 thI 1959 sudhImAM vidyA ane aneka prakAranAM sAdhu-sAdhvI-saMnyAsIbAvA--phakIrano sahavAsa e ja temano ekamAtra AdhAra banI rahyo. bALapaNamAM thayelA sagapaNano paNa aMdhApo AvavAthI ane kanyAnA kuTuMbIjanonI anicchAthI viccheda thayo eTale paMDitajI gRhasthAzramamAM pravezyA ja nahi. kAzI prANa : vi. saM. 1959-60 nA gALAmAM paMDitajIne jANavA maLyuM ke AcArya vijayadharmasUrie kAzImAM yazovijaya jaina pAThazALAnI sthApanA karI che. sukhalAlajI jyAre tyAM dAkhala thayA tyAre te pAThazALAmAM cha sAdhuo uparAMta 25 zrAvaka vidyArthI hatA. rahevAjamavAnI uttama sagavaDa hatI. temanA sAthIomAM vijayendrasUri, nyAyavijayajI, jayaMtavijayajI, paM. haragoviMdadAsa, paM. becaradAsa Adi hatA. sukhalAlajI anya vidyArthIo karatAM uMmaramAM moTA hatA. eTale pAThazALAmAM temano mobho sArA evA pramANamAM rahyo. bhaNAvanAra paMDito tarIke te kALanA suprasiddha paMDito aMbAdatta zAstrI ane haranArAyaNa tivArI hatA, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAcakSu paM. sukhalAlajI 159 abhyAsanI sAthe sAthe temanuM adhyApanakArya paNa cAlu ja hatuM. prathama be varSa to gurujI pAse adhyayana karI tenA punarAvartana ane mananamAM temaNe samaya vitAvyo, paNa pachInAM be varSomAM zIkhavA sivAyano samaya, manana uparAMta sAthI chAtronA adhyApanamAM jato. Ama 1990nA caitrathI 1964 nA vaizAkha sudhImAM vyAkaraNa, kAvya, nyAya, alaMkAra ane kozanuM ThIka ThIka jJAna saMpAdana karI lIdhuM. nabaLA vidyArthIne abhyAsamAM madada karIne ane bhaNavAmAM bahu rasa nahIM dharAvatA mitro pAse pAThanuM pArAyaNa karAvIne sukhalAlajI te pATha yAda karI letA. je yAda thatuM tenuM pote ja pArAyaNa karI pATha tAjo rAkhatA. Ama karIne 18,000 zloka pramANa siddhahema vyAkaraNanI bRhaduvRtti 1960 thI 1963 sudhImAM pUrI karI. vi. saM. 1963 mAM temaNe sameta zikharajI tathA pAlitANAnI yAtrAo karI. te pravAsothI temane ghaNo lAbha thayo. vi.saM. 1965nuM comAsuM pAlanapuramAM AcAryavijayavallabhasUrinA sAMnidhyamAM pasAra karyuM. tyAM temaNe sAdhuone bhaNAvavAnuM kArya karyuM. tyAMthI AbundelavADAnI yAtrA karI puna: kAzI AvyA. kAzI pahoMcIne saM. 1966 mAM temaNe kUvInsa kaoNlejanI saMpUrNa nyAya madhyamAM parIkSA ApavAnuM nakkI karyuM. parIkSAmAM yogya lekhaka na maLavAthI temanI maukhika parIkSA levAmAM AvI. viSayanA niSNAta tajajJa paMDitoe prazno pUchayA ane paMDitajIe uttaro ApyA. parIkSAnuM pariNAma to prathama zreNImAM AvyuM ja, aneka paMDitono paricaya paNa thayo. te temane abhyAsamAM ati upayogI nIvaDyo. vi. saM. 1967mAM nyAyanA AcAryanA prathama khaMDanI ane paTANAmAM madhyamAnI : ema be parIkSAo ApI. saM. 1969 sudhImAM nyAya-AcAryanA traNa khaMDo pUrA karyA nyAyanA kaThANamAM kaThaNa gaNAtA graMthono svAdhyAya karyo. zrI harSanuM khaMDana-baMDakhAdya, madhusUdana sarasvatInI advaitasiddhi ane cisvarUpAcAryanI cisukhI jevA kaThinatama graMthone teo sahajabhAve samajI zakatA. adhyayananI bAbatamAM saMtoSajanaka pragati sAdhIne paMDitajIe kAzI choDayuM. vi.saM 1969 thI 1972 daramyAna anukrame pAlanapura, mahesANA, vaDodarAmAM comAsAM karyuM. zrImAna haMsavijayajI mahArAja, AcArya jinavijayajI, AcArya lalitavijyajI, paM. bhagavAnadAsa, paM. hIrAcaMda, muni puNyavijayajI vagerene temaNe bhaNAvyA. saM. 1973mAM gAMdhIjI sAthe sAbaramatI AzramamAM rahI tyAMno paNa anubhava meLavyo. sAhityapravRttino prAraMbha : AjIvana sanata sAhityopAsanAmAM niSThA dharAvanArA pAMDitajIe nyAya, karmavAda, jaina siddhAMta, AcAra, yogadarzana, adhyAtmavAda, bhAratIya tattvavidyA, itihAsa ityAdi viSayo upara 30 thI paNa vadhAre graMthonuM lekhana-saMpAdana kareluM che. A graMtho prakAzita paNa thayelA che, temanA hindI ke aMgrejI anuvAdone dezavidezanA vidrajajano dvArA adhikRta gaNavAmAM AvelA che. paMDitajIe sAhityapravRttino prAraMbha anuvAdathI karyo. A pravRttimAM sarvaprathama temaNe karmagraMthonA hindI anuvAda karI prakAzita karAvyA. Aje paNa temanA e anuvAdonI barAbarI karI zake tevA koI anuvAdo hindI ke gujarAtImAM thayA nathI. Aje to te graMtho jena Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna jaina jyotirdhaze sAhityanA abhyAsa karanArAone mATe anivArya jevA banI gayA che. anuvAda eTale mAtra anuvAda ja nathI, paraMtu vivecana uparAMta anya graMthomAMthI je te viSayanI puSTi mATe aneka avataraNe paNa ApavAmAM AvyAM che. vaLI tulanAtmaka TippaNothI paNa e anuvAdo samRddha che. temAM aneka nakazAo tathA sUciono paNa samAveza karavAmAM ayo che. I. sa. 1920 nA prAraMbhamAM temaNe potAnA jIvananI amarakRni 'sanmanikanuM saMpAdanakArya zarU karyuM. - amadAvAdamAM gAMdhIjIe sthApelI gujarAta vidyApIThamAM purAtattva maMdiranA AcAryapade zrI jinavijayajI niyukta thayA eTale temaNe vidra-maMDaLIno saMgraha zarU karyo ane paMDitajIne paNa Agraha karIne bolAvyA. teo vi. saM. 1978 mAM vidyApIThamAM joDAyA ane pa. becaradAsajInA sahakAramAM sanmatinarkanI vAdamahArNava TIkAnuM saMpAdana karyuM. A saMpAdana bhAratIya dArzanika sAhityanA saMpAdananA itihAsamAM ajoDa ane apUrvI siddha thayuM che. paMDitajIe mULa TIkA mATe upalabdha hatI tevI 24 hastaprato ekatra karIne praziSTa vAcanA taiyAra karI. ATalethI ja saMtoSa na pAmatAM je je viSayanI carcA mULa ane TIkAmAM AvI hoya te te viSayanI carcA anyatra je je mudrana-amudina, dArzanika ke anya graMthomAM thaI hoya, teno nirdeza paNa mULa pAThonA avatarAga sAthe TippaNomAM karyo. Ama temAge taiyAra karelo graMtha bhAratIya dArzanika carcAonA vizvakozanI garaja sAre evo che. te mATe temaNe je jahemata uThAvI te kharekhara asadhArAza hatI. bhAratIya vidvajagatamAM temanuM nAma suvarNa akSare lakhAI gayuM. A graMtha jainadarzanano hovA chatAM temAM badhA ja bhAratIya dArzanika viSayo carcAyA che. tethI tulanAtmaka TippaNono abhyAsa karanArane samagra bhAratIya darzanonI gaMbhIra carcAo sahajamAM A eka ja graMthamAM maLI jAya che. harmana jekobI Adi videzI vidvAnoe paNa A saMpAdananI muktakaMThe prazaMsA karI che. A kAma satata cAlyuM hatuM ane temAM paMDitajIno nava varSa jeTalo samaya vItyo. e graMtha pAMca-pAMca bhAgamAM aneka pariziSTo sAthe chapAyo che ane chaThThA bhAgamAM vistRta prastAvanA, mULano anuvAda ane gujarAtImAM bhAvArtha che. - I. sa. 1933 mAM paMDitajI banArasa yunivarsiTImAM jainadarzananA prAdhyApaka tarIke nimAyA. banArasa yunivarsiTImAM joDAtAM pahelAM, vidyApIThanI rajAo daramiyAna temAge aneka sthaLe thoDuM thoDuM lakheluM pustaka "vArthasUtra vivecana" I. sa. 1930mAM chapAyuM. AmAM sAmAnya jaina ane vidvajana-baMne mATe upayogI zailImAM mULa nasvArthasUtranuM vivecana che. jaina dharma-darzana mATenA pAThyapustaka jevo A praziSTa graMtha atyaMta lokapriya thayo che. banArasa yunivarsiTImAM 1933 thI 1944 sudhInAM varSo temaNe adhyApana uparAMta svAdhyAyamAM pasAra karyA hatAM. Ama chatAM temanI mukhya pravRtti to sAhityasarjananI ja rahI hatI. adhyApana hoya ke adhyayana, paNa teno paripAka sAhityasarjanamAM thavo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAcakSu 5. sukhalAlajI 161 joIe, e dhyeya sAme rAkhIne e banArasamAM rahyA. AcArya hemacaMdranI kRti "pramANamImAMsA'nuM saMpAdana temaNe paM. mahendrakumAra tathA paM. dalasukhabhAInA sahakArathI karyuM ane I. sa. 1939 mAM tenuM prakAzana thayuM. enAM TippaNo ane prastAvanAnuM aMgrejI bhASAMtara paNa thayuM che te "Advanced studies in Indian Logic and Metaphysics' nAmathI I. sa. 1961mAM prasiddha thayuM che. A pachI temAge yazovijayajI kRta "jana tarka bhASA"nuM saMpAdana hAtha dharyuM ane TippaNo tathA prastAvanA sAthe tene prasiddha karyuM. pachI "jJAnabiMdu bhAratIya darzana' zAnamImAMsAnuM nirUpaNa karatI vistRta prastAvanA ane TippaNI sAthe taiyAra karyuM, je I. sa. 1942mAM prakAzita thayuM. cArvAkadarzanano ekamAtra graMtha "tattvopadhdhavasiMha" (I. sa. 1940mAM) ane bauddhadarzanano dharmakIrtikana hetubindu' nAmaka graMtha TIkA sAthe (I. sa. 1949mAM) gAyakavADa sIrIjhamAM mudrita thayAM. A banne graMthonA prakAzanathI dezavidezanA vidvAnomAM paMDitajInI prasiddha thaI. banArasa yunivarsiTInA kulapati DaoN. rAdhAkRSNanano Agraha chatAM I. sa. 1944mAM teo nivRtta thayA ane muMbaInA bhAratIya vidyAbhavanamAM AcArya jinavijayajI sAthe rahyA, paNa muMbaImAM temane bahu phAvyuM nahIM. eTale amadAvAdamAM gujarAta vidyAsabhA saMcAlita zeTha bho. je. vidyAbhavanamAM mAnArha adhyApaka tarIke sthAyI thayA. amadAvAdanuM "saritakuMja' aneka varSo sudhI temanuM nivAsasthAna rahyuM. te vecAI jatAM AcArya jinavijayajInA "anekAMta vihAramAM AvI rahyA. A banne sthaLo paMDitajInA nivAsane kAraNe vidvAno, sasevAsaMdhanA kAryakaro ane bIjAo mATe tIrthadhAma banI gayAM. paM. sukhalAlajIe banArasanA adhyApanakAryamAMthI nivRtti to lIdhI paNa temanI sAhitya-sarjananI pravRtti baMdha thaI nahI. ma. sa. yuni.mAM rAyAjIrAva nereriyama lezcarsa ApavAnuM AmaMtraNa maLatAM I. sa. 1957 mAM jIva, jagata ane Izvara e traNe viSayane AvarI letAM vyAkhyAno gujarAtImAM ApyAM. "bhAratIya tattvavidyA" nAme te anukrame 1958 ane 1960 mAM gujarAtI ane hindImAM prasiddha thayAM che. tenuM aMgrejI bhASAMtara paNa lA. da. vidyAmaMdire Indian Philosophy' (1977) nAme prakAzita karyuM che. gujarAta vidyAsabhAmAM AtmA-paramAtmA ane sAdhanAnA viSayo laIne je vyAkhyAno ApyAM ne "adhyAtmavicAraNA" nAme hindI ane gujarAtImAM (1956) prakAzita thayAM che. muMbaI yuni.nA AmaMtraNathI AcArya haribhadra viSe je vyAkhyAno ApyAM te "samadarzI-AcArya haribhadra' nAme gujarAtI ane hindI (1966) bhASAomAM prakAzita thayAM che. paMDitajIe upara jaNAvelA sAhityasarjana uparAMta bIjA nAnAmoTA aneka graMthonuM saMpAdana-lekhana karyuM che. temanA samagra sAhityanuM avalokana karatAM jaNAze ke temAge jIvanamAM jarAya pramAda sevyo nathI. AMkhe na dekhavA chatAM ATaluM vipula sAhityasarjana teo karI zakyA ne temanI apUrva vidyAniSThA ane satata parizramane 6 | arvAcIna jaina jyotirdharo Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 arvAcIna jaina jyotirdharo AbhArI che. temanA TAchavAyA lekhono saMgraha "darzana ane ciMtana' nAme chapAyo che. A saMgrahamAM temanuM dArzanika tatvaciMtana, rASTrIya vicAraNA, sAmAjika samasyAo viSenuM cinana, samAjasudhAraNA viSenA krAMtikArI lekho, tyAkhyAno ane dhArmika viSayanuM taTastha citana, tenuM tAttvika-vyAvahArika pRthakakaraNa vagere spaSTapaNe dRSTigocara thAya che. jIvanadRSTi : paMDitajI ATaluM badhuM sAhityasarjana karI zakyA temAM temanI jIvanadaSTie mukhya bhAga bhajavyo che. jIvananI potAnI jarUriyAto alpatama rAkhIne sahAyako-paricArakone temaNe pUratI sagavaDa ApI che. bIjAnI sevA jeTalI anivArya hoya teTalI ja levI ane bane teTalA svAzrayI rahevuM evo temano siddhAMta hato. aneka loko temane Arthika sahAya karavA taiyAra thatA paNa potAnI kamANI upara ja AdhAra rAkhavAnuM temaNe ucita mAnyuM hatuM. vastromAM be joDathI vadhAre nahi, pathArI ane oDhavAnA pAtharaNA sivAya kazo parigraha nahi. jIvanamAM sAdAI ane svacchatAno temano Agraha uttama koTino hato. temaNe kadI gharanuM ghara bAMdhyuM nathI ane bIjo nirarthaka parigraha vadhAryo nathI. temanA svAzrayI svabhAvanA kAraNe ja teo vivekathI paNa deDhapaNe potAne je kAMI sAruM lAge te kahI zakatA. ghaNI vAra kaTu satya kahevAne kAraNe teo jaina samAjamAM nidAne pAtra paNa thayA. paraMtu tenI paravA temaNe kadI karI nathI. paMDitajIne "vidvAna sarvatra pUjyate" e yuktinuM jIvatuMjagatuM udAharaNa gaNI zakAya. paMDitajI jyAM jyAM rahyA tyAM tyAM temane atizaya Adara maLyo che. AvI pariniSThita vidvattAnuM sanmAna thAya temAM kAMI Azcarya paNa nathI. temane I. sa. 1947mAM "vijayadharmasUri jaina sAhitya suvarNacaMdra" arpaNa thayo. I. sa. 1957 mAM gujarAta yuni., I. sa. 1967mAM saradAra paTela yuni. ane 1973 mAM saurASTra yuni. e D. Litt: nI padavIthI navAjyA. 1974 mAM bhArata sarakAre "padmabhUSaNa'nI upAdhithI sakAryA ane te pUrve I. sa. 1961 thI bhArata sarakAre saMskRta mATenuM "sarTiphikeTa oNpha oNnara' ApI pezana bAMdhI ApyuM hatuM. I. sa. 1959mAM dilhInI sAhitya akAdamIe darzana ane citana' mATe rU. 5000 nuM pAritoSika ApyuM. muMbaI sarakAre paNa te graMtha mATe pAritoSika ApyuM. akhila bhAratIya dhoraNe temanA prazaMsakoe racelI "paMDita zrI sukhalAlajI sanmAna samitie 1957 mAM muMbaImAM DaoNkaTara rAdhAkRSNananA pramukhapade paMDitajInuM bahumAna karyuM hatuM ane temane 70 hajAranI thelI arpaNa karavAmAM AvI hatI. paMDitajIe te rakamanuM jJAnodaya TrasTa' racI bhAratIya dharma ane tattvajJAnanA pracAra-prasAra mATe te rakama vaparAya evuM nakkI karyuM. I. sa. 1975 mAM bihAranA navanAlaMdA vihAre temane "vidyAvAridhi'nI padavI ApI. paMDitajInI preraNA ane salAhathI ja banArasanI pArzvanAtha zodhasaMsthAna ane amadAvAdanI lA. da. prApya vidyAmaMdiranI sthApanA thaI. paMDitajInI kAryapaddhati : paMDitajI sarvaprathama to je viSe lakhavuM hoya tenI pathAsaMbhava pUrepUrI mAhitI ekatra karAvI letA ane tyArabAda ekAMta sthAnamAM AhAranI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAcakSu paM. sukhalAlajI mAtrA alpa karIne ekadhAruM lakhANa karAvatA. prathama badho ja saMdarbha manamAM goThavI lIdho hoya, tethI lakhANa vakhate vicAra mATe samaya ApyA vinA ekadhAruM lakhANa karAve, kudaratI hAjata ane AhAranA samayane bAda karatAM niyamitapaNe lekhana cAlu rahetuM. temanAM lakhANomAM temanI carmacakSuvihInatA dRSTigocara thatI nathI paNa pagale pagale temanI prajJA, vidvattA ane bahuzrutatA dRSTigocara thAya che. uparAMhAra : javanopadeza : paMDitajInA jIvanamAM apramAda ane AtmanirbharatA askhalitapaNe rahelAM dekhAya che. je koI vidyAkSetrano saMsarga thayo te kSetramAM temaNe potAnuM pradAna karyuM che. e pradAnamAM aMdhazraddhAnuM unmUlana ane tarkazuddha zraddhAnuM paristhApana mukhya hoya che. temanA bahuzrutapaNAno lAbha sAhityaracanA dvArA jagatane maLyo che. rAjakAraNa tathA sAmAjika vicAraNAmAM temaNe gAMdhIjInI vicAradhArAnuM anusaraNa karyuM che, dharma ane darzananA kSetramAM paNa gAMdhIjI ane mahAvIranA anekAMtavAda-samanvayavAdanuM anusaraNa karavAmAM temaNe potAnI bahumukhI pratibhAno suMdara upayoga karyo che. temanAM lakhANomAM sarvatra tulanAtmaka ane samanvayayukta dRSTi anusmRta che je temanA apUrva puruSArthanI ghotaka che. 113 sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke dharmono tulanAtmaka abhyAsa gujarAtamAM karanAra to paMDitajI ja prathama vyakti che. madhukaranI jema temaNe badhA dharmonuM sAratattva pacAvavAno prayatna karyo; te mAtra lekhanamAM ja nahIM paNa jIvanamAM paNa. AthI ja temanA lakhANamAM dharmonuM taTastha darzana chatuM thAya che. dharmanI paMDitajIe karelI vyAkhyA A pramANe che : '"jIvanamAMthI mela ane nabaLAI dUra karavI ane tenA sthAne sarvAMgI svacchatA temaja sAmaMjasyapUrNa baLa ANavuM e jIvananI sAcI saMskRti che. A ja vastu prAcIna kALathI dareka deza ane jAtimAM dharmane nAme prasiddha che." sAdAI ane saMtoSa, svAzraya ane svAdhInatA, satkArya-niSThAnuM sAtatya, zraddhA karatAM paNa suyuktino vizeSa Azraya, matamatAMtarane badale sanyAnusArIpaNAno abhigama ane jIvananA aMtima zvAsa sudhI ni:spRhaNe mA sarasvatInI sevAmAM samarpaNa, AvI AvI aneka vizeSatAothI vibhUSita A paMDitajInuM jIvana sau vidyApremI ane vidyA-upAsakone mATe haMmeza preraNArUpa banI raheze. jIvananA prAraMbhika kALamAM ja AMkhorUpI ratno gumAvavA jevI moTI aDacaNa upasthita thavA chatAM jemaNe na sainya na palAyanam ne potAno jIvanamaMtra banAvI, potAnI bahumukhI pratibhAno paricaya Apyo, tevA prazAcakSu paMDita zrI sukhalAlajI sAce ja A zatAbdInA eka prathama paMktinA vidvAna hatA. uttarAvasthAnAM varSo : paMDita sukhalAlajI lagabhaga 1960 sudhI vividha pravRttio sAthe saMkaLAIne vividha sthAnoe potAnA jJAnano lAbha ApatA rahyA. paraMtu eka moTuM oNparezana (zastrakriyA) thayA pachI temaNe potAnI pravRttio saMkelavA mAMDI hatI, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna jaina jayotirdharo jo ke thoDA ja samayamAM zarIrasvAthya to sAruM thaI gayuM. paraMtu have teo gahana citanamAM UtarI jANe aMtarmukhI thavA icchatA hatA. A samaya lagabhaga temanI 75 varSanI vayano haze tyAra pachI to teonI Ayusthiti lagabhaga 22 varSa sudhInI rahI. chatAM temanI zravaNazakti, vicArazakti, potAnI abhivyakti ane besavA-UThavAnI phUrti to yuvAnI jevI ja hatI. have temaNe bahAra javA-AvavAnI pravRttio lagabhaga choDI dIdhI hatI. mulAkAto paNa nahivat ApatA hatA. lekhanakArya paNa ati alpa pramANamAM thatuM. teo vividha viSayonuM kevaLa zravaNa karatA. paraMtu te paNa lagabhaga chellAM sAteka varSathI AvazyakatA pUratuM ja. Ama, chevaTanAM sAteka varSo temaNe taddana nivRttimAM ja gALyAM. AhAramAM to lagabhaga chellAM vIseka varSathI ghaNI alpamAtrA rAkhI hatI. jo ke temaNe 30-35 varSathI to pharasANa, mIThAI ke kaThoLa grahaNa karyA ja nahotAM. phaLa amuka ja jAtanAM letA. bhAre khorAka to bilakula na letA. chellAM dasa varSa to lagabhaga pravAhI para ja rahyA. zarIramAM koI khAsa rogano upadrava nahoto. eka prosTeTa glenDanA oNparezana pachI tenI takalIpha avAranavAra thaI AvatI. te sivAya blaDaprezara, madhuprameha, hRdayaroga jevuM koI darda temane nahotuM. DaoNkaTaro saghana khorAka levAnI salAha ApatA paNa temaNe phakta alpa mAtrAmAM pravAhI khorAka ja levAnuM rAkhyuM hatuM. uMmara sAthe nabaLAI vadhI jatAM ane pezAbanI takalIpha avAranavAra thavA chatAM mayukALanA paMdareka divasa pahelAM potAnI jAte ja jhADA-pezAba mATe UbhA thaIne jaI zakatA hatA. pezAbanI takalIpha vadhI jatAM temane svajanoe vA. sA. haoNspiTalamAM khaseDayA hatA, jyAM tA. 2-3-1978nA roja temano dehavilaya thayo hato.