Book Title: Masihi Yoga
Author(s): Alerik Barlo Shivaji
Publisher: Z_Umravkunvarji_Diksha_Swarna_Jayanti_Smruti_Granth_012035.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211635/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhI yoga O DaoN0 elarika bAralo zivAjI vizva meM cAroM ora yoga kI carcA hai| aneka prAcArya evaM guru, bhAratIya evaM pAzcAtya, jagat meM yoga kI zikSA dekara yoga kA pracAra kara rahe haiN| yaha yoga kI zikSA haThayoga rAjayoga, mantrayoga aura layayoga para AdhArita hai| hindU saMskRti meM vizvAsa kiyA jAtA hai ki manuSya yoga dvArA mokSa prApta kara sakatA hai| bhAratIyadarzana ke anusAra yoga kA artha jIva kA paramAtmA se, Izvara se jur3anA hai, milanA hai| pavitra zAstra bAibala yaha batAtI hai ki Deniyala, yahajekala, yazayyAha, saMta paoNla aura saMta jaoNna ne Izvara kA darzana pAyA thaa| unakA prayAsa, unakA parizrama zArIrika yogAbhyAsa ke dvArA nahIM thA / isa AdhAra para yaha kahA jA sakatA hai ki masIhI yoga bhAratIya yoga se bhinna prakAra kA hai| bhAratIya yoga meM zArIrika yogAbhyAsa para bala diyA jAtA hai| abhyAsa ke dvArA cintana, manana aura dhyAna kI bAta kahI jAtI hai| dhyAna ke pazcAt hI samAdhi kI kriyA hotI hai| yaha sArI kriyAe~ zArIrika tathA endriyika hotI haiN| pavitra zAstra ke adhyayana se jJAta hotA hai ki paulusa ina zArIrika kriyAoM ke bAre meM jAnatA thA aura isI kAraNa vaha likhatA hai ki "zArIrika yogAbhyAsa ke bhAva se jJAna kA lAbha to hai parantu zArIrika lAlasAoM ko rokane meM inase kucha bhI lAbha nahIM hotaa"|' yoga se dehasAdhanA kI jAtI hai, pravRttiyoM para niyantraNa kiyA jAtA hai kintu prabhu yIzumasIha ke dvArA paramezvara ko jAnane ke lie paulusa spaSTa zabdoM meM kahatA hai ki "kyoMki deha kI sAdhanA se kama lAbha hotA hai, para bhakti saba bAtoM ke lie lAbhadAyaka hai|" manuSya yoga ke mAdhyama se siddha bananA cAhatA hai| masIhIdharma kI zikSAe~ bhI isa tathya ko prakaTa karatI haiM ki manuSya ko siddha honA cAhie jaisA ki kahA bhI gayA hai"isalie cAhie ki tuma siddha bano, jaisA tumhArA pitA siddha hai|"3 siddha banane ke upAya bhI sujhAye gaye haiN| paramezvara abrAhama ko kahatA hai, "merI upasthiti meM cala aura siddha hotA jaa|"4 paulusa yAkUba kI patrI meM kahatA hai, "dhIraja se manuSya pUrNa aura siddha hotA hai|" nArAyaNa vAmana tilaka jo eka bhAratIya the aura jinhoMne masIhIdharma svIkAra kara liyA thA, yaha mAnate the ki prabhu yIzumasIha yoga kA prabhu hai| usane eka aisI yaugika paddhati batalAI hai jo saba yoga-paddhatiyoM meM sarala aura sahaja hai| bhAratIyayoga meM yogI vairAgya ko apanAkara vairAgI hotA hai jabaki masIhI yoga paddhati meM masIhIyogI ko prabhu yIzumasIha kA anurAgI honA Avazyaka hai| masIhIdharma zArIrika yogAbhyAsa ko nahIM kintu Atma-yogAbhyAsa ko uttama mAnatA hai jaisA ki likhA hai-"zArIrika manuSya paramezvara ke prAtmA kI bAteM grahaNa nahIM karatA kyoMki ve usakI dRSTi meM mUrkhatA kI bAteM haiM aura na vaha unheM jAna sakatA hai kyoMki unakI jAMca prAdhyAtmika rIti se hotI hai|"" Asamastha tama Atmastha mana taba ho sake Azvasta jama Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpAna paMcama khaNDa / 210 masIhI yoga kI AvazyakatA 1 masIhIdharma ke itihAsa ko dekhane se jJAta hotA hai ki madhyakAla meM saMtoM ne dhyAna kI paddhati ko apanAyA aura paramezvara ke usa prema ke rahasya ko jaanaa| vizeSakara kaitholika saMtoM ne isa paramparA para adhika dhyAna diyA tAki masIhI bharapUrI ko pA sake masIhI yoga kI AvazyakatA varttamAna meM bahuta adhika hai| zrAvazyakatA kA prathama kAraNa hameM iphisiyo kI patrI meM milatA hai / vahA~ likhA hai - " masIha ke usa prema ko jAna sako jo jJAna se pare hai ki tuma paramezvara kI sArI bharapUrI taka paripUrNa ho jAo / "5 eka kAraNa aura hai jisakA varNana paulusa eka anya sthAna para karatA hai| vaha likhatA hai ki "tumhArA ghAtmA aura prANa aura deha prabhu yIzu masIha ke dhAne taka pUre-pUre aura nirdoSa surakSita rhe|" 'masIha dharma' meM prabhu yIzu masIha ke dvitIya bhAgamana ke bAre meM zikSA dI jAtI hai| ataH usa samaya taka pratyeka vizvAsI ko masIhI yoga kI AvazyakatA hai / siddha puruSa kauna hai ? mattI racita susamAcAra meM siddha banane ke lie kahA gayA hai| prAkhira siddha puruSa kI paribhASA kyA hai ? bAibala siddha puruSa kI paribhASA karatI hai ki "jo koI vacana meM nahIM cUkatA vahI to siddha puruSa hai aura sArI deha para bhI lagAma lagA sakatA hai / "10 siddha puruSa kA AdhAra vizvAsa aura dhIraja hotA hai jaisAki kahA gayA hai ki "tumhAre vizvAsa ke parakhe jAne se dhIraja utpanna hotA hai, para dhIraja ko apanA kAma karane do ki tuma pUre ghara siddha ho jAo aura tuma meM kisI bAta kI ghaTI na ho|"1" eka siddhapuruSa hone ke lie jisakI zrAvazyakatA hai usakA varNana paulusa tItusa kI patrI meM karatA hai| vahIM likhA hai ki "prAcIna (aguvA) ko jitendriya honA cAhie / prataH siddhapuruSa ke lie Avazyaka hai ki vaha saMyama aura dharma aura bhakti se jIvana bitaaye| paulusa ne kahA bhI hai ki "isa yuga meM saMyama aura dharma aura bhakti se jIvana bitaayeN|"13 mattI racita susamAcAra eka aura bAta ke lie izArA karatA hai ki siddhapuruSa hone ke lie kaMgAla honA Avazyaka hai arthAt grahaM bhAva kA lopa honA Avazyaka hai / zrAsakti se "yadi tU siddha honA cAhatA hai to jA apanA mAla hRdaya meM riktatA honA Avazyaka hai / pare honA zrAvazyaka hai / kahA gayA hai ki becakara kaMgAloM ko de / "14 masIhI yoga ke sambandha meM 'kucha vicAra bhAratIya dRSTi ko dhyAna meM rakhakara kucha masIhI anuyAyiyoM ne masIhI yoga ko bhAratIya saMdarbha meM dekhane kA prayAsa kiyA hai| sarvaprathama hama je0 ema0 DecaneTa ke vicAroM se avagata hoMge, jinhoMne krizciyana-yoga nAmaka eka pustaka kI racanA kI hai| unhoMne masIhIyoga meM cAra prakAra ke abhyAsa batAye haiM- ( 1 ) pavitratA ko AdhyAtmika abhyAsa dvArA pAnA, (2) prArthanA kA abhyAsa, (3) saMgati kA abhyAsa aura (4) Izvara ke sammukha pratidina kI upasthiti / prArthanA para unhoMne bahuta adhika bala diyA hai aura isa sambandha meM ve likhate haiN| ki " eka masIha ko prArthanA meM apane jIva (Self) ko khojanA nahIM par3atA yA pUrvIya vidvAnoM kI taraha apane ko bhUlanA nahIM par3atA, parantu vaha apane Apako paramezvara ke vacana ke Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhI yoga | 211 sammukha udghATita karatA hai kyoMki isIse vaha apane ko khoja sakatA hai aura usakA astittva hai|"15 enthonI DI0 melo ke vicAra enthonI DI0 melo (esa0 je0) eka kaitholika phAdara haiN| ve sAdhanAsaMsthA, pUnA ke saMcAlaka haiM / unhoMne unakI pustaka 'sAdhanA-e ve TU gaoNDa' meM dhyAna para adhika bala diyA hai, unhoMne cAra tathyoM para abhyAsa karane ko kahA hai-(1) sAvadhAnI (Awareness) jisameM unhoMne pAMca abhyAsa batAye haiM-mauna kI AvazyakatA, zArIrika saMvedanA, zArIrika saMvedanA aura vicAra niyantraNa tathA zvAsa-prazvAsa sNvednaaeN| dUsare ko unhoMne sAvadhAnI aura dhyAna (Awareness and Contemplation) kahA hai| isameM unhoMne nau abhyAsa diye haiM(1) Izvara merI zvAsa meM, (2) Izvara ke sAtha zvAsa-saMcAra, (3) zAntatA, (4) zArIrika prArthanA, (5) Izvara kA sparza, (6) dhvani, (7) dhyAnAvasthA, (8) sabhI meM Izvara ko DhUMDhanA, aura (9) dUsaroM kI sacetatA / (3) isa abhyAsa ko 'kalpanA' ke antargata rakhA gayA hai jisameM yahA~ aura vahA~ kI kalpanA, prArthanA ke lie eka sthAna, galIla ko lauTanA, jIvana ke prAnandAyaka rahasya, duHkha bhare rahasya, krodha se mukti, khAlI kursI, iganeziyana dhyAna, pratIkAtmaka kalpanAe~, duHkha pahu~cAne vAlI smRtiyoM kA acchA honA, jIvana kA mUlya, jIvana ke svarUpa ko dekhanA, apane zarIra ko tyAgate samaya bidA kahanA, tumhArI antyeSTi, mRtakazarIra kI kalpanA aura bhUta, bhaviSya aura vyakti kI cetanA kI bAta kahI gaI haiN| (4) cauthe abhyAsa meM 'bhakti' ko liyA gayA hai jisake antargata beneDikTAina prakAroM kA samAveza hai-jaise kaNThI (Vocal) prArthanA, prabhu yIzumasIha kI prArthanA, Izvara ke hajAra nAma, aise dekhanA jaise vaha tumheM dekha rahA hai, prabhu yIzu kA hRdaya, upasthiti ke avasara para nAma, madhyasthatA karAne kI prArthanA, yIzumasIha uddhAraka hai usakA nivedana, pavitrazAstra kI AyateM, pavitraicchA, kendrita Izvara, prema kI jIvita prAga, prazaMsA kI prArthanA prAdi ke rUpa meM abhyAsa batAyA gayA hai| phAdara nyUnara ke vicAra phAdara nyUnara ne unakI pustaka 'yoga aura masIhIdhyAna' meM nimnarUpa se apane vicAra vyakta kiye haiM "masIhIdharma aura yoga meM do vizeSa bhinnatA haiN| masIhIdharma meM Izvara se eka vyaktigata sambandha hai jo ki yoga ke svayaM dhyAna, unnati, parAvartana aura manuSyazakti se bhinna haiN|"16 appAsvAmI ke vicAra appAsvAmI likhate haiM ki hameM yaha spaSTa kara denA cAhie ki koI masIhI yoga aura hindU yoga nahIM hai| yaha mAnasika anuzAsana hai aura kisI bhI dharma ke anuyAyI dvArA kAma meM liyA jA sakatA hai|' Asamastha tama Atmastha mana taba ho sake Azvasta jama Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa /212 arcanArcana baibala meM varNita camatkAra kucha vyakti baibala meM vaNita camatkAroM ko yoga dvArA mAnate haiN| udAharaNasvarUpa dekheM to baibala ke purAne niyama meM elizA nabI kA varNana hai| eka dina eka vidhavA strI elizA ke pAsa AI aura usane nivedana kiyA ki mujhe mahAjana kA RNa denA hai| mahAjana merI santAnoM ko beca dene kA bhaya dikhA rahA hai| ataH merI rakSA kIjiye / elizA ne pUchAtumhAre ghara meM koI sampatti hai yA nahIM? strI ne uttara diyA ki eka choTe se bartana meM kevala thor3A sA tela hai / elizA ne uttara diyA--"jAno apane par3osiyoM ke gharoM se mAMgakara bar3e-bar3e jitane bartana mila sake, le pAtro aura apane usa tela ke bartana se tela DAla-DAlakara una saba bartanoM ko bhara do, dekhogI jitanA DAlogI utanA hI bar3hatA jaayegaa| saba bartana bhara jaayeNge| phira usa tela ko becakara RNa cukA denA aura jo kucha baca rahe use apane nirvAha ke lie rakha lenaa|"'8 aisA hI hayA / isI prakAra eka bAra elizA ne sAta sau logoM ko bhojana karavAyA thaa|'' prazna upasthita hotA hai ki kyA elizA eka yogI thA ? prabhu yIzumasIha ke camatkAra to bahuta prasiddha haiN| unhoMne murdo ko jilAyA, kor3hiyoM ko zuddha kiyA, pAMca hajAra logoM ko bhojana karavAyA, pAnI para cale, havA aura tUphAna ko zAnta kiyA, pAnI ko dAkha-rasa banAyA, andhoM ko aAMkheM dI graadi-aadi| yaha saba tathya unake pUrNayogI evaM niSkalaMka-avatAra hone ke saMketa dete haiM / elizA aura prabhu yIzu masIha ke ziSyoM ne bhI camatkAra kiye kintu ve saba paramezvara ke anugraha ke kAraNa the aura yahIM masIhI yoga aura bhAratIya yoga meM antara dikhAI detA hai| masIhI yoga aura bhAratIya yoga meM antara bhAratIyadarzana ke anusAra eka yogI karma na karate hue dhyAna karatA hai jisake kAraNa udAsInatA dRSTigocara hotI hai kintu masIhIdharma sevA kI bhAvanA ko janma detA hai| phAzvIra unakI pustaka 'dI krAuna praoNpha hindUijma' meM likhatA hai "Instead of the action which comes from indifference Christ commands the service which springs from love."20 pAdarI prArthara I. mesI likhate haiM ki prema ke binA paramAtmA se milane kI sArI aAkAMkSAeM, yoga kI sArI prakriyAyeM aura usake vividha prakAra vyartha evaM niSphala haiM aura ve baibala se uddhata karate haiM ki "yadi koI manuSya merA anusaraNa karanA cAhatA hai to vaha apanA ahaMkAra tyAga de aura pratidina apanA krUsa uThAkara mere pIche ho leN| nyUnara kA kathana hai ki yoga aura masIhI pUrNatA meM jo bheda hai ki eka masIhI anugraha kA jIvana jItA hai jo paramezvara kA varadAna hai / 22 manuSya ko paramAtmA ko khojane kI AvazyakatA nahIM hai, vaha usako zvAsa se bhI bahuta karIba usake pAsa hai / paulusa kahatA hai, "maiM nahIM kintu prabhu mujha meM jItA hai|" masIhI yoga dvArA eka masIhI kevala prabhu yIzumasIha ko jAnane kA prayatna hI nahIM karatA balki vaha prArthanA karatA hai jo masIhIyoga kA eka aMga hai ki "he Izvara, mujhe jA~ca Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhI yoga | 213 kara jAna le / mujhe parakha kara merI cintAoM ko jAna le aura dekha ki mujhameM koI burI cAla hai ki nahIM aura ananta ke mArga meM merI aguvAI kr|"23 uparokta sabhI bAteM jo masIhI yoga meM pAI jAtI haiM, bhAratIya yoga meM nahIM pAI jAtI / masIhIdharma meM vizvAsa kI sAdhanA hai / likhA hai "vizvAsa kara to tU aura terA gharAnA uddhAra pAyegA" aura yaha zabda yoga kI sArI prakriyAmoM ko niSphala banA dete haiN| prabhu yIzumasIha pratijJA karate haiM ki "he thake aura bojha se dabe logo, mere pAsa prAyo, maiM tumheM vizrAma duuNgaa|" itanA hote hue bhI hama dekhanA cAhegeM ki masIhIdharma meM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna aura samAdhi jaise sopAna haiM yA nahIM aura baibala ke AdhAra para carcA kareMge jo prabhu yIzumasIha kI saMgati meM sahAyaka banate haiM / yadi eka masIha inakA pAlana karatA hai, vaha vAstava meM masIhI jIvana jItA hai, anyathA nahIM / masIhIdharma meM yama yama ke antargata (1) ahiMsA (2) satya (3) asteya (corI na karanA) (4) brahmacarya tathA (5) aparigraha, sAMsArika vastuoM ko ekatrita na karanA) para bala diyA jAtA hai| yadi masIhI jIvana meM bar3hanA hai aura prabhu kI saMgati karanA hai to Avazyaka hai ki hama yaga kA pAlana kreN| hama dekheMge ki baibala meM yama para kisa prakAra prakAza DAlA gayA hai| pahilA tathya ahiMsA kA hai| masIhIdharma bhI hiMsA kI prAjJA nahIM detaa| dasa prAjJAnoM meM se eka prAjJA hai "hatyA na karanA" (nirgamana 20: 1-17) masIhIyoga hameM prema kA saMdeza detA hai / galatiyo 5: 1921 meM una logoM ke bAre meM batAyA gayA hai jo prAtma-yoga kA anusaraNa nahIM karate / paulusa spaSTa zabdoM meM likhatA hai ki "aise-aise kAma karane vAle paramezvara ke rAjya ke vArisa nahIM hoNge|" kevala zArIrika hatyA karane kA hI virodha nahIM hai kintu manuSya ko mAnasika rUpa se, vANI ke rUpa se bhI hatyA nahIM karanA caahie| masIhI dharma prAtma-yoga ke mAdhyama se zarIra kI lAlasAnoM ko vaza meM karane ke lie sAdhana batAtA hai| paulusa galatiyo kI patrI 5:16 meM likhatA hai-"AtmA ke anusAra calo, to tuma zarIra kI lAlasA kisI rIti se pUrA na kroge|" zarIra kI lAlasA to zarIra ke sAtha samApta ho jaayegii| prabhu yIzumasoha ne ahiMsA kA jo saMdeza saMsAra ko diyA yaha samasta mahAtmAoM ke saMdeza se bar3hakara hai| unhoMne krUsa kI mRtyu saha lii| ve krUsa para se amRtavANI bola rahe the ki "he pitA, inheM kSamA kara, kyoMki yaha nahIM jAnate ki kyA kara rahe haiN|" prabhu yIzumasIha siddha puruSa the| ata: masIhIdharma kI yaha zikSA hai ki mana, vacana aura karma se ahiMsA kA pAlana karanA caahie| yama ke antargata dusarA tathya satya hai / satya kyA hai ? pilAtusa ne prabhu yIzumasIha se pUchA thA (pUhannA 18:28) prabhu yIzumasIha kA uttara thA, 'mArga aura saccAI aura jIvana meM hI hU~ (pUhannA 16:6) manuSya satya kA khojI hai, satya kA pAlana karanA cAhatA hai, satya ko jAnanA cAhatA hai| isa sArvabhaumika satya ko, satya kI prAtmA kI AvazyakatA hai, jaisA ki baibala meM pUhannA 15:26 meM batAyA gayA hai ki yaha hameM pitA kI ora se milatA hai / vAstava meM satya ko jAnanA aura apane ko pahicAnanA prabha yIzUmasIha ko jAnanA aura pahicAnanA hai / Asanastha tama Atmastha mama taba ho sake Azvasta jama www.janenorary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNa | 214 arcanArcana yama ke antargata tIsarA tathya 'asteya' hai jisakA artha hotA hai 'corI na krnaa| masIhIdharma kI zikSAoM meM dasa prAjJAmoM meM se eka AjJA hai, corI na karanA / mattI 19:16 meM hama par3hate haiM ki eka manuSya prabhu yIzumasIha ke pAsa AyA aura pUchatA hai ki ananta jIvana kaise pAU~ / prabhu yIzu uttara dete haiM ki yadi tU jIvana meM praveza karanA cAhatA hai to prAjJAmoM ko mAnakara / polusa zikSA ke rUpa meM romiyoM kI patrI 2:29 meM likhatA hai-"so kyA tU jo auroM ko sikhAtA hai, apane Apa ko nahIM sikhAtA, kyA tU jo corI na karane kA upadeza detA hai, Apa hI corI karatA hai| prabhu kA vacana sikhAtA hai, 'corI karane vAlA phira corI na kareM, varana bhale kAma karane meM apane hAthoM se parizrama kreN| masIhIdharma meM asteya kA pAlana karanA Avazyaka hai| cauthA tathya 'brahmacarya' hai| brahmacarya kA artha brahma ke sAtha, Izvara ke sAtha vicaraNa karanA hai kintu isakA artha saMyama se liyA jAtA hai| masIhIdharma saMyama karane kI bhI zikSA detA hai / dasa AjJAnoM meM se eka AjJA hai "vyabhicAra na karanA" (nirgamaka 20:14) dhArmikarUpa se yaha isalie Avazyaka hai ki jo brahmacarya kA pAlana nahIM karatA usakI umra kama hotI hai jaisAki ayyUba kI pustaka 15:20 meM likhA hai ki "balAtkArI ke varSoM kI ginatI ThaharAI huI hai" kyoMki vaha apane brahmacarya ko naSTa karatA hai / yahIM nahIM, brahmacarya kA pAlana nahIM karanA paramezvara se baira karanA hai| yAkUba kI patrI 4134 meM likhA hai, 'he vyabhicAriNiyoM, kyA tuma nahIM jAnatI ki saMsAra se mitratA karanI paramezvara se baira karanA hai ? yaha tathya puruSoM para bhI lAgU hotA hai / prabhu yIzumasIha ko jAnane ke lie saMyama aura brahmacarya kI AvazyakatA hai| antima tathya hai 'aparigraha' 'aparigraha kA artha hai sAMsArika vastuoM kA saMcaya na karanA / masIhIdharma aparigrahasiddhAnta kA bhI poSaka hai / bhajana saMhitA kA lekhaka batAtA hai ki manuSya "dhana kA saMcaya to karatA hai parantu nahIM jAnatA ki use kauna legA "(bhajana saMhitA 39-6) vAstava meM jo parigrahI hotA hai vaha lobhI hotA hai aura lobhI manuSya ke bAre meM kahA gayA hai ki "lobhI paramezvara ko tyAga detA hai aura usakA tiraskAra karatA hai|" nItivacana 23:4 meM kahA gayA hai ki "dhanI hone ke lie parizrama na karanA, apanI samajha kA bharosA chodd'naa|" bhajana saMhitA 62-10 meM kahA gayA hai ki "andhera karane para bharosA mata rakho aura lUTa-pATa karane para mata phuulo|" aparigraha siddhAMta ke bAre meM naye niyama meM adhika spaSTarUpa se kahA gayA hai| mattI 6-19 meM likhA hai "apane lie pRthvI para dhana ikaTThA na karo, jahA~ kIr3A aura kAI bigAr3ate haiM aura jahA~ cora seMgha lagAte aura curAte hai|" dhanavAnoM ke viSaya meM kahA gayA hai ki paramezvara ke rAjya meM dhanavAna ke praveza karane se U~Ta kA sUI ke nAke meM se nikala jAnA sahaja hai" (marakusa 10:25) / masIhIyoga ke prathama caraNa meM yama kA niyama sahAyaka hai jo ki bAhya hai| isameM saphala hone ke bAda hI hama Antarika prayoga kI ora bar3ha sakate haiN| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhI yoga | 215 masIhI dharma meM niyama yama kI taraha hI niyama ke pAMca bheda mAne jAte haiM--(1) zauca, (2) santoSa, (3) tapa, svAdhyAya aura (5) Izvara praNidhAnA niyama bAhya aura prAntarika donoM haiN| ina niyamoM kA pAlana karane se AtmA zuddha hotI hai aura manuSya Izvara kI ora bar3hatA hai / zauca masIhIdharma meM zauca do prakAra kA hai-bAhya aura prAntarika / yadyapi bAhya zauca para itanA dhyAna nahIM diyA jAtA hai kintu pavitrazAstra meM bahulatA se sAmagrI upalabdha hai ki kisa prakAra se ibrAnI aura yahadI bAhya zauca kriyA para vicAra karate the| mRtaka manuSya ko sparza karane se jo azuddhatA hotI hai usakA vivaraNa aura nivAraNa kA upAya 'ginatI kI pustaka' 19:7 meM batAyA gayA hai| yazayyAha nabI likhatA hai ki koI azuddha vastu mata chumo (yazayyAha 52:11) paulusa likhatA hai ki koI vastu ko mata chuno to maiM tumheM grahaNa karUgA" (2 karinthiyoM 6:17) mUsA kI vyavasthA ke anusAra kaI kAma aura dazA azuddha samajhI jAtI thI aura phira zuddha hone ke lie koI rIti pUrI karanI par3atI yA bheMTa car3hAnI par3atI thii| prasUtA ke samaya (laivyavyavasthA 12); kor3ha (laivya 13:14), prameha (laivya 15), murde se chU jAnA (ginatI 19:11-22, 31), kisI mRtaka pazu se chU jAnA (laivya 11:39-40, 17:15-16, 22-8) azuddha samajhe jAte the| jaba azuddhatA ekadama prakaTa ho jAtI taba usase zuddha hone ke lie halkI aura Asana rIti pUrI karanI par3atI thii| (laivya 11:24-25, 28, 39-40% 15:5, 8, 21; ginatI 19:11-12) kintu azuddhatA prakaTa na ho aura zUddha hone kI rIti pAlI na jAye taba pApa-balidAna car3hAnA par3atA thaa| prazuddhatA kI vyavasthA meM do bAteM thI-(1) manuSya ke pApa kI dazA aura (2) jo prAcIna jAtiyoM meM thI ki jo vastu athavA manuSya paramezvara ko arpaNa kiyA huaA ho agara vaha kisI aura cIz2a se cha le to vaha vastu vA manuSya bhI arpaNa kiye hue ke samAna ho jAtA hai aura vaha dUsare kAma ke yogya nahIM rhtaa| bAda meM yahUdiyoM meM zuddhatA ke itane niyama bana gaye ki ve asalI bAtoM aura vicAroM ko bhUla gaye / hAtha-pairoM ko dhonA, kaToroM, loToM aura tAmbe ke bartanoM ko dhonA-mAMjanA (marakusa 7:3-4) puraniyoM kI rIti thii| naye niyama meM Antarika zauca para bala diyA gayA hai| 'preritoM ke kAma' 10:12 meM patarasa azuddha bhojana kI bAta kahatA hai kintu 15 vIM Ayata meM kahA gayA hai ki "jo kucha paramezvara ne zuddha ThaharAyA hai, use tU azuddha mata kaha / ' naye niyama kA AdhAra bacana hai aura bacana meM zakti hai ki vaha zuddha kareM jaisAki kahA gayA hai ki "tuma to usa bacana ke kAraNa jo maiMne tuma se kahA hai, zuddha ho|" (yUhannA 15-3) naye niyama kI zikSA bAhya nahIM kintu prAntarika zauca para bala detI hai| paulusa likhatA hai'tumameM vyabhicAra aura kisI prakAra ke azubha kAma kI carcA taka na ho|' (iphisiyo 5:3) zarIra ko svaccha rakhane para itanA bala nahIM diyA gayA jitanA ki mana kI zuddhatA para bala diyA gayA hai| / kahA gayA hai, "dhanya haiM jinake mana zuddha haiM, kyoMki ve paramezvara ko dekheMge" (mattI 5:8) "kyoMki Asanastha tama bhItara se arthAt manuSya ke mana se burI-burI cintA, vyabhicAra, corI, hatyA, parastrI-gamana, Atmastha mama taba ho sake Azvasta jama Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 216 . arcanArcana lobha, duSTatA, chala, lucvApana, kudRSTi, nindA, abhimAna aura mUrkhatA nikalatI hai" (marakusa 7:21) / isI kAraNa likhA hai, "apane una aMgoM ko mAra DAlo jo pRthvI para haiM arthAt vyabhicAra, azuddhatA, duSTakAmanA, burI lAlasA aura lobha ko jo mUttipUjA ke barAbara haiN|" masIhIdharma meM mUttipUjA kA niSedha hai aura jo vyakti Antarika zauca para dhyAna nahIM detA vaha pavitrazAstra ke anusAra mUttipUjaka hai / bAhya zauca kA apanA mahattva svAsthya kI dRSTi se hai parantu usase bar3hakara Antarika zoca hai| prabhu yIzumasIhI eka pharIsI ko kahate haiM ki 'he pharIsiyo ! tuma kaTore aura thAlI ko Upara-Upara to mAMjate ho, parantu tumhAre bhItara andhera aura duSTatA bharI hai| he nirbuddhiyoM, jisane bAhara kA bhAga banAyA, kyA usane bhItara kA bhAga nahIM banAyA ? parantu hA~, bhItara vAlI vastuoM ko dAna kara do, to dekho, saba tumhAre lie zuddha ho jAyegA" (lakA 11:39-41) paulusa bAhya aura prAntarika zauca donoM ke prati saceta thA / vaha karintha kI kalIsiyA ko likhatA hai ki "kyA tuma nahIM jAnate ki tumhArI deha masIha ke aMga hai ? so kyA maiM masIha ke aMga lekara unheM vezyA kA aMga banAU~ ? kadApi nhiiN|" (1 karinthiyoM 6:15) masIhadharma meM zarIra ke kAmoM aura AtmA ke kAmoM meM antara diyA gayA hai aura isI kAraNa masIhayoga meM AtmA kI zuddhatA para bala diyA gayA hai jisake kAraNa zarIra kI lAlasA samApta ho jAtI hai| ata: prAntarika zauca ko niyama ke rUpa meM pAlana karanA eka masIhI ke lie anivArya hai| saMtoSa niyama ke antargata dUsarA tathya saMtoSa hai| kahA jAtA hai ki manuSya icchAnoM kA puMja haiM / eka icchA kI pUrti hone para dUsarI icchA janma le letI hai| isa hetu Avazyaka hai ki hama apanI icchAnoM para niyaMtraNa rkheN| saMtoSa jIvana meM vaha tatva hai jo satya ko jAnane aura udghATita karane meM sahAyaka hotA hai| kucha loga bhakti kA sahArA lete haiM kintu masIhIdharma kA zikSaka paulusa kahatA hai ki "saMtoSa sahita bhakti bar3I kamAI hai kyoMki na hama jagata meM kucha lAe haiM aura na kucha le jA sakate haiM aura yadi hamAre pAsa khAne aura pahinane ko ho, to inhIM para saMtoSa karanA caahie| para jo dhanI honA cAhate haiM, ve aisI parIkSA aura phaMde aura bahutere vyartha aura hAnikAraka lAlasAnoM meM phaMsate haiM, jo manuSya ko bigAr3a detI hai aura vinAza ke samudra meM DabA detI hai" (1 timuthiyusa 6:6-9) saMtoSa deha kI sAdhanA se prApta nahIM hotA hai parantu saMtoSa bhakti ke dvArA prApta hotA hai| masIhIdharma kI yaha zikSA hai ki kisI bhI bAta kI cintA mata karo (philisiyoM 4-6) mattI (cita susamAcAra meM bhI kahA gayA hai ki cintA na karanA ki kyA khAyeMge aura kyA pIeMge (mattI 6:25) parantu saMtoSa rakhane kA abhyAsa kro| paulusa to ibrAniyoM kI patrI meM spaSTa kahatA hai ki "tumhArA svabhAva lobharahita ho aura jo tumhAre pAsa hai usI para saMtoSa karo" (ibrAniyo 13-5) masIhIyoga meM bar3hane ke lie Avazyaka hai ki saMtoSa para dhyAna de aura jIvana meM saMtoSa kA abhyAsa kreN| tapa niyama ke antargata tIsarA tathya tapa hai| hindUdharma ke anuyAyI tapa karane ke koI mAdhyama apanAte haiN| koI khar3A rahatA hai, koI kAMToM para sotA hai, koI hAtha sukhAtA hai, koI agni ke bIca baiThatA hai arthAta ve nAnA prakAra kI tapa kI kriyAoM ko karate haiM kintu masIhIdharma meM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhIyoga/217 tapa kI vyAkhyA bhinna hai| masIhIdharma meM tapa ke antargata vrata, pazcAttApa, prArthanA aura bhajana pAte haiN| vrata ke bAre meM purAne niyama aura naye niyama donoM meM sAmagrI prApta hotI hai| vyavasthA ke anusAra kevala prAyazcitta ke dina vrata rakhA jAtA thA (lavya vyavasthA 16) / yahadI cAra : upavAsa rakhate the arthAt cauthe, pAMcaveM, sAtaveM aura dasaveM mahIne meM (jakraryAha 7:3-5; 8: 19) / kabhI-kabhI sArI jAti ke pazcAttApa ke lie vrata pracArA jAtA thaa| (1 rAmUela 7:9; 2 itihAsa 20:3; poela 1:14, 2:15) / naye niyama meM bhI upavAsa ke bAre meM sAmagrI upalabdha hotI hai| (1) prAyazcitta ke dina vrata (preritoM ke kAma 27:9) aThavAre ke vrata (mattI 9:14; marakusa 2:18; lukA 5:33; 18:12; preritoM ke kAma 10:30) pavitrazAstra batAtA hai ki mUsA ne cAlIsa dina vrata rakhA thA (1 rAjA 37:8) prabhu yIzumasIha ne bhI cAlIsa dina vrata rakhA thA (mattI 4:2 marakusa 1:12-13; lUkA 4:2) vrata isa dRSTi se rakhA jAtA hai ki hama paramezvara kA smaraNa karate rheN| vrata rakhanA eka abhyAsa hai| mattI ne vrata ke sambandha meM nimna vicAra preSita kiye haiM "jaba tuma upavAsa karo to kapaTiyoM kI nAI tumhAre muMha para udAsI na chAI rahe, kyoMki ve apanA maha banAe rahate haiM, tAki loga unheM upavAsI jaaneN| maiM tuma se saca kahatA hai ki ve apanA pratiphala pA cuke / parantu jaba tU upavAsa kare to apane sira para tela mala aura maMha dho tAki loga nahIM parantu terA pitA jo gupta meM hai, tujhe upavAsI jAne; isa dazA meM terA pitA jo gupta meM dekhatA hai, tujhe pratiphala degaa|" (mattI 6:16-18) / pazcAttApa arthAt mana-phirAva masIhIjIvana kI pahilI sIr3hI pazcAttApa hai| yUhannA bapatismA dene vAle ne pazcAttApa ke lie upadeza diyaa| prabha yIzUmasIha ne bhI pazcAttApa para bala diyaa| pazcAttApa karanA yadyapi icchAzakti para nirbhara hai kintu vaha paramezvara kA dAna bhI hai (preritoM ke kAma 11: 18:2, tImuthiyutasu 2:25) pazcAttApa karanA burAiyoM ko chor3a dene kA dyotaka hai| ur3AU putra ke varNana se yaha spaSTa hotA hai (lakA 15:17-18) masIhIdharma meM pazcAttApa apane pApoM kA karanA hai kyoMki pApa ke dvArA hI mRtyu hai| paulusa likhatA hai-"pApa kI majadUrI mauta hai" (romiyo 5:12) karinthiyo maNDalI ko kahatA hai ki mRtyu kA DaMka pApa hai" (1 karinthiyo 15:26) isa kAraNa pApa se mana phirAnA Avazyaka hai| masIhIdharma kA AhvAna hai, "mana phirAyo aura lauTa Ayo ki tumhAre pApa miTAe jAe~ (preritoM ke kAma 3-19) pazcAttApa karanA dhArmikatA kA jIvana bitAnA hai| pazcAttApa naitikatA kI ora agrasara karatA hai| prArthanA karanA masIhIdharma meM prArthanA para bahuta adhika jora diyA jAtA hai| prArthanA sAmUhika bhI hotI hai aura vyaktigata bhii| prArthanA Izvara se bAtacIta karanA hai| prArthanA vAstava meM masIhIjIvana meM eka parIkSaNa hai| vaha eka zakti hai| masIhIjIvana kA hRdaya hai| vizvAsa kI prArthanA jIvana meM camatkAra paidA karatI hai| likhA hai-"aura yIzu bhI bapatismA lekara prArthanA kara rahA thA to AkAza khula gayA" (lUkA 3:21) eka anya sthAna para lUkA likhatA Asamastha tama Atmastha mana taba ho sake Azvasta jama Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 218 - arcanArcana - hai-"jaba vaha prArthanA kara rahA thA to usake cehare kA rUpa badala gayA aura usake vastra zveta hokara camakane lge|" (lUkA 9:29) isa kAraNa pavitra zAstra meM prArthanA karanA bhI sikhAyA gayA hai| likhA hai-"jaba tU prArthanA kare to apanI koTharI meM jA aura dvAra banda karake apane pitA se jo gupta meM hai, prArthanA kr|" (mattI 6:1) pavitra zAstra yaha bhI batAtA hai ki manuSya ko nitya prArthanA karanI cAhie (lakA 15:1) / yaha bhI batAyA gayA hai ki prArthanA karane meM kabhI krodha aura vivAda nahIM honA cAhie / paulasa kA kathana hai, "so maiM cAhatA hU~ ki hara jagaha puruSa binA krodha aura vivAda ke pavitra hAthoM ko uThAkara prArthanA kre|" (1 timothI 2:8) pavitra zAstra viSayoM ko bhI batAtA hai jisa para prArthanA karanI caahie| udAharaNasvarUpa pApoM kI kSamA ke lie (mattI 6:12); buddhi ke lie (yAkUba kI patrI 1:5) roja kI roTI ke lie (mattI 6:11, lakA 12:22, 32); jIvana kI ghaTanAoM ke lie (philipiyo 4:6); jo Izvara ko nahI jAnate (yAkaba kI patrI 5:16, 20) aura bImAroM ke lie (yAkUba kI patrI 5:15, bhajana saMhitA 103:3-4) ina saba se jJAta hotA hai ki masIhIdharma prArthanA kA jIvana bitAne para bala detA hai| isa kAraNa pratyeka masIhI ko prArthanA karane kA abhyAsa Avazyaka hai tAki vaha prArthanA ke dvArA apane hRdaya ko paramezvara ke sammukha khola ske| svAdhyAya niyama ke antargata cauthA tathya svAdhyAya hai| svAdhyAya kA artha hai svayaM adhyayana karanA, cintana krnaa| ata: masIhIdharma ke antargata pavitra zAstra arthAta baibala kA adhyayana karate rahanA Avazyaka hai| pavitra zAstra par3hane se hI vizvAsa jAgata hotA hai jaisA ki paulasa likhatA hai-"so vizvAsa sunane se aura sunanA masIha ke vacana se hotA hai|" (romiyo 10:17) yahozU kI pustaka meM kahA gayA hai ki "vyavasthA kI yaha pustaka tere citta se kabhI na utarane pAe" (yahIzU 12) nabiyoM ne isa bAta para jora diyA hai ki yahovA kA vacana sUna aura par3ha (yarmiyAha 21:11,8; 2 rAjA 7:1; 1 rAjA 22:19 yazayyAha 28:14) svAdhyAya isalie bhI Avazyaka ho jAtA hai ki "yAdi meM vacana thA, vacana paramezvara ke sAtha thA aura vacana paramezvara thA" (yUhannA 1:1) manuSya jaba svAdhyAya karatA hai taba hI jJAnarUpI prakAza kA prakaTIkaraNa hotA hai| isa kAraNa manuSya ke jIvana meM svAdhyAya kA abhyAsa Avazyaka hai aura pratyeka masIha kA svAdhyAyI honA Izvara kI saMgati meM rahane ke samAna hai| Izvara praNidhAna niyama ke antargata antima tathya hai Izvara praNidhAna / isakA artha hai ki Izvara ko bhaktipUrvaka saba karma samarpita karanA / Izvara ke sammukha manuSya kA samarpaNa Avazyaka hai, kyoMki binA usake anugraha prApta nahIM hotaa| manuSya svayaM apane Apa kucha nahIM kara sakatA, jaisAki kahA gayA hai, "maiM dAkhalatA hU~; tuma DAliyA~ ho; jo mujha meM banA rahatA hai aura maiM usameM, vaha bahuta phala phalatA hai, kyoMki mujhase alaga hokara tuma kucha nahIM kara sakate / " (yUhannA 15:5) manuSya apane Apa meM apUrNa hai| yadi usameM yogyatA hai bhI to vaha paramezvara kI ora se hai, paulusa likhatA hai, "yaha nahIM ki hama apane Apase isa yogya haiM ki apanI ora se kisI bAta kA vicAra kara sakeM, para hamArI yogyatA paramezvara kI ora se hai|" (2 karinthiyo 3-5) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masIhIyoga / 219 manuSya ko samarpita jIvana bitAnA isa kAraNa Avazyaka hai ki "jaba taka manuSya ko svarga se na kiyA jAe taba taka vaha kucha nahIM pA sktaa|" yUhannA 3:27 / masIhIdharma meM Asana masIhIdharma meM prAsana ko itanA mahattva nahIM diyA gayA hai jitanA ki hindasaMskRti meM / Asana dvArA zarIra ko isa yogya banAyA jAtA hai ki indriyoM ko vazIbhUta kiyA jA ske| isa sambandha meM masIhI vidvAnoM kA mata hai ki prAsana dvArA zArIrika kaSTa uThAnA ucita nahIM hai| udAharaNa kI dRSTi se pharkhara kA mata uddhRta karanA nyAyocita hogaa| vaha apanI pustaka 'krAuna aoNpha hindUijma' meM likhatA hai ki anta meM zarIra ko kaSTa dene ke banisbata yIzu hameM svayaM ke balidAna kI aora le jAte haiM / 23 / masIhIdharma ke madhyakAla meM romana kaitholika saMta zarIra ko kaSTa dene kI vidhiyoM ko apanAte the tAki iMdriyoM ko niyaMtrita rakhA jA sake / bhAratIya dArzanika DaoN. rAdhAkRSNana ne apanI pustaka 'bhAratIyadarzana' meM henarI sUso ke jIvana para likhI pustaka 'lAipha oNpha di blaiseDa henarI sUso' meM TippaNI meM likhA hai ki "balidAnI IsA ke jIvana ke priya sAthI rahe haiM-dAridraya, kaSTa, apamAna / ataH IsAI saMtoM meM unakA anukaraNa karane ke lie kaSTa aura yAtanAoM ko jhelane kI pratispardhA-sI rhii|"34 masIhIdharma kI pustaka purAne niyama meM eka nabI yonA kA varNana hai| jahAM bure karmoM se pazcAttApa ke lie. yonA ke pracAra karane para, tInave-zahara meM bar3e se lekara choTe taka ne TATa pror3hA / yahA~ taka ki nInave ke rAjA ne bhI rAjakIya vastra utAra kara TATa pror3ha liyA aura rAkha para baiTha gayA yaha mana phirAne kA aura paramezvara se yoga karane kA eka sAdhana thaa| bhArata meM bhI kucha sAdhu saMta TATa pror3hate haiM / jinheM 'TATAmbarI' kahA jAtA hai| masIhIdharma kI mAnyatA yaha hai ki zArIrika yogAbhyAsa se zArIrika lAlasAnoM ko nahIM rokA jA sakatA jaisA ki hama pahile hI kaha cuke haiM.6 masIhIdharma to yaha mAnatA hai ki "dhanya haiM ve jo mana ke zuddha haiM kyoMki ve paramezvara ko dekheNge|"27 ataH Asana se pavitratA utpanna nahIM ho sktii| masIhIdharma meM aisA koI niyama nahIM hai ki prArthanA kisa prAsana meM karanI cAhie, phira bhI vartamAna meM Izvara ke bhakta ghaTane Teka kara hI prArthanA karate haiM aura ghaMToM prArthanA kI dazA meM rahate haiM / kucha bhakta baiThakara aura kucha khar3e hokara bhI prArthanA karate haiN| masIhIdharma meM 'prANAyAma' masIhIdharma kI mAnyatA yaha hai ki zvAsa paramezvara kI dena hai, jaisAki likhA gayA hai ki "paramezvara ne Adama ko bhUmi kI miTTI se racA aura usake nathanoM meM jIvana kA zvAsa phUMka diyaa| manuSyajIvana kI pratyeka zvAsa Izvara para AdhArita hai| baibala kA purAnA niyama meM 'ayyUba' kI pustaka 12:10 meM kahA gayA hai ki "usake hAtha meM eka-eka jIvadhArI kA prANa praura eka-eka dehadhArI manuSya kI prAtmA bhI rahatI hai|'' isase yaha spaSTa hotA hai ki prANAyAma dvArA manuSya Izvara sAkSAtkAra kI ora bar3ha nahIM sakatA / yadyapi masIhIdharma kI sAdhanA meM nUtana rUpa se vicAra kiyA gayA hai| enthonI DI. melo kA vicAra hai ki zvAsa sabase bar3A mitra hai aura AhvAna karate haiM ki "usakI aora apanI parezAniyoM meM lauTo Asamastha tama Atmastha mana taba ho sake Azvasta jama Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama khaNDa / 220 aura Apako vizrAma aura mArgadarzana milegaa|"28 isI AdhAra para ve cAhate haiM ki jaba bhI hama zvAsa leM, hamAre cintana meM yaha honA cAhie ki hama Izvara kI AtmA ko apane meM le rahe haiM aura apane phephar3oM ko usa divyazakti se bhara deM aura jaba hama prazvAsa kara rahe haiM yaha vicAra kareM ki hama apanI azuddhiyoM ko bAhara nikAla rahe haiN| zvAsa aura prazvAsa kA mUlya Izvara ke sAmane nahIM hai| yazayyAha navI cetAvanI detA hai ki "tuma manuSya se pare raho jisakI zvAsa usake nathanoM meM hai, kyoMki usakA mUlya hai hI kyA ?" (yazayyAha 2:22) pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, samAdhi jaise pratyaya baibala meM se nikAlanA eka zodha kArya se kama nahIM hai| isa lekha meM ina sabakI carcA karanA bhI sthAnAbhAva ke kAraNa ucita nahIM hai| ataH isa viSaya meM anyatra likhA jaavegaa| arcanArcana saMdarbha sUcI 1. kulussiyo 2 / 23 3. vahI 58 5. yAkUba kI patrI 114 7. 1 karinthiyo 2014 9. 1 thissalunikiyo 5123 11. vahI 1:3-4 13. vahI-2012 15. krizcana yoga-DecaneTa, pR. 27 17. pAyoniyarasa aoNpha inDijeniyasa trizca niTI. pR. 108 19. 2 rAjA 4:42-44 21. lUkA 9 / 23 23. dI krAuna aoNpha hindUijma, pR. 295 2. 1 timuthithusa 48 4. utpati 17 / 1 6. The Experimental Response P. 26 8. iphisiyo 3119 10. yAkUba kI patrI 3 / 2 12. tItusa 118 14. mattI 19421 16. yoga aura krizcana meDiTezana 25. yonA 36 27. mattI 58 18. 2 rAjA 4:1-7 20. dI krAuna praoNpha hindUijma-pharkhara, pR. 294 22. rilIjiyasa hindajma-pATha-17 24. bhAratIyadarzana bhAga 2, DaoN. rAdhAkRSNana, pR. 350 26. kalussiyo 2 / 23 28. sAdhanA-e ve TU gaoNDa, enthonI DI. melo, pR. 24 ArAdhanA 27 ravIndranagara zikSA mahAvidyAlaya ke pIche ujjaina (ma. pra.) 00