Book Title: Mahavir
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249187/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ emanA jIvanane sparzatI vividha bhUmikAo ] [4] lagabhaga badhA ja jene bhagavAna mahAvIranI jIvanakathAthI ochevatte aMze paricita hoya ja che. pajusaNanA divasamAM ApaNe e kathA vAMcatAsAMbhaLatA AvyA chIe, ane dhArIe tyAre e viSayane lagatuM sAhitya meLavI te jIvanaWAne vAMcI paNa zakIe chIe. tethI huM AjanA sAMvatsarika dharmaparvane divase bhagavAnanA jIvananI saLaMga kathA agara temanI amuka ghaTanAo saMbhaLAvavAnI punakti nathI karate. tema chatAM huM evuM kAMIka kahevA mAguM chuM ke jenAthI bhagavAnanA vAstavika jIvanane paricaya lAdhavAnI dizAmAM ja ApaNe AgaLa vadhI zakIe; ane ekasarakhI rIte mahAvIranA ja anuyAyI gaNAtA vargamAM temanA jIvana vize je je paraspara viruddha evI aneka kalpanAo pravarte che tema ja ghaNIvAra e kapanAo athaDAmaNunuM rUpa dhAraNa karI sampradAyabhedamAM pariNAma pAme che, tenuM asalI kAraNa samajI zakIe ne gerasamaja dUra thavAthI bhagavAnanA jIvananuM UMDuM rahasya paNa pAmI zakIe. huM je kahevA mAguM chuM te svAnubhavane AdhAre ja, bIjA bhAIo ane bahene emAM pitAno anubhava meLavI mArA kathana upara vicAra karaze te ekaMdare bhagavAnanA jIvana vizenI samajaNamAM vadhAre ja thaze. koI eka vyakti dUrathI amuka citrane jue tyAre tene te citrane bhAsa amuka prakAre thAya che. te ja jenAra vyakti vadhAre najIka jaI te citrane jue tyAre tenI daSTimaryAdAmAM citrane bhAsa vadhAre spaSTatAthI UThe che, paNa je te ja vyakti vadhAre ekAgra banI te citrane hAthamAM laI vizeSa bArIkAIthI nihALe te tene enI khUbIonuM ora vadhAre pramANamAM bhAna thAya che. jema citra vize tema mUrti vize paNa che. keI bhavya maMdiramAM bhagavAna mahAvIra jevA dharmapuruSanI sukha ane zAnta mUrti hoya. tene jonAra eka vyakti maMdiranA gAnanAM UbhI hoya, bIjI raMgamaMDapamAM UbhI rahI mUrti nihALatI hoya ane trIjI vyakti garbhagRhamAM jaI mUrtine nihALatI hoya, te badhAMnI ekAgratA ane zraddhA samAna hovA chatAM temanI daSTimaryAdAmAM mUrtine pratibhAsa ochevatte aMze bhinnabhinna prakArane ja hovAne. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ ra05 ' 'citra ane mUrtinA dAkhalAne ApaNe jIvanakathAmAM lAgu pADI viSe paNa karIe te mAre mULa mu rUpaSTa thaze. jemAM bhagavAna mahAvIra jevA dharmapuruSanuM jIvana varNavAyeluM hoya tevA keI paNa eka ke vadhAre pustakane vAMcI-sAMbhaLIne ApaNe temanA jIvanane paricaya sAdhIe tyAre mana upara jIvananI chApa eka prakAranI UThe che. bIjI vAra e ja vAMcela jIvananA vividha prasaMge vize vadhAre manana karIe ane te vize UThatA ekeeka praznane tarka. buddhithI tapAsIe tyAre prathama mAtra vAcana ane zravaNa dvArA prApta karela jIvanaparicaya ghaNI bAbatamAM navuM rUpa dhAraNa kare che. te paricaya prathamanA paricaya karatAM vadhAre UMDo ane saTa bane che. manananI A bIjI bhUmikA zravaNanI prathama bhUmikAmAM paDela ane piSAyela zraddhA saMskAra sAme keTalIka AbamAM baMDa karavAnI preraNA paNa Ape che. zraddhA ane buddhinI athaDAMmaNenA AvA ne pariNAme jijJAsu e dUdhamAMthI mukta thavA vadhAre prayatna kare che. tene pariNAme jijJAsu have tathyanI zedhamAM UMDe Utare che. prathama teNe ekAda je sarvamAnya ke bahumAnya jIvanakathA vAMcI-sAMbhaLIne zraddhA pipI ke tevA ekAda jIvanakathAnA pustaka uparathI anekavidha tarka vita karyA hoya, te pustakanuM mULa jANavA ja have te prerAya che. tene ema thAya che ke je pustakane AdhAre huM jIvana vize vicAruM chuM te puratamAM varNavela prasaMge ane bInAonA mULa AdhAre zA zA che ? kayA asalI AdhAre uparathI e jIvanakathA AlekhAI che? AvI jijJAsA tene jIvanakatha nI asalI sAmagrI zodhavA ane prApta thatI sAmagrInuM parIkSaNa karavA prere che. AvA parIkSaNune pariNAme je jIvanakathA lAdhe che, je iSTa puruSanA jIvanane paricaya prApta thAya che te pahelI zravaNa ane bIjI manana ke tarkanI bhUmikA vakhate prApta thayela paricaya karatAM anekagaNuM vadhAre vizada, saTa ane pramANa hoya che. saMzodhana ke nididhyAsananI A trIjI bhUmikA e kAMI jIvananuM pUrepUruM rahasya pAmavAnI chellI bhUmikA nathI. evI bhUmikA te judI ja che, jene vize ApaNe AgaLa vicArIzuM. meM bhagavAna mahAvIranA jIvana vize kalpasUtra jevAM pustako vAMcI tema ja sAMbhaLIne janmaprApta zraddhA-saMskAre pidhelAM. mArI e zraddhAmAM bhagavAna sivAya bIjA koI paNa dharmapurUSanuM sthAna na hatuM. zraddhAne e kALa jeTalA - nAma ane sAMkaDo teTale je temAM vicArane prakAza paNa zeDo hato, paNa dhIre dhIre zraddhAnI e bhUmikAmAM prazno ane tarkavitarko rUpe buddhinA phaNagA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ci'tana phUTavA prazna thaye ke zuM eka mAtAnA garbhamAMthI khoLa mAtAnA garbhamAM bhagavAnanuM saMkramaNu thayAnI vAta saMbhavata hAI zake ? AvI praznArnAla jema jema mATI thatI gaI tema tema tenI sAme zraddhAe paNa khaMDa uThAvyuM, paraMtu vicAra ane tarkanA prakAze tene leza paNa namatuM na ApyuM. A utthAna patananA tumula dandranuM pariNAma zubha ja AvyuM, huM have yuddha, rAma, kRSNa, krAisTa ane jarathrusta jevA dharmapuruSo ane anya satAnAM jIvane paNa vAMcavAsamajavA lAgyA. jouM chuM to e badhAM jIvatAmAM camatkArInA alaMkAratI kAI, maryAdA na ja hatI. darekanA jIvanamAM ekabIjAne AMTe evA ane ghaNe aMze maLatA camatkAra dekhAyA. have manamAM thayuM jIvanakathAnAM mULa ja tapAsavAM. bhagavAnanA sAkSAt jIvana upara aDhI hAra varSanA durbhedya paDado paDelA ja che. to zuM je jIvana varNavAyeluM maLe che, te pramANe pAte, kAI te kaheluM ke khIjA nikaTavartI a MtevAsIoe tene noMdhI ke lakhI rAkhelu agara yathAvat smRtimAM rAkheluM ? AvA AvA praznoe bhagavAnanA jIvananI yathAtha jhAMkhI karAve evA aneka jUnA kahI zakAya tevA graMthAnA adhyayana taraph mate vALyo. e ja rIte yuddha ane rAma, kRSNa Adi dha puruSonAM vanamULa jANavA tarapha paNa vALyo. prAthamika zraddhA mane potAnI pakaDamAMthI chAtI nahi ane vicAraprakAza tema ja taTastha navuM navuM avalokana e paNa potAnA pajo calAvye ja jatAM hatAM. A kheMcAkheMce chevaTe taTasthatA apa jene jaina leAkA sAmAyika kahe che tevuM sAmayika-samata mathanakALa daramiyAna uthamAM AvatuM gayuM, ane e samatve ekAMgI zraddA ane ekAMgI buddhine nyAya ApyA----kAbUmAM ANyA. e samatve mane sUjhADyuM ke apuruSanA vanamAM je jIvatojAgatA dhama deha hAya che tene camatkAra, alakArAnAM AvaraNA sAthe levAdevA zI? e dhama deha to camatkAranAM AvaraNo vinAno ja svayaMprakAza digambara deha che. pachI jouM chuM to badhA ja mahApu SonA jIvanamAM dekhAtI asaMgati ApameLe sarI jatI bhAsI. joke A nididhyAsananI trIjI bhUmikA hajI pUrI thaI nathI, tema chatAM e bhUmikAe atyAra lagImAM aneka prakAranuM sAhityamathana karAvyuM, aneka jIvatA dha puruSonA samAgama karAvyo ane bhArapUrvaka koIke kahI zakAya evI manaHsthiti paNa taiyAra karI. zraddA ane tarkanAM ekAMgI valaNA badha paracAM, tya jANavA ane pAmavAnI vRtti vadhAre tIvra manI. A bhUmikAmAM have mane samajAI gayuM ke eka ja mahApuruSanA jIvana, jIvananA amuka prasaMge ane amuka dhaTanAo paratve zA kAraNathI jijJAsa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIgavAna mahAvIra maha7 AmAM bhatabyabheda janme che ane zAne lIdhe te ekamata thaI zakatA nathI: je jijJAsuva zravaNuvAcananI prAthamika zraddhA-bhUmikAmAM hoya che te dUrathI citra ke mUrti jonAra jevA zabdaspa zraddhALu hoya che. tene ana pratyeka zabda yathArtha hakIkatanA medhaka hAya che. te zabdanA vAcyAthanI AMgaLa jaI tenI saMgati asaMgati vize vicAra karato nathI, ane e zAstra mithyA kura evA mithyA zramathI zraddhAne khaLe vicAraprakAzane virodha kare che, tevu kAra ja baMdha karavA mathe che. bIjo tarkavAdI jijJAsuva mukhyapaNe zabdanA vAcyArthInI asaMgati uparaja dhyAna Ape che, ane e dekhAtI asaMgatinI pAchaLa rahela saMgationI sAva avagaNanA karI jIvanakathAne ja kaSita mAnI bese che. Ama aparimArjita zraddhA ane uparaNNA tarka e eja athaDAmaNAnAM kAraNo che. sa MzAdhana ane nididhyAsananI bhUmikAmAM A kAraNe nathI rahetAM, tethI mana svasthapaNe zraddhA ane muddhi ane pAMkhAne Azraya laI satya bhagI AgaLa vadhe che. trIjI bhUmikAmAM atyAra sudhI je pragati nArA mane sAdhI che, te jotAM temAM pahelI ane khIjI bhUmikA aviASapaNe samAI jAya che. atyAre mArI sAme bhagavAna mahAvIranuM je citra ke je mUti upasthita che temAM temanI jIvanakathAmAM janmathI nirvANa panta Dagale ne pagale upasthita thatA kArDo devAnI dekhItI asaMgati tema ja garbhApaharaNa jevI asaMgati gaLI jaya che. mArI saMzAdhanonamita kalpanAnA mahAvIra kevaLa mAnavATinA ane te mAnavatAnI sAmAnya bhUmikAne puruSArtha baLa vaTAvI gayA hoI mahAmAnavarUpa che. jema dareka sampradAyanA pracArakA petAtAnA iSTadevane sAdhAraNa lokAnA cittamAM pratiSThita karavA mATe tene saraLatAthI samajAya evA daivI camatkAra tenA jIvanamAM gUMthI kADhe che, tema jaina sampradAyanA AcAryoM puchyu kare, te e mAtra cAlu prathAnuM pratibiMba gaNAvuM joI e. lalitavistara vagere graMthA muhunA jIvanamAM AvA ja camatkAra vaNu ve che. harivaMza ane bhAgavata paNa kRSNanA jIvanane A ja rIte Alekhe che. bAIbala paNa divya camatkArAthI mukta nathI. paNa mahAvIranA jIvanamAM dezanI upasthitinA artho baTAvAtA hoya to te eka ja rIte ghaTI zake ke mahAvIre puruSAtha vaDe potAnA jIvanamAM mAnavatAnA AdhyAtmika aneka divya saguNAnI vibhUti prApta karI hatI. AvI sUkSma mane gamya vibhUti sAdhAraNuM lokAnA manamAM hasAvavI hAya to te sthULa rUpakA dvArA ja sAvI sakAya. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2083 darzana ane ciMtana jyAM svargIya devAnuM uccasthAna jAmeluM hoya, tyAM tevA devAnA rUpaka vaDeja divya vibhUti varNavavAnA satASa LavI zakAya. garbhApaharaNanA kissAmAM paNa AvuM ja kAMIka rUpaka hovAnI kalpanA thAya che. kamakAMDanI jaTila ane sthiticusta sanAtana prathAnA brAhmamulabha saMskAragarbhamAMthI mahAvIranu karma kAMDabhedI krAMtikAraka jJAna tapomAnA kSatriyasulabha saMskAragarbhamAM avataraNa thayuM ema ja artha ghaTAvavA rahyo. te kALe garbhApaharaNanI vAtane lA sahelAIthI samajI letA ne bhakto zaMkA na uThAvatA, eTale garbhApahAra rUpakanA vyAjathI sarakAranA garbhanuM saMkramaNa vaLyuM che. ema mAnavuM rahyuM. janma letA veMta aMguStamAtrathI mahAvIra sumeru jevA parvatane kapAve e vAta kRSNanA govadhana-teAlananI vAtanI peThe bilakula hasI kADhavA jevI kharI, paNa jo ene rUpaka mAnI artha ghaTAvavAmAM Ave to enI pAchaLanuM rahasya jarAya asaMgata nathI lAgatuM, AdhyAtmika sAdhanAnA janmamAM praveza karatAM ja potAnI sAme upasthita eNvA ane bhaviSyamAM upasthita thanAra evA AMtarabAhya pratyavAyA ane parihAnA sumesne dRDha nizcayabaLanA aMgu'mAtrathI kapAvyA, jItyA ane jItavAnA niradhAra karyo, e ja enuM tAtpa levuM joIe. AvI badhI asaMgatithI mukta evuM je citra rajU thAya che temAM to mahAvIra mAtra karuNA ane satpuruSArthanI mUrtirUpe ja dekhAya che. prAcInamAM prAcIna kahI zakAya evA je AcArAMgamAM temanA haMgAma sacavAyA che ane bhagavatI Adi granthAmAM temanA je vizvasanIya saMvAde maLI Ave te badhA uparathI mahAvIranuM TUMkuM jIvana A pramANe AlekhI zakAyaH temane vArasAmAM ja dharma saMskAra maLyA hatA ane cheka nAnI uMmarathI ja nintha raraparAnI ahi'sAvRtti temanAmAM vizeSa rUpe AvirbhAva pAmI hatI. A vRttine temaNe eTale sudhI vikasAvI hatI ke teo potAne nimitte kAInA -sUkSma jaMtu sudhdhAMnA duHkhamAM umerA na thAya e rIte jIvana jIvavA mathyA. e maMthane temane evuM aparigraha vrata karAvyuM ke temAM kapaDAM agara gharana Azraya sudhdhAM varjya gaNAyA. mahAvIra jyAre dekhA tyAre eka ja vAta saMbhaLAvatA dekhAya che ke duniyAmAtra duHkhI che. potAnI sukhasagavaDa mATe bIjAnuM du:kha na vadhArA. bIjAnA sukhamAM bhAgIdAra na bane, paNa bIjAnuM duHkha haLavuM karavA ke nivAravA satata prayatnazIla rahyA.' mahAvIra ekanI eka e ja vAta aneka rUpe kahe che. teo peAtAnA saparkamAM AvanAra harakAr3ate kahe che ke mana, vANI ane dehanI ekatA sAdhA. traNenu savAdI saMgIta pela < Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ 279 kare. je vicAre te ja bole ane te pramANe ja varte ane je vicAre te paNa evuM ke temAM sutA ke pAmaratA na heya. pitAnA aMtaranA zatruone ja zatru lekhe ane tene jItavAnI ja vIratA batAvo." mahAvIra kahe che ke je e bAbatamAM eka nimeSamAtrane pramAda thaze to jIvanane mahAmUle sadaMza -divya aMza eLe ja jaze ane kadI nahi lAdhe.' mahAvIre je tattvajJAna vArasAmAM meLaveluM ane je AcaryuM te TUMkamAM eTaluM ja che ke jaDa ane cetana be to mULathI ja judAM che. dareka bIjA upara prabhAva pADavA mathe che; tene lIdhe ja karmavAsanAnI AsurI vRtio ane cetanA tema ja puruSArthanI daivI vRtio vacce devAsura saMgrAma satata cAle che. paNa chevaTe cetanAnuM dekhatuM makakama baLa ja jaDa vAsanAnA AMdhaLA baLane jItI zake. A tatvajJAnanI UMDAmAM UMDI samajaNe temanAmAM AdhyAtmika spaMdana pedA karyuM hatuM ane tethI ja teo mAtra vIra na rahetAM mahAvIra banyA. emanA samagra upadezamAM A mahAvIratAnI eka ja chApa dekhAya che. emanI jAta kaI hatI ? emanuM janmasthAna kyAM hatuM? mAtApitA ane bIjA nehIo koNa ane kevA hatAM ? garIba ke samRddha ? AvA sthaLa jIvanane lagatA prazno UThavA svAbhAvika che. emAM aneka atizaktio hovAnI, rUpake AvavAnA, paNa jIvanazuddhimAM ane mAnavatAnA utkarSamAM upakAraka thaI zake evI temanI jIvanarekhA te upara meM je AchI AchI AlekhI te ja che, ane Aje huM mahAvIranA e ja jIvanabhAga upara bhAra ApavA IcchuM chuM, jemAM ApaNu jevA anuyAyI gaNAtA bhakta ane jijJAsuonI zraddhA tema ja buddhi bannenI kasoTI rahelI che. temanuM A jIvanadarzana traNe kALamAM kadI jUnuM ke vAsI thanAra nathI. jema jema ene upaga karatA jaIe tema tema e jIvananA dareka kSetramAM nityatana aruNodayanI peThe prakAzanuM rahevAnuM ane sAcA sAthInuM kAma ApatuM rahevAnuM. e brAhmaNakSatriyano AcAra ahiMsAnI pAramArthika bhUmi upara kevI rIte ghAyo hato ane temano vicAra anekAntanI satyadaSTine kevI rIte sparza karato hato enuM dUbahU citra prAcIna AgamomAM joIe chIe tyAre natamastaka thaI javAya che. mAramAra karatA kaI paNa Ave che tenI sAme manathI paNa roSa na levo, tenuM leza paNa ahita na ciMtavavuM--e temanI ahiMsAnI khAsiyata che. game tevAM virodhI daSTibiMduo ane abhiprAyono prativAda karavA chatAM paNa temAM rahelA ati alpa satyanI mAtrA jarA paNa upekSA karyA vinA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] darzana ane ciMtana ja mahAsatyanI sAdhanA pUrI karavI e emanA anekAntanI khAsiyata che. mArA mana upara nididhyAsananI trIjI bhUmikAne pariNAme mahAvIranuM je citra aMkita thayuM che ke je mUrti ghaDAI che tenI bhitti zraddA ane buddhinA samanvaya mAtra che. A zrAnA cokAnI saMkINa tA sAdhanane pariNAme bhUMsAI gaI. enuM vartuLa eTaluM adhu vistaryuM che ke have temAM janmagata saMskAra pramANe mAtra mahAvIrane ja sthAna nathI rahyuM, paNa temAM mahAvIra uparAMta temanA pratispardhI gaNAyela ke nahi gaNAyela evA dareka dha puruSa sthAna pAmyA che. Aje mArI zraddA kAI paNa dhama puruSatA bahiSkAra karavA jevI saMkINuM nathI rahI, ane buddhi paNa kAI eka ja dharmapuruSanA jIvananI jijJAsAthI kRtAtA nathI anubhavatI, je kAraNe zraddhA ane mudde mahAvIranI AsapAsa gatizIla hatAM, te ja kAraNe te banne mudde, kRSNa, krAisTa vagere aneka atIta satAnI AsapAsa gatizIla rahe che. sAdhana ane nididhyAsananI bhUmikAe ja mArA mana upara gAMdhIjInI vyApaka ahiMsA ane anekAntadRSTinI pratiSThAne pUrA avakAza Apyo che. mane game tyAMthI sadguNu jANavA ane pAmavAnI preraNA mULe tA mahAvIranA jIvane ja arpI che. A uparathI huM kahevA e icchuM chuM ke koI paNa mahApuruSanA jIvanane mAtra upara uparathI sAMbhaLI, te upara zraddhA pASavI agara mAtra tarkabaLathI tenI samIkSA karavI e jIvanavikAsa mATe pUratuM nathI. e dizAmAM pragati karavA IcchanAre zravaNa-manana uparAnta nidridhyAsana paNa karavuM Avazyaka che. mAre kabUla karavuM joIe ke saMzodhanakAmAM game teTalo zrama karyo chatAM hajI mArI e bhUmikA sAva adhUrI ja che. enA pradeza vistRta che. e atizrama, atisamaya, atiekAgratA ane atitaTasthatAnI apekSA rAkhe che, mArA mana upara UThelI mahAvIranI khI game tevI hoya, tApaNu te chevaTe parAkSa ja che. jyAM lagI mahAvIranuM vana jivAya nahi, emanI AdhyAtmika sAdhanA sadhAya nahi tyAM lagI emanA AdhyAtmika jIvanane sAkSAtkAra, hAra prayatna karyAM chatAM paNu, saMzodhananI bhUmikA kadI karAvI zake nahi. A satya huM jANuM chuM ane tethI ja namra anu cheM. prathama Apela citra ke mUrtinA dAkhalAnA Azraya laI spaSTatA karavI hoya te ema kahI zakAya ke game teTalo najIka jaI citra ke mUrti jonAra paNa chevaTe to citranI rekhAkRti ane raMganI khUkhIe ke mUrtigata zipavidhAtanI khUbIo ja vadhAre sArI rIte samajI zake ane bahu to e khUbIo dvArA vyakta thatA bhAvAnuM savedana karI zake, paNa te draSTA jenuM mUti ke citra hoya tenA jIvanane sAkSAt anubhava tA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ 281 -tyAre ja karI zake jyAre te evuM jIvana jIve. sArAmAM sArA kavinA mahAkAvyanuM game teTaluM Akalana karyA chatAM paNa kAyavarNita jIvana jIvyA sivAya tene paricaya pakSa kATine ja rahe che. e ja rIte bhagavAna mahAvIra siddha karela AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM gati karyA vinAne mArA jevo mANasa mahAvIra vize je kAMI kahe ke vicAre te parokSakoTinuM ja hoI zake, e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. mArA A vaktavyathI Apa badhA samajI zakaze ke eka ja mahApuruSanA jIvanane pUrI pADanAra samAna sAmagrIne upayoga karanAra to ane anuyAyIo su dhAmAM zA zA kAraNe vidhI abhiprAye baMdhAya che ane e ja sAmagrIne amuka dRSTithI upaga karavA jatAM abhiprAyavidha kema zamI jAya che, tema ja jIvananA mULabhUta ane sarvottama zraddhA-buddhinA divya aMze kevI rIte pitAnI kalA pAMkha vistAre che. ---akhaMDa AnaMda, juna 1948.