Book Title: Maharaja Jaysinh Siddharaj na Chandina Sikka
Author(s): Amrut Pandya
Publisher: Z_Vijay_Vallabh_suri_Smarak_Granth_012060.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211656/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayAsaha siddharAjanA cAMdInA sikkA zrIamRta paMDyA suprasiddha itihAsakAra DaoN. hemacaMdrarAya potAnA graMtha 'uttara bhAratano rAjavaMzI itihAsa'mAM lakhe che: " bhAratIya kRtihAsanA pUrva madhyakALamAM rAjya karI gayelA aneka rAjavaMzonA mukAbale gujarAtasaurASTranA caulukyo (solaMkI) nA itihAsa mATe joitI sAmagrInI UNapa nathI. A vaMzanA rAjAonA saMkhyAbaMdha utkIrNa lekho maLI AvyA hoya eTaluM ja nahi paNa ethI ya vadhu mahattvanI vAta to A che ke tArIkho sAthe emanA jIvanaprasaMgonuM varNana karatA aneka jaina prabaMdho paNa ApaNane upalabdha che' (The Dynastic History of Northern India, Vol. II, Calcutta, 1936, P. 933). A hakIkata chatAM solaMkIonI itihAsasAmagrInI eka ghaNI ja moTI UNapa che te DaoN. hasamukha sAMkaLIAnA zabdomAM kahIe to, " anahillavADanA caulukyonA sikkA maLatA nathI e vAta kaMIka AzcaryakAraka to kharI. AvaDuM vizALa ane samRddha sAmrAjya dharAvatA rAjakartAone temanuM potAnuM calaNa to avazya rahyuM ja haze. " (Archaeology of Gujarat, Bombay, 1941, P. 190). dra anahillapuranA A caulukyone temanuM potAnuM calaNa hatuM tenI sAkSI temanuM samakAlIna sAhitya pUre che. zrIhemacaMdrAcAryakRta yAzrayamAM A calaNanA sikkA hovAnI noMdha viSe zrI rAmalAla cunIlAla modIe dhyAna doryuM hatuM (* saMskRta yAzraya kAvyamAM madhyakAlIna gujarAtanI sAmAjika sthiti', amadAvAda, 194ra, pA. 31). zrIdharAcAryakRta gaNitasAranI eka jUnI gujarAtI TIkAmAM solaMkIonA samaye pracalita sikkAone lagatI keTalIka mAhitI DaoN bhogIlAla sAMDesarAe zodhI kADhI hatI (J. Numismatic Society of India, VIII, 1948, P. 138). nyumIsmeTIka sosAyaTI oNpha inDiyA (bhAratIya niSkuvidyA pariSada)nA gvAliyara khAtenA 42mA adhivezananA pramukha tarIkenA temanA bhASaNamAM svargastha zrI raNachoDalAla jJAnIe tAjetaramAM zodhAyela alAuddIna khilajInI TaMkazALanA adhikArI zrI kakura phekRta ' dravyaprakAza' nAmaka hastapratamAM keTalAka solaMkI rAjAonA khAsa sikkAonuM varNana hovAnI vAta jaNAvI hatI (Ibid, XIV, 1952, P. 155). DaoN umAkAMta zAhe hAlamAM A sikkAone lagatI keTalIka navI mAhitI jUnA sAhityamAMthI zodhI kADhI che. (Numismatic Data from Early Jain Literature', J. of M. S. University of Baroda, III, 1, 1954, P. 57, tathA mane rUmamAM jaNAvelI keTalIka mAhitI). 4 A pramANe solaMkI rAjavaMzane potAnuM calaNa hatuM e vAta nirvivAda che. 1. A ' solaMkIo ' uparAMta gujarAtanA itihAsamAM bIjA ' cAlukya ' vaMzo paNa thayA che, dA ta. UnA--delavADAnA tAmrapatro ApanAra cAlukayo tathA solaMkIono ja samakAlIna lATano cAlukaya vaMza. dakSiNanAM cAlukayo to jANItA ja che. solaMkIvaMza viSe noMdhapAtra bInA A che ke teo potAnA lekhomAM potAne cAlukyane badale * caulukaya ' lakhe che. A uparathI itihAsakAro solaMkIone ' caulukya ' lakhe che. A chatAM ' cAlukya ' ane * caulukaya ' nAmo samAna jevAM hovAthI temane itihAsakAro anahillapuranA caulukyo ' paNa kahe che. gujarAtamAM teo paraMparAgata kathAo pramANe ' solaMkI ' kahevAya che, samakAlIna jainaprabaMdho tathA bIna sAhityamAM paNa temane 'caulukaya ' kahyA che. f Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayasiMha siddharAjanA cAMdInA sikkA 103 A hakIkata tAM solaMkIonA sikkA kema maLI AvatA nathI te vAta bhAratIya niSyavidyAno eka koyaDo che. uttarapradezanA jhAnsI jillAnI garanAthA tahasIlanA paDavAhA gAma khAte 1905mAM gUrjara-pratihAra rAjA bhojadeva(I. 840-890 lagabhaga)nA cAMdInA sAta sikkAonI sAthe sonAnA anukrame 65 ane 66 grena vajananA tathA 85deg ane 80" jeTalA vyAsavALA e jUnA sikkAo paNa maLI AvyA hatA. A sikkAopara jUnI nAgarI lipi(madhyakAlIna)mAM 'zrIsiddharAjJaH' evuM lakhANa hovAthI zrI Ara anai (R. Burn) te gujarAtanA solaMkI 'siddharAja'nA hovAno abhiprAya vyakta karyo hato. (Numismatic Supplement to J. Asiatic Society of Bengal, VII, 1907, Article entitled, 'A New Medieval Gold Coin'). A sikkA lakhanaunA prAdezika saMgrahasthAnamAM mUkavAmAM AvyA hatA je haju paNa tyAM ja che. 1936mAM A sikkA jANItA niSkazAstrI rAyabahAdura zrI prayAgayAle pharI tapAsyA hatA. temanI A tapAsanI bAbatamAM temaNe bhAratIya purAtatvakhAtAnA tatkAlIna DepyuTI DAyarekaTara janarala rAvabahAdura kAzInAtha nA dIkSitanI salAha laI zrI barnanA uparokta abhiprAyane Teko ApatAM jaNAvyuM hatuM, "A baMne sikkAo para 11-12mI sadInA akSaromAM baMne bAjue ' siddharAja: ' evuM lakhANa che. A rAjAnA samakAlIna mahArAjA govindacandra (1112 - 1160)nA sikkAo sAthe vajana ane kadanI dRSTie A maLatA Ave che paNa emano AkAra-prakAra kaMIka judI jAtano che, kAraNa ke emanI pAchaLa koI deva ke devInI AkRti nathI. vaLI A sikkAonI dhAtu jo ke mizraNa vagaranuM zuddha sonuM jaNAya che, paNa temano asAmAnya AkAra ane akSaronI paDelI chApanI aspaSTatA jotAM lAge che ke te calaNI sikkA tarIke bhAgye ja upayukta rahyA hoya. mALavAvijaya jevA koI khAsa prasaMganI yAdagAramAM te pADyA hoya to kahevAya nahi. (Two Gold Coins of Siddharaja Jayasimha', Numismatic Supplement to J. Royal Asiatic Society of Bengal, III, 2, 1937, p. 117-118). 1933mAM vaDodarA khAte inDiyana orIeNnTala kaoNnpharansa (bhAratIya prAcyavidyA pariSada)nuM sAtamuM adhivezana bharAyeluM temAM te vakhatanA muMbaInA prinsa oNpha velsa myujhiyamanA kyureTara zrI girijAzaMkara vallabhajI AcArye gujarAtamAM nANAkIya calaNano itihAsa (History of Coinage in India) A nAmano nibaMdha vAMcatAM temAM eka sthaLe nIce pramANe jaNAvyuM hatuM : "The 12th and 13th centuries of the Christian era form another obscure period in the history of Gujarat coinage. The Solankis and Vaghelas have been described in inscriptions as powerful monarchs ruling over Gujarat and Kathiawad and while they have built numerous wells and temples it is surprising that they never exercised the right of coining money. A few tiny copper pieces in Prof. Hodiwala's collection with the inscription Srimajjayasimha are hesitatingly assigned to Siddharaja Jayasimha but besides those pieces no coin of any of the rulers is available in Gujarat which can with certainty be assigned to any one of them." (Proceedings and Transactions of the Seventh All-India Oriental Conference, Baroda, 1933, P. 695). Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha - sva. zrI durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI potAne "gujarAtano madhyakAlIna rAjapUta itihAsanI bIjI AvRtti(amadAvAda, 1953)mAM pA. 324-325 para "siddharAjanA sikkAo A mathALA heThaLa nIce pramANe jaNAve che: 4 - bIjI eka vAta, gujarAtanA madhyakAlIna rAjapUta ItihAsamAM pATaNanA koI rAjAe potAnA nAmanA sikkA pADyA hoya ema dekhAtuM nathI evuM meM lakhyuM che gujarAtanA itihAsanAM sAdhano nAmanA nibaMdhamAM), munizrI jinavijayajIe upara kahelA amadAvAda sAhitya sabhA AgaLanA vyAkhyAnamAM A ja matalabanuM kahevuM che (pR. 56), tathA zrI ra0 gha0 jJAnIe paNa ema ja kahyuM che (buddhivardhaka vyAkhyAnamALA 1934-35, pR. 1, pA. 58), ane zrI gi va AcArya zrImajajayasiMha akSarovALA thoDA trAMbAnA kaTakA sivAya bAramA-teramA zatakanA gujarAtanA rAjAonA sikakA maLatA nathI ema pahelAM lakheluM (vaDodarAnI 7mI o0 kAMno riporTa 1933, pA695). chatAM zrI AcArya ane zrI jJAnIe ja hamaNAM nIcenI mAhitI ApI che ke nyumimeTika salimenTa naMbara 7mAM zrI Ara0 barna siddharAjanA eka sonAnA sikkAnI noMdha karI che, jemAM prasiddharAra: A rIte zabda che." A pramANe solaMkI rAjavaMzamAMthI eka mAtra siddharAja jayasiMhanA sikkA ApaNane maLI AvyA che. eka ja rAjAnA A baMne prakAranA sikakAo para tenAM be judAM judAM nAmo ApelAM che te bInA noMdhapAtra che, eTale ke jhAMsInA sikkAo para "siddharAja: " ane hoDIvAlA saMgrahanA sikkAo para "jayasiMha" A pramANe nAmo maLI Ave che. A rAjAnA tenA potAnA utkIrNa lekhomAM teNe potAnuM nAma "jayasiMha" lakheluM che. dA. ta. hAlamAM gujarAta vidyAsabhA amadAvAdane lADola khAtethI maLI AvelA tenA vikrama saMvata 1156 - (I. 109) nA tAmrapatramAM te potAnA pUrvajonI noMdha ApyA pachI potAnA viSe A pramANe jaNAve che: 5-zrItrailokyamala zrIkarNadevapAdAnudhyAtaparamabhaTTAraka mahArAjAdhirAja 1-zrIjayasiMhadevaH ("Two New Copper-Plate Inscriptions of the Chaulukya Dynasty', by Dr. H. G. Shastri in the J. Oriental Institute, M. S. University of Baroda, II, 4, P. 369). A tAmrapatramAM lakhANanI nIce rAjAe potAnI je sahI karI che te AbehUba A pramANe cheH thAva varava) jayasiMha siddharAjanI sahI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA siMha siddharAjanA cAMdInA sikkA 105 jhAnsInA sonAnA sikakAonI AkRti ane temAM Apela rAjAnuM nAma A pramANe che: yu. pI. mAM jhAsI pAse paMDavAhA gAme maLI AvelA siddharAja'nA sonAnA sikkA : mULa AkAra pramANe. jhAsInA sikkAomAM "siddharAja: nAma je akSarazailImAM che te akSarazelI gujarAta ane tenI pADozanA pradezomAM pracalita tatkAlIna akSarazailI karatAM maroDamAM jarA judI paDe che. tyAre zuM jhAnsInA sikkAvALo siddharAja te gujarAtanA siddharAja jayasiMhane badale madhya ke pUrva hiMda taraphano koI bIjo siddharAja hato ? paNa hakIkata e che ke ItihAsakArone atyAra sudhI gujarAtanA siddharAja sivAya A nAmano koI bIjo rAjA rahyo hovAnuM pramANa haju sudhI maLyuM nathI (bhAratavarSa madhyayugIna vAritrorA, . triAva, gf, 1937, g0808-809). vaLI siddharAja jayasiMhanuM sAmrAjya jhAnsI(buDelakhaMDa, prAcIna nAma jejakabhUti)nI lagabhaga sudhI prasareluM hatuM te eka hakIkata che. pro. hoDIvAlAnA sikkA saMgrahamAMnA zrImakanasiMdu nAmavALA tAMbAnA nAnA nAnA je sikkAono ullekha zrI AcAryo karyo che temanA viSe koI lekha ke temanA citro pragaTa thayAnuM jANavAmAM nathI. vallabhavidyAnagaranA saMsthApaka adhyakSa tathA navI sthapAyelI saradAra vallabhabhAI yunivarsiTInA upakulapati zrI bhAIlAlabhAI paTela gujarAtanA itihAsa tathA tenI sAMskRtika unnatimAM UMDo rasa dharAve che ane enA mATe teo haMmezA prayatnazIla rahe che. muMbaIgejheTiyara 1896mAM pragaTa thayuM tyAra pachInA 60 varSanA gALAmAM gujarAtanA itihAsane lagatI je navI sAmagrI maLI AvI che te pharI tapAsAya ane tenA AdhAre gujarAtano eka baha6 itihAsa taiyAra thAya te temanI eka mahattvAkAMkSA che ane pravINatA meLavIne bhAratanI prAcIna lipionA vAMcanamAM gujarAtanA prAcIna lekho teo pote pharIthI tapAsI rahyA che. gujarAtanA ItihAsanA je je prakaraNo aMdhArAmAM che temanA para prakAza patharAya tevI aitihAsika sAmagrI meLavavA mATe paNa teo satata prayatnazIla rahe che. solaMkIonA sikakA maLe tenA mATe teo jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM A viSe tapAsa calAve che. vallabhavidyAnagaranI kolejamAM bhaNata vidyArthIo temanA potAnA gAmamAM je aitihAsika avazeSo ke sAmagrI hoya temanI mAhitI Ape tevI sUcanA teoe karI che ane tethI mUlyavAna aitihAsika mAhitI avAranavAra maLyA kare che. vallabhavidyAnagaranI eka kolejamAM bhaNatA mahesANA jillAnA vijApura tAlukAnA pIlavAI gAma(kalola-vIjApura relavelAIna para vIjApura AvatAM A sTezana pahelAM Ave che ane khaDAyatAonAM vAma khaDAta-mahuDI javA mATe loko ahIM Utare che)nA zrI moralIdhara maMgaLadAsa zAha nAmanA vidyArthI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha keTalAka junA sikkA zrI bhAIlAlabhAIne dekhADavA lAvelA temAM cAMdInA thoDAka nAnA nAnA sikkAo paNa hatA jemano phoTogrApha nIce Apyo che: sikkAonI AgalI bAjue hAthInI AkRti che je lakSmInuM pratIka hoI zake. pAchalI bAjue lakhANanI traNa lITIo che jemAMnI pahelImAM kaMIka "zrI" jevuM vaMcAya che. A sivAya bIjA akSara kapAI gayA che. bIjI lITImAM zrIna jJAti A nAma 11-12mA saikAnI gujarAtamAM pracalita jAnI nAgarI lipimAM vaMcAya che ane trIjI lITInA akSaro kapAI gayA che. dareka sikakAno sarerAza vyAsa 8 MM. (A. "). dareka sikkAnuM sarerAza vajana 7815 grena. zrI AcArya ulekhelA nAnA tAMbAnA hoDIvALA saMgrahanA apragaTa sikkA je "siMha"nA hatA te ja rAjAnA A cAMdInA sikkA ApaNane maLI AvyA hoya ema lAge che. A sikkAomAMno jayasiMha te gujarAtano jayasiMha siddharAja hato ke koI bIjo rAjA hato te ApaNe pahelAM tapAsI levuM ghaTe. ApaNA dezanA ItihAsamAM jayasiMha nAmanA aneka rAjAo thayA che temAMnA ochAmAM ochA 20 jeTalA jayasiMho to ThIka ThIka jANItA che. emAMnA siMdha (I. 717-724), kAzmIra (1128-51), A% (633-663) ane karNATaka (500, 671-92, 1018-1043, 1079-1081) nA jayasiMhone ApaNe jatA karIzuM kAraNa ke A rAjAo to je jUnI nAgarI lipi ApaNane prastuta sikkAonA lakhANamAM maLI AvI che te pracalita thatAM pahelAM thayelA agara to teo je pradezomAM thayelA tyAM nAgarI lipinuM pracalana rahyuM nahotuM, dAi ta Alba, karNATaka, vagere. eTale A lipino muddo tathA prAdezika sAnidhya jotAM prastuta sikakAonI bAbatamAM ApaNe nIcenA jayasiMhone lagatI vicAraNA ja calAvavAnI rahe che. DAhala (madhyapradezano narmadAkAMTho) siMhadeva haihaya (I. 1170-1180) : A rAjAnA samayanA je ke cAra ukIrNalekho maLI AvyA che (kalacUrI saM0926nA rIvAnAM tAmrapatro, InDiyana enTIkavarI 18, pA. 224-27; ka saM0 928no tevarano zilAlekha, epI InDi. 2,17; Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayasiMha siddharAjanA cAMdInA sikkA 107 ka saM. 926no nAgapura saMgrahasthAnano lekha, InDiyana enTIkavarI 18, 214-18; ane karabalano lekha, epI. I. 5, 60) paNa tenI kArakirdI para te prakAza pheMkatA nathI. mALavA: paramAra jayasiMha (1051-1059) : bhojano uttarAdhikArI tathA gujarAtanA solaMkI bhImadeva prathamano tenA jIvananA pAchalA bhAgano samakAlIna. mALavA: paramAra jayasiMha (1068) : jyavarmAno uttarAdhikArI tathA gujarAtanA karNa solaMkI(1064-1094)no samakAlIna. mALavA: paramAra jayasiMha (1308-1342): mALavAno chelo paramAra, udayapura-mALavA khAte teno vi. saM. 1366no lekha che. - mALavA: jayasiMha maMDa5(mAMDu)no. : A dhAranI dakSiNe mAMdu najIkanA keTalAka vistArano nAno rAjA hato jeno ullekha hamIranA balavAna lekha(epI. I. 19, 46-50)mAM maLI Avyo che. A gujarAtanA vIsaladeva vAghelAno samakAlIna hato. vAgaDa (DuMgarapura-vAMsavADA kSetra) : vi. 1195(I 1251)nA vaidyanAthamandiranA jhArola gAmanA zilAlekhamAM eka vAgaDanA jayasiMhanI noMdha maLI Ave che. te gujarAtanA bhIma bIjA (1178-1241)no samakAlIna hato. mevADa: I. 1300 lagabhagamAM mevADamAM jayasiMha sIsodiyA thayo hato. dakSiNa mAravADa: jAloranA mAladeva sonagarAno dIkaro, je 14mA saikAnA AraMbhakALe thayo hato. saurASTra: "maMDalIka nRpacarita' pramANe jUnAgaDhanA cuDAsamA rAjavaMzamAM I. 1415mAM rA'kheMgAra pachI eka siMha gAdIe beTho hato. teNe 11 varSa rAjya karyuM hatuM. (Proc. Indian Hist. Congress, 1952, pp. 170-174, article by Shri H. D. Velankar). gujarAta: jANIto jayasiMha siddharAja (I. 1094-1143) prastuta sikakAomAMno jayasiMha uparanI yAdImAMno ekAda rahyo haze. DAhala (madhyapradezane uttara bhAga) gujarAtathI ghaNe dUra che paNa lipinI daSTie DAhalanA jayasiMhano muddo ApaNe vicAravAno rahe che kAraNa ke pUrva madhyakALamAM jyAre gujarAtamAM solaMkI ane DAhalamAM haihayonuM rAjya hatuM tyAre baMne pradezonA lekhomAM lagabhaga sarakhA prakAranI lipi pracalita hatI. mALavA viSe paNa tema ja hatuM. paNa A jayasiMha haiyanA jIvananI kazI mAhitI tenA lekhomAMthI maLatI nathI te ApaNe joI gayA chIe. vaLI tenA sikkA haju tenA potAnA pradezamAM maLI AvyA nathI to ATale Aghe gujarAtamAM to kyAMthI maLe te vAta samajAya tevI che. tevI ja rIte mALavAnA jayasiMhonA sikakA mALavA ke bIje kayAMya maLyA nathI. maMDapano jayasiMha ne tevI ja rIte vAgaDa, mevADa ane dakSiNa bhAravADa (jAlora)nA jayasiMho eTalA badhA nAnA rAjAo hatA ke temaNe potAnA sikkA paDAvyA hoya ema bhAgye ja banI zake. to paNa temanA sikkA temanA potAnA pradezamAM na maLI AvatAM cheka gujarAtamAM maLI Ave te paNa banavAjoga nathI. saurASTano cuDAsamA rA' jayasiMha solaMkIono khaMDiyo rahyo hovo joIe ne gujarAtanA sArvabhauma solaMkI jayasiMhe sikkA na paDAvyA hoya ane A junAgaDhanA rA'e sikkA paDAvyA hoya ane te cheka gujarAta sudhI cAle te vAta manAya tevI nathI. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha jayasiMha"nA prastuta sikkA tAMbu ane cAMdI ema be dhAtuonA maLI AvatAM sUcana maLe che ke A prakAranA sikkA rItasaranA nANAMkIya calaNa mATe ja pADavAmAM AvyA hatA. vaLI baMne prakAranA sikakA gujarAtamAM ja maLI AvyA che. A vastu sUcana kare che ke A sikkA gujarAtanA ja koI jayasiMha' nAmanA moTA rAjAnA ja hovA joIe. sikakAo para "zrImasiMha' nAma jUnI nAgarI lipimAM che ane teno "ja" akSara je AkArano che te jotAM kahI zakAya ke A rAjA 10mAthI 15mA saikA sudhImAM thayo hovo joIe. 1954nI nAtAlamAM amadAvAda khAte bharAyelI bhAratIya itihAsa pariSadanA adhivezana prasaMge bharAyelA pradarzanamAM A sikakAonA moTA phoTogrApha mUkavAmAM AvelA te vakhate gujarAtanA prAcIna jaina sAhityanA prakArDa vidvAna muni zrI puNyavijayajIe A sikkAonAM lakhANamAM je "zrI" zabda che. te jayasiMha siddharAjanI samakAlIna hatapratomAM "zrI"no jevo AkAra maLI Ave che tevo ja AkAra prastuta sikkAomAMnA "zrI"no hovAno abhiprAya Apelo. - bhAratIya niSkavidyA pariSadanA mukhapatranA hAlamAM pragaTa thayelA tenA aMka(pu. 16 bhA. 2, pA. ra63-4)nA Miscellanea mathALA heThaLa sikkAone lagatI je navI zodhonI saMkSipta mAhitI pragaTa thaI che temAM The Coins of Jayasimha' A noMdhamAM meM prastuta sikkAono TUMka paricaya rajU karatAM te siMha siddharAjanA hovAnuM jaNAvyuM che. enI nIce A pramANenI taMtrInoMdha apAI che : "Dr. U. P. Shah has suggested to us that these coins might belong to Jayasimha or Jayatsimha, who for some time usurped the Chaulukyan throne after Ajayapala. A copper-plate charter of this ruler was obtained from Kadi, North Gujarat, dated in the year 1280 V. S. (Indian Antiquary, VI, p. 196), where we have in the last line Srimajjayasimhadevasya.-Editor." A rAjAnuM eka mAtra tAmrapatra maLI AvyuM che te vAMcanAra jANItA vidvAna DaoN. myulare jaNAvyuM che: "Our grant No. 4 was issued by a Chaulukya ruler, Jayantasimha, who describes himself in the following terms.... This vain-glorious passage is preceded by the usual vamsavali, beginning with Mularaja I, and ending with Bhimadeva II. But after naming the latter and giving his titles, and just before the enumeration of Jayantasimha's own titles, follow the significant words tadanantaram sthane, 'after him (Bhima) in (his) place.' Considering these statements, and the further assertion, in the preamble to the grant, that Jayantasimha ruled over the Vardhipathaka and the Gambhuta pathaka, it is evident that he was a usurper who supplanted Bhima for a time. As one of Bhima's own grants (No. 5) is dated in 1283 Vikrama and from Anahilapataka, it follows that Jayantasimha, who dates his grant in 1280 Vikrama, must have been ejected by the rightful owner soon after issuing the grant." (Indian Antiquary, VI, 1877, P. 188). Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayasiMha siddharAjanA cAMdInA sikkA 1o9. A thaI lagabhaga poNoso varSa pUrvenI vAta. A pachInA samayamAM gujarAtanA caulukya (solaMkA) vaMzanA itihAsanI je kaMI sAmagrI maLI AvI che tenA AdhAre taiyAra thayela sva. zrI durgAzaMkara kevaLarAma zAstrInA gujarAtano madhyakAlIna rAjapUta itihAsa" nAmanA pustakanI je 1953mAM bIjI sudhArelI AvRtti bahAra paDI che temAM A rAjA viSe (pA. 418-9) nIce pramANe jaNAvyuM che: I. 1210(vi. 1275)no bhImadeva bIjAno bharANAno lekha maLyo hovAnI upara noMdha karI che...pachI I. 1210thI 1224 vaccenA koI paNa varSamAM upara kahelA musalamAnI humalAothI tathA puSkaLa dAnothI jenI tijorInuM taLiyuM dekhAI gayuM hatuM te bhImadevanA rAjyane baLavAna maMDalikoe tathA maMtrIoe dabAvavA mAMDayuM ane chevaTe jayaMtasiMhe pATaNanI gAdI pacAvI pADI...A jayaMtasiMha mukhya solaMkI vaMzano koI bhAyAta ja hovo joIe; jo ke koI prabaMdhamAM AnuM nAma nathI ane enA lekhamAM eno mukhya vaMza sAthe saMbaMdha batAvyo nathI." A hakIkata jotAM DaoN0 umAkAMtabhAI zAhe mArI mAnyatA viruddha prastuta sikkA te A jayaMtasiMhanA hovAnI zakyatA darzAvI che te sUcave che ke temanA mata pramANe varSa be varSa mATe koIka gAdI pacAvI pADanArane taddana nAnA pradeza para rAjya karanAra koIka evo solaMkI bhAyAta ke jenI noMdha jaina prabaMdhAdi tathA anya samakAlIna sAhityanA kartAoe levAnuM ucita mAnyuM nathI, tenA A sikkA hoI zake che paNa jayasiMha siddharAja jevA bhAratavikhyAta ane mahAna rAjAnA hoI zakatA nathI. nyumimeTika sosAyaTInA jarnalanA taMtrIe Do. zAhanA maMtavya viSe je noMdha lakhI che tenA parathI jaNAya che ke DaoN. zAhe potAnI dalIlamAM A jayaMtasiMhanI tenA tAmrapatra para zrImanarkiMda tarIke teNe karelI sahIno dAkhalo Apyo che paNa jayasiMha siddharAjanA tAmrapatro para paNa tenI "jayasiMha" nAmanI sahI maLI Ave che te vAtano ullekha karyo jaNAto nathI. baMne sahIo vacce aMtara ATaluM ja che ke jayasiMha siddharAjanI sahImAM zrInarjiva ane jayaMtasiMhanI sahImAM zrI narasiMhastha A pramANe lakhANa che ne prastuta sikkAo para zrImanayarsiTu lakhANa che ke A pramANe zrImatta zabdanA kAraNe sikakAonuM lakhANa jayaMtasiMhanI sahInA lakhANa sAthe sAmya dharAve che. paraMtu ApaNe A hakIkata dhyAnamAM rAkhavAnI che ke koI rAjA potAnA hAthe potAnI sahI karatAM AvAM vizeSaNa na lakhe. solaMkI vizanA tAmrapatromAM mULarAjathI mAMDI jyAM jyAM rAjAonI sahIo maLI AvI che tyAM tyAM temaNe kyAMya nA ke bIjuM vizeSaNa potAne hAthe sahIomAM lakhyAM nathI; tema karavAnuM koIne zobhe paNa nahi. bIjA pradezomAM A samayanAM AvAM aneka udAharaNa maLI AvyAM che ke jyAM rAjAo potAnI sahImAM zrImatta vizeSaNa vAparatA nathI paNa temanA sikkAo tathA tAmrapatrAdimAM ullekhita temanAM nAma sAthe A vizeSaNa vaparAyuM che. vaLI jayaMtasiMhanI sahInI bAbatamAM . umAkAMtabhAIe je bhAra mUkyo che te sahI azuddha che te vAta ullekhanIya che. A rAjA potAnA tAmrapatramAM potAnuM nAma spaSTapaNe "jayaMtasiMha' hovAnuM jaNAve che. A tAmrapatra ukelanAra DaoN0 khulara tathA temanI pachI te pharI vAMcanAra vidvAnoe te zrImasiMvaya A pramANe ukelI che. Do. zAha jaNAve che tema te sahInuM lakhANa zrI jayasiMha nathI. A uparathI lAge che ke A rAjAne potAnI sahI barobara karatAM nahi AvaDatI hoya eTale tenAthI tAmrapatra para sahI karatAM zrImanayaMtasi~vacane badale jemAM be akSaro ( 3 ane 7) khUTe te zrImanasiMhadevastha lakhAI gayuM. tAmrapatro para AvI azuddha sahIonA AvA aneka dAkhalA maLI AvyA che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha - A badhA muddAonI chaNAvaTa pachI evo nirNaya bAMdhI zakAya ke prastuta sikkAo ke je koI evA "jayasiMha'nAM che ke jenuM calaNa uttara gujarAta (kAraNa tenA cAMdInA sikkA A pradezamAM pIlavaI khAte maLyA che) tathA saurASTra(tenA tAMbAnA sikakA A pradezamAM maLelA)mAM cAlyuM hoya te "siMha" te "jayasiMha siddharAja ? ja hoI zake che. solaMkI rAjAo sikkA paDAvatA te vAta temanA samakAlIna sAhitya parathI ApaNe jANIe chIe. bhAratIya sikkAonA AkAraprakAranA vikAsano abhyAsa karatAM ApaNane jaNAya che ke gupta rAjAoe je sikkA calAvelA temAM guptakALa pachI dhIme dhIme keTalAka pheraphAra thato gayo ane DAhalanA haihaya rAjA gAMgeyadeva(1015-1040)nA samaye sikkAonA AkAra-prakAre je vizeSatA dhAraNa karelI te pramANe A sikkAonI AgalI bAju lamInI AkRti ane pAchalI bAju sIdhI traNa samAnAntara lITIonuM lakhANa hoya jemAM IlkAbo sAthe sikkA calAvanAra rAThanuM nAma hoya. A sikkAono prakAra gAMgeyadevanI zailI tarIke jANIto che ane dakSiNa hiMdane bAda karatAM jyAM jyAM gurjara pratihAra sAmrAjyanA patana pachI je aneka rAjayo astitvamAM AvelAM (dA. ta. DAhala, kanoja, dilhI, mALavA. vagerenA haihaya, tomara, paramAra ityAdi vaMzanAM rAjayo jemAM gujarAtanuM solaMkI rAjaya paNa eka hatuM.) tyAM saghaLe A gAMgeyadevanI zailInA sikakA pracalita thayA hatA. A sikkAo emanA pracalananA pradezomAM muslima rAjyanA AraMbha sudhI cAlu rahyA hatA. "jayasiMha'nA prastuta sikkA A gAMgeyadevanI zelInA ja che te temanA paranA lakhANanI traNa lITIo vaDe jaNAya che. gAMgeyadevanI zailInA sikkAo para sAmAnyapaNe eka bAju gupta rAjAonA sikkAonI paraMparArUpe lakSmInI AkRti mUkavAmAM AvatI. prastuta sikakAo para lakSmInI AkRtine badale hAthI che. ApaNA dezanA prAcIna sikkAo para devanI AkRtinA badale tenA pratinidhi tarIke tenA vAhananI AkRti mUkavAno rivAja hato. guNonA sikakAo para temanA ISTadeva viSNune badale tenA vAhana garuDanI AkRti ja maLI Ave che te jANItI vAta che. gAMgeyadevanI zailInA sikkA ke je 11mIthI 14mI sadI sudhI kAnyakuja, buMdelakhaMDa, dilhI tathA gujarAtanA solaMkIonA samakAlIna bIjA keTalAya rAjavaMzoe potapotAnA pradezomAM calaNamAM mUkelA hatA temanA para zivane badale tenA pratinidhi tarIke poThiyAnI AkRti maLI Ave che. to evA saMjogomAM "jayasiMhanA prastuta sikkAo para je hAthInuM cihna che te lakSmInuM pratIka che ema mAnavuM upayukta ja che. A rIte hAthInI Akati dakSiNanA keTalAka sikkAo para paNa maLI AvI che. mArA mitra DaoNumAkAMta zAhe mane ekavAra vAtacItamAM jaNAveluM ke temane hAlamAM eka evI jUnI sAhityika noMdha maLI AvI che je solaMkIonA sikkAo para lakSmInI AkRti rahI hovAnuM jaNAve che. "jayasiMhane prastuta sikkAo kadamAM cheka ja nAnA che ane temanA para lakSmInI AkRti samAI zake tema nathI eTale AvA sikakAo para lakSmInI jagAe tenuM vAhana hAthI ke je tenI sahelI AkRtine laI game teTalA nAnA sikakAmAM samAI zake te mUkI hoya ema mAnI zakAya. upara jaNAvelA badhA muddA ApaNane A nirNaya tarapha dorI jAya che ke prastuta sikkA gujarAtanA solaMkI rAjA jayasiMha siddharAja(1094-1143)nA ja che. siddharAja mAtra gujarAta ja nahi paNa AkhA hiMdanA ItihAsamAM moTo rAjA gaNAyo che. teNe moTuM sAmrAjya UbhuM karyuM hatuM. tenA para ApaNe tyAM gujarAtamAM ItihAsa navalakathAdi sAhitya khUba lakhAyuM che. paraMtu gujarAta bahAranA sAhityamAM paNa tenA viSe pustako lekhAdi lakhAtAM rahe che. hiMdI bhASAnA hAla sauthI moTA ane pIDha gaNAtA mahAkavi zrI. maithilIzaraNa gupate ApaNe A siddharAja viSe hiMdI bhASAmAM "siddharAja Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA jayasiMha siddharAjanA cAMdInA sikkA nAmano eka ucca koTino kAvyagraMtha lakhyo che jenA vivecana para paNa hiMdImAM svataMtra pustako lakhAI gayAM che. AvA moTA rAjAe sikkAo paDAvyA hoya te dekhItuM ja che ane A sikkA tAMbu ane cAMdI ema be dhAtuonA ja maLI AvyA che. jhAnsInA sonAnA sikkA tenA ja hovAno niSNAta niSkazAstrIoe abhiprAya Apyo che. gujarAtamAM solaMkIonA jamAnAmAM gadheyA (Indo-Sassasian) sikkAo ja cAlu rahelA. A vAta A sikakAonI zodha tathA samakAlIna sAhityika noMdhonA AdhAre barobara lAgatI nathI. A hakIkata chatAM solaMkIonA sikkAo virala saMjogomAM ja maLI Ave che. temanA uttarAdhikArIo gujarAtanA muslima sulatAna (143-1pa73)nA sikkAonI jema te avAranavAra upalabdha thatA nathI. tenuM kAraNa A lAge che ke alAuddIna khIlajI (1295- 1315) taraphathI tenA senApati ulughakhAne 1297mAM gujarAta para AkramaNa karI solaMkI rAjyano aMta ANyo hato. pachI ahIM khIlajI rAjaya sthapAyuM hatuM. alAuddInanA rAjyamAM prajA kacaDAyelI rahe ane tenA rAjayanI sAme te mAthuM na UcakI zake te mATe teNe hiMdu prajA para asahya karaverA nAkhyA hatA. jajiyA uparAMta hiMduo para aneka verAo ladAyA hatA. vaLI kheDUta pAsethI tenI khetInI Upajano ardhoaradha bhAga levAmAM Avato hato. kheDUta pAse mAtra Avato pAka vAvavA pUratI ja sagavaDa rahe ke jethI te kara bharavA pUrato ja jIvato rahI zake teTalI hada sudhI karaverAo mAraphate tene Arthika dRSTie taddana nIcovI nAkhavAmAM Avato. pariNAme kuTuMba, samAja, dharma, I ne lagatI javAbadArIo pUrI karavA alAuddInanA rAjyakALamAM gujarAtanA kheDUta, vepArI tathA anya varga pAse je kAMInANuM, daradAgInA IDa hatAM te temaNe badhAM kADhI nAkhavA paDyAM. A rIte agAunA sikkA ke bIjI vastuonA rUpe gujarAtanI prajAnuM sonuM ne cAMdI dilhI pahoMcyAM, jayAM A badhAno nAza karI navA sikkA vagere pADavAmAM AvyA. solaMkIonA sikkAo Ama dilhI gaLAvA mATe pahoMcatA tenI vigata alAuddInanI TaMkazALanA amaladAra Thakakara pheranA pustaka 'dravyaprakAza" parathI jANavA maLe che. ' A chatAM jo gujarAtane AMgaNe solaMkIonA sikkAo mATe sArI peThe tapAsa calAvavAmAM Ave to, jema A lekhamAM jaNAvelA be kissAomAM te acAnaka maLI AvyA che tema te aneka sthaLe cokkasa maLI Ave. S hA , ke